Heimskringla - 02.09.1931, Síða 1

MAKE NO MISTAKES
CALL
DYERS & CLEANERS, LTD.
SPECIAL
Men’s Suits Dry Cleaned
and Pressed ............ $1.00
Ladies’ Plain Dresses Dry
Cleaned and Pressed ....$1.00
Goodn Called For and Dellvered
Minor K rpairN, FREE.
I'hone 37 0«1 (4 lines)
DYERS & CLEANERS, LTD
PHONE 37 061 (4 lines)
XLV. ARGANGUR.
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 2. SEPT. 1931
NUMER 49
STJÓRNIN Á ENCLANDI
Á Englandi er samsteypu-
stjórnin nú sezt á laggirnar.
Aðgerðalaus hefir hún ekki
verið þó stjórnartíð hennar sé
ekki orðin löng. Eru helztu
ráðstafanir hennar í sambandi i
við f járhagshalla landsreikning- i
anna þessarr
Að hækka skatta, einkum.
tekjuskatt og leggja hann eins ;
á tekjur af verðbréfum sem j
annað.
Að leggja 10% toll á alla inn- |
flutta vöru til Englands til
bráðahirgða.
Að lækka laun ráðgjafa sinna ,
um 20%, þingmenn um 5%, j
skólakennara og lögreglumanna
um 121%, og hermanna og allra j
stjórnarþjóna einnig um eitt-,
hvað. Ennfremur að lækka með
lag þeirra er fé þiggja af hinu
opinbera vegna atvinnuskorts
um 60 cents á viku á hverjum
styrkþega.
Nemur þessi útgjalda niður-
skurður allur afar miklu fé. Til
mentamála lækka útgjöldin til
dæmis um 58 miljónir dala; til
akuryrkju 6 miljónir, til heil- ;
brigðismála 9 miljónir og til i
vega og fleiri opinberra starfa ;
um 40 miljónir o. s. frv. En ,
með þessum sparnaðar ráð-
stöfunum ásamt nýju tekjun-
um ætlar stjórnin sér að jafna
tekjur og útgjöld á ársreikningi
sínum fyrir komandi ár.
Á útgjöld sín hefir Breta
stjórn aldrei ráðisi% neitt líkt
þessu. Ber alt með sér, að þörf-
in hafi verið mikil, England
hafði undanfarið tekið talsvert
lán hjá Frökkum og Banda-
ríkjamönnum. En svo var nú
komið, að þar var nú lán ófá-
anlegt lengur nema með ókjör-
um eða með nokkuð miklum
afföllum á sterlingspundínu.
En við því mátti landið ekki.
Þjóðin varð því að vera án lána
frá öðrum, og spila upp á eigin
spýtur. Hún varð að taka upp
nýja stefnu. Þessvegna varð
samsteypustjórnin til.
Þannig horfa nú brezku þjóð-
málin við frá efnalegu hliðinni.
Ráðstafanir samsteypustjórnar-
innar mælast vel fyrir. Og
ef landið kærir sig um getur
það nú fepeii^ lán með betri
kjörum en áður.
Frá stjórnmálahliðinni verð-
ur brautin ef til *vill fyrst um
sinn óslétt framundan. Verka-
mannasamtökin á Enaladi hafa
kvatt Ramsay MacDoald held-
ur óblíðlega oz bá aðra úr
verkamanna stjórninni. er sæt.i
hafa tekið í samsteypustjórn-
inni. Hefir Arthur Henderson
gerst leiðtogi þeirra. Segir hann.
að hinum gamla verkamanna-
leiðtoga, Ramsay MarcDonald
muni ekki fylgja nama 40 þing-
menn úr verkamannastjóminni
gömlu af 287, sem beir voru
alls. Conservatíva þingmenn
eru 259, liberala 59 og óhaðir9.
Jafnvel þó svo væri, sem Hend-
erson segir, hefir stjórnin samt
yfir 100 í meiri hluta. Það sem
verkamannasamtökin halda
fram er það, að fjórir eða fimm
auðkýfingar hafi að óþörfu
sett stólinn fyrir dyrnar og
skert lánstraust landsins. Hafi
þeim gengið það eitt til að
koma verkamannastjórninni
frá völdum. Ennfremur er sjá-
anlegur ófriður í vændum út
af lækkuninni á meðlagi til
atvinnulausra.
t ræðu þeirri er MacDonald
hélt, eftir að samsteypustjórn-
in var myndunð, kvaðst hann
vona að þjóðin taki öll höndum
saman um það að vinna að
bjargráðum þjóðarinnar á
þessum neyðartímum, hvað sem
flokksmálunum líður. Var ræða
hans þrungin af alvöru. Hætt
er þó við, að sú von hans, aff
flokksm^lin verði lögð í lágina,
rætist ekki. Birta sum verka-
manna blöðin nú þegar svæsnar
greinar um ógreiða þann, er
MacDonald sé búinn að vinna
verkamannastefnunni bæði á
Englandi og út um allan heim
með framferði sínu á þessum
síðustu tímum. Og alt annað
er þá auðvitað gleymt um leið.
