Heimskringla - 30.07.1930, Síða 6

6. BLAÐSIÐA
WINNIPEG, 30. JtrLI, 1930.
HEIMSKRINGLA

Léttara að baka dúnléttar
kökur og eplaskífur úr
RobinHood

“Peningaoa til
baka,T ábyrgðin
í hverjum poka
Haraldur Guðinason
Söguleg Skáldsaga
----eftir---
SIR EDWARD BULWER LYTTON
iv. bók :
I '■ ——-—--------------------------------*
Bíddu, bíddu!” hrópaði hinn guðhræddi
riddari og krossaði sig. “Er hér enginn klerk-
ur til þess að blessa oss? Bæn og sálm fyrst!’’
“Bæn og sálm!’’ hrópaði Saxúlfur stein-
hissa. ‘‘Hefðirðu sagt öl og mjöð, þá hefði eg
skilið þig.* Út! — Heilagur kross! Heilagur
kross!"
“Guðlausir heiðingjar!’’ nöldraði Normað-
urinn um leið og hann lét berast með straumn-
um.
Þegar út kom, var ógurlegt um að litast.
t>ótt áhlaupið hefði verið skammvinnt, hafði
mannfallið samt verið ógurlegt. Með einskæru
ofurefli liðs, og með þeirri hreysti, að nálega
líktist æði vitfirrtra manna, eða glorhungruð-
um úlfum, höfðu Bretarnir velt sér yfir velli
og straum; gripið með berum höndum um
spjótsoddana, er beint var á móti þeim; farið
í loftköstum yfir valkesti félaga sinna, og öskr-
andi af sigurvímu varpað sér á hálf-hraktar
fylkingarnar, er stóðu á milli þeirra og virkis-
ins. Lækurinn var bókstaflega blóðrauður;
og straumurinn bylti líkunum til og frá, gegn-
umstungum af spjótum og örvum; en sífelt
komu nýir til áhlaupsins í stað hinna, er féllu,
alls ósmeikir við forlög þeirra.
í öllum hernum voru tveir menn auðkennd-
ir: annar hár og þrekvaxinn gnæfði á virkis-
garðinum, hjá merkinu, er ýmist drúpti yfir
stöngina eða flögraði í guStinum, er stóð af
bardagamönnunum, því enginn andvari bærð-
ist um nóttina. Hann vó báðum höndum með
mikilli öxi danskri, og stóð þar óskelfdur fram-
an í hundruðum manna, og við hvert eldsnart
högg féll maður dauður. Hafði hann hlaðið
valköst fjandmanna sinna kringum sig sér til
varnar, að segja mátti. En í miðri fylkingu
þeirra, er að sóttu, gat að líta annan mann, er
helzt virtist ósærandi með öllu, jafnöruggur
fyrir örvaskotum sem spjóta. Því vopn þau er
, hann hafði til varnar, skyldu menn hafa haldið
að væru aðeins borin fyrir skarts sakir: Brjóst-
verju litla hafði hann úr gulli; hálsbjörg úr gulli
snúna saman af þráðum, og gullarmband dig-
urt bar hann á hægri armlegg. Löðraði það
í blóði, en ekki var það úr sjálfs hans æðum
runnið. Hann var lágur á vöxt og grannleg-
ur — minni að öllu en í meðallagi, en hann leit
út sem jötunn í orustumóðnum er á honum
var. Hann bar eigi hjálm, aðeins gullhlað um
enni, og hár hans, er var blóðrautt á Iit og
lengra en Walesmenn tíðkuðu, féll honum um
herðar sem ljónsfax, er flaksaði við hverja
hreyfingu. Augun leiftruðu eins og í tígris-
dýri að næturlagi, og hann varpaði sér á spjóta
garðinn með snöggum og hörðum köstuhi og
stökkum. Umkringdur varð hann af fjand-
mönnum, svo að ekkert sást af honum nema
stuttsverðið er leiftraði í hendi hans, en ruddi
sér og fylgjendum sínum þegar braut í gegn-
um mannhringinn; ósærður en ákaflega móð-
ur, en menn hans, er nú þyrptust þangað, réð-
ust æpandi, höggvandi og leggjandi á virkislið-
ið, þar sem hann hafði brotist í gegnum.
“Pardex! Þetta er hermannlegur leikur!”
hrópaði riddarinn. “Og nú, minn ágæti Sax-
úlfur ,skalt þú sjá hvort Normannar eru ann-
að en raupið eitt, eins og þú heldur. “Dieu nous
aide! Notre Dame!” (Guð með oss! Heilaga
mær!). Komið þið í bakskjöldu fjandmönn-
unum!’’
En er hann sneri sér við, sá hann að Sax-
úlfur hafði þegar leitt menn sína fram að merk-
inu, þar sem jarlinn stóð því nær einn og í mik-
illi hættu. Riddarinn, er nú var einn eftir, hik-
aði ekki eitt augnablik — hann var á samri
stundu kominn þangað í bardagann, þar sem
Walesmenn stóðu þéttastir, undir forustu
mannsins, er gullhlaðið bar um enni. Hin
léttu vopn Walesmanna bitu eigi hið minnsta
á hringabrynju Normannsins, og sverð hans
var sem sigð dauðans, er hann geystist fram
á milli þeirra. Hann hjó á báðar hendur og
hafði því nær rutt brautina fram að hinum
fámenna hóp Saxanna, er enn veitti viðnám í
miðju fjandmannaliðinu, er höfðingi þeirra
Kumranna kom auga á hann, mest fyrir óp þau
og háreysti er á vegi hans varð. Og nú sneri
hinn Ijónhugaði konungur þeirra Walesmanna
með hálfnöktu brjósti og stuttsverði sínu á
móti Normannanum í hringabrynjunni með
normannska brandinn breiða og langa.
Þótt hér virtist ójafn leikur háður, þá var
stökkfimi Bretans með þeim afburðum og arm-
ur hans svo fjaðurmagnaður og skjótur, að
hinn ágæti riddari, er miklu fremur fyrir víg-
fimi og snarræði, en yfirgnæfandi líkamsburði
var talinn meðal hinna hraustustu riddara Vil-
hjálms Normandíuhertoga, hefði heldur kos-
ið að sjá fyrir framan sig Fitzosborne eða Mont*
gommeri, stálklædda frá hvirfli til ilja, vopn-
aða kylfu og langspjóti ,heldur en að þurfa að
bera af sér þessi högg, er svo voru tíð, að varla
mátti augu á festa, eða að horfast í augu við
þann heiftareld, er brann undir brúnum þess.
er á sótti. Tvisvar hafði hið leiftrandi stutt-
sverð rofið hina ágætu brynju hans. Blæddi
honum eigi alllítið, en vindhögg ein hafði hann
slegið með langsverði sínu. En nú hertu sig
Saxarnir, er sáu hversu nærri hjálpin var kom-
in, og gerðu grimmt áhlaup þangað er þeir sáu
glitra á gullhlaðið brezka, og þangað sem þeir
sáu að skjáldborgin í kringum þá hafði riðlast
fyrir áhlaupi riddarans. Hófst nú hin grimm-
asta og blóðugasta hríð á nýjan leik, og vissu
menn varla hvort högginlentu á fylgjara eða
fjandmanni, né úr hverri átt banahöggið reið,
og fór svo fram um hríð, unz ósjálfráð her-
kænska og stjórnsemi, er Saxarnir höfðu tam-
ið sér, bar sigurinn úr býtum. Svínfylkingin
ruddi sér braut gegnum skjaldborgina, og þótt
Saxarnir hefðu allmjög týnt tölunni, og allir
væru þeir sárir, er uppi stóðu, þá náðu þeir til
sinna manna við virkið og höfðu nú vegg þess
að bakhjalli.
Á meðan á þessu stóð, hafði Haraldi, með
tilstyrk liðs þess, er til hans kom með Saxúlfi,
tekist að reka af höndum sér endumýjaðar á-
i rásir Walesmanna, á þá hluta víggrafanna er
erfiðast var að halda. Skygdnist hann nú um,
og sá með æfðu auga ,hvar helzt þurfti liðs-
hjálpar við. Skipaði hann sumum hluta liðs-
ins að taka aftur virkið, og senda frá hverjum
skotgarði og skotglugg sem ákafasta drífu
spjóta og steina, sem þá voru stórskotatæki
allra víggirðinga með Söxum, er illa kunnu að
sækja kastala og víggirtar borgir. 'Að þessum
I skipunum gefnum, setti Saxúlf og mest af liði
- hans til þess að halda víggröfunum. Síðan
setti hann hönd fyrir augu og horfði til tungls-
ins, er nú sást mjög ógerla sökum bjarmans
frá varðeldunum, og sagði rólega:
“Nú berst þolinmæðin á vora hlið. Áður
en tunglið kemst yfir hæðina þarna, verður lið-
ið við Aber og Caer-lén, komið í Penmaen-
brekkur, og banna þá Walesmönmum flótt-
ann. Berið nú merki mitt þangað, sem hörð-
ust er orustan.”
En jafnskjótt og jarlinn, er hafði öxi sína
reidda um öxl, og með sér aðeins fáa menn
um merkið .skundaði þangað er orustan var
hörðust, mitt á milli virkisins og víggrafanna,
kom Griffiður auga bæði á merkið og jarlinn,
og gekk þar frá, sem mest var að vinna ein-
mitt á því augnabliki, er honum veitti sem
bezt, og einmitt á því augnabliki, sem Saxarnir
myndu hafa flúið og þar með búið sér fullkom-
in fjörráð, ef ekki hefði verið fyrir normannska
riddarann, er enn hélt velli í fylkingarbrjósti
fyrir þeim, þótt særður væri og óvanur að
berjast á fæti. En mjög féllu nú Saxarnir fyr-
ir spjótaskotum Walesmanna.
. En það var ógæfa hinna hraustu Wales-
manna, og jafnvel hinna hraustustu höfðingja
þeirra, að skilja aldrei að herkænska er vís-
indagrein. Og í stað þess að einbeina nú öll-
um sínum liðsafla þangað ,sem mótstaðan var
minnst fyrir, þá missti konungur þeirra þegar
í bræði.sinni sjónar á öllu er fram fór á or-
ustuvellinum, er hann kom auga á merki Har-
aldar og sjálfan hann.
Jarlinn sá fjandmann sinn, er hann nálg-
aðist, og snerist svo snart við, sem haukur að
hegra. Hann skipaði mönnum sínum í hálf-
hring og lét þá hafa hina miklu skildi sína fyr-
ir sér, og leggja fram spjótum á milli jæirra,
en fyrir framan þá ægði Haraldur sjálfuf með
exi sína. Á svipstundu var hringur um hann
sleginn, og í spjótaregni því er um hann dundi,
glitraði og söng sverð Griffiðs. En Haraldur,
er betri skil kunni á sverðfimi þeirra Wales-
manna en Mallet de Graville, og eigi hafði í-
þyngt sér með neinum herklæðum nema hjálmi
sömu tegundar og þeirra er Normannamir
notuðu, og léttri leðurbrynju, mætti vígfimi
með snarleik; varpaði skyndilega frá sér ex-
inni, hljóp á fjandmann sinn, greip ium hann
miðjan með vinstri armlegg og fyrir kverkar
honum með hægri hendi, og hrópaði:
“Gefstu upp til griða! — Gefstu upp, ef
þú vilt lífi halda, Llewellynsson!’’
Römm voru þessi fangbrögð, og heljarafl
í handleggjum þeim, er héldu, en þó rann Griff
iður úr takimu, eins og snákur, er snýr sig úr
mannshendi; eins og svipur úr útréttri hönd
þess er dreymir, — svo að Haraldur hélt eftir
á hálsbjörginni einni.
í sama mund gall við mikið angistar og
neyðaróp frá Walesmönnum, er í virkinu voru;
rigndi nú á þá steinum og spjótum frá virkis-
veggjunum og skotgluggunum, en fram í miðja
fylkingu þeirra ruddist Normanninn og brytj-
aði fólk á báðar hendur. En þó æptu Wales-
mennirnir ekki undan spjótum, steinslöngvum
,né normönnskum sverðshöggum. Hinumegin
víggrafanna geystust nú þeirra eigin lands-
menn á móti þeim; keppinautar þeirra af öðr-
um ættflokki, er aðstoð veittu útlendingnuni
til þess að leggja undir sig landið; og til hægri
handar skein á spjót Saxanna frá Aber, og til
vinstri handar heyrðist heróp liðsins, er kom
frá Caer-hén, undir forustu Guðröðs; og þeir
sem sóttan höfðu heim hlé-
barðann, voru nú sjálfir orðn
ir honum að bráð- Óx nú
Söxum hugrekki við hjálpina,
er þeir sáu svo nærri. Geyst-
ust þeir nú fram, svo ekki
stóð við, og brast þá flótti í
liði Walesmanna með hinu
ógurlegasta mannfalli um all-
an völlinn. Þustu þeir til ár-
innar og víggrafanna; og
barst Griffiður með flótta-
straumnum eins og griðungur
’ fyrir kaststreng; grenjandi
gegn fjandmönnum sínum
háðungarorð og sneypu;
öskranji á sína eigin menn
að veita viðnám; hlaupandi
fram og aftur til þess að
að reyna að stöðva flóttann;
höggvandi menn sína niður
hér og þar til þess að reyna
að stanza þá, en allt kom
fyrir ekki. Að síðustu varp-
aði hann sér aleinn gegn þeim
er flóttann ráku, og af svo
mikilli grimmd og hugprýði,
að þá stanzaði sem snöggv-
ast. Við þetta gafst honum
færi á að komast til árinnar
áður en þeir fengju áttað sig.
Þar stöðvaðist hann augna-
bUk; og ósár var hann með
öllu. Hann sneri sér að fjand-
mönnum sínum, hló hátt, og
fleygði sér til sunds í straum-
inn. Hundrað spjótum var skotið á eftir hon-
um í hinn blóðsollná straum. En Haraldur jarl
hljóp jafnskjótt til og hélt upp hendi sinni, ium
leið og hann kallaði svo hátt, að allir máttu
heyra:
“Kyrrir! Skjóti enginn minna manna
bleyðiskoti á jafnhraustan dreng!”
Fjórði Kapítuli.
Bretar, er nú flýðu sem harðast, voru varla
meira en tíundi hluti liðs þess, er áhlaupið
hafði gert í fyrstu. Flýðu þeir með sama snar-
leika og einkennt hafði árás þeirra, enda
sluppu þeir heHir á húfi undan fjandmönnum
sínum, bæði Bretum og Söxum, og komust
heilu og höldnu upp á Penmaen-eggjar, þótt
Saxar sæktu eftirförina af kappi.
Ekki var framar til svefns að hugsa í virk-
inu þá nótt. Var særðum mönmum veitt
hjúkrun og valurinn ruddur. En á meðan sat
Haraldur á ráðstefnu með þremur helztu for-
ingjum sínum og Mallet de Graville riddara,
er beðist hafði að mega sitja á ráðstefnunni,
og svo vasklega hafði fram gengið, að megn
ókurteisi hefði verið, að neita honum um þessa
bæn. Ráðguðust þeir um, hvernig enda mætti
binda á herförina þegar hinn næsta dag. Tveim
þegnum svall svo móður í brjósti, og hefndar-
hugur, að þeir vildu sækja fjallið með öllum
þeim liðsafla, er þeir áttu nú yfir að ráða, og
strádrepa allt, sem fyrir yrði, griðalaust.
En hinn þriðji, er gamall var og reyndur,
og vanur hernaðaraðferðum Walesmanna, var
á allt örðu máli.
“Enginn vorra manna veit,” sagði hann,
“hvern liðsstyrk þeir hafa í vígi því, er þér
hyggist að taka með áhlaupi. Vér höfum enn
ekki fyrirhitt einn einasta Walesmann, er sjálf
ur hefir nokkru sinni komist á háfjallið, eða j
rannsakað kastala þann, er þar er sagður að
vera.’’*)
“Sagður!” endurtók de Graville, er nú
hafði tekið af sér brynjuna og fengið sár sín
bundin, og lá nú á feldum og loðkápu sinni á
gólfimu. “Sagður, göfugi herra! Eins og vér
sjáum ekki tumana!’’
Hinn aldni þegn hristi höfuðið.
“í fjarska og í þoku, sýnast steinar allir
stærri og tindarnir taka á sig hinar fáránleg-
ustu myndir. Það getur verið kastali, en kann
líka að vera klettaborgir einar, eða jafnvel
þaklausar musterisrústir frá heiðinni forn-
eskju, er vér sjáum. En eg endurtek það, að
enginn af oss veit, hvað varna þar er fyrir, af
manna eða náttúruvöldum. Jafnvel hinir velsk-
fæddu njósnarar hafa ekki komist upp á há-
fjallið. í mi^jum hlíðum eru verðir Wales-
konungs, og þeir sem á tindinum búa, hafa
jafnt augun á flugi fuglanna sem klifri fjaJla-
geitanna. Fáir af njósnunum þínum, Haraldur
Guðinason, hafa lífs aftur horfið. Hafa höf-
uð þeirra verið eftir skilin við fjallsræturnar,
og í munn þeirra stungið bókfelli, er á er ritað:
“Dic ad inferos — quid in supeWs novisti”: —
Herm þú í undirdjúpunum hvað þú sást á hæð-
unum.”
