Heimskringla - 30.07.1930, Qupperneq 1

Wov. K. Pétumaon x
45 Hoine St. — OITY.
DTERS & CLEANERS. LTD.
Sendi'ð fötin yðar með pósti.
Sendingum utan af landi sýnd
sömu skil og úr bænum og á
sama verði.
W. E. THURBER, Mgr.
324 Young Str., Winnipeg.
DYERS & CLEANERS, LTD.
Er tyrstir komu upp n:t| að
afgreiða verkið sama daginn.
Lita og hreinsa fyrir þá sem
eru vandlátir.
W. E. THURBER, Mgr.
Sími 37061
XLIV. ÁRGANGUR
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN, 30. JCrLl, 1930.
NírMER 45
Frá Þúsund ára há-
tíðinni á Þingvöllum
FYRSTI DAGtJRINN:
Hátíðin fer vel fram. Gott og
bjart veður fram undir kvöld. Al-
«
menn ánægja meðal erlendra sem inn-
lendra gesta.
Tjaldborgin reis um klukkan sjö í
gærmorgun og þegar kl. var um átta.
var fólk farið að streyma þaðan og
UPP i gjána, norðan við fossinn, þar
sem ræðustóll biskups hafði verið
reistur, hátt uppi í hamrinum.
Lögregluþjónar vísuðu mönnum veg
neðan af völlunum og upp í gjána og
þvert fyrir gjána héldu þeir vörð og
var fólki ekki hleypt neitt suður á
flatirnar hjá fossinum. Að sunnan
verðu við flatirnar hjeldu Skátar vörð
— höfðu skipað sjer í fylkingu þvert
yfir gjána og var það á einkis færi
að komast yfir þá fylkingu.
A flötunum var konungi og drotn-
ingu, sænsku ríkiserfingjanum, heið-
ursgestunum og þingmönnunum ætl-
aður staður. Ennfremur prestum
landsins, sem komnir voru til Þing-
valla. Þeir gengu í fylkingu upp
gjána og voru saman 43, allir hempu-
klæddir.
Þegar klukkan var orðin átta máttí
líta óslitinn straum af fólki eftir öll-
um veginum frá tjaldborginni og nið-
ur í gjá. Gleypti gjáin fólkið jafn-
harðan, en altaf hjelst straumurinn
óslitinn þangað til klukkan níu. Var
það einkennileg sjón fyrir þá, sem
ekki eru vanir því að sjá fjölmenn:,.
enda er það vist, að siðan land bygð-
Ist hefir aldrei jafn margt fólk verið
saman komið á einum sta.ð og á Þing-
völlum nú. Enda fór svo að rúm
þraut i gjánni og stóðu menn þó svo
þjett þar, sem framast var unt —
maður við mann, alveg eins og á þin-
málafundi. Tildraði fólk sjer upp um
alla kletta þar nálægt, svo að ekki sá
í þá fyrir múgnum.
Klukkan rúmlega niu gekk biskup
upp í ræðustólinn, meðan söngflokk
urinn söng sálma. Síðan tók biskup
til máls og verður ræða hans prentuð
í næsta blaði.
Að ræðunni lokinn var sunginn
sálmur aftur og síðan streymdi fólkið
upp úr gjánni og niður á völlinn. Þar
áttu menn að skipa sjer í fylkingar
undir sýslufána (skjaldarmerki) og
hverri sýslu og bæ ákveðinn staður í
skrúðgöngunni. En þetta fór alt í
handaskolum. Að vísu voru fánarnir
á lofti, en fólk vissi ekki hvaða fána
það skildi skipa sjer, þvi að það þekti
ekki merkin. Gekk því hver þar sem
honum sýndist og var alt á ringlu-
reið. Var nú haldið suður i Almanna-
gjá að Lögbergi, og gekk það furðu
greiðlega og hjálpuðu mjög til þess
hinar breiðu göngubrýr, sem. gjörðar
hafa verið yfir öxará þar fyrir neðan.
