Heimskringla - 31.12.1930, Blaðsíða 8

m. BLAÐSIÐA
•»
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 31. DESEMBER, 1930.
Ferth Dye Works Limited, þakka einlœglega viðskifti hinna mörgu íslenzku viðskiftavina sinna á líðandi ári, og senda þeim al-
úðarfyllstu jóla- og r ýársóskir, og þeir vona að komardi ár megi þeir njóta ánægjonnar af veita þjónustu með gcðri fatahreinsun og litun.
Telephone 37 266
Fjær og Nær
Frá Fálkum.
"Þívtm 26. þ. m. mættu Fálkamir
hockeyflokk er Sheiks nefnast á Ol-
ympic skautasvellinu hér í borginni.
Sýndu Fálkamir þar þrautseigju og
«Dg fimleika í sókn og vörn.
Það hefir komið til mála að
stofna íþróttaflokk kvenna, sem eina
•deild í íþróttafélaginu Allar upplýs-
mgar því viðvíkjandi veitir forseti.
Arstillag félagsins fyrir unglinga
supp að 16 ára aldri, er aðeins 50c —
-Allir geta gerst meðlimir Fálkanna.
Fimleikaflokkar Fálkanna æfa sig
"Saú af miklu kappi og taka stórum
tframförum-
Þeir sem ekki eru “Krummar” geta
Orðið “Fálkar”. Leitið upplýsinga.
Stefna félagsins er: hraustur lík-
íami og heilbrigð sál, í íslenzku and-
'oimslofti.
Næstu hockeyleikar Fálkanna verða
báðir við Wesiey College 7. janúar
ktl. 8.00.
tslendingar velkomnir.
íiinn af hockeyflokkum Fálkanna,
«r nefndi sig “Goodies”, hefir breytt
uan nafn og nefnir sig nú “Geysir”.
Ingi Jóhannesson, Wally Bjöms-
son og Sverrir Hjartarson, voru með
þeim fremstu í hockeyleiknum þann
26. þ. m.
• * •
Á fundi sem haldinn var á heimili
Mrs. MacLeod 26. nóvember s.l., var
stofnað “Heimilisiðnaðarfélag ís-
lenzkra kvenna í Winnipeg”, með
þeim tilgangi að efla og viðhalda ís-
lenzkum hannyrðum hér í landi og
kynna þær út á við. 1 félagið gengu
22 konur og í stjórn þess voru kosn-
ar þessar konur:
Heiðursforseti: Mrs. W. A. Mac-
Leo<í.
Forseti: Mrs. H. Líndal.
Fyrsti varaforseti: Mrs. Ovida
Sveinsson.
1 Annar varaforseti: Mrs. A. Blön-
dal.
Skrifari: Mrs. Albert Wathné.
★VICTOR STILL^
STANDS SUPREME
HOME RECORDING
RADIO- ELECTROLA
Greatest Instrument
of allH975«
. (Q%cash & 20moDÍhs
E.NiESiBinnr inrp.-
. Sarqent at Sherbrook
LOWEST TERMS IN CANADA

Ragnar E. Eyjólfson
Chlropractor
Stnndar NérMtaklesra t
Glict, hakverkl, tnuuraveiklun off
NvefaleiNÍ
Slmar: Off. «072«; Helma 39 2«5
Suite K37, Somerxet Rldg.,
294 Portage Ave.
THOMAS JEWELRY CO.
627 SAUGENT AVE.
SIMI 27 117
Allar tegundir úra seldar lægsta
verði. — Sömuleiðis water
man’s Lindarpennar.
CARL THORLAKSON
úrsmiður
Heimasími 24 141
J. A.
JOHANNSON
Carage and Repair Service
Banning and Sargent
Sími 33573
Heima sími 87136
Expert Repavr and Complete
Garage Service
Gas, OHa, Extras, Tirea,
Batteries, Etc.
Varaskrifari: Miss Edith Peterson.
Féhirðir: Mrs. Halldóra Thorstein-
son.
Þær konur, er kynnu að óska að
ganga í félagið, snúi sér til stjómar
nefndarinnar.
• * •
Saumafundur verður haldinn í hinu
nýstofnaða Heimilisiðnaðarfélagi ís-
lenzkra kvenna í Winnipeg i sam-
komusal Fyrstu lúthersku kirkju á
Victor St. miðvikudaginn 7. jan. n.k.
hefst kl. 8 e. h.
