Heimskringla - 18.04.1928, Qupperneq 4

4. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 18. APRÍL 1928
(Stofnutt 1886)
Krmor At A hverjnm mlVTlkudeft
EIGENDl’R:
VIKING PRESS, LTD.
8ft3 ok 853 SAnr.EXT AVE. WINNIPEG
TALMMI: 80 537
VurtJ blaQsins er $3.00 árgangurinn borg-
ist fyrirfram. Allar borganir sendist
THE VIKING PREES LTD.
SIGFÚS HAI.LDÓRS frá Höfnum
Rltstjórl.
lltanAnkrÍÍt tll lilnltntnsi
THR VlKlNG rilKSS, Ltd., Vlox 3105
ItaiiftMkrlft tll rltMtJOranut
RDITOR lli:niSKlllNGI.A, Ilox 3105
WmNlPEtí, MAN.
“Heimskrlngla ls publlshed by
The Vlkiiig Prena Ltd.
and printed by
CTTY PRINTI3G *V I*U IILISIIING CO.
W53-855 Sartrent Ave., Wlnnlpeg, Man.
Telephone: .86 53 7
WINNIPEG MAMTOBA, 18. APRfL 1928
“FJELAGS”LVNDIÐ
í BÆJARSTJÓRNINNI
er framúrskarandi, þ. e. a. s. samúðin
með þroska og viðgangi einstaklings fél-
aganna á kostnað aimennings. Auð-
valdsstytturnar níu í bæjarsitjórninni, sýna
það rækilega, eins og búast mátti við,
að þeir skoði sig fyrst og fremst kosna
til þess að vinna almenningi í hag með
því að hlynna að einkahagsmunum doll-
aramæringanna, er auðfélögin skipa.
ið, með stálsettum ásetningi um það, að
strætisvagnafélagið, eða með öðrum orð-
um Manitoba Power Co. skyldi Sjö-systra
fossana fá til virkjunar, og það eins tafar-
laust og þeir gætu að minnsta kosti á
nokkurn hátt við ráðið. Þannig var sam-
þykkt að fara að ráði meirihlutans í
þjóðnytjanefndinni. —
V V V
Álit minni hlata þjóðuytjanelfndar-
innar telur fyrst þessar þrjár staðreyndir:
1.) Að ef Sjö-systra verið sé leigt Mani-
toba Power Company, þá sé þar með gef-
in í hendur einstakra majyia umráð yfir
531,000 hestöflum mest, í Winnipegfljóti,
en bæjarrafveitunni aðeins eftirskilin 228,
000 hestöfl mesit. 2) Að Manitoba Pow-
er Co. hafinú þegar til vara, ýmist fyrir
beina leigusamninga, eða fyrir fenginn
forgangsrétt, 221,000 hestöfl, þar sem
bæjarrafveitan hefir aðeins 90,000 hest-
öfl til vara, eða 120,000 mest, ef endurnýj-
uð er að einhverju leyti orkustöðin við
Point du Bois. 3) Að starfsmenn bæjar-
rafveitunnar hafi þegar bent á, að innan
sex ára neyðist bærinn til þess að leita
sér að nýjum orkulindum. En verði nú
Manitoba Power Co. seldir Sjö-systra
fossarnir á leigu, þá er þar með loku
skotið fyrir það, að bærinn geti þá á nokk-
urn hátt komist að Winnipegfljóti til
virkjunnar. Telur minnihlutinn að bær-
inn, eða almenningur, hafi þannig mist
úr höndum sér úrkosti til þess að vera að
fullu einráður um framtíðarvirkjun sína
og hljóti það að hafa í för með sér verð-
hækkun á vatnsorkunni.
benda þeim sérstaklega á seinni helming
greinarinnjar ef(ir Áma Pálssom. Því
það mun tæpast stórlega orðum aukið,
að vér hér vestra fáum engu síður né
sjaldnar áþreifanlega heimreiddan sann-
inn um ásaalni Norðmanna, en bræður
vorir heima fyrir. Vér gætum trúað, að
oss hér sviði jafnvel fullt eins oft undan
henni, og það því fremur, sem vér erum
sennilega enn sneggri fyrir, er sú svipa
ríður að, þótt ekki verði að sinni ástæðan
til þess talin. En tvímælalaust er þessi
fyrirhugaða fornritaútgáfa eitthvert ör-
uggasta meðal við þeirri ásælni.
