Heimskringla - 17.09.1930, Blaðsíða 6

I
6. BLAÐiiIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 17. SEPTEMBEK 1930
“Heill á húfi munt þú aft-
ur koma.’’
“Munu lausir verða gefnir
gíslar þeir, er setti Guðini
faðir minn?'’
“Leystir munu gíslar G-uð-
ina,’’ svaraði völvan sömu
röddu; “en gísl Haraldar
haldið.”
“Hví skal eg gísl setja?’’
“Til tryggingar bandalagi
við normannann.’’
“Munu þá Normanninn og
Haraldur bindast vináttu og
trúnaðarheitum ?' ’
“Já,” svaraði völvan; en
nú var sem hrollur færi um
stjarfna líkama hennar.
“Tvennt annað vil eg frétta.
MCðQiSOð09SSðOS6ðððeOGOC60ð9SOððSOOS9SSGSOOOSSð09ðOSð(
RobinlHood
FLOUR
Betra því það er
“PÖNNU ÞURKAB

Haraldur Guðinason
Söguleg Skáldsaga
----eftir----
SIR EDWARD BULWER LYTTON
IV. BÓK
« ------------------------------------"----^
“Hvernig mátt þu,” sagði Hildur, er eigi
gat varist feginleik, að heyra að þessi fyrirlitna
hálfsystir hennar í listinni var þess vís, er hún
þráði mest. “Hversu mátt þú vita það, sem
falið er í framtíðinni, svo að jafnvel eg er þess
eigi vís? Getur þú sagt mér, hvenær og hvar
dóttir hinna norrænu konunga skal hvíla við
brjóst herra síns?’’
Eitthvert hljóð, er var hlátri skylt, en svo
meinblandið djöfullegri gleði, sem kæmi það
eigi frá mannlegum vörum, brauzt í nominni,
sem svar við spurningu völvunnar. Svo hætti
hún, reis á fætur og sagði:
“Far þú og leita frétta af framliðnum,
völva! Þú hyggur sjálfa þig vitrari en oss,
vesælar galdranornir, sein bóndinn leitar til,
er fjársýki leggst á hjörð hans, og mærin, er
falskur elskhugi flýr hana; oss, er engan bú-
stað eigum, er menn þekkja, en finna má, er í
nauðirnar rekur, í hellum eða engjadrögum,
eða við hægfara leðjulæki, þar sem óhamingju-
söm móðir hefir drekkt afkvæmi sínu. Leitar
þú, Hildur, lærdóms — kona auðug, leitar þú
ráða og fræðslu hjá Faulsdætrum ? ”
“Nei,’ ’svaraði völvan stolzlega, “ eigi gefa
hinar miklu nomir þér og þínum sýn á fram-
tíðina. Hvað veizt þú um fornar rúnir, er bol-
laus haus hvíslaði í eym hinum volduga Óðni?
Rúnir, er ráða höfuðskepnunum, og særa skín
andi vofur af gröfum sínum. Eigi munu stjöm-
urnar þig í ráðum hafa, og draumar þínir eru
fullir fúlla hugsana um ergisvall með illum
öndum, en eigi hátíðlegir, fylltir fyrirboðum
mikilla tíðinda. Eg undraðist aðeins, er eg sá
þig á gröf Saxans, hverja fró þú mættir finna
í því lífi ofar jarðnesku lífi, er lyftir til háflugs
sál hinnar sönnu völvu.”
“Þá fró,” svaraði nornin, “er stafar af
vizku og mætti, æðri þeirri gleði, er þú hefir
nokkurntíma öðlast, við lestur þinn í stjörn*
um eða rúnum. Reiðin bruggar eitrið í slefu
hundsins og dauðann í formælingum nomanna.
Hvenær munt þú verða jafnvitur norninni, er
þú fyrirlítur? Hvenær munu ský þau öll, er
nú umkringja þig frá sjónum þínum flýja?
Þegar vonir þínar allar eru fótum troðnar, þeg
ar ástríður þínar eru dauðar, stolt þitt jafnað
við jörðu, og þú sjálf í rústir komin, eins og
musteýissúlur þessar, er stjamljósið glitrar í
gegnum. Þá fyrst mun sál þín glöggt kunna
rúnirnar að ráða, og þá munuum við tvær
mætast á ströndum hafsins svarta himinvíða !’’
i- Svo mjög fengu orð þessi á hina stoltu
spákonu, þrátt fyrir dramb hennar og fyrir-
litningu, að hún stóð og starði út í bláinn,
löngu eftir að horfin var sjónum hennar hin
hryllilega vera. En úr grasinu, er saurgað
höfðu fætur forynjunnar, vappaði sér syngjandi
lævirkinn mót ljósi og sólu.
En áður en sólin hafði dögg af grasi þeir-
að í skóginum, hafði Hildur aftur tekið hugró
sína. Og í skauti leyniherbergis síns bjó hún
undir seiðinn og rúnirnar, til þess að kalla fram
framliðna.
VI. Kapítuli.
Fastráðinn í því að láta Gyrði færa Edith
fréttirnar, ef fyrirboðar allir leyfðu honum
ferðina, skildi Haraldur við heitmey sína, án
þess að víkja nokkuð að fyrirætlan sinni. —
Notaði hann daginn til þess að búa sig til ferð-
arinnar og ráðstafa öllu heima fyrir burtveru
sína, en lofaði Gyrði að svara honum næsta
dag, hvor þeirra skyldi takast á hendur ferð-
ina til Rúðuborgar. En með því að fortílur
Gyrðis máttu sín æ meira, eftir því sem hann
hugleiddi þær betur, og fyrir fortölur sinnar
eigin skynsemi, og einnig ef til vill að nokkru
leyti fyrir áhrif þess, ei* fyrir Edith hafði bor-
ið, hafði hann því nær fastráðið að verða við
bón bróður síns, er hann lagði af stað til hins
örlagaþrungna móts við völvuna. Nótt var
dimm, en þó eigi niðamyrk; eigi lýsti af tungli,
en stjamljóst var, þó fölar blikuðu stjöí-numar
úr víðemi himingeimsins. Skýjafar var nokk-
urt, svo að ýmist dró frá stjömum eða fyrir
þær.
Völvan stóð svartklædd inni í steinhringn-
um. Hún hafði þegar tendrað bál við fót bauta-
steinsins, og varpaði bálið roðaskini á gráar
steinsúlurnar, og glampa á grassvörðinn á
milli þeirra. Við hlið hennar var ílát, fyllt með
tæru vatni, að því er virtist, úr hinum fom-
rómverska gosbrunni, og glitraði yfirborðið
glóðrautt í eldsskininu. Á bak við þau, í 'hring
um bæði bál og vatn, var trjábörkur, skorinn
í ýmsar myndir, líkt og örvarhausar, og ristar
á dulrúnir. Voru níu barkarstykkin, og á öll
rúnir ristar. í hægri hendi hélt völvan á tams-
vendi sínum. Berfætt var hún og girt belti
húnsku, er ritað var dulrún-um. Við beltið hékk
púss úr bjarnarskinni, silfursmelltur. Þá er
Haraldur gekk inn í hringinn, var öll hin venju-
lega ró af andliti hennar — nú var það því nær
tryllinigslegt á að líta. «
Hún virtist eigi vita af nærveru Haraldar.
A-uguun voru gljá og starandi, eins og í svefn-
gangandi manni. Hægt og hægt, eins og eitt-
hvert yfirnáttúrlegt vald héldi aftur af henni,
tók hún að færa sig eftir hringnum, mæ-ldum
skrefum. Og loks brauzt af vörum hennar
söngur, lágur, holróma og djúpur, er hljóðaði
eitthvað á þessa leið í lauslegri þýðingu:
“Við Urðarbmnn dvelja
daglangt nornir,
er vatni stökkva
á askinn Yggdrasil.
Bítur hjörtur bmm;
nagar níðhöggur rót;
en öminn alltsjáandi
ávaxtar gætir.
Vatni brunnsins
vökva eg gröf þína,
viðarrúnum vek eg þig,
með eldi endurlífga.
Ógnvaldur, Alfaðir!
Veit þú rödd völvu
við vöggu framliðins,
en garpi ljós og líf!’’
Meðan völvan kvað þetta, stökkti hún ým-
ist dropum úr llátinu á bautasteininn, eða
varpaði einu barkarstykkinu af öðru í eldinn.