MacDonald er í ellinni í meðvit-
und verkamannafélaganna spell
virkinn, svikarinn. Hver dóm-
ur sögunnar verður um hann,
er eigi að síður eftir að sjá.
RÁN ARLINGTON BANKANS.
Um hádegis leitið síðast lið-
inn miðvikudag (26 ág.) gengu
tveir menn vopnaðir inn í úti-
bú Royal bankans á Sargent
og Arlington strætum í Winni-
peg og ræntu þaðan um níu
þúsund dölum. Stjórnanda
bankans og vinnufólkið rákn
þeir inn í öryggiskápherbergið
ásamt einum viðskiftamanni er
inni í bankanum var staddur.
En fyrir því sá bankastjórinn.
að beir gátu ekki lokað öryggis-
skápnum og leiddi af því að
miklu skjótar var náð í lög-
regluna eftir ránið. en annars
hefði orðið. Eigi að síður kom-
ust ræningiarnir undan, í bíl,
er vélin hafði ekki verið stöðv-
uð í, og beið þeirra skamt frá
bankadyrunum. Ránið stóð
ekki yfir í meira en tvær til
þrjár mínútur.
Starfsfólk bankans var flest
fsienzkt. Bankastjórinn var F.
Thórðarson. Aðrir starfsmenn
voru J. A. Erlendson, O. S.
Goodman og ungfrú N. B. Law-
rie, hraðritari. Viðskiftamað-
ur bankans þessa stundina, var
H. I. Gíslason (bróðr Jóns H.
Gíslasonar). Og meðan á rán-
inu stóð kom Helgi Jónsson
trésmiður inn í bankann. Var
honum skipað út að vegg og
fórna upp höndum, sem öðrum
er inni voru.
Ræningjarnir héldu norður
Arbngton stræti og^hurfu brátt
úr sýn. Þeir voru grímulausir.
Var bcirra nú leit.að alt sem
unt var. Leið svo fram að
laugardegi, að beir voru ófund-
nir. En þá náðist í tvo menn
er í kofa höfðust við norður
með Henderson Highway, dá-
lítið norður af Winnipeg, er
grunsamir þóttu. Hafa beir
nú meðgengið, að hafa rænt
bankann. Eru nöfn betrra
Harry Dundas og Manley Con-
hiser, báðir frá New York. Er
Dpndas 22 ára en Conhiser 34.
Báðir eru þeir yfir 6 fet á hæð.
Höfðu þeir dvalið í kofanum
mánaðar tíma. Meira en helm
ingur fjárins er þeir ræntu
fanst í kofanum. Er nú verið
að. leita afgangsins.
Ræningarnir fundust þannig.
að þeir voru á dansi er hald-
inn var undir beru lofti norður
í Kildonan og voru á þeim
dansi einnig einn eða tveir
starfsmenn Arlington bankans,
er þektu þá og gerðu leyni-
lögreglumönnum aðvart. Voru
eftir það hafðar gætur á hverju
spori þeirra og eftir þeim farið
heim til þeirra um kvöldið.
Daginn eftir voru þeir hand-
teknir.
Ræningjarnir voru orðnir vel
bektir í nágrenninu og þóttu
hinir skemtilegustu nábúar.
Þeir léku sér með æskulýðnum
við hvert tækifæri.
Mál þeirra er ekki komið fyr-
ir rétt, þegar þetta er skrifað og
hegning þeirra því ekki upp-
kveðin.
EITTHVAÐ ROTIÐ í SÁNUM
Tala atvinnulausra manna í
Manitoba. þykir ekki vera sem
áreiðanlegust, í skýrslu þeirri,
er fylkisstjórinn hefir sent Ot-
tawa-stjórninni. Samkvæmt
skýrslunni eru alls 40,817
manns hér atvinnulausir. Er
tala þeirra í öllum bæjum og
þorpum fylkisins um 27,000.
En úti í sveitum að þorpunum
frádregnum 13,000.
Hefir nú verið grenslast eftir
þessu í nokkrum sveitum. hvern-
ig á tölu þessari standi. Er
svar sveitarskrifaranna það, að
menn þessir séu bændasynir,
sem nú séu heima hjá sér og
hafi ekkert að gera, en séu
vanir að vinna út frá heimilinu
af og tii, eða þegar helztu störf-
um á búinu sé lokið.