ÍSLAND ERLENDIS
Það er ekki orðið fátítt, sem sjaldan
skeði þó áður, að íslands sé getið, og það
sæmilega skynsamlega, í erlendum blöð-
um og tímaritum. Auðvitað vitum vér
ihér lítið um annað en það, er birtist í
Ameríku, en hér fer líka hraðvaxandi
forvitni manna um land og" þjóð, þótt að-
eins fáeinir menn viti nokkuð gjörla í
þessu efni. Auk þess orðs, er íslenzkir
iandnámsmenn og niðjar þeirra hafa get-
ið sér hér, og sem er yfirleitt mjög gott,
hefir ýmislegt nú á síðari árum ýtt sér-
staklega undir forvitnina. Má þá t. d.
sérstaklega telja landkönnunar- og bók-
menntaafrek Vilhjálms Stefánssonar, (er
einkvernveginn hefir klöngrast þetta, án
þess að finna sig knúðan til þess að
Auðvitað er hér aðeins átt við
fylgismenn borgarstjórans, þá níu, er eng-
an frið virðast hafa í sínum beinum, fyr
en Sjö-systra fossarnir eru ótvírætt
komnir í kjöltu Winnipeg Electric félaes-
ins, en ekki við hina sjö, er fyrir hvern
mun hafa viljað varðveita fossana handa
opinberri virkjun, hvort sem álíta bæri
hana framkvæmanlegri nú eða síðar.
En hollustukennd hinna níu, gagn-
vart strætisvagnafélaginu hér, er gersam-
lega vatns- og vindheld, og stenst bugun-
arlaust allar eldraunir. Deir létu ekki
haggast á fundinum, er bæjarstjórnin hélt
með Ottaw^þingmönnunnum, þar sem
Woodsworth og Dixon auðkenndu sig
viturlegast og djarfmannlegast. Það var
því ekki að ófyrirsynju, að vér í síðasta
blaði töldum fullséð, hverra málsúrslita
væri að vænta frá bæjarstjórninni.
Þjóðnytjanpfnd bæjarstjórnarinnar
skýrði frá því á bæjarstjórnarfundinum,
er útkljáði málið fyrir hönd bæjarbúa, að
á fundi er nefndin hefði átt með sér ný-
lega, hefði verið feld tillaga frá Mr. Farm
er, fyrverandi borgarstjóra, um að æskja
þess af sambandsstjórninni, að varð-
veita Sjö-systra verið, Winnipegbæ til
handa. Féllust hinir níu á það, að sam-
þykkja þær gerðir þjóðnytjanefndar-
innar, og létu hvergi bifast þaðan af.
Þrjár breytingar-tillögur komu fram við
nefndarskýrsluna á þessum borgarstjórn-
arfundi en allar vóru þær jafn óaðgengi-
legar fyrir hina “félags-’Tyndu nímenn-
inga: Kennedy, Pulford, Leech, Shore,
Davidson, McKerohar, O’Hare, Barry og
Palmer, Þeir sjö, er breytingartillögurn-
ar aðhylltust vóru þeir: Farmer, Flye,
Simpkin, Durward, Simpson, Kolisnyk og
Blumberg.
En breytingartiilögurnar, er gerðar
vóru, ein af annari, tii þess að reyna að
halda í Sjö-systra verið fyrir opinbera
virkjun og jafnharðan feldar af hinum
níu, vóru þessar: 1. frá Farmer, er Simp-
son studdi: “Að bærinn biðji Sambands-
stjórnina um að geyma Winnipegbæ Sjö-
systra verið, unz að því kemur að bærinn
þarf meiri orku, eða þangað til að nytj-
uð eru öll önnur orkuver við Winnipeg-
ifljótið.” 2. frá Simpson, er Simpkin
studdi: “Að skýrslu þjóðnytjunefndarinn-
ar, ásamt breytingartillögunni (minni-
hlutaálitinu) sé vísaö til kjósenda við
næstu borgarstjórakosningar í nóvem-
ber, og vér biðjum Sambandsstjórnina, að
ráðstafa ekki verinu fyr en almenningur
hefir skorið úr með atkvæði sínu. 3. frá
Simpkin er Durward studdi “Að vér biðj-
um Sambandsstjórnina að veita engum
virkjunarleyfi við Sjö systra fossana, fyr
en sýnt hafi verið fram á það, að þörf sé
á orkunni, og að þeirri orkuþörf verði
ómögulega fullnægt úr nokkru orkuveri
öðru við Winnipegfljót.”
Eins og áður er sagt, greiddu hinir
níu, samvizkusamlega atkvæði á móti
öllum þessum breytingartillögum. Þeim
fannst engin þeirra annari viðunanlegri;
fóru, eins og þeir hafa auðsjáanlega kom-
* * *
Presitur, er var á húsvitjunarferð fram
til dala, hlýddi karli einum gömlum ylfir
boðorðin og spurði síðan: “Og hvað segir
nú guð um öil þessi boðorð?” “Segir?”
svaraði karl, “Ja, hvað skyld’ ’ann sosem
segja! Sjálfur hefir hann skrifað þau.”—
Winnipegbúar hafa sjálfir kosið sér bæj-
arstjórn, svo þeir hafa líklega litið um
það að segja, þótt hún ráðstafi fyrir þeim
Sjö-systra fossunum í hendur einstakra
auðkýfinga, án þess að kæra sig um að
leita álits kjósenda í haust. Þó er ekki
auðséð að hundrað hefðu verið í hættunni
þótt svo hefði verið -gert. Séu kjósendur
ánægðir með “félags ’Tyndi nímenning-
anna, mundu þeir sýna það í haust með
því að endurkjósa þá alla saman, og bæta
jafnvel fleiri skoðanabræðrum þeirra í
bæjarsltjómina, til frekaþi staðfestingar
því, að bezt sé almenningshag borgið í
höndum þeirra, er frekar trúi auðvalds-
erjuninni fyrir honum, en margreyndum
fulltrúum hins opinbera.
FORNRITARÚTGÁFAN
Vér vildum leiða athygli allra vestur-
íslenzkra bókamanna að grein þeirri, eft-
ir Árna Pálsson sagnfræðing og bóka-
vörð, er birtist á öðrum stað hér í blað-
inu. Gamall góðkunningi vor, einn af
ágætustu rithöfundum íslenzkum núlif-
andi, bað greininni rúms í Heimskringlu.
Er það með því meiri ánægju veitt, sem
auðvitað er, að slík útgáfa verður ekki
síður til gagns og gleði íslenzkum bóka-
mönnum hér vestan hafs, en austan. Og
svo mikið líf er þó enn í íslenzkunni hér
vestra, að alljnargjr bókamenn finnast
enn meðal Vestur-íslendinga, ekki eldri en
það, að tiltölulega álitlegur hópur ætti
að geta haft útgáfunnar full not.
Það væri að bera í bakkafullan læk-
inn, að bæta nokkru við grein Árna Páls-
son um nytsemi og nauðsyn slíkrar út-
gáfu. Þess skal aðeins getið, að sam-
kvæmt boðsbréfi framkvæmdamefndar-
innar, hugsar hún sér, að gefa ritin út í
jafnstórum bindum, um 30 arkir hvert, í
frekar stóru 8-blaða broti, og verður sér-
stök alúö lögð við að velja góðan pappír
og svipfallegt. letur. Gerir nefndin ráð
fyrir því, að tvö fyrstu bindin komi út
vorið 1930, en síðan 1-2 bindi árlega.
Verður útgáfu ritanna skift milli ýmissa
fræðimanna, en Sigurður prófessor Nor-
dal, hefir lofast til þess, að hafa aðalum-
sjón með útgáfunni. Væri það eitt næg
vissa flesitum Vestur-lslendingum, fyrir
því, að útgáfan verður sem bezt af hendi
leyst, því það er alkunnugt hér, þeim er
íslenzkum bókmenntum unna, eigi síður
en heima, að hann er hvorttveggja í senn:
ágætur fræðimaður og smekkvís og list-
gáfaður rithöfundur, svo að um hvort
tveggja myndi hann talinn þjóðarsómi,
með hverri menningarþjóð sem væri. —
En ef á nokkum hátt þyrfti að hvetja
Vestur-íslendinga til þess að veita athygli
þessari fomritaútgáfu, þá mætti kannske
kasta fyrir borð þjóðareinkenni nafns
síns, og kalla sig t. d. William, eða jafnve!
Guglielmo, Stephenson) bók Hunting-
ton’s, um skapgerðareinkenni, og svo
iuáttúirlega nú alþingiahátíðin, er ler í
hönd 1930. En auk þess fjölgar æ þeim
mönnum hér, bæði af erlendu og ís-
lenzku bergi brotnum.er grípa hvert tæki-
færi, eins og gerði vinur vor Jóhannes
Jósefsson, til þess að gefa útbreiddum
blöðum og tímaritum gleggri hugmynd
um ísland og íslendinga.
Nýlega fengum vér í hendur apríl-
hefti ‘The National Geographical Mag-
azine,” sem út er gefið í Bandaríkjunum,
og er feikna útbreitt bæði þar og
hér. Eru þar tvær greinar um ísland,
hin fyrri ferðasaga eftir ungfrú Isobel
Wylie Hutchison, hin síðari “The Island
of the Sagas,” eftir íslandsvinmn góð-
kunna, Earl Hanson, verkfræðing, er
Heimskringla fyrst mun hafa veitt eftir-
tekt íslenzkra blaða.
Ungfrú Hutchison fór fótgangandi
um sveitir, frá Reykjavík til Akureyrar,
ein síns liðs, og nálega mállaus á íslenzka
tungu. Ber hún fslendingum yfirleitt
mjög vel og vingjarnlega söguna, og vill
auðsjáanlega leggja á betri veg, þar sem
skilningur hennar á lifnaðarháttum og
þjóðareðli ekki hrekkur til, en það gerir
hann ekki ætíð, sem skiijanlegt er, þegar
bæði veldur ókunnugleiki og málleysi.
En velvild höfundar ^afstýrir því, að sá
misskilningur verði á nokkurn hátt háska-
legur landi eða þjóð.
Sérstaklega lofsamlegum orðum fer
liún um gestrisni íslendinga. Nefnir hún
þar helzt til séra Eirík Albertsson, og frú
Sigríði á Hesti í Borgarfirði; Gísla Eir-
íksson, bónda á Stað í Húnavatnssýslu;
Jónatan á Holtastöðum í Langadal, Hún-
avatnssýslu og konu hans, frú Guðríði, er
hún getur ekki nógsamlega lofað fyrir
yndislegt viðmót; séra Lárus Ámason og
frú Guðrúnu á Miklabæ í Skagafirði, og
fólkið á Bægisá í Eyjafirði. Einna mest
finnst henni auðsjáanlega um gestrisni
Húnvetninga, en því miður hefir hún líka
aðra sögu að segja af einum bæ þaðan.
Mætti benda mönnum á það í því sam-
bandi, að varlegra er að verðleggja ekki
útlendinga sín á milii, að þeim viðstödd-
um, því þótt þeir séu nær algjörlega mál-
lausir á íslenzka tungu, þá má vel vera
að þeir skilji svo mikið, að þeir geti rennt
grun í greinilegt samtal , er snertir þá
sjálfa.
Ferðalýsingu þessari fylgja 39 góðar
myndir, sumar fyrirtak, t. d. þrjár myndir
frá Þingvöllum; útsýnism. frá Heklutindi;
mynd frá Geysi; 2 myndir frá R’víkur-
tjörn, önnur tekin að sumri — hin að
vetrarlagi. Sá galli fylgir þó gjöf Njarð-
ar, að útlendingar geta varla fengið mjög
stórfenglega hugmynd um Gullfoss “Ice-
land’s most famous cataract,” því fyrir
ofan þá fyrirsögn hefir ungfrúin í mis-
gáningi sett sauðskikkanlega mynd af
Öxarárfossi!
Grein Mr. Earl Hanson, er ekki
löng1 en Ijómandi gott og öfgalaust
yfirlit yfir Island nútímans, eins og
vér erum nú farnir að bú<ast við, í
hvert skifti og sá maður ritar eitt-
hvað um ísland. Eylgja tuttugu á-
gætar niyndir; sérstaklega 'góðar
myndir frá Isafirði, Vestmannaeyjum
og af íslenzkri glimu. — I sambandi
við þetta má geta þess, að í febrúar-
hefti hins ameríska verkfræðistíma-
rits “Povver,” sem gefið er út í Nevv
’Vork hefir Mr. Hanson ritað grein
um hverahitun á Islandi, og fylgja
henni átta góðar myndir, en tvær þó
sérstaklega góðar; önnur af ihvera-
landslagi, hin af torfhæ með timhur-
iþili, og er hærinn og umhverfi 'hans
slíkt, að vér minnumst ekki að hafa
séð iafn fagra mynd þeirrar teg-
undar. Ennfremur hefir Mr. Han-
son ritað grein i vikuritið “Railwav
Age,” er út er gefið í East Strouds-
burg, Pennsylvania, og mjög er út-
breitt, um hina fyrirhuguðu járn-
brautargerð á Islandi, Fylgja þeirri
grein þrjár my'ndir. A Mr. Hanson
hinar mestu þakkir skilið af íslend-
mgum fyrir ritgerðir um Island í
ýmsum málsmetandi tímaritum am-
erískum, 0g það því fremur, sem lýs-
ingar hans eru ritaðar af glöggskygni
og skilningi; vingjarnlega, en þó öfga-
laust.
bá hafa oss horist í hendtir sín
sunnudagsútgáfan af hvoru stórhlað-
mu “Minneapolis Journar’ og “St.
Paul Daily News.” FIytur hvort
blaðið heila stórsíðu af myndum frá
Islandi og eru þær yfirleitt ágætlega
valdar og hver annari fegurri. Eig-
um vér þessar fallegu og ódýru aug-
lýsingar að þakka landa vorum hr.
G. T. Athelstan í Minneapolis, er
Margir Winnipeg-Islendingar minn-
ast að góðu. Mumhaun hafa í ihyggju
að halda áfrant þessu starfi og jafn-
vel á vegum fleiri stórblaða amer-
ískra. Væri því vel gert af þeim
Islendingum, er fagrar eða sérkenn-
ilegar myndir eiga að heintan, að
senda honum þær, ef þeir geta gert
það sér að meinalausu.
F.n þvi er miður, að ihér er ekki
allt á eina hókina lært, fremur en
annarsstaðar, eins og ber með sér
hréf það er hér fer á eft’r. Sér
iheimferðar- eða þjóðræknisnefndin
vonandi um að þetta sé leiðrétt, ef
bréfritarinn er ekki búinn að því,
sem vér læzt treystum honum til að
hafa gert. Væri leiðinlegt til þess
að vita, ef misskilningur, er upprun-
alega stafar frá ónæmum dreng er
Winnipeg-hlaðið “Trihune” sendi
á bjóðræknislþingið, skildi fara sig-
urför um Ameríku, enda lítt skiljan-
legt 'hverjum hér í Winnipeg getur
iþótt vegsemd i því að láta þessa vit-
leysu frá sér fara. —
En bréfið hljóðar svo:
“Winnipeg, Man., April 12,— The
first tree to be found in Iceland in
the last 1,000 years will he planted
'hy a group of Icelanders from North
America, who will visit their native
country in 1930 to attend the thous-
andt.h anniversary of the opening of
the Icelandic parliament.
There are no trees on the island,
only shrubs, and plans for planting
were discussed at the 9th annual con-
vention of the Icelandic Patriotic
League of North America.
When the party of 1,500 arriyes
at Reykjavik, the capital, it will be
greeted bv an organization of their
countrymen who formerly Iived in
Canada, but have returned to their
home country.
Preparations for the trip were ex-
plained by Rjörn Magnusson and I.
J. Bildfell, and it was stated that the
party would prabaihly sail from Fort
Churchill by way of Hudson Bay.
Dr. S. H. Jóhansson, of Winn-
ipeg was added to ithe committee that
are making the arrangements for
the trip.”
Ofangreint skeyti frá Winnipeg til
“Grand Forks Herald” birtist í hlað-
inu á föstudaginn.
Það mun suraum þykja nokkuð ó-
Ijóst, hvaða vegsauki það er fvrir
Vestur-Islendinga, hvað þá heldur
Island, að breiðsveifla því út um
iheiminn og geiminn, að þcir œtli
í fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hin
viðurkjenndiu meðu/l, við bak-
verk, gigt og bröðru sjúkdóm,
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa f;' ^’kluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í ölium lyfabúð
um á 50c askjan eða 6 öskjur
fjTir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto 2, Ont., og senda
andvirðið þangað.
sér að gróöursetjafyrsta tréð á ís-
landi.
Ef á að auglýsa þátttöku Vestur-
Islendinga í þjóðhátiðinni með þessu,
eða því iíku móti, þá skal mig ekki
kvnja þótt leitað væri á náðir hins
opin.Iæra um skildinga tillag, þvi í
mörg horn verður þá að líta.
—Eggert Erlendsson,
Grafton, N. Dak.
Til félaga Þjóðrækn-
isfélagsins og annara
Íslendingaí Vesturheimi
Stjórnarnefnd þjóðræknisfélags-
ins hefir rætt á fundi þær blaðadeil-
ur, sem hafist hafa í sambandi við
starf heimfararnefndar þeirrar, sem
þing félagsins hefir kosið til þess að
greiða fyrir för þeirra Vestur-Is-
lendinga, sem kunnu að vilja fara til
Islands til þess að vera viðstaddir
hátfiðahöldin 19301.
Stjórnarnefndinni er það mikið á-
hugamál, aÖ með þetta mál verði far-
ið á þann hábt, að allur íslenzkur al-
menningur megi vel við una. En
henni þykir auðsætt, að þeim tilgangi
verði ekki náð, nema menn, sent
skiftar hafa skóðanir um aðferðir,
ræði mál sin með þeirri forsjá, er
Htur á fulla sanngirni, ekki siður err
nieð kappi. Sjálf er hún staðráðin
í þvi, að taka til greina og til íhug-
unar allar þær sanngjarnar lrendingar.
er henni berast um heppilega meðferð
þessa máls, svo sem annai'a mála, er
félagið hefir meðferðis.
Nú sem stendur er rætt um það í
blöðunum, hvort .rétt hafi verið af
heimfararnefndinni að sækja um eða
þiggja styrk frá stjórnarvöldum héi*
í landi, til undirbúnings fararinnar.
Það 'hefir ennfremur verið fullyrt,
að óánægja sé almenn út af ráðstöf-
unum nefndarinnar í því efni. Að
sjálfsögðu er stjórnarnefndinni ekki
kunnugt um, hvort svo er. Henni
ihafa ekki borist neinar skýrslur eða
fréttir um það, að iþetta mál hafí
verið rætt í deildum félagsins eða á
almennum mótum neinstaðar meðal
Islendinga, og þá vitaskuld heldur
ekki um það, í hvaða áitt umræður
kitnna að hafa fallið, hafi það verið
rætt. En henni virðist 'bersýnilegt,
að tvær aðalhliðar séu á málinu, sem
mestu máli skifti að átta sig á.
Fyrri hliðin stendur í sambandi við
spurninguna: Er iþað sæmilegt af
Vestur-Islendingum að þiggja styrk
nokkurn frá canadisku iþjóðinni tif
þess að unt verði að búa svo í hág-
inn, að förin verði sem greiðlegust
og veglegust'?
Hin síðari stendur í sambandi við
spurninguna: Getur þjóðin á Islandi
litið svo á, sem efnt sé til fararinnar
í einhverjum tilgangi, sem óhollur sé
fyrir hana, ef þesskonar fé er þegið,
sem um er að ræða ?
Síðara atriðið skal fyrst athugað.
A það skal fvrst bent, að enginn
niaður hefir enn haldið því fram >