Heimskringla - 18.04.1928, Qupperneq 3

WINNIPEG 18. APRÍL 1928
HEIMSKRINQLA
3. BLAÐSIÐA
9
I
I
I
A Strong, Reliable
Business School
MORE THAN 1500 ICELANDIC STUDENTS
HAVE ATTENDED THE SUCCESS BUSINESS
COLLEGE OF WINNIPEG SINCE 1909
It will pay you again and again to train in Winnipeg
where employment is at its hest and where you can
attend the SUCCESS BUSINESS COLLEGE whose
graduates are given preference by thousands of em-
ployers and where you can step right from school into
a good position as soon as your course is finished. The
SUCCESS BUSINESS COLLEGE, Winnipeg, is a strong,
reliable school—its superior service has resulted in its
annual enrollment greatly exceeding the combined year-
ly attendance of all other Business Colleges in the whole
Province of Manitoba. Open all the year. Enroll at
any tlme. Write for free prospectus.
í
I
'tee&ediL
BUSINESS COLLEGE, Limited
385 Y2 Portage Ave.—Winnipeg, Man:
iir en andskotans sæöi, hverju hann
hefir spúö í sitt einkaverkfæri, Oöin
kong og hans selskap?” Þó vóru
gefnar út nokkrar söigfur á Hólum
«ftir miöja 18. öld og síðar í Hrapps-
æy. Ekki þarf íþess aö geta, aö allar
vóru þær útgáfur lélegar og lítt til
heirra vandaö. Og ekki batnaði, er
.Magnús Stephensen tók völdin yfir
bóka-útgáfu á íslandi, því hann var
fornbókmenntunum litt unandi. Þó
gaf hann út nokkurn hluta H e i m s-
k r i n ig 1 u , en komst ekki lengra en
aftur aö Ólafs sögu helga. Sonur
hans gaf löngu síðar út Njálu, og
fcomu aldrei önnur fornrit úr prent-
smiðju þeirra feðga. En á ofanverð-
xini dögum Magnúsar gaf bókmennta-
félagið út Sturlungu í fyrsta sinn og
mátti þaö 'heita stórviðburöur, þótt
að útgáfan væri í rauninni lítt við-
unandi. Löngu síðar (1858) hóf fél-
agið að gefa út Biskupasögur, og var
sú útgáfa hin vandaðasta. Síðan
gaf það út eyfirzlku og þingeysku
sögurnar, og Islendingabók, og eru þá
taldar fornritaútgáfur Bókmenntafél-
lagsins. Litlu eftir miðja öldina gaf
Jón Þorkelsson út Sex söguþætti og
Egilssögu (á kostnað Einars Þórðar-
sonar), og nokkru síðar komu út á
Akureyri Vatnsdæla, Finnboga saga
ramma og Laxdæla. Kringum 1880
vóru nokkrar hinar smærri sögur
gefnar út í Reykjavík, Gull-Þóris
saga, Gunnlaugs saga, Droplaugar-
sona saga og Flóatnanna saga og um
söi.iu mundir kom Eyrbyggja út á
Akureyri. Nokkru síðar komu forn-
aldarsögur Norðurlanda út í Reykja-
vík (1887—1889). Loks er þess að
geta, að 1892 hóf Björn ritstjóri
Jónsson að gefa út Heimskringlu, en
ekki komst sú útgáfa lengra en aft-
tir að Magnúsar sögu góða. Munu
-undirtektir almennings hafa verið all-
■dauflegar, en Iþó var útgáfa þessi
bæði ódýr og vel til hennar vandað.
Þegar hér var komið, var orðinn
svo mikill hörg'ull á flestum fornsög-
nra á Islandi, að þær vóru sem for-
hoðin epli í sínu eigin föðurlandi.
Það mátti heita einstakt happ, ef
námfúsum unglingum tókst að fá t.
d. Njálu eða Landnámu að láni. Þá
sá Sigurður hóksali Kristjánsson, að
svo búið mátti ekki lengur standa,
og hóf sagna-útgáfu sína (1891). Er
óhætt að fullyrða, að margar sögurn-
ar komu iþá fyrst almenningi á Is-
landi fyrir sjónir. Utgáfur Sigurðar
vóru mjög ódýrar, því það var mark
hans og mið að koma þeim ‘‘inn á
hvert einasta heimili,” og var því
engin furða, þó þeim væri ábótavant
að ýmsu leyti. En þann heiður á
Si'gurður, að hann bætti úr brýnni
þörf, og hefir hann að líkindum unn-
ið meira fyrir íslenzka alþýðumennt-
un en nokkur samtíðarmanna hans.