Stjómamefndin er beðin að mæta
klukkan 7
• • *
Jóns Sigurðssonar félagið heldur
fund þriðjudaginn 6. janúar n.k., á
heimili Mrs- P. S. Pálsson, 1025 Do-
minion St. Hefst kl. 8 e. h.
• * •
Munið eftir afmælissamkomu stúk
unnar Heklu, föstudaginn 2. janúar
1931 í Goodtemplarahúsinu í Winni-
peg. Ræðu flytur þar séra Jóhann
Bjarnason. Skemtiskráin er hin fjöl
breyttapta. Enginn inngangseyrir;
engin samskot- Fjölmennið!
* • •
Bom to Mrs. and Mrs. Alex John-
son, Jr., 438 Osbome St., Dec. 30th,
1930, a son.
* • *
WHIST DRIVE og BRIDGE verð-
ur næsta laugardagskvöld. Fjórir
prísar fyrir Whist og tveir prísar
fyrir Bridge. Spilakvöldið verður
haldið í Goodtemplarahúsinu- 10. jan-
úar verður dregið fyrir einn kassa af
japönskum appelsínum. Lukkunúmer
verða gefin næstu tvö laugardags-
kvöld, til allra sem koma. Frítt kaffi
og sætabrauð og dans á eftir fyrir
35 cents.
Um víöa veröld
Sir Jagadis Chandra Bose
um einingu lífsins og samband hins
lífræna og ólífræna.
Það eru fáir Austurlanda visinda-
menn, sem unnið hafa sér frægð og
virðingu Evrópumanna. Svo hefir
meira að segja lengi verið litið á í Ind-
landi, að Indverjar væru alls ekki til
vísindastarfa fallnir, einkum ekki til
náttúruvísinda og tilrauna, á borð V’ð
Hátíðarkveðjur
yér óskum öllum vorum viðskiftavin-
um farsæls nýárs, og þökkum þeim
fyrir viðskiftin á liðna árinu.
' ^ ^ 'Í' '3r ifc 'í' ^ ?ir iir lir *■ iir ^ lir ^ir ?ir lír ^ ^ ^
o
m
m
m
* t
Manitoba Co-Operative g
Dairies Limited
I
m
ALEX McKAY, Manager
844 SHERBROOK ST. WINNIPEG, MAN. jgj
O
Evrópumenn. Þetta hefir meðal ann-
ars lýst sér i því, að við indverska há-
skóla hafa innfæddir kennarar verið
mun ver launaðir en brezkir. Nú em
menn reyndar meira og meira að kom
ast á þá skoðun, að þessi mannamun-
ur sé algerlega ástæðulaus. Og það
er einn Indverji, sem öðrum fremur
hefir orðið til þess með starfi sínu
að hrinda þessari skoðun og hefja
nafn Indlands til vegs og virðingar í
alþjóðlegu vísindalífi. Sá maður er
náttúrufræðingurinn Sir Jagadis
Chandra Bose, og hefir hann eink-
um fengist við rafmagnsfræði og
plöntulíffræði.
Bose er nú forstöðumaður stórrar
rannsóknarstofu, sem við hann er
kennd, en það hefir kostað hann
mikla örðugleika og andstreymi að
ryðja sér til rúms og fá fræðimenn
til þess að hlusta á hinar nýstárlegu
kenningar hans og athuga tilraunir
hans. Það eru ensku yfirvöldin í Ind
landi, sem fyrst studdu hann, þó að
stundum slettist upp á vinskapinn
millFTTáns og þeirra, og það var Kel-
vin lávarður, sem einna fyrstur
vakti athygli á honum í Englandi-
Bose er nú kominn á áttræðisaldur,
en heldur stöðugt áfram rannsókn-
um sínum, og hefir öðruhvoru ferð-
ast um Evrópu.
Það voru rafmagnsrannsóknir, sem
fyrst vöktu athygli á Bose. Hann
smíðaði skömmu fyrir aldamótin á-
hald, sem var eiginlega alveg sams-
konar áhald og síðan var notað til
loftskeyta. Bose er því, ef ekki
frumkvöðull, þá að minnsta kosti einn
af brautryðjendum loftskeyta og út-
varps. Tilraunir hans með rafmagns
bylgjur urðu til þess, að hann veitti
þvi athygli að málmurinn í tilrauna-
tækjum hans “þreyttist”, varð ó-
næmari en ella við miklar tilraunir,
en náði sér aftur eftir nokkra hvíld,
en ef hvfldin varð of löng, sljófgaðist
hann og varð of “latur’’. En það
lagaðist þegar hleypt var á málminn
nýjum rafmagnsstraumi. Þetta varð
upphaf þess, að Bose fór að rann-
saka eðli og næmleika “líflausra”
efna, málma og síðan aðallega jurta,
og þær rannsóknir hafa leitt hann
til alveg nýrra skoðana á sambandi
hins lifandi og líflausa í náttúrunni.
Hann hefir búið til áhöld, sem taka
við og marka með línuriti hinar við-
kvæmustu og minnstu' hræringar eða
breytingar, sem verða á tilrauna-
málmum hans og plöntun.
“Við rannsóknir mínar á landamær
um eðlisfræði og líffræði,” segir Bose
sjálfur, “sá eg það mér til undrunar
að mörkin hurfu, en ýms sameiginleg
einkenni komu í ljós á því sem var
lifandi og ekki lifnaði. Málmar taka
viðbragð við örvunum. Þeir breyt-
ast, þeir fjörgast og drepast af eitri.
Milli hins ólífræna og dýraríkisins
liggur hið afarvíða svið jurtaríkisins.
Mér hefir tekist það að fá hina þög-
ulu plöntu til þess að segja frá innra
lífi sínu, til þess að skrifa sína eigin
sögu. Þessar frásagnir sýna það,
að ekkert viðbragð, engin lífshræring
er til, jafnvel ekki í hinni æðstu
skepnu, svo að ekki sé vísir hennar í
plöntunni. Dýrið og plantan er
margbreytileg eining í einu allsherjar
úthafi lífsins. 1 þessari opinberun
sannleikans verður hið dularfulla
engu minna en áður, en óendanlega
miklu dýpra. Þessi opinberun upp-
rætir hjá manninum alla hugsun um
það, að vera sjálfum sér nögur, allt
sem hamlar því, að hann finni hinn
mikla æðaslátt alheimsins.”
Sumt af því sem Bose skrifar um
þessi efni, hljómar eins og æfintýri
eða skáldskapur. En það er engan
veginn neinn heilaspuni. Niðurstöð-
ur hans byggjast á nákvæmum rann-
sóknum, sem framkvæmdar eru með
fínustu verkfærum eftir ströngustu
reglum vestrænna vísinda, og þó að
þeim hafi fyrst verið tekið fálega af
ýmsum, vegna þess hversu nýstárleg
ar Þær voru, þá eru þær nú almennt
viðurkenndar. Þar fyrir þurfa menn
ekki, frekar en hver vill, að draga
af þeim nákvæmlega þá sömu lífs-
skoðun, sem Bose hefir gert fyrir sig.
Hann segir að tilraunir sínar hafi
fyllt líf sitt með óumræðilegri gleði.
Lögrétta.
HVAÐANÆFA.
Bærinn Cambridge á Englandi
seldi fyrir skömmu síðan heilmikið
af gömlum munum á uppboði, og þar
á meðal gamlan gálga, sem margur
óbótamaðurinn hafði verið hengdur í
þar í borg. Gálginn seldist þar fyrir
eitt pund sterling, og var það einn
hugulsamur fjölskyldufaðir, sem
keypti hann til þess að nota fyrir
rólu handa börnum sinum.
ÍSLENSKUR MYNDHÖGGVARI
hlýtur heiðurspening listaskólans
danska.
Sigurjón heitir hann ölafsson og
er ættaður af Eyrarbakka, fæddur
1908 og því liðlega 22 ára gamall. —
Hann kom hingað tvitugur og hefir
í tvö ár aðeins stundað nám, með
þeim árangri, að hann hefir nú á-
samt öðrum manni hlotið gullpening
listaskólans, sem aðeins er veittur
endrum og sinnum, og aldrei nema að
sérstakar gáfur og leikni séu fyrir
hendi.
Hvernig má þetta verða, munu
menn spyrja, þegar þeir eru um leið
fræddir á því, að allur námstími
skólans er 6—7 ár að minnsta kosti.
Skýringin er engin önnur en sú, að
Sigurjón er óvenju duglegur og ein-
beittur listamaður. Má s^jja, að
þann tíma sem hann hefir verið í skól-
anum, hafi hann ekki sleppt leirnum
úr hendi sinni, nema til þess að grípa
blýantinn og teikna.