Skipaðist fólk svo í gjána þar, alla
leið frá Drekkingarhyl og langt upp
fyrir Lögberg. Konungshjónin, sæn-
ski rikiserfinginn höfðu sæti á palli
undir Lögbergi. Sátu hinir tignu
gestir á stólum gegnt ræðustólunum
á Lögbergi. Til hægri handar Svia-
prins sátu þeir Magnús Sigurðsson
bankastjóri og Mátthías Þórðarson
fornmenjavörður, en til vinstri hand-
ar konungshjónunum ungfrú Sehested
og Jón Sveinbjörnsson konungsritari.
Á hliðarbekkjum sátu þingmenn i
tvöföldum röðum. En á palli fyrir
sunnan voru sæti heiðursgesta. Undir
ræðustólnum voru borð forseta og
skrifara, en á ræðustólnum var út-
varpatæki og gjallarhorn uppi á ham-
rinum í sambandi við það, og bar
það gjána og mikið lengra.
Nokkru norðar í gjánni en alþing-
ispallurinn og undir vesturhamrinum,
er söngpallurinn. —- Söngflokkurinn
söng nú “Ö, guð vors lands,” og
hljómaði það ekki vel til þingpallsins.
— Hefði verið mikið betra að hafa
söngpallinn að austanverðu í gjánni.
Það mun líka hafa dregið úr söng-
hljómnum, að tjald var yfir söng-
pallinum.
Að söngnum loknum steig Trygg\á
Þórhallsson forsætisráðherra í ræðu-
stólinn og mælti á þessa leið:
Ræða forsætisráðherra.
Þúsund ár eru liðin siðan Islend-
ingar, hinir fornu, komu fyrsta sinni
til fundar hjer á Þingvöllum við
öxará.
Þá var “Alþingi sett að ráði trlf-
Ijóts og allra landsmanna.”
Þá var stofnað allsherjarríki á Is-
landi.
Þá var lagður sá grundvöllur laga
og rjettar, sem þjóðfjelag okkar hefir
hvílt og búið að í tíu aldir.
Þúsund árum siðar stöndum við,
niðjar hinna fornu Islendinga, I hinum
sömu sporum.
Við komum til fundar á Þingvöll-
um við öxará.
Vér heyjum aftur Alþingi “þar sem
hún öxará rennur ofan í Almanna-
gjá.”
Við viljum rifja upp og gleðjast við
minningarnar í þúsund ára sögu —-
bæði bjartar og daprar.
Við viljum gleðjast við að á þús-
und ára afmælinu fáum við ekki bet-
ur sjeð, en að meiri vorhugur ríki,
og að votti fyrir meiri grósku í hinu
íslenska þjóðlífi, en nokkru sinni fyr.
Við viljum ákalla “Guð vors lands”
og fela forsjá hans hulda framtíð
landsins okkar.
I nafni hinnar íslensku þjóðar lýsi
jeg því yfir, að þessi alþjóðarhátíð,
sem haldin er til minningar um að
frá stofnun Alþingis, frá stofnun hins
íslenzka ríkis eru liðin þúsund ár —
er sett.
Mætti hamingja og farsæld hvíla
yfir þessum merkilegu tímamótum í
sögu Islands.
Við hefjum í dag fjömennari hátið
Islendinga, en nokkru sinni hefir
verið háð.
En við eigum jafnframt gestum að
fagna.
Við skuum hefja hátíð með því að
heilsa á gestina.
Á þúsund ára hátíð Islands bygðar
(1874) kom konungur Islands fyrsta
sinni út hingað. Sagan geymir góðar
minningar um komu Kristjáns kon-
ungs níunda og Friðriks áttunda til
Islands. En það er í þriðja sinni sem
núverandi konungur Islands og drotn-
-ing hans sækja okkur heim og dvelja
þau nú meðal okkar í þinghelginni.
Ríkisarfi Svía sækir hátíð okkar
og gistir prestsetur Þingvallastaðar.
— Hefir aldrei fyr svo tiginn gestur.
við svo frítt föruneyti kept norður
hingað um “Islands ála” frá “Svi-
þjóðu hinni miklu.”
Stjórnarformaður sambandslands
okkar og umboðsmenn hinna annara
ríkisstjórna Norðurlanda allra, Finn-
lands, Noregs, Svíþjóðar, eru komnir
ut hingað. Það er orðið samkvæm*
ósk okkar Islendinga. Þeir ætla, hjer
á þessum söguhelga stað, að undir-
rita samninga um sáttargerð og að
friðsamleg úrslit skuli verða æfinlega
um öll deilumál undantekningarlaust
sem upp kunna að koma milli Islands
og þessara frændþjóða okkar.