*) Ýmsir fjallatindar í Wales, og mætti þessi vel
hafa verið einn, voru helgir haldnir, svo að jafnvel
engir þeirra, er á næstu grösum bjuggu, dirfðist að
ganga þangað. — Höf.
“Svo þeir kunna þá latínu, Vallónarnir!”
sagði riddarinn; “eg ber rnestu virðingu fyrir
þeim!”
Þegninn varð ygldur á brún, ræskti sig
og hélt áfram:
“Eitt er víst, að minnsta kosti, að fjallið
er því sem næst óvinnandi öllum þeim, er eigi
eru nákunnugir skörðunum, og að þar er hald-
inn strangur vörður dat og nótt, svo að jafn-
vel velskfæddir njósnarar komast þar eigi í
gegn; að þeir, sem fyrir eru til varnar, berjast
af grimmd og örvæntingu; að liðsmenn vorir
eru orðnir smeikir og fullir hjátrúar af velsk'
um sögusögnum um það, að reimt væri á þess-
um stöðvum og að kastalinn væri gerður af
forynjuhöndium. Einn ósigur getur kostað oss
tveggja ára sigurvinningar. Griffiður getur
brotist úr hamrahreiðri sínu; unnið aftur það
sem hann hefir misst; unnið aftur á sitt band
hina velsku bandamenn vora, er ætíð eru ó-
tryggir og viðsjálir. Því ræð eg til þess, að vér
höldum áfram eins og vér höfum byrjað. —•
Leggjum allt umhverfið undir oss; bönnum
alla aðflutninga og látum fjandmenn vora
grotna niður úr hungri, eða eyða kröftum sín-
um, eins og þeir hafa gert í nótt, í árangurs-
laus og mannskæð áhlaup á herbúðir vorar.”
“Ráð þitt er gott,” sagði Haraldur; “en
þó mætti frekara að gera til að flýta fyrir úr-
slitum, og á þann hátt að ltáa sem fæsta
menn. Ósigur þessi hefir mjög dregið burst
úr nefi Walesmanna. Mun því heillavænlegast
að víkja að þeim meðan þeir eru sem niður-
dregnastir. Hefi eg því í hyggju að gera sendi-
boða á fund útvarða þeirra, er bjóði þeim þessa
skilmála: Grið og sættir öllum þeim til handa
er leggja niður vopnin og gefast upp.”
“Eftir allan þennan mannskaða, er vér
höfum hlotið af þeirra völdum?” hrópaði einn
þegninn.
“Þeir hafa varið land sitt,” sagði jarl.
“Myndum eigi vér hafa gert hið sama?”
“En uppreisnarmaðurinn Gryffiður?” spurði
hinn aldni þegn; “þú getur þó eigi viðurkennt
hann enn sem undirkonung Játvarðar?”
“Nei,” sagði jarlinn. “Gryffið einan und-
anskil eg sættum, og skal hann þó lífi halda,
ef hann gengur mér á hönd sem fangi; og má
hann þá að vísu reiða sig á miskunn konungs.”
Nú varð löng þögn. Enginn mælti á móti
þessari yfirlýsingu jarls, þótt auðséð væri að
yngri þegnunum tveimur féll hún ekki í geð.
Loks sagði hinn elzti þegnanna:
“En hefir þú þegar afráðið, hver þessi boð
skuli bera? Grimmir og ótamdir eru blóð-
hundar þessir, og skyldi sá maður ná skrift-
um og ráðstafa eignum sínum, er á fund þeirra
hyggst að sækja.”
“Vís er eg þess, að öruggur muni erind-
reki minn,” svaraði Haraldur, “því Gryffiður
er svo stoltur sem nokkur konungur, og þótt
hann þyrmi hvorki öldnum né ungum, er í or-
ustu kemur, þá mun hann það í heiðri hafa, er
Rómverjar kenndu forfeðrum hans að heiðra,
og mun hann því láta þann mann fara óskadd-
aðan, er á hans fund gengur sem boðberi milli
þjóðhöfðingja.”
“Kjós þú- til fararinnar hvern sem þú vilt,
Haraldur,” sagði annar yngri þegninn hlæj-
andi; “en hlífðu vinum þínum; og hvem sem
þú kýst, þá vert þú reiðubúinn að greiða ekkju
hans manngjöldin.”