Allt íeinu brauzt fölur logi fram úr bautastein-
inum, — hvort sem eitthvert límkennt eld-
kveikjuefni hefir verið blandað vatninu eða
eigl —svo að ljóma sló á alla gröfina. Frá loga
þessum kom svo smátt og smátt reykur nokk-
ur eða móða, er á endanum tók á sig tröll-
aukna mannsmynd. En svo óljós var mynd
þessi fyrir augum Haraldar, að þó hann horfði
á hana með allri gaumgæfni, er honum var
unnt, þá gat hann eigi með sanni sagt, hvort
þetta var vofa eða reykhjóm eitt, er hann sá
fyrir framan sig.
Völvan þagði um stund, hallaðist fram á
tamsvönd sinn og starði, sem skelfingu lostin
á steininn, meðan jarlinn, er krosslagt hafði
armana á sínu breiða brjósti, stóð þögull og
hreyfingarlaus. Eftir nokkra stund hóf völv-
an raust sína aftur:
“Þig tigna eg, öðlingur
í óskapnaðar skýi;
lýsi lofstír þinn
frá líkhjúpi þínum.
Sem Óðinn sótti ráð
auglauss Mímis-höfuðs,
leitar Óðins dóttir frétta
af öðlingi látnum.”
Völvan þagnaði nú aftur. Brakaði brátt
í eldinum, en úr bálinu flaug eitt barkarstykk-
ið að fótum hennar — og stóð gneistaflug að
öllum rúnaristunum. #
Völvan hljóðaði við hátt, og smaug það óp
jarli gegnum merg og bein, þrátt fyrir karl-
mannlegt hjarta, er hann bar í brjósti, svo ógn
gjaUt var það af reiði og skelfingu. Og meðan
hún starði sem hugstola á eldstafina, hóf hún
söng sinn að nýju:
“Skjöldungur ert þú eigi
og aldregi grafinn,
hrollir mér í sinni,
er eg sé þig, loki!
Tungu mína heftir þú
og töfrum spillir;
jötna hróðmögur
Helju faðir!’’
Greip nú ógurlegur skjálfti völvuna, og
var sem því fylgdi h-ið mesta æði, féll froða af
vörum hennar, og æpti hún nú hárri röddu,
sem óargadýr væri:
Eftir nokkra stund þagnaði völvan, og þótt
augljóst væri að hún í æði sínu vissi ekki af
Haraldi, heldur virtist aðeins vera lifandi berg-
mál einhvers máttarvalds, ímyndaðs eða veru-
legs, þá nálgaðist hann.hana og sagði:
“Staðföst skal sála mín, og eigi mun eg ,
frétta leita af lifendum eður dauðum um hætt-
ur þær, er á vegi hennar verða. Ef einföld
svör, skiljanleg dauðlegum mönnum, má ráða
af munni skuggamynda þessara, eða af rún-
um þessum, þá svara mér, spákona, en svara
einungis því er eg spyr um. Mun eg heill á húfi
aftur koma, fari eg til hirðar Normannans?”
Völvan stóð sem steinstytta meðan Har-
áldur ávarpaði hana þannig, en svaraði síðan
með lágri og hásri röddu, eins og kreist væru
orðin af vörum hennar:
áður en lýkur. Klerkar Normanna hafa á-
heyrn góða í páfagarði. Mun bandalag mitt
við Vilhjálm mér brúði nhna vinna?’’
“Það mun þér brúði þína vinna, er þú
mundir aldrei eignast nema fyrir bandalag
þitt við Vilhjálm Normannagreifa. — Bind nú
enda á spurningar þínar!’’ hrópaði hún og
titraði röddin, sem í mestu baráttu, “því illur
andi knýr mér orð af vörum, svo að sál mín
visnar, er eg mæli þau.”
Aðeins ein spurning er nú eftir: Mun mér líf
endast til þess að ná konungstign á Englandi,
og hvenær mun það ske, ef svo skyldi fara?”
Við þessi orð var sem birti yfir völvunni,
og eldurinn blossaði snögglega upp með hærri
og skærari logum en áður; bjartir neistar flugu
aftur frá rúnunum, er á börkinn voru
ristnar.' Laut völvan yfir þær og rýnd-i nokkra
stund, unz hún lyfti höfðinu, sem sigri hrós-
andi og hrópaði:
“Á Úlfmánuði (janúar), er frera rhylja
fold, mun hrópað verða: ‘Heill þér, Haraldur
konungur’!’’