Við beindum heimboð til hátíðar-
innar til þeirra landa beggja megin
Atlantshafs,, sem íslenska þjóðin hefir
haft mest skifti við, i menningarlegu
og fjármálalegu tilliti. Þing og stjórn-
ir þessara landa haf tekið boði hins
þúsund ára gamla Alþingis. Þau hafa
sent út hingað fulltrúa hóp sinna
beztu sona og dætra. Þeir munu af
hálfu þessara þjóðlanda taka þátt í
hátíðarfagnaði okkar Islendinga og
ifæra okkur kveðjur þeirra.
Frá frændþjððunum á Norður-
löndum ^ru komnir út hingað margir
aðrir löggjafar og þingskörungar.
Þeir ætla að, heyja fund með Alþing-
ismönnum Islendinga, svo sem við
íiöfum áður sótt slíka fundi sem gest-
ir þeirra. — Frændþjóðirnar hafa
og sent út hingað, til móts á Islandi.
úrvalshóp ungra mentamanna, þeirra
er áður hafa boðið velkomna í sinn
hóp þá ungu islensku mentamenn, sem
utan hafa farið tií þeirra landa.
Vestan um hið viða haf eru komn-
ir, til heimsóknar, fleiri synir og
dætur Islands og niðjar þeirra, en
nokkru sinni hafa áður horfið heim —
þeirra sem á Vínlandi hinu góða hafa
gjört sínu gamla föðurlandi svo marg-
vislega sæmd og á svo mörgum svið-
um. Meðan hjer ríkir nú hin “nótt-
lausa voraldar veröld,” fær okkar
Næsti forsætisráðherra Canada
Kingstjórnin fallin!
Stórsigur Conservatíva!
HON. R
aldna sameiginlega íslenska móðir að
sjá hjá sjer drykklanga stund, þessi
sín “Iangförulu” börn og barnabörn.
Og enn eru ótaldir fjölmargir gest-
ir: synir og dætur, og röm er sú taug
ættjarðarástar og vináttu, sem hefir
dregið þá norður hingað.
Svo mörgum og svo göfugum gest-
um hefir íslenska þjóðin aldrei fyr
átt að fagna — eins og nú á þúsund
ára afmæli ríkisins. —
Islenska þjóðin býður gestina alla
hjartanlega velkomna. Mættu þessir
dagar, sem þið dveljið hjá okkur,
verða ykkur bjartir og ánægjulegir.
Mætti svo fara, að þið flytjið með
ykkur heim aftur — eftir farsæla
heimkomu — bjarta mynd, af hinu
þúsund ára gamla ríki, sem nú er að
endurskapast með áhuga og fjöri
æskumannsins.
I nafni hinnar íslensku þjóðar færi
eg þakkir Hans Hátígn konungi vor-
um og drotningu, Hans konunglegu
Tign rikiserfingja Svía og þeim ríkj-
um og fylkjum, sem eiga fulltrúa i
gestahópnum. Bæði hin miklu heims-
riki og einnig hin sem eru okkar litla
þjóðfjelagi svipaðri hafa sýnt Is-
landi frábæran sóma: með því hversu
þau völdu fulltrúa sína til okkar og
með þvi hversu för þeirra var búin.
Islenska þjóðin mun aldrei gleyma
þeim sóma og þeirri vináttu, sen'
bæði þjóðir og einstklingar hafa sýnt
henni á þessu hátíðarári.
lslendingar !
Vlð fögnum göfgum og harla kær-
komnum gestum.
Við biðjum að okkur megi auðnast
að halda með þeim gleðilega hátíð
Alþingis, hátíð hins islenska ríkis —
þúsund ára hátíð.
Því næst var sunginn fyrri hluti
“Kantötunnar” — ljómandi fallegt
tónsmíð.
Konungnr setur alþingi
að Lögbergi.
Að því loknu gekk konungur í
ræðustólinn og mælti á þessa leið:
Jeg lýsi því yfir, að Alþingi, sem
hefir nú verið háð i þúsund ár, hefst
nú að nýju á þessum stað. Mætti
starf þess jafnan blessast og verða
landi og lýð til farsældar.