Þetta er liður, sem ekki er
til á atvinnuleysis'-skrá annara
fylkja landsins.
Á þeim stöðum, sem upp-
skera hefir með öllu brugðist í
hinum tveimur vestur-fylkjun-
um vegna þurka, eru bændur
aðstoðaðir á ýmsan hátt, en
ekki nauðsynlega með því að
veita þeim atvinnu út frá heim-
ilinu. En jafnvel tala þeirra
er í báðum fylkjunum ekki’ eins
há og tala atvinnulausra bænda
eða bændasona í Manitoba.
sem hvergi hefir þó orðið fyrir
algerum uppskeru bresti. Enda
ætti það, ef svo væri, að koma
undir “drought relief” liðinn.
sem á annan hátt er reynt að
bæta úr, en að afla mönnum
atvinnu utan heimilisins. og á
bví ekki að teljast með at-
vinnuléysi. Það er rangfærsla
á ástandinu.
En með henni hefir forsætis-
jáðherra Manitoba auðsjáanlega
ætlað að sprengja sem mest
fé út úr sambandsstjórninni.
Helzt svo mikið, að hann þyrfti
ekki að snerta við fé fylkisins.
en gæti sparað sér það til kosn-
inganna á komandi ári. Þarna
kemur fram ósérplægnin og
sanivinnu-þýðleiki hans í að
ráða fram úr atvinnuleysismáli
þessa fylkis.
GANDHI Á LEIÐ
TIL ENGLANDS
Síðast liðin laugardag girtist
Gandhi mittisskýlum sínum og
brá sjali yfir herðar sér (sem
er allur klæðnaður hans) og
lagði af stað frá Indlandi áleið-
is til Euglands. Verður hann
á ráðstefnu er þar fer bráðlega
fram um Tndlandsmálið.
Með Gandhi er ensk stúlka-
Madeline Slade að nafni. Er
hún lærlingur hans. Lítur húu
eftir að Gandhi,. sem farinn er
að heilsu, neyti ékki annars
en sinnar ákveðnu fæðu á ferða
laginu, en það er geitamjólk,
hnotur og ávextir. Og til þess
að verða ekki af nýrri mjólk,
tók Gandhi tvær geitur með sér
í förina.
Gandhi hafði lengi aftekið
að fara þessa för. En að lok-
um tókust samningar um það
milli hans og Willingdons land-
stjóra á Indlandi, að hann sækti
ráðstefnuna.
Áður en hann lagði af stað,
var hann kvaddur með ást og
virtum af fylgismönnum sínum.
Og heill herskari fylgdi honum
til skips. Sagði Gandhi þeim
að skilnaði, að hann vænti hins
bezta, þó hann sæi enga skiljan
lega ástæðu fyrir því. “Eg er
kryplingur” sagði hann, “en
það á ef til vill ekki illa við að
fulltrúi þjóðar sem er krypl-
ingur, sé eins og ljún”.
Til Englands kvaðst hann
fara til þess að “bera sann-
leikanum vitni”.
SAMBANDSTJÓRNIN
GREIÐIR 35%.
Forsætisráðherra Saskat-
chewan-fylkis, J. T. M. And-
erson, er staddur var í WSnni-
peg s. 1. laungardag, skýrði frá
því, að sambandsstjórnin
greiddi um 35% af kostnaðin-
um við verk þau, sem unnin
yrðu til þess ag bæta úr atrínnn
leysinu í Saskatchewan. í þeim
bæjum, er erfiðast ættu upp-
dráttar, gæti þó til mála komið,
að sambandsstjórnin gerði eitt-
hva.ð betur. Hvernig kostnaður-
inn skiftist að öðru leyti milli
fylkjanna og sveitanna, gat Mr.
Anderson ekki um.
TILLACA UM LAUNALÆKKUN
I ST. BONIFACE FELD.
Á bæjarráðsfundi nýlega í St.
Boniface, fór borgarstjóri David
Campbell K.C. fram á 4 til 8%
launalækkun starfsmanna bæj-
arins, eftir því hve hátt kaupið
væri. Kvað hann starfsmenn bæ
jarins ekki harðara með þessu
leikna en þjóna fylkisins, sem
,nú ætti að lækka kaupið við.
Tillagan var feld með miklum
meiri hluta atvkæða bæjarráðs-
manna.
MR. BENNETT í WINNIPEG
Síðast liðin laugardag kom
forsætisráðherra R. B. Bennett
til Winnipeg vestan úr landi.
Sat hann hér fund með forsæt-
isráðherrum vestur-fylkjanna
þriggja er fjallaði um ýmsar
ráðstafanir viðvíkjandi störfum
þeim, er verið er að færast í
fang til þess að efla atvinnu hér
vestra.
HVAÐANÆFA
Framