Heimskringla - 31.12.1930, Qupperneq 6

*. BLAÐSÆ)A
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 31. DESEMBER, 1930.
lOQðSðsoðseðoeððsoosoððeooðððoecðsoeeoðoosoððosccðsosc
RoblnlHood
RdpÍCl OdtS
Canadískur morgunmatur
góði Andrés minn! Þá ætla
eg ekki að syrgja Mettu leng
ur, því að þú ert mér þúsund
falt dýrmætari en hún.”
Og hún fór að reyna að
hughreysta hann og bera í
bætifláka fyrir hann, eftir
því sem hennar góða kærleiks
ríka hjarta lagði henni orð í
munn.
Við dauða Mettu urðu líka
stórkostleg umskifti á högum
hennar, því að upp frá þeirri
stundu varð Andrés aftur
hinn sami kostgæfni og
trygglyndi maður, sem hann
hafði verið áður en þau komu
til þorpsins, og hann forðaðist eins og heitan
eldinn allt það, sem átti skylt við drykkju og
spil. Allt sumarið hafði hann stöðuga og arð-
sama vinnu, og um haustið mátti líta nýja
Mettu á beit utan litla húsið, sem stóð afsíðis
í austurenda þorpsins — nýja Mettu, sem -var,
eins og hin fyrri, eftirlætisgóð allra á heimilinu.
Og vorið eftir varð heldur kátt í kotinu, þeg-
ar Andrés kom einn góðviðursdag heim með
kú í taumi. Andrés hafði á þessu eina ári spar-
að á laun og dregið saman kýrverð, án þess að
Karen hefði nokkurn grun um það, og nú kom
hann heim með kúna að öllum óvörum. Karen
fleygði sér í faðm Andrésar, tók um hálsinn á
honum, og kyssti hann með innilegu þakklæti
fyrir gjöfina, og með þeim kossi rann sérhver
beisk endurminning burtu, sem til þessa hafði
öðru hvoru gert vart við sig í brjósti hennar.
Þannig atvikast það oft í lífinu: Það, sem
í svipinn skoðast sem sorg og andstreymi, get-
ur síðar meir orðið að gleðiuppsprettu. Það
er að eins undir því komið, að taka hin réttu
tök á því.
Úrelt? — Bíddu í tíu ár, og þá er það ný-
asta tízka.
Trúðu aldrei þeim manni fyrir leyndar-
máli, sem er mjög ástfanginn í konunni sinni,
því að hann trúir henni fyrir því, hún trúir
sýstur sinni fyrir því, og systir hennar trúir
öllum bænum fyrir því.
Hversu margir hata ekki nágranna sinn,
einungis af þeirri ástæðu, að þeir eru sér þess
sjálfir meðvitandi, að þeir verðskulda, að hann
hati þá.
Sá, sem aðeins gerir skyldu sína, gerir ekki
skyldu sína.
Hinn heilbrigði hefir þúsund óskir, hinn
veiki að eins eina.
Það er ekki einungis á fortepíanóið, sem
menn leika lög, er þeir ímynda sér að séu þeirra
eigin.
Metta.
(Sjálenzk smásaga.)
Þetta var þrumuskúr, sem hressti jurtarík
ið til muna. Trén og runnarnir höfðu um svo
langan tíma verið skrælþurrir og rykugir, að
hinn upphaflegi græni litur þeirra var orðinn
öskugrár. Blómin höfðu hengt höfuðin, mátt-
laus og veikluleg af vatnsskortinum. En loks
ins, seint og síðarmeir kom regnið, og hressti
og endurnærði gróðurinn. Það skolaði rykið
allt í einu af blómunum og trjánum, svo að
þau fengu aftur sinn eðlilega lit. Allt varð svo
líflegt og blómlegt, rétt eins og vorið væri ein-
mitt að byrja, og loftið, sem áður hafði verið
molluheitt, varð nú hæfilega svalt og hress-
andi. Lævirkjarnir sungu söngva sína með
dillandi röddu úti yfir ökrunum og altl varð
sem nýfætt í náttúrunnar ríki.
Regnið hafði einnig komið lifi og fjöri í
íbúa litla hússins, sem stóð afsíðis í austurenda
þorpsins Allir þeir, sem heima voru í kofan-
um þyrptust út í dyrnar, og tvö af börnunum
áræddu meira að segja út í regnið — þau vissu
sem sé að þau mundu ^stækka við regnið, al-
veg eins og blómin og grasið, og þau hlógu og
ráku upp gleðióp við hvern regndropa, sem féll
í höfuðið á þeim. En móðirin, sem stóð í dyr-
unum og hélt á yngsta barninu á handleggn-
um, renndi augunum í áttina til þorpsins og tók
engan þátt í gleðilátum barnanna. Það var
raunalegur áhyggjusvipur yfir andliti hennar,
og hún stóð lengi og horfði á rauða tiglaþakið
sem hæst bar af öllum húsþökunum í kringum
járnbrautarstöðina. Það var þakið á kránni
— öl- og brennivínskránni. Ef til vill sat And-
rés þarna inni í Ioftillu drykkjusmugunni og
drakk og spilaði burtu þessum fáu aurum, sem
hann hafði tekið við í dag hjá mannvirkjafræð-
ingnum, sem hann hafði vinnu hjá. Hjarta
hennar engdist saman við þessa hugsun —
þau höfðu svo sára þörf fyrir þessa fáu aura,
sem hann vann sér inn. Hvað það var hörmu-
legt að Andrés skyldi lenda í hópi þeirra kump-
ána, sem höfðu vinnu við járnbrautina! Hann
var orðinn allur annar maður, síðan hann
komst í kynni við þá. Hann var nöldrunarsam
ur og uppstökkur, þegar hann var heima, óá-
nægður við sjálfan sig, konu sína og börn, og
yfir höfiuð með öll lífskjör sín, — hann, sem
æfinlega hafði verið svo góður og þolinmóður.
Orsökin til þessarar stórkostlegu breytingar
var hinn hörmulegi drykkjuskapur og hin við-
bjóðslega spilamennska á veitingakránni. —
Bara að hann vildi hætta komum sínum þang-
að, — bara að hann vildi hætta að drekka. —
Vesalings konan hafði oftar en einu sinni grát-
bænt hann, heitt og innilega, að hætta nú að
drekka, en hann hafði aðeins brugðist reiður
við og svarað henni skömmum og skætingi,
svo að nú þorði hún ekki fyrir sitt líf að minn-
ast á það einu orði framar. Hún bar harm sinn
í hljóði, og reyndi með aukinni iðni að verjast
skorti og örbirgð, en hún var farin að sjá fram
á það með þungum huga, að viðleitni hennar
mundi brátt verða árangurslaus.
“Mamma,” sagði annar drengurinn, “nú er
næstum því hætt að rigna; eigum við ekki að
fara út með hana Mettu?’’
“Jú, farið þið út með hana, og reynið þið
að finna henni góðan stað,” svaraði móðirin
og fór inn til að taka aftur til sauma sinna.
Þrjú elztu börnin skunduðu nú sem skjót-
ast inn í geitaklefann, og komu að vörmu spori
aftur með geit í eftirdragi, sem jarmaði af á-
nægju yfir því að koma út. Það var Metta.
Það var auðvelt að sjá, að Metta var eftir-
lætisgoð barnanna, og að trygg vinátta var
staðfest milli þeirra og hennar. Hún var líka
allra mesti kostagripur. Hún gerði sig ánægða
með lítiö, en annaðist þó ætíð um að mjólk-
ursopi væri til, til þess að súpa með brauðinu,
og það meira að segja bæði fitumikil og bragð-
góð mjólk, sem fékk börnin til að gleyma því,
að nokkuð það væri til í heiminum, sem héti
smjör. Hamingjan má vita, hvernig þessi fjöl-
skylda hefði átt að draga fram lífið, ef Metta
hefði ekki verið til! Og hún var ekki einungis
fjölskyldunni til ómetanlegs gagns — hún var
einnig börnunum til yndis og dægrastyttingar
á margan hátt; jafnvel minnsti krakkinn hjal-
. aði af gleði, þegar hann sá hana, og breiddi út
faðminn á móti henni.
Það var nú farið með Möttu yfir í skurð-
inn hjá þjóðveginum, og var hún tjóðruð þar
sem grasið var bezt og blómlegast. Og þar
stóð hún og naut gæða lífsins í fullum mæli,
án þess að hana grunaði neitt, hvað fyrir myndi
koma.
Meðan á þessu stóð, sat Andrés á veit-
ingakránni og spilaði við þrjá aðra verkamenn
við járnbrautina. Þeir höfðu drukkið fast, og
Andrés var orðinn þrútinn og rauður í framan,
og á svip hans mátti sjá, að hann var töluvert
æstur. Hann hafði líka verið einstaklega ó-
heppinn og tapað hverju spilinu á fætur öðru.
“Fari þau til helvítis, öll þessi spil!’’ öskr-
aði hann loksins með drafandi röddu og fleygði
sínum síðustu aurum á borðið. “Það er ljóta
bölvuð óheppnin, sem eltir mig sí og æ!”
“Allt er gott, ef endirinn er góður, sagði
kaðlarinn,’’ svaraði einn drykkjufélaginn og
tæmdi glas sitt. “Þú átt að gefa, Andrés.”
“Eg hefi enga peninga eftir.”
“Þá hefir þú úrið þitt, láttu það fjúka!"
“Úrið er farið fyrir löngu,” mælti Andrés
önuglega.
“Já, en við verðum þó að gefa þér kost
á að vinna þetta upp aftur. Hefir þú ekki eitt-
hvað annað, sem þú getur gripið til?”
“Hann hefir þó að minnsta kosti geitina
sína," gall annar drykkjufélaginn við. “Við
skulum spila um geitina, Andrés; ef til vill
vinnur þú þá þína peninga aftur, og máske
meira, því að önnur eins óheppni og þetta get-
ur þó fjandann ekki varað um alla eilífð.”
“Nei,” svaraði Andrés, “ekki vil eg það.’’
En nú kölluðu hinir krármennirnir og
heimtuðu meira brennivín — meira brennivín.
Og svo tóku þeir að drekka á ný, veittu Andrési
óspart, og leiddu honum fyrir sjónir, hve
heimskulegt það væri að reyna ekki einu sinni
að vinna þetta upp aftur. Og svo fór að lok-
um að Andrés lét undan fortölum þeirra. Þessi
bölvuð óheppni hlaut þó einhverntíma að taka
enda, hugsaði hann.
“En við viljum fá geitina hingað og sjá
hana, áður en við byrjum,” heimtuðu þeir.
Andrés stóð upp og skjögraði af stað. —
Hann laumaðist þar sem minnst bar á fram
með þjóðveginum bak við þorpið. Og þar rak
hann sig loksins á geitina, þar sem hún stóð
tjóðruð í skurðinum. Hann tók hana með sér
og lagði aftur af stað til veitingaholunnar. —
Þegar hann kom að kránni batt hann geitina
við vegslána, sem höfð var til þess að loka
þjóðveginum, þar sem járnbrautin lá yfir hann.
Það var ein af þessum gömlu og nú úreltu
vegslám, sem voru þannig gerðar, að öðrum
enda þeirra var lyft upp, svo að þær stóðu
beint upp í loftið, þegar vegurinn var opinn.
Nú hafði sláin nýskeð verið látin falla, og þjóð-
veginum þar með lokað, með því að járnbraut-
arlest átti að fara framhjá rétt í þessum svif-
um. Það sást einmitt til hennar niður við
bugðuna á járnbrautinni. Umsjónarmennirnir
þurftu ekki að ómaka sig út úr stöðvarskál-
anum, til þess að lyfta vegslánni eða láta hana
falla; þeir gátu gert það með því að toga í eða
gefa eftir snæri, sem lá alla leið frá slánni og
inn í skálann.
Eins og áður er skýrt frá, batt Andrés
Mettu við slá þessa, og fór síðan inn til drykkju
félaga sinna, sem urðu heldur en ekki glaðir
við komu hans. Þeir drukku hvert staupið á
fætur öðru, á meðan járnbrautarlestin þaut
fram hjá með harki og skrölti, og lét hvína
í gufupípunni. Svo stóðu þeir loksins upp og
slöguðu út, til þess að skoða og verðleggja
Mettu.