Yfirnáttúrlegur -sigurhljómur var í rödd-
inni, magnþrunginn og hátíðlegur, er hún mælti
fram þenna síðast-a spádóm, en svo, er svo ský-
laust virtist í mótsögn við hinar óljósu og ógn-
andi aðvaranir, er fólust í fyrstu spásöngvum
völvunnar. Nú stóð hún teinrétt og tiguleg og
horfði á fölbláann logann, er lék um bauta-
steininn, meðan hann rénaði og fölskvaðist,
unz hann að síðustu slokknaði með snöggu
blakti; og steinninn stóð sem áður, eyðilegur
og veðurbitinn, en andvari reis frá norðri, og
andvarpaði um þaklausar súlurnar. O-g þá, er
slokknaði loginn, er leikið hafði um steininn,
varpaði Hildur mæðilega öndinni og féll með-
vitundarlaus til jarðar.
Haraldur leit til himins og mætti lágt:
“Sé það synd, sem prestarnir segja, að
skyggnast gegnum þau rökkurtjöld, er umlykja
oss hér, og lesa framtíðina í þokuslóðum hul-
iðsheima, hví gæddir þú oss, Himinn, vitund-
inni, er aldrei gefur oss frið, nema þá er vér
leitum? Hví hefir þú oss í brjóst blásið (hinu
dularfulla lögmáli þrárinnar, er ætíð leitar
hærra og hærra, ætíð fálmar sig út í fjarlægð-
ina?”
Himininn svaraði ekki hinni leitandi sál.
Skýin þutu fram og aftur um himinhvolfið,
Vindurinn andvarpaði um súlurnar, og n-eistar
flugu úr bálinu í átt til fjarlægra stjarna. Gazt
þú ekki, hrellda sál, lesið neitt svar af himni í
skýjum, vindi eða neistum?
Næsta dag reið Haraldur jarl með hauk á
hendi, hundaglammi og fríðu föruneyti, áleið-
is til Normannahirðarinnar, vonglaður um er-
indi sitt.
0
IX. B ó K
DAUÐRA BEÍN
I. Kapítuli.
Vilhjálmur Normannagreifi sat í fögru her •
bergi í höll sinni í Rúðuborg. Á stóru borði
fyrir framan hann lágu ýms merki margvís-
legrar starfsemi hans, sem hermanns og þjóð-
höfðingja, hugsuðar og stjórnmálamanns; því
allt lét hinn árvakri og djúpskyggni andi hans
til -sín taka.
Þar lá uppdráttur að nýrri höfn í Skerja-
borg, og þar hjá opið handrit af vildarbók her-
togans, endurminningum Cæsars, er sagt var
að hann hefði lært ýms herbrögð af; merkt, og
undirstrikað, að viðbættum innskotslínum,
skrifuðum m-eð hinni stóru og djarflegu rit-
hönd hertogans. Tugur langra örva, er á einn
eður annan hugvitssamlegan hátt höfðu end-
urbæt-tar verið, að fjaðrastýfingu eða oddlagi,
lágu hirðuleysislega dreifðar innan um frum-
drætti að klausturkirkju og uppkast að gjafa-
bréfi. í opnu skríni, fagurlega búnu á þann
hátt er enskir gullsmiðir voru þá frægastir fyr-
ir, er var ein skilnaðargjöf Játvarðar konungs
til hertogans, lágu bréf frá ýmsum þjóðhöfð-
ingjum, fjær og nær, er leitað höfðu bandalags
við hann, eða þá á einhvern hátt reynt að sitja
yfir höfuðsvörðum hans.
Á setstöng á bak við hann, sat hinn norski
vildarfálki hans, hettulaus, því honum hafði
kennd verið hin æðsta siðfágun sinnar teg-
undar: — sem sé að láta sér eigi bregða í fjöl-
menni. Við nokkurskonar myndatrön-ur í hin-
um enda hallarinnar, stóð dvergur, afskræmi*
lega vanskaþaður í vexti, en framúrskarandi
skarplegur og gáfulegur í andliti, og dró á lér-
eft höfuðatriði orustunnar frægu í Sanddaln-
um (Val des Dunes), þar sem Vilhjálmur hafði
unnið einn sinn glæ-silegasta sigur, og skyldi
uppdráttur sá festur í hinn nafntogaða flos-
saum Matthildar hertogafrúr.
Á gólfinu lék sér ungur drengur við stór-
an enskan villisvínahund, er auðsjáanlega
leiddist leikurinn og fitjaði við og við urrandi
upp á trínið. Drengur þessi bar svip af hertog-
anum, en var hreinni á svip og óslægari að sjá.
Hvelfdur var hann um brjóst og breiður ium
herðar, líkt og hertoginn, en virtist ekki myndi
erfa tiguleik hans, .er nauðsynlegur var til þess
að bregða göfgi og mikilýðgi yfir framgöng-
una, er án þess myndi verða um of þunglama-
leg, í öllum sínum styrkleika. Að vísu \;ar nú
Vilhjálmur eigi svo íturvaxinn álitum, sem
hann var, er vér síðast sáum hann á En-glandi,
en var þó enn eigi afskræmdur af þeirri fitu,
er var nálega jafn sjaldgæfur sjúkdómur með
Normönnum, sem með Spartverjum. Þó er
svo oft, að það sem lýtir íþróttamanninn, fer
þjóðhöfðingjum vel, enda virtist hver hreyf-
ing hins tröllaukna líkama vottur konunglegr-
ar hátignar og afburða karlmennsku. Andlit
hans hafði meira látið á sjá fyrir tímans tönn
en líkaminn. Voru stór vik komin í hið stuitt-
khppta hár hans um gagnaugun, þar sem
hjálmurinn mæddi mest á, og látlaust launráða-
brugg og meinblandin metorðagirnd hafði
djúpar rúnir rist um augu og munn. Varð
hann því oft að vipra tU andliti sínu, líkt og
leikarar, áður það fengi á sig þann hreina og
riddaralega höfðingssvip, er þar átti eitt sinn
aðsetur. Var nú þessi fjölhæfi þjóðhöfðingi
í sannleika sagt eigi sami maður, og hin hug-
prúða hetja hafði eitt sinn verið — hann var
höfðingi rneiri, en mannkostamaður minni.
Og þrátt fyrir mi-kilfengi hans sem þjóðhöfð-
ingja, þá var þegar farið að bera á ýmsu í hinu
ráðríka eðlisfari hans, er benti ótpdrætt til
þess, hvað úr honum kynni að verða, ef stærra
starfssvið gæfist logandi ástríðum hans og ó-
sveigjanlegum vilja.
Fyrir framan hertogann, er studdi hendi
undir kinn, stóð Mallet de Graville og mælti
við hann af mikilli -alvöru. Hlýddi hertoginn
á mál hans með athygli og sýnilegri ánægju.
“Seg eigi lengur!” mælti Vilhjálmur; “skil
eg eðli lands þessa og þjóðar, er eigi ihefir af
reynslunni lært, heldur talið sér trú um, að
tuttugu eða þrjátíu ára friður muni til dóms-
dags haldast, og hefir því vanrækt allar land-
varnir, engu vígi upp komið, utan Dafrum,
Í m-illi sjávar og höfuðstaðar -síns. Veit að land
þetta 'hreppa menn eða missa í einni orustu,
og að mennirnir eru af því klæði skornir, að
svo erfitt verður þá að yfirstíga, að eg, pardex,
undrast eigi, þótt þeir vanræki víggirðingar
sínar. Hu-gsum eigi um þá framar. Snúum
heldur talinu að Haraldi — þú hyggur að hann
sé vel að orðstír sínum kominn?”
“Hann er því nær hinn eini Englending-
ur, er eg hefi séð,’’ svaraði de Gravilie, “er
fullar menntir hefir fengið í uppeldi sínu. Eru
allir hæfileikar hans svo jafnvægir, og -svo í
hóf stillt innbyrðis, að mér þykir, er eg vdrði
hann fyrir mér, sem þar sjái eg fyrir mér marg-
brotinn kastala, svo traustan, að eigi verði eft-
ir skyggnst í fyrsta ál-iti, og eigi fullreyndur
nema með áhlaupi.”
“Þar kjátlast þér, Graville riddari,” sagði
hertoginn, og leiftruðu hin hvössu augu hans
af kænsku og kánkvísi um leið. “Því þú segir
mér, að eigi hafi honum til hugar komið krafa
mín til konungdóms í Englandi — að hann
hafi fúslega hlýtt á fortölur þínar, að koma
sjálfur til hirðar minnar eftir gíslunum — að
hann sé, með öðrum orðum, maður ótortrygg-
inn.”
“Að vísu er hann ótortrygginn,” svaraði
Mallet.
“Og hyggur þú að margbrotinn kastali sé
mikils virði, ef engir eru útverðir — eða þro-sk-
að mannvit öruggt og óbilandi, án varðmanns-
ins — Efans?”