Þá hrópaði forsætisráðherra:
“Lengi lifi Hans Hátign, Konungur
Islands, Kristján hinn tíundi!”
Mannfjöldinn laust upp níföldu
húrrahrópi hamraveggir Almannagjár
endurómuðu.
Þá lýsti forseti sameinaðs þings.
Asgeir Asgeirsson, þingfund settan,
og kvaddi Þorleif Jónsson varaforseta
til þess að stjórna fundi.
Því næst gekk Asgeir í ræðustól-
inn, og vár ræða hans þessi:
(Frh. á 2. síSuJ
Jarðskjálftar á Ítalíu
fallið
i
Hræðilegir jarðskjálftar urðu í sj.
viku á Italíu; hófust á miðvikudag
og voru mestir þá, en varð vart öðru
hvoru allan seinni hluta vikunnar.
Jarðskjálftarnir voru mestir á
beltinu milli Neapel og Salerno, og
þvert yfir landið og hruridu ýms þorp
og borgir á því svæði algerlega í
rústir, t.d. hinn fornfrægi bær Bene-
vento, Ariano og auk þess hafa ýmsar
fleiri borgir, alls um 83, fallið að
nokkru eða miklu leyti. Enn er eigi
fullrannsakað hvað margir menn
hafi látið lífið, en talið er að þeir
muni vera yfir fjögur þúsund, og
margar þúsundir meiðst og örkuml-
ast, en um miljón manna húsvilt.
Er þetta einn hinn mesti jarð-
skjálfti, sem gengið hefir yfir Italíu.
Rokið hefir og ótrygglega úr Vesú-
víus • og óttast nágrannar hans eld-
gos, og hafa tekið að flytja sig burt
i dauðans ofboði. Hefir þetta enn
aukið á hörmungar í þessum héruð-
Frá Liverpool á Englandi barst sú
fregn, að þar hefði orðið svo róstu-
samt á milli lúterskra manna og ka-
þólskra á sunnudaginn, að lögreglu-
þjónar svo hundruðum skifti urðu að
ganga í það að skakka leikinn. Voru
allmargir teknir fastir og settir í
svartholið og leiddir fyrir dómara á
mánudaginn. Safnaðist þá svo
margt fólk af báðum trúflokkum
saman fyrir utan dómshöllina, að til
vandræða horfði og lá við að menn
berðist. Að minnsta kosti urðu
miklar viðsjár með mönnum og yrt-
ust menn á all fjandsamlega. En inni
í dómsalnum logaði upp úr, með því
að nokkrar “trúaðar” konur hófu
upp raust sína og tóku að vitna um
hina “einu sáluhjálplegu trú”. Tóku
þá börn hinnar "heilögu kirkju”
einnig að steyta sig og vissu menn
eigi fyr en kerlingarnar vpru rokn-
ar hver í hárið á annari, svo að lög-
reglan átti fullt í fangi með að skilja
þær. Miklu meiri höfðu þó áflogin
orðið á sunnudaginn, sérstaklega í
lúterska hverfinu við Niederfield
Road. Hafði það frézt að kaþólskur
erkibiskup, að nafni dr. Richard
Doney, ætlaði að koma í heimsókn i
borgina og af því hófst hrelling og
vandlæti hinna rétttrúuðu.
Ekki þarf að kvarta undan trúleys-
inu í þessari .borg!
Kosningabard^anum ef nú lokið,
og hafa flokkarnir hroðið orustuvöll-
inn og hlaðið valköstum fallinna ber-
serkja, kannað liðsafla vígfærra
manna og raðað þeim enn á ný
fylkingu. Hafa umskiftin orðið stór-
um meiri, en nokkutn óraði fyrir, og
conservatívar hlotið meiri kosninga-
sigur en átt hefir sér stað í samfleytt
undanfarandi 19 ár.
Alls hafa conservativar hlotið 137
þingsæti, eða 29 sæti í hreinan meiri-
hluta. Til samanburðar má geta þess
að liberal stjórnin hafði á síðasta
þingi 1 sæti í meirihluta ,og fékk þó
sum að láni, en conservatívar höfðu
þá 90 þingsæti. Hafa þeir því unnið
47 þingsæti í þessum kosningum.
Til fróðleiks setjum vér hér skrá yf-
ir flokkaskiftinguna 1926, til saman-
burðar við nýafstaðnar kosningar:
Conservatívar hlutu við nýafstaðn-
ar kosningar alls 137 sæti, 1926 90.
liberalar, 1930, 86: 1926, 123.
Sameinaðir bændur í Alberta, 1930,
10; 1926, 12.
Liberal-prógressívar og prógressív-
ar, 1930, 5; 1926, 17.
Verkamenn, 1930, 3; 1926, 3.
óháðir, 1930, 2; 1926, ekkert.
óvíst er enn um 3 sæti.
I fylkjunum hafa kosningar
sem hér segir: * *
I Manitoba voru kosnir 11 conserva-
tivar, 4 liberalar, 1 framsóknarmað-
ur og 2 verkamenn.
Saskatchewan: 7 conservatívar, 11
liberalar, 2 framsóknarmenn, 1 óviss.
Alberta: 4 conservativar, 3 liberal-
ar, 9 sameinaðir bændur.
Ontario, 60 conservatívar, 21 liber-
al, 1 prógressív.
Quebec: 25 conservatívar, 39 liber-
alar, 1 óháður.
British Columbía: 6 conservatívar,
4 liberalar, 1 Öháður, 1 verkamaður,
2 óvissir.
New Brunswick: 10 conservatívar,
1 liberal.
Nova Scotia: 10 conservativar, 4
liberalar. 1
Prince Edward Island: 3 conserva-
tivar, 1 liberal.
Yukon, 1 conservatív.
• • -
Ýmsa mun furða á því hvað þess-
um miklu umskiftum veldur. En
i þegar nákvæmlega er að gætt, eru
, þau ekkert undraverð. Og það er
ií raun og veru meiri furða, að þau
komu ekki í ljós i kosningunum 1926
alveg eins og nú. Kingstjómin var
þá búin að sitja við völd í 4 ár, og
I var búin að sýna að hún gat litlu
sem engu nýtilegu til leiðar komið,
enda mátti heita, að hún aðeins
hjengi við völd á “lánuðum fjöðrum”
, sem aldrei hefði átt að vera. Kjós-
endur áttuðu sig nú loksins á því,
hvað fráleitt það var, að menn, sem
á mótl Kingstjórninni sóttu í kosn-
ingum, væru gerðir að ráðherrum
og senatórum hennar eftir að á þing
kom. Það var ofætlun hverjum
frjálsbomum þegn, að þola að svo
væri á kosningarétt sínum traðkað.
Það voru lengi nokkrir svo skamm-
sýnir, að halda, að King væri að
rétta alþýðuflokknum hendina til
samvinnu með þessu. En sem bet-
ur fer, er nú sú hugsanagrýla sigr-
uð og það nú orðið ljóst, að refimir
ivoru til þess eins skornir, að halda
I Kingstjórninni við völd, þó í beru
1 trássi væri við vilja almennings.
} I annan stað hefir Kingstjórnin
! með framkomu sinni í atvinnuleysis-
málinu óefað unnið sér til óhelgis i
hugum kjósenda. Þar kom köttur-
inn svo greinilega út úr pokanum,
að úti var um álla von fyrir King, að
vera kallaður drottinn umkomu-
lausra og bágstaddra.
I þriðja lagi var stefna sú, er King
stjórnin fylgdi í öllum sinum at-
höfnum landinu beinlinis til hnekk-
is, eins og t. d. í viðskiftum sínum
við önnur lönd, eyðileggingu heima-
iðnaðar, til niðurdreps atvinnu i
landinu og heimamarkaðar til stór-
tjóns fyrir sölu á afurðum bóndans.
I fám orðum, stefna, Kings var að
gera eitt auðugasta landið undir sól-
inni frá náttúrunnar hálfu, að ein-
jum ólífvænlegasta skekli jarðarinn-
ar, sem menn vom farnir að flýja
j úr, er áður höfðu þangað flúið i von
um að njóta gæða þess og frelsis
fyrir sig og afkomendur sína. Allt
var þetta af reynslunrii svo ljóst fyr-
ir kjósendum, að það hefði verið ó-
hugsandi, að atkvæðagreiðslan í
þessum kosningum bæri þess erigan
vott.