En vesalings Metta var ekki lengur mikils
virði. Meðan Andrés sat í ró og makindum
við staupið sitt, höfðu stöðvarumsjónarmenn-
irnir togað í snærið og lyft slánni, svo að hún
stóð beint upp í loftið, og efst uppi hékk geitin
með bandið um hálsinn — kyrkt og steindauð.
Drykkjufélagarnir ráku upp skellihlátur.
er þeir sáu Mettu hanga þarna, en Andrés
hrökk náfölur aftur á bak, rétt eins og einhver
hefði gefið honum rokna kjaftshögg. Hann
hafði í sama bili komið auga á Karenu, sem
stóð grátandi hjá vegslánni og neri hendurnar.
Nú sá hann allt í einu hversu lúalega, hversu
einötaklega fúlmannlega hann hafði hagað
sér. Samvizkan var nú loksins vöknuð.
“Upp með dýrið!” æpti einn svallarinn.
“Hvað bjóðið þið? ........ Nú, Andrés, farðu
nú að byrja uppboðið!”
En Andrés gegndi honum ekki einu orði.
Hann skundaði til konu sinnar, faðmaði hana
að sér og leiddi hana af stað heim á leið. öl-
víman hafði algerlega runnið af honum, og
grátur Karenar nísti hjarta hans eins og tví-
| eggjað sverð. Aldrei á æfi sinni hafði hann
fundið til jafndjúprar fyrirlitningar á sjálfum
sér, eins og á þessari stundu. Og þegar þau
voru komin heim, gerði hann játningu yfirsjóna
sinna fyrir henni og bað hana að fyrirgefa sér
alla þá sorg og allt það andstreymi, sem hann
hefði bakað henni, og hét henni því með dýrum
eiði, að hann skyldi upp frá þessu byrja nýtt
og betra líf.
Þá lagði Karen handlegginn um hálsinn
á honum og mælti:
“Guði sé þá eilíft lof og eilífar þakkir,
NEISTAR.
Flestir þekkja bæði skyldur og réttindi:
réttindi sín, og skyldur — annara.
íllt er að vera fáfróður, en verra er að
vilja ekkert nema.
Trúnaður og einlægni framleiða stundum
fyrirlitningu, en fals og tvöfeldni — lotningu.
Þegar þú velur þér konu, þá veldur hana
einu stigi fyrir neðan þig; en viljir þú velja þér
vin, þá veldur hann einu stigi fyrir ofan þig.
Oft verður sá vegvís, sem einsamall ferð-
ast.
Menn hafa uppgötvað það, að því eldri,
sem maðurinn verður, því minni verður heilinn
í honum. Þetta er auðvitað orsökin til þess,
að unglingarnir vita allt, en þeir fullorðnu ekk-
ert.
Hinn besti heimspekingur, sem eg þekki,
er sá, sem hefir nóg að éta og drekka, og á
peninga á vöxtum.
Fæðingin er ekkert annað en byrjunin á
dauðanum, alveg eins og kveikurinn byrjar
þegar að eyðast, er kveikt er á honum.
Nú ið er eitt augnablik, og að eins þetta
augnablik er — lífið.
Hefndin er sæt, en afleiðingarnar beiskar.
Ef maður svíkur þig einu sinni, þá er það
hans sök; en svíki hann þig í annað skifti til,
þá er það sjálfum þér að kenna.
Margir eru þeir sem ekki skoða heiminn
eins og hann er, heldur eins og þeir eru.
Margar hinar stærstu sigurvinningar eru
j unnir í smábardögum lífsins.
Illar sálir líkjast slæmum myndum í því,
| að þær eru oft í snoturri umgerð.
Slæm tilhneiging er fyrst vegfarandi, svo
gestur, og að síðustu drottnari.
Það er auðveldara að bera hvert annað
mótmæli sem er, heldur en slæmt mannorð.
Vér finnum það ætíð, þegar aðrir særa oss,
en vér verðum ekki nærri allt af varir við það,
þegar vér særum aðra.
Að hugsa hið rétta, skynja hið fagra, og
vilja hið góða, — það er takmark þess, sem vill
lifa skynsamlega.