Þenna tírrm. hefir hann búið við
þröngan kost, eins og allir íslenzkir
námsmenn hér í Höfn, enda hefir hann
neyðst til að vinna meðfram náminu.
I fyrravetur málaði hann hús heima í
Reykjavík, en í sumar hefir hann unn
ið sem aðstoðarmaður myndhöggvar-
ans Aage Edwin, er skreytir loftin í
hinni nýju leikhús- og útvarpsbygg-
ingu ríkisins.
6. nóvember, fjórum dögum áður
en verðlaununum var úthlutað, birtist
stutt viðtal við Sigurjón í “Nationat-
tidende”, í tilefni af því að hann sýn-
ir nú í fyrsta sinni á haustsýningunni
“Den frie”. Var verkum hans hrósað
þar og birt mynd af honum.
Má segja að mest hafi verið tekið
eftir verkum hans á sýningunni. Kom
eg þar snöggvast á mánudegi. Að-
sókn var furðulega mikil, en mest var
af fólki við myndir hans. Má auð-
vitað þakka blaðaummælunum þetta
að nokkru, en myndimar eru án efa
þess virði. Þær eru tvær andlits-
myndir (frú Krabbe og Sigrún Magn
úsdóttir leikkona), brjóstmynd af
ungum vélamanni, andlitsmynd og
karlmannslíkneski. Allar með föst-
um persór^ilegum hlæ og mótaðar
kunnáttu og vilja.
Málarinn O. V. Barch skrifar 1 “B.
T.” umsýninguna:
“.... Hinn ungi íslenzki mynd-
höggvari Sigurjón ólafsson, er dýr-
mætur liðsauki í danskri list og
brjóstmynd hans af vélamanni er
bæði “plastisk” og sterk í hinum
kjammikla og óskoraða styrkleik
sínum.
“Nationaltidende” telur Sigurjón
meðal þeirra listamanna, sem þunga
miðja sýningarinnar hvíli á.
Við sama tón kveður í öllum hinum
blöðunum.
Þess ber að gæta, að þessi athygli
blaðanna og almennings er til orðin
vegna sýningarinnar, áður en Sigur-
jóni var dæmdur heiðurspeningurinn.
Má nærri geta, að athyglin tvöfald-
aðist, þegar um verðlaunin fréttist.
Þau eru auk gull-heiðurspeningsins
1200 krónur í peningum. Auk þess
á myndin sjálfkjörið heiðurssæti á
Charlottenborgarsýningunni næsta
ár.
Um mynd þá, af manni í líkams-
stærð, sem verkefnið var og Sigur-
jón leysti, farast blöðunum svo orð:
“Nationaltidende”: — “myndin er
.... ekki “í eðlilegri stærð”, heldur
næstum tvöfalt það. Hún er sköp-
uð af listamanni með tröllselju, risi
sem sveiflar haka sínum ...... mikils
vert verk manns, sem er frumlegum
listagáfum gæddudr.”
'AS þetta er ekki skrifað hugsun-
arlaust út.í loftið, sannar dómur sama
manns um hina myndina, sem verð-
launin hlaut — “myndin er, eins og
verkefnið segir til “í eðlilegri stærð”,
og sem listaverk skarar hún ekki
fram úr sama meðallagi.’’
“Social-Democraten”: — “Sigur-
jón segir sjálfur, að það, að hann
fékk inntöku í skólann án inntöku-
prófs, sé að þakka ágætri kennslu
í íðnskólanum í Reykjavík. Með allri
virðingu fyrir iðnskólanum, þykir
okkur nú líklegra að hann hafi átt
það hæfileikum sínum að þakka .....
mynd hans af þéttbyggðum, vöðva-
miklum verkamanni með reiddan
| haka, hlýtur að teljast efnilegt og
] þýðingarmilfið verk. Það er að auki
hið fyrsta sjálfstæða verk hins unga
myndhöggvara- Áður hefir verið bent
á hið persónulega mót á skólaverk-
um hans ......”
Tíðindamaður Morgunblaðsins hitti
Sigurjón á matstofu listaskólans, þar
sem hann var að kaffidrykkju með
myndhöggvaranum Aage Edwin, sem
stjórnar skreytingunni á leikhús-
byggingunni. Er hann einn af þekt-
ustu myndhöggvurum í Höfn.
-— Það gleður mig, segir Edwin, að
Sigurjón skuli hafa fengið viður-
kenningu frá skólanum. Það er i
fyrsta skifti að íslendingur hlýtur
danskan heiðurspening. Af íslenzk-
um myndhöggvurum mun Sigurjón
vera annar í röðinni þeirra, er heið-
urspening hljóta. Ásmundur Sveins-
son fékk fyrir nokkrum árum heið-
urspening á listaskólanum í Stokk-
hólmi. Sigurjón er vel að verðlaun-
unum kominn. Hann hefir unnið eins
og fantur síðan hann kom, og er
þeirra listnema, sem eg þekki, sá er
sízt hefir hlíft sér.
. — Og hvað geturðu svo sagt um
styttuna ? spyr eg Sigurjón.
— Eg byrjaði á henni í sumar, og
vinur minn Svend Nissen, gerði mér
þann ómetanlega greiða að standa
fyrir mér alveg ókeypis. Varð það
beinlínis til þess að gera mér fært að
vinna verkið, því að eg hafði ekki ráð
á að leigja “model”. Nissen er auk
þess talinn með beztu “modelum” í
Danmörku. Auk hans á eg mikla
hjálp og vináttu að þakka Aage Ed-
win.
Það var raunar ekki fyr en eg var
búinn að móta myndina, að mér var
bent á að hún svaraði til verkefnis-
ins, sem gefið var til samkeppninn-
ar. Sendi eg hana þá inn, en hafði
ekki mikla von um sigur, þar sem
margir kepptu og allir eldri en eg.
— Og hugmyndin?
-----var að skapa verkamann,
vinnandi erfiða vinnu, — , gefa mynd
af vinnuvél úr vöðvum og beinum,
eins og svo viða má sjá. Annars
vakti fyrir mér fyrst og frmest að
skapa hreinleika í línum og formum.
Utzon Franck prófessor, kennari
Sigurjóns svaraði n,okkrum spurn-
ingum, er eg lagði fyrir hann.
— Að visu má segja að það sé sig-
ur fyrir mig ,að tveir nemendur mínir
hljóta verðlaun þetta ár. En mín
skoðun er s0 að kennslan ein geti
ekki skapað listamann, og það sýnir
bezt, hverjar gáfur búa í hinum unga
landa yðar, að hann hefir eftir aðeina
tveggja ára nám unnið verðlaunin.
Sjálfum mér get eg ekki þakkað
þetta, heldur eingöngu gáfum hans
og iðni. Hann kunni töluvert, þegar
hann kom hingað, en það var frekar
fyrir persónúleik i ímyndun hans en
kunnáttu, að hann fékk upptöku í
skólann próflaust.
— Eg get ekki óskað Islandi til
hamingju á annan veg en þann, að
það megi bera gæfu til að hafa ætíð
nóg verkefni fyrir svo gáfaða lista-
menn, sem Sigurjón er. — Því að það
verður aldrei hjá því komist, að lista-
maðurinn nær mestum þroska fyrir
þau verkefni, sem honum er falið að
leysa — efnið er dýrt og vinnan erf-
ið, — því verður hið opinbera að fá
listamönnunum verkefni í hendur.
— Byggingalistin íslenzka er ekki
á háu stigi, en einmitt á því sviði
eru verkefnin ríkust fyrir mynd-
höggvara.
• • •
Gæfan virðist brosa við Sigurjóni.
Hann er ungur, duglegur og gáfaður
listamaður. Hann er hvers manns
hugljúfi er honum kynnist, á allsstað
ar vini og góðkunningja. Hann er
einn þeirra manna, sem Island hefir
alls ekki efni á að missa, og vonandi
verður honum fyr eða síðar kleift að
vinna verk sín heima.
Khöfn ll. nóv. 1930.
B.G.
—Lesbók Mbl.
HREINT OG HEILNÆMT LYFTIDUFT — BÚUIÐ TIL f
WINNIPEG — OG SELT Á SANNÓJÖRNU VERÐI — OC
GÆÐIN ERU ÁBYRGST AF
Blue Ribbon Limited

DUSTLESS
COAL and COKE
CHEMICALLY TREATED IN OUR OWN YARD
Phone 87308
THREE
LINES
D. D. WOOD « SONS