Helztu slysfarir þingmannsefna
Kingstjórnarinnar, mega eflaust
teljast, fall Crears í Brandon og
Dunnings í Regina, hér vestra, og
sumra ráðherra hans eystra. Sjálfur
náði King kosningu i sinu þingsæti 1
Prince Albert, en lengi var hann
með hitann í haldinu um að hann
mundi tapa, því hann var annað
veifið talsvert á eftir gagnsækjanda
sínum.
Það bezta við sigur conservatíva
er, að hann er yfirleitt mjög jafn i
öllu landinu. Að ná 25 þingsætum i
(^yebec, þar sem þeir áður höfðu 4
og 11 í Manitoba, þar sem þeir áð-
ur höfðu ekkert, 7 í Saskatchewan,
en áður ekkert, sýnir að traustið á
Kingstjóminni var alstaðar á þrotum.
A Prince Edward eyju hafði King
áður 3 þingsæti, en conservatívar
eitt. Nú hafa conservatívar þar 3,
en KinggHfitt. Þannig er í öllum
fylkjum •fKliösins jafn og stöðugur
sigur conservatíva, nema í British
Columbia; þar töpuðu þeir nokkrúm
sætum,\ ?r þeir áður höfðu.
Margir ágætismenn í liði Kings
féllu. En það geta þeir menn hugg-
að sig við, að á því eiga þeir ekki
sök sjálfir, heldur stefna og athafnir
flokksforingja þeirra. Kosningarnar
snerust ekki um annað en mismun-
inn á stefnu flokkanna. Það var
tæplega Uunnst á sjálfa mennina, er
sóttu.
Frekari fréttir verða að bíða næsta
blaðs.
HVAÐANÆFA
Lady Conan Doyle, ekkja Sir
Arthur Conan Doyle, hefir skýrt
stórblaðinu Daily Herald frá því, að
hún hafi nú með áreiðanlegri vissu
fengið skeyti frá manni sínum dauð-
um, og að mynd hafi náðst af hon-
um á plötu með enska prestinum og
sálarrannsóknamanninum séra Char-
les L. Tweedale. Hafði Tweedale
haft alla varúð við og framkallað
myndina sjálfur, en hún hafði verið
tekin af andaljósmyndara. Ennfrem-
ur segir Lady Conan Doyle, að Pétur
nokkur Powell frá Chester, hafi feng
ið gegnum stjórnanda sinn boð frá
Sir Conan Doyle, um að hann hafi
skilið konu sinni eftir innsiglað um-
slag, sem hún hafi átt að opna að
sér látnum. Segir hún þetta rétt
vera, en nú eigi hann aðeins eftir að
segja sér hvað í bréfinu standi. Þetta
hefir þeim tekist illa sumum, en þó
kvað loddaranum Houdini hafa tek-
ist það i fyrra, eftir þvi sem blöðin
herma, og hafði hann þó ekki verið
strangtrúaður á annað líf.
Nú er eftir að vita, hvemig Sir
Conan Doyle tekst. Segir kona hans,
að fjölskyldan hafi þegar hlotið
margvislega aðdáanlega reynslu, af
ysamband við hann á öðrum tilveru-
stigum.
* * •
Ein af síðustu aðferðum læknis-
fræðinnar er að nota radio við ýmis-
konar lækningar. Menn hafa fund-
ið aðferð til þess, með stuttum radio
sveiflum, að framleiða hita í líköm-
um manna og dýra, og hiti, sem
menn geta ráðið yfir, er hið síðasta
vopn læknisvísindanna gegn ýmsum
næmum sjúkdómum. Hefir þegar
verið fundið upp áhald til að fram-
leiða þessar stuttbylgjur.
Menn hafa lengi vitað það, að hiti
er ágætt meðal til að lina þjáningar
og hefir hann verið notaður við
lækningar sumra sjúkdóma, en al-
veg nýlega hafa menn komist á
snoðir um það, að hár likamshiti
drepur sóttkveikjur ýmissa næmra
sjúkdóma. Er álit visindamanna þvi
að snúast í þá átt, að mikill sótthiti
orsakist því í raun og veru ekki
beint frá sjúkdóminum, heldur sé
hann hluti af sjálfsvörn líkamans,
gegn bakterium og slikum skaðleg-
(Framh. á 8. siðu*