Næstum því allir breyta þannig, eins og
þeir séu fulltrúa um, að þetta stutta mannlega
líf, ætti að vara um alla eilífð.
Ein hnefafylli af láni er meira virði, en full-
ur sekkur af gulli.
Góð samvizka er sú bezta eign, sem nokk-
ur maður getur átt. Hún er betri en tvö vitni;
hún eyöir hörmum og hugarangri, eins og sólin
bræðir ísinn; hún er þér svalandi uppsprettu-
lind, þegar þið þyrstir, stafur sá sem iþér reyn-
ist beztur til stuðnings, þegar þú verður magn-
þrota, hlíf, er varðveitir þig fyrir bruna sólar-
innar og hinn bezti og þægilegasti koddi á
banasænginni.
Undarlegt er það, en satt er það, að menn
verða venjulega því æstari og ákafari að verja
málstað sinn, sem þeir sannfærast betur um,
að þeir eiga rangt mál að verja.
Þeir er ekki traust hafa á sjálfum sér,
geta ekki borið traust til annara.
Margir villast á köllun sinni í lífinu, vegna
þessað líkami þeirra og sál eiga ekki saman.
Rósemi og ánægju getur vinnan veitt oss,
en hamingju getur ekkert veitt, nema kærleik-
urinn.
Ef þú hefir aldrei verið heimskingi, þá
máttu eiga það víst, að þú verður aldrei hygg-
inn.
Ef englarnir færa skrá yfir sorgir mann-
anna, eins og yfir syndir þeirra, þá vita þeir,
hversu margar og þungar sorgir eiga rót sína
í misjöfnum og skökkum skilningi mannanna
á þessu eða hinu málefni.
Reyndu aldrei að gizka á hvatir mann-
anna til hins eða þessa; þú getur hvort sem er
aldrei gizkað rétt á.
Vinátta, sem lifir á lýginni, getur ekki orð-
ið langvinn; hún deyr, þegar hún í fyrsta skifti
rekur sig á sannleikann.
Hugsanirnar vita ekki hvað varðhald er.
Eg þekki marga menn, sem gætu stjórnað
fjölda manna með tungu sinna, ef þeir gætu
stjórnað henni sjálfir.
Krossa- og titlasýkin er hin algengasta
brjóstveiki nú á dögum.
Þú hælir þér af því, að þú eigir enga óvini.
Áttu þá nokkra vini? Efvsvo er, þá leitaðu vel
á meðal þeirra.
Reglulegir gáfumenn eru sjaldan dramb-
samir; stærilæti, og háar hugmyndir um eigin
mikilmensku, eru venjulega ástæðulausar.
Frjálslyndi er orð sem oft er notað nú á
dögum. Það er talað um frjálslyndi í þjóð-
félagsmálum og frjálslyndi í andlegum mál-
um. Og margir eru þeir, sem gjarnan vilja
láta telja sig í tölu hinna frjálslyndu, en fæstir
þeirra hafa neitt af hinu sanna éðli frjálslyndis-
ins. Hið reglulega og sanna frjálslyndi lítils-
virðir ekkert, sem ekki er illt, eða dýrslegt og
dónalegt — það rífst ekki og ónotast út af
smámunum, og það skammast ekki æruleysis-
skömmum, þó allir haldi fram einhverri annari
skoðun á því eða því máli. En það hatar ills-
kuna og kúgunina, í hverri mynd, sem hún er;
það hatar fyrirlitningu þá, sem hinum smáu og
umkomulausu er sýnd; og það er svarinn ó-
vinur alls þess, sem fram við mann kemur,
hvort sem það er einstakra manna verk, eða
það er afleiðing af þjóðfélagsskipuninni.
Frjálslyndi er hvorki hægt að kaupa né selja, og
enginn pólitískur flokkur getur leigt það öð-
rum eða þegið það að gjöf. Talsmenn þess
finnast jafnt í öllum flokkum, öllum stigum og
stéttum mannkynsins; en þeir, sem hafa mest
af því, munu komast lengst í kappleik fram-
sóknarinnar, og um leið vinna mest að heill
og hamingju mannanna.