Heimskringla - 30.04.1930, Qupperneq 2

2. BLAÐSIÐA
HEIMSkRINGLA
WINNIPEG, 30. APRÍL, 1930.
Hvers vegna trúi eg á
annað líf?
YFIHLÝSING HENRI BERGSON.
Prófessor Henri Bergson í Paris,
sem hlotið hefir Nobelsverðlaun og er
meðlimur i “l’Academie francise” er
viðurkendur að vera einn hinn allra
gáfaðasti og djúpúðgasti þeirra vísin-
damanna, sem við heimspeki fást nú á
tímum. Hann hefir getið sjer ódauð-
legt nafn í heimi vísindanna fyrir hin-
ar frumlegu og merkilegu kenningar
sínar um “élan vital”, lífsaflið og jafn-
framt fyrir skoðun sina á því hvert
gildi “intuition” eða innsýn hafi fyrir
andlegt líf mannanna og hver sess
henni beri þar. Bergson varð sjö-
tugur í desember, siðastl. og keptust
menn þá mjög við, að sýna hinum ald-
urhnigna spekingi virðingu sína og
aðdáun. — Meðal gestanna voru nokk-
rir fulltrúar sálarrannsóknamanna. —
1 samtali við þá og ýmsa aðra merka
visindamenn lýsti Bergson yfir því, að
hann játaði nú óhikað trú sína á fram
haldslíf mannssálarinnar og að sú trú
væri nú að verða sjer örugg vissa fyr-
ir ýms fyrirbrigði og reynslu, er hann
hefði hlotið. Atburð þann, sem hér er
minst á, taldi hann hafa skidlyrðis-
laust sönnunargildi fyrir framhaldi
lífsins, og fórust honum þá orð á
þessa leið:
Jarðeigandi nokkur, sem hafði ver-
ið vinur minn í mörg ár og bjó síðast
rjett fyrir utan París, ljest fyrir þrem
árum eftir langvarandi sjúkdóm.
Dauði hins ágæta eiginmanns hafði
þau áhrif á ekkju hans, að henni fanst
hún ekki geta dvalið framvegis á þeim
stað, þar sem alt hlaut að minna hana
á hinn látna. Þess vegna ákvað hún
nokkrum dögum eftir jarðarförina að
flytjast til Parísar, en fyrst vildi hún
reisa manni sinum sæmilegan leg-
stein, og því ljet hún búa til mjög
veglegt minnismerki úr marmara í
París, og reisa á gröf manns síns.
Þrem dögum síðar fór ekkjan með
þrem börnum sínum til Parísar og bjó
þar um hrið í gistihúsi. Fyrstu nótt-
ina sem ekkjan svaf i gistihúsinu
dreymdi hana hinn látna eiginmann
sinn. Hann kvartaði sáran um það,
að minnismerkið hefði verið sett á
skakka gröf og því væri gröf sín auð
og skrautlaus. Þessa sömu nótt
dreymdi uppkomna dóttur ekkjunar
líkan draum. Faðir hennar kom til
hennar og kvartaði um það, að- leg-
steinninn væri sjer ekki að skapi. En
mæðgurnar lögðu engan trúnað á
drauma sína og höfðust því ekkert að.
-En loks eftir að ekkjuna hafði dreymt
sama drauminn nokkrum nóttum síð-
ar, skrifaði hún kirkjugarðsverðinum,
og spurði hann hvort hugsanlegt væri
að minnismerkið, sem ætlað hefði
verið á gröf manns hennar, kynni að
hafa verið sett á skakka gröf. Kirkju-
garðsvörðurinn svaraði brjefinu og
sagði að mistök i þessu máli gætu eigi
komið til greina vegna þess, að við
hlið jarðeigandans væri gröf bróður
síns og hana kvaðst hann vitanlega
þekkja. Nú var úr vöndu að ráða, því
að engum gat verið kunnugra um
sannleika málsins en kirkjugarðsverð-
inum, en tveim dögum síðar dreymir
dótturina enn sama drauminn: Faðir
hennar kemur til hennar og talar til
hennar um legstein sinn. Og nú krafð-
ist ekkjan þess að gröfin væri opnuð
og hið merkilega skeði, að við upp-
gröftinn kom það í ljós, að mistökin,
sem hinn látni talaði um i draumunum
höfðu raunverulega átt sjer stað: Leg
steinninn hafði verið settur á gröfina
sem var við hliðina á gröf jarðeigand-
ans, en þar hvíldi einmitt bróðir
kirkjugarðsvarðarins, en gröf jarðeig-
andans var aftur á móti “auð og
skrautlaus.”