En nú er í ráði að stofna til nýrr-
ar útgáfu af fornritum vorum. A
sú útgáfa að vera miklu fullkomnari
og umfangsmeiri en útgáfa Sigurðar
Kristjánssonar, enda er ráðgert, að
hún verði um 30 bindi, en hvert bindi
30 arkir. Verða þar gefnar út Is-
lendingasögur allar, Eddur, Sturlunga,
Biskupasögur, Heimskringla, Sverris
saga, Böglunga sögur, Hákonar saga,
Jómsvíkinga saga og Knytlinga, Orkn-
eyinga saga, Eæreyinga saga, Forn-
aldar sögur Norðurlanda og ennfrem-
ur eitthvað af riddara sögum, heil-
agra manna sögum, fornlögum vor-
um og vísindum ýmsum (málfræðis-
ritgerðum og rímfræðum). Sumt
þessara rita má heita ókunnugt öllum
almenningi hér á landi enn í dag.
Utgáfunni er se<tt það mið að full-
nægja þörfum lærðra og leikra, bæði
utan lands og innan. I ávarpí því
um samskot til útgáfunnar, sem ný-
lega hefir birst, er gerð grein fyrir,
ihverniig henni eigi að haga. Þar
segir: “Fyrir hverju riti verður sam-
inn inngangur, er skýri stöðu þess í
bókmenntunum, heimildargildi þess
og listargildi og ýmislegt annað, sem
lesendum má verða til leiöbeiningar.
Einstaka atriði verða jafnóðum skýrð
neðanmáls: vísur, torskilin orð og
orðatiltæki, fornir siðir og menning;
athuigasemdir verða gerðar um sögu-
leg sannindi og timatal, vísað í aðrar
heitnfldir -til samanlburðar o.s. frv.
Ilverri sögu munu fylgja fleiri eða
færri landabréf eftir þörfum, til skýr-
ingar helztu viöburðum, ennfremur

y
I

I
aNHIIW!: .
VJER ERUM SJERFRÆÐINGAR í

Þurhreinsun fata
Þvott á Rekkjuvoðum o.s.írv.
Ef rekkvoð hleypur í þvotti
hjá oss, borgum vér hana.
Við fatahreinsunardeild vora höfum vér æfða klæðskera
er gera við fóður og saumsprettur á treyjum og fleiru,
gegn mjög sanngjörnu verði. Smá-aðgerðir gerðar ó-
keypis.
RUMFORDLIMITED
n
SIMIÐ 86311 (sjö símar)
Horni HOME og WELLINGTON
ættartölu-töflur og myndir af sögu-
stöðum, fornum gripum og húsum.’,
Utgáfan á að eiga sig sjálf og
vérður öllum arði af henni varið til
frekari framkvæmda. Er jafnvel
ráðgert, að síðar verði gefin út með
svipuðum hætti ýmis merkisrit síðari
alda, ef byr blæs og vel viðrar. Væri
það eitt hið mesta þarfaverk, því að
flestir igöngum vér þess duldir, hve
margt og mikilsvert verðmæti felst í
bókmenntum vorum frá 17. og 18. öld;
enda er það engin furða, þar sem
flest rit þeirra síma eru lokuð vand-
lega inni í handritasöfnum og hafa
aldrei séð dagsins ljós. Megum vér
aldrei nýtir menn heita, ef vér veið-
um ekki upp úr djúpi liðinna alda
hvern þann bókmenntagimstein, sem
þar kann að finnast.
1
I
En það er þó fyrsta og nauðsyn- I,
legasta verkið, að Islendingar gefi
sjálfir út fornrit sin á þann nátt, að
•þeim verði sæmdarauki að. Kemur
þar margt til greina. Þótt undárlegt
megi virðast, eru forn-íslenzkar bók-
menntir ekki ennþá óvefengd eign
Islendinga. Allir munu kannast við
orðskrípið “oldnordisk.” Það orð
kann að vera sprottið af misskilningi j
í upphafi, en síðar hefir því verið
beitt til þess, að ranghverfa sögu-
legum sannindum, og mun vart ó-
vísandalegra orð haía fæðst af dansk-
ri tungu. Svo sem kunnugit er, hefir J
þessu orði um langan aldur verið j
klesst á tungu vora og bókmenntir í I
fornöld,— og er enn viðhaft, til þess
að bæta í búi hjá frændþjóöum okk-
ar., Þó er ljúft og skylt að geta þess,
að danskir og sænskir fræðimenn á
vortnn dögum virðast hafa fullkom-
lega horfið frá því óráði að helga
sér fornbókmenntir vorar. öðru
máli gegnir um Norðmenn. Þeim hef-
alltaf verið illa við orðið “oldnord-
isk,” en ekki hefir þeim gengið gott
til, því að þeir hafa sett orðið “norsk”
eða “norrön” eða “gantal-norsk” í
staðinn. Og enn í dag eru sumir
þeirra geysi-digurmæltir um gamal-
norsk bokverk og svo opinmynntir og
örmálugir um bókmemlta-afrek sín
i fornöld, að margir útlendir fræði-
menn virðast hafa sannfærst af há-
vaðanum einum saman, enda einkenna
t.d. Hollendingar og Englendingar
oft fornrit vor með orðunum “oud-
noorsch’* (sem þó stundum er haft i
sömu merkingu og “old-nordisk”) og
“old-norsc.” Þetta oflæti og ásælni j
Norðmanna er þeim mun skaðlegra
sem þeir hafa fleiri útispjót til þess
að halda rangri skoðun á lofti held-
ur en vér <til þess að verja rétt mál.
En einmitt slíkt fyrirtæki, sem hér
er fyrirhugað. er ágætlega til þess
fallið að taka af öll tvímæli um það,
hvort sagnaritun vor og visindastarf-
semi á lýðveldistímanum sé íslenzk
eðít norsk. Ætti ihin nýja útgáfa jafn
vel að geta sannfært Norðmenn sjálfa
um, að málsitaður þeirra í þessu efni
er með öllu óverjandi oig1 ósæmilegur
þjóð, sem her virðingu fyrir sjá'lfri
sér og sannleikanum. Norðmenn hafa
sjálfir viðurkennt, að hin glæsilega
þjóðreisn þeirra á 19. öld, eftir
margra alda ófremdarástand, sé ekki
hvað sízt fornritunum að þakka. Þeir
hafa lesið sögurnar sér til sáluhótar.
en því miður ofmetnast um leið að á
stæöulausu og ruglast svo í ríminu,
að þeir hafa gert eitt áhlaupið á fæt-
ur öðru til þess að hnekkja auðsæjum
og óyggfjandi 'sögulegum sanníeika.
Oig enn þrýtur þá ekki ójöfnuðinn,
því að enn halda sumir þeirra þessari
ónýtis-iðju áfram. Þó er sjálfsagt að
geta þess, að ekki eru allir Norð-
menn með sama marki brenndir um
þenna ófyrirleitna ofsa og rang-
indi. Slíkir menn sem t. d. Ernst
Sars, Magnus Olsen og Friðrik
Paasche, hafa sýnt mikla viðleitni
til þess að unna oss fullkomins sögu
legs sannmælis.
Það eru nokkrir menn hér í Reykja
vvk, sem bundist hafa samtökum að
hrinda þessu nauðsynjamáli áleiðis,
og hafa þeir kosiö þessa fimm menn
í framkvæmdanefnd: Jón Asbjörns-
son ihæstaréttarmálaflutningsmann,
sem er frumkvöðull að þessu útgáfu-
fyrirtæki, Matthías Þórðarson forn-
minjavörð, ólaf Lárusson prófessor,
Pétur Halildórsson bóksala og
Tryggva Þórhallsson forsætisráð-
herra. Geta þeir þess í ávarpi því er
“White Sear’
langbezti bjórinn
KIEWEL
Tals. 81 178 og 81 179
áður var nefnt, að þeir hafi þegar I
ráðið útgáfustjóra, Signrð Norðdal I
prófessor, og er hann rnanna bezt fall
inn til þess starfs. Er svo til ætlast |
að aflað verði fjár með almennum
samskotum, en til þess að útgáfan j
geti orðið svo ódýr, að almenningi sé
ekki ofurefli að eignast hantv, verð-
ur leitað styrks úr ríkissjóði. Segist
nefndin þegar hafa fengið loforð um
h. u- b. 8000 kr., en ekki sér hún sér
fært að knýja á hurðir ríkissjóðs fyr
en safnað hefir verið 25,000 kr.. Má
það höfuðskömm heita, ef Islending-
um endist ekki þjóðrækni og sómatil-
finning til þess að koma saman svo!
lítilli fjárhæð. Vér höfum á þessum j
síðustu veltiárum Mammons og hé-
gómans eytt ógrynni fjár, sem seint
mun verða tölum talið, i allskonar
þarfleysu og hófleysu. Oig ef hið
fagra og þarfa fyrirtæki, sem hér hef
ir verið gert að umtalsefni, strand-
ar, þá verður aldrei getuleysi um að |
kenna, heldur rænulevsi og ræktar-
leysi — og alls ertgu öðru.
Arni Pálsson.
--------x------
Hitt og þetta.
650 þús. kr. til Fwreyja.
I danska þinginu hefir komið fram
frumvarp um að styrkja fiskiveiðar
Færeyja. I því er gert ráð fyrir að
500 þús. kr. verði veittar úr ríkis-
sjóði fjárhagsárið 1928-29, sem lán
til færeyiskar sjómannastéttar. Fénu
á að verja til báta eða skipakaupa,
til viðgerðar og itil þess að kaupa vél-
ar í báta og gera þá þar með not-
hæfari til fiskiveiða, eða einstaklinga,
til þess að koma upp fiskiþurkunar-
reitum og frystilhúsum.
Áður hefir árlegur styrkur til
fiskiveiða í Færeyjum verið 150 þús.
kr. en í þessu nýja frumvarpi er gert
fyrir 500 þús. kr. betur.
I Færeyjum munu nú vera 59 segl-
skip með hjálparvél, 106 seglskip véla-
laus (samt. rúml. 14,000 tons.) Af
seglskipum með Ihjálparvél munu
rúml. 38 ára gömul, en 94 af þessum
106 vélalausu eru eldri.
Bignir keisardekkju.
Karlotta, sem var Belgisk konungs-
dóttir og ekkja Maximiliáns keisara
i Mexico, sem auðvaldið þar lét
sikjóta árið 1887, befir látið eftir
sig landeignir í Englandi, sem eru
yfir 12 miljón gullkróna virði.
—Alþýðublaðið.
JOCCCOOCOCOOOCCOOCOOCCOOCCOOCOOOCOÖGOCOOOCCCCCOOCOOOa
| N AFNSPJOLD jj
>0O00MCO0OKCCCCOCCO5O5CCC0CCO5O0OMCCCCCCCOO5CCCCOK
Emil Johnson ----1
Service Electric
524 SARGENT AVE-
Selja rafmagnsáhöld af öllum teg-
undum.
Viðgerðir á Rafmagnsáhöldum,
fljótt og vel afgreiddar.
Sfmli 31 K07. HrlmnMfmli 37 380 11
HEALTH RESTORED
Lœknlngar tn lyfja
Dr- S. G. Simpson N.D., D-O. D.O,
Chronic Diseases
Phone: 87 208
Suite 207 Somerset Blk.
WINNIPEG, — MAN.
I A. S. BAfíDAL '
I selur llkklstur og annast um
| farlr. Allur útbúnaHur sA bamtl
Ennfremur selur hann allskonar
! mlnnlsvarba og legstelna_i_:
( 643 SHEHBROOKB 8T
í Phonei 86 607 WIMVIPEn
TH. JOHNSON,
Ormakari og GulLmi&to
Selur glftlngaleyfigbrél.
Cereiakt athygll veltt pðntunu*
og viogjðrðum útan af lanfll
2S4 Maln St. Phone 24 837
Dr. Kr. J. Austmann
JWYNYARO
SASK
DU. A. BLBNDAI,
«02 Medlcal Arts Bld*.
Talsíml. 22 296
Stundar sérstaklega kvensjúkdóma
og barnasjúkdðma. — AB hltta:
kl. 10—12 f. h. og 3—5 e. h
Helmlll: 806 Vlctor St.—Slml 28 180
: il
J. J. SWANSON & CO.
Llmlted
H BJ íí T A L 8
ISSBRANCl
H E A L K S T A T ■
MOKTGA G K£ 8
6UO Parla Bulldlng, Wlimlpeg, Mai
Dr. B. H. OLSON
216-220 Medlcal Arts Bldg.
Cor. Graham and Kennedy Bt.
Phone: 21 834
VlBtalstlml: 11—12 og 1—6.16
Helmtll: 921 Sherburn St.
WINNIPEG, MAN.
Dr. C. H. VROMAN
TANNLÆKNIH
Tennur yíar dregnar eða lagah-
ar An allra kvala.
TALSIMI 24 171
50S BOYD DLDO. WINNIPBIG
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bldfg.
Skrifstofusiml: 23 674
Stundar sérstaklega lungnasjúk
dðma.
Er aS flnnA A skrirstofu kl. 12_11
f h. og 2—6 e. h.
Heimili: 46 Alloway Ava.
Talsfmli 33 158
•>-
POSTPANTANIR
Vér höfum tœki á ats bæta úr
öllum ykkar þörfum hvaö lyf
snertir, einkaley fismeðöl, hrein-
lætisáhöld fyrir sjúkra herbergf,
rubber áhöld, og fl.
Sama verö sett og hér ræður í
bænum á allar pantanir utan af
landsbygö.
Sargent Pharmacy, Ltd.
WALTER J. LINDAL
BJÖRN STEFÁNSSON
Islenzkir lögfreeSingar
709 Great West Perm. Bldg.
Sími: 24 963 356 Main St
Hafa einnig skrifstofur að Lund-
ar, Piney, Gimli, Riverton, Man. J
DR. J. STEFÁiNSSON
218 NEDICAL AHTS BLBÚ.
Hornl Kennedy og Graham
Stnndar elniHngn nngna-, eyraa-,
aef- <>a ktrrha-ijflkdðaa.
'* Wtta frA kL 11 tll 11 L k
•I kl. 8 tl B e- k.
Tnlstmt: 21 834
HeimiU: 638 McMlllan Ave. 42 691
r
G. S. Thorvaldson,
B.A., LL.B.
Lögfræðingur
709 Electric Railway Clhamþers
Talsími: 87 371
Telephone: 21 613
J. Christopherson,
Islenzkur lögfræðingur
845 Somerset Blk.
Winnipeg, Man.
Carl Thor/akson
Ursmiður
Allar pantanir með pósti afgreidd-
ar tafarlaust og nákvæmlega. —
Sendið úr yðar til aðgerða.
Thomas Jewelry Co.
666 Sargent Ave. — Sími 34 152
Dr. S. J. Johannessonl
j stundar almennar lækningar.
532 Sherburn Street,
Talsími: 30 877
Rose Hemstitching &
Millinery
GleymiB ekkl aB á 804 Sargant Ats
fást keypUr nýtizku kvenhattar.
Hnappar yflrklæddlr
Hemstitching og kvenfatasaumui
gertSur, lOc Sllki og 8c Bðmull
Sérstök athygll veltt Mall Ordars
H. GOODMAN V. SIGURDSON
Gunnlaugur Solvason
í Riverton, Man., er tekinn vit5 um-
bot5i fyrir
De Laval Cream Separa-
tor Company
á óákvetSnu svæöi. og óskar eftir
vlSskiftum Islendlnea.
HOLMES BROS.
Transfer Co.
BAGGAGE and PURNITURE
MOVING.
\ (IðS Alverstone St. — Phone 30 449 s
I Vér höfum keypt flutningaáhöld!
í Mr. J Austman’s, og vonumst eftir I
; góbum hluta vitJskifta landa vorra. j
FIjJÖTIR OG ÁREIÐANLEGIR
FLUTNINGAR
MARGARET DALMAN
TEACHER OF PIANO
854 BANNING ST#
PHONE 26 420
BEZTU MALTIDIR
í bænum á
35c og 50c
(rvals Avextlr, \-lndlar tðhak o. fl
NEW OLYMPIA CAFE
325 PORTAGE AVE.
(Móti Eatons búðinni)
E. G. Baldwinson, LL.B.
BARRISTER
Resldence Phone 24 206
Offlce Phone 24 107
905 Confederntton Elfe Bldg.
WINNIPEG
HEIMILI OG FÆÐI
fæst hjá
Mrs. R. S. Blöndal
619 Victor Str., rétt hjá Sarger
Sími 22 588