Þessum atburði trúi jeg fullkomlega
vegna þess, að fólkið, sem hjer á hlut
að máli er mjer persónulega kunnugt,
og jeg tel hann stórkostlega þýðlngar-
mikinn vegna þess, að jeg fæ ekki
sjeð, að neinar af tilgátum þeirra sál
fræðinga, sem skýra vilja yfimáttúr-
leg fyrirbrigði án þess að viðurkenna
persónulegt líf eftir dauðann, komi
hjer að nokkru gagni.
I þessu sambandi vil ég aðeins minn
ast á eina tilgátu, sem mjög er talað
um nú á tímum og margir prófessórar
í heimspeki aðhyllast, en tilgátan er
þessi: Ekkert af því, sem til er
Or “Heiroa og heiman,>
dr.
eftir
Steingrím Matthíasson
AKUREYRI
Akureyri liggur við botninn á Eyja-
firði vestan megin, en Eyjafjörður
skerst inn í miðja strandlengju Norð-
urlands og er rúmlega 60 kilómetra
langur. Frá fjarðarbotninum tekur
við grösugur, fjölbygður dalur, rúm-
lega 50 kílómetra langur, og nær inn
að öræfum. Þessi dalur er einnig
nefndur Eyjafjörður. Bænum er vel
í sveit komið, þar sem mætast sjór
staðreynd, að miðill á tilraunafundi
segir frá, hvar erfðaskrá sje, sem leit-
að hefir verið að árángurslaust og arf
leiðandi hefir fólgið í leynihólfi í skrif-
borði, engin sönnun fyrir framhalds-
lífi hins látna, heldur einungis stað-
festing á því, að miðillinn hafi stigið
upp til hins yfirskilvitlega endurminn-
ingageymis '— í anda — og ausið af
honum vitneskju sinni.
En þessi tilgáta er þá algeriega
gagnslaus þegar á að beita henni sem
skýringaraðferð við það, sem kom
fram við ekkjuna og dóttur hennar.
A dauðastund sinni gat jarðeigand-
inn með engu móti vitað um það, að
legsteinn sá, sem ættingjar hans
reistu honum, yrði þegar til kæmi,
settur á skakka gröf. Og vegna þess,
að ómögulegt var, að hann gæti vitað
þetta er sá hugsanamöguleiki um leið
útilokaður, að minningarmynd úr
þessum yfirskilvitlega endurminninga-
geymi hafi getað flutt ekkjunni sann-
leikann í draumi, jafnvel þó maður
geri ráð fyrir því að slikur geymir
sé til. — Þess vegna hlýt ég að álykta
það, að sú viljaákvörðun, sem vakið
hefir drauma ekkjunnar og dóttur
hennar, stafi frá hinum látna sjálfum
en það er aftur staðreynd, sem því
aðeins er hugsanleg, að hinir dauðu
séu alls ekki raunverulega dauðir.
* * *
Það, sem mér finst eftirtektarverð-
ast við þessi ummæli Bergson er það,
að hann er ekki að sækjast eftir stór-
feldum eða æsandi sönnunargögnum,
heldur tekur hann hér til meðferðar
verkefni, sem í fljótu bragði virðist
einfalt og munu mörg hliðstæð fyrir-
brigði vel vottfest í ritum sálarrann-
sóknanna. Við þetta verkefni, sem
flestir nenna ekki að fást við að hugsa
um, leggur hinn vitri maður sína al-
þektu vísindalegu alúð; heimsfrægð
sinni og visindamensku telur hann
ekki misboðið með því að leita sann
leikans gaumgæflega, jafnvel á þeim
slóðum, sem liggja langt fyrir neðan
hefðartind meðalmenskunnar.
Eftirtektarlegt er það líka, að Berg-
son virðist ekkert tillit taka til þeirra,
sem neita raunveruleik fyrirbrigð-
anna, en fæst einungis við að leið
rétta skoðanir þeirra, sem viðurkenna
hann. Mér virðist mega lesa þessi
orð út úr þögn hans: Eruð þið enn þá
að deila um það, hvort fyrirbrigðin
gerast? Vitið þið ekki að það er
löngu orðið sannað, og hið mikla verk-
svið sálarrannsókna nútimans er það
að rannsaka með alúð og sannleiksást
hvaðan fyrirbrigðin stafa?
En á þá, sem daglega eru að bera
fiam rakalaust nart í sálarrannsókn-
irnar væri ekki úr vegi að skora,
þeirra sjálfra vegna að stöðva fótmál
sitt og hugsa sig um áður en þeir
segja Bergson fara með staðlausa
stafi eða óhugsað mál. I afstöðu hans
til sálarrannsóknanna kennir sama
viturleikans og djúhyggjunnar, sem
hefir aflað honum heimsfrægðar og
viðurkenningar allra dómbærra man-
ná, á hinu þýðingarmikla starfi hans
í þágu heimspekilegra vísínda; en vel
hugsuðum mótbárum viturra manna
taka allir góðir sálarrannsóknamenn
með þökkum, Þeir vita að slíkt bætir
einungis upp vanmátt þeirra og styrk-
ir sannleikann — hvar sem hann kann
að liggja.
J. Auðuns.
— Lesb. Mgbl.
og sveit, útsveit og innsveit, í skjóli
hárra, tignarlegra f jalla við hinn veð-
urmilda, fagra fjörð, þar sem “Ægis- ;
band inst í land, undið blítt af guða-
mund, festir Suðra segulátt, silki-
mjúkt og himinblátt.” (M. J.).
trtsýni er hið fegursta. Crt á við
fjörðurinn með fjöll, dalsmjmni og I
fjallaskörð á báða bóga og snævi
prýddan Kaldbak við útidyrnar, sem
tekur á sinn skalla verstu hríðar-!
byljina frá Norðra. En inn á við
vingjarnleg .dalasveit. Meginhluti
bæjarins liggur í hlje við langa og
háa brekku, Höfðann. Uppi á Höfð-
anum tekur við undirlendi nokkuð
breitt upp að fjöllum, því að röð af
háum fjöllum standa heiðursvörð um
höfuðstað Norðurlands. Það eru
Súlurnar í miðið, en sunnar Kerling
og utar Vindheimajökull, "sem vest- !
an verja hann gusti,” en fram undan
blasir við hin gróðurríka Vaðlaheiði
með háum herðakambi og “ver hann
austanblástrum.” Bærinn er langur
og mjór. Ríflega hálftíma gangur
frá einum enda til annars. Húsin
standa flest og þjettast á eyrarflatn-
eskjunum. Oddeyri, Torfunefi og
Akureyri, en einföld eða tvöföld húsa-
röð liggur eftir strandlengjunni milli
þessara eyra og síðan inn að Krókeyri
þar sem fjörðurinn endar. Enn frem-
ur eru nú allmörg hús reist uppi á
Höfðanum, og mun bygðin í fram-
tíðinni færast þangað meira og meira, '
enda skilyrðin þar ágæt fyrir sveita-
bæ (garden city).
Stærstu og tilkomumestu hús bæj-
arins eru Gagnfræðaskólinn, uppi á
brekkunni fyrir meðjum bænum, og
Samkomuhúsið, sem liggur beint þar
niður undan. Bæði eru þessi hús úr
timbri og svo er um flest hús bæjar-
ins, en á seinni árum er alment farið
að byggja úr steinsteypu. Götur eru
mjóar og aðeins hinar helstu með
gangstjettum. Nokkur hluti einnar
aðalgötunnar hefur nú verið malbik-
aður, og verður þeim vegabótum
haldið áfram úr þessu.
Höfnin takmarkast að utan af Odd-
eyrinni og kallast Pollurinn. Þar er
ágæt höfn, því að þangað nær engin
sjávarkvika að ráði. Og höfuðkosturx
við hana er það, að víðasthvar er
mjög aðdjúpt og mjúkur leirbotn.
Oddeyrin skýlir Pollinum eins og
brimgarður, en Oddeyrin er mynduð
af framburði Glerár um áraþúsundin,
og smátt og smátt mun hún teygja
sig yfir Oddeyrarálinn yfir að austur-
landinu, svo að Pollurinn verði stöðu-
vatn, nema við því verði gert. Pollur-
inn nær inn að Leiru, en svo kallast
grunnsævið fram af ósum Eyjafjarð-
arár. Ain hefur myndað það með
framburði sínum, og sést muna um
á nokkrum árum, hve grynkar og
hve Leiran færist fram. Fyrir 80
árum var t. d. bátalending niður und-
an bænum Naust við Krókeyrina. Nú
er þar engri kænu fært og ekki fyr
en talsvert utar.
Brattur marbakki er þar, sem Leir-
an og Pollurinn mætast, og gengur
þvert yfir fjörðinn, en nokkru innan
við marbakkann má riða Leiruna
landa á milli við fjöru.
Nú er afráðið að byggja garð þvert
yfir Leiruna, breiðan grjótgarð með
nokkrum brúuðum straumgáttum
fyrir kvíslir Eyjafjarðarár. Verður j
þessi leirugarður eitt hið merkasta og
mikilfenglegasta mannvirki hér á
landi, í þeim tilgangi gert, að verja I
höfn og hafnarvirki bæjarins skemd-
um og skapa nýtt og frjósamt land,
þar sem nú er sandur og sjór. Enn j
fremur styttist þá leiðin yfir fjörð- '
inn, og þarf þá ekki að krækja inn á j
brýrnar yfir ána.
Akureyri kemur ekki við sögur1
framan af öldum. 1 fornöld var helsti j
verslunarstaður i Kaupangi, austan 1
megin við fjarðarbotninn. Þar er nú [
löngu komið þurt land, sem knerrir j
sigldu, alla leið að Festarkletti norð-1
an við túnflötinn við Kaupang. Seinna '
voru Gásir helsta skipalægi og versl-
unarstöð.
Arið 1786 varð Akureyri viðurkend
verslunarstaður konungsverslun-
arinnar, en enhver bygð hefur þó
verið þar um hríð á undan, því að
frá 1752 er til uppdráttur eftir dansk-
an mann. Sjást þar 4 hús i þyrpingu
við Búðarlækinn og kálgarður sunnan
við þau. Sýnir það, að snemma var
hjer byrjað á matjurtarækt.
Hægt og silalega óx bærinn fram-
an af. 1820 voru þó komin 14 tjörguð
timburhús, en 1852 voru þau orðin
33, en engin bygð þá á Oddeyri, segja
útlendir ferðamenn frá þeim tíma.
1873 keypti Gránufjelagið Oddeyrina
fyrir 800 rdl., og voru þar þá aðeins
2 hús, en úr því fór þeim að fjölga.
Nú er hún talin hálfrar milj. króna
virði mannvirkjalaus.
Fram að 1862 urðu Akureyrabúar
að sækja kirkju til Hrafnagils, en
fengu þá loks eftir ítrekaða beiðni til
stjórnarinnar að byggja kirkju sjálf-
ir. Er sú kirkja orðin of litil, svo að
byggja verður nýja að ári.
1863 fékk Akureyri kaupstaðar-
réttindi og bæjarstjóm, en 1919 sér-
stakan bæjarstjóra.
Það er fyrst eftir aldamótin síð-
ustu, að bærinn hefur tekið stórstíg-
um framförum.' Bæjarbúar voru þá
1000. Nú eru þeir meira en þrefalt
fleiri. Arið 1927 Voru íbúar 3156.
Haldi þeim vexti áfram, verður Akur-
eyri um næstu aldamót talsvert
stærri en Reykjavík er nú.
Bærinn hefur auðgast á ýmsa vegu
siðustu 30 árin — skipaútvegur auk-
ist, jörðin verið ræktuð af mikilli
alúð, verzlun hefur magnast og ýmis
mannvirki sprottið upp til hollustu,
7
StofnaS 1882
Löggilt 1914
i
heila vorum af hugsunum, ímyndun-
um, endurminningum og viljaákvörð-
unum á síðasta augnabliki lífs vors
getur dauðinn eyðilagt, heldur á það
framhaldstilveru sína á æðra sviði,
sem vjer getum hugsað oss sem risa-
geymi endurminninganna. Þegar
miðill á jörðinni kemst að einhverju,
sem enginn lifandi maður veit og eng-
inn getur vitað nema einhver fram-
liðinn, þá gerist það samkvæmt þess-
ari tilgátu á þá leið, að miðillinn fer,
í anda, sökum hinna sjerstöku hæfi-
leika sinna, upp á æðri svið, þar sem
þessar endurminningamyndir varð-
veitast og þar eys hann vitneskju
sinni af endurminningageyminum. Sé
þessi tilgáta tekin gild þá verður sú
Hitað hafa heimili í Winnipeg
síðan “82”
D. D.Wood& Sons, Ltd.
VICTOR A. WOOD HOWARD WOOD L.IONEL E WOOD
President Treasurer 8ecretary
(Plltarnlr arrn Allnm reyna atl þriknnat)
KOLogKÖK
Talsími: 87 308 Þrjár símalínur
SAFNIÐ
ER HA
Sem eru í TURRET Fine Cut Tóbaki.
SKEGGBURSTI
VEKJARA KLUKKA
Fimm setti af Poker
Hands
BLYSLJÓS
Atta setti
af Poker
Hands
Fyrir þær getið þér fengið
dýrmæta muni
POKER HANDS
ERU EINNIG í EFTIRFARANDI ALÞEKTUM
TÓBAKSTEGUNDUM
MilSSsaoM. Sigla-rettuar
WnEiclnester Sigfareítor
Sigfarett^ar
leias
Dixie plot^
StoHDewall Jacfooa
(í vasa pökkum fimm í hverjum)
AXLABÖND
Tvö setti
af Poker
Hands
Tvö setti af Poker
Hands
KETTLL
Tíu setti af Poker
Hands
SPIL
YERND
Akið hvar sem yður sýnist — eins hart
og yður sýnist — hvott sem heitt er eða
kallt — hvernig sem brautir eru — Og
vertu viss um að hver partur vétarinnar
sé áreiðanlega verndaður fyrir skemd og
núningi.
Það er aðeins ein leið ti!
þess — —
NOTID AUTOLENE
iw
A^jBRICAN
ÆwittóVlAn^ninniGaso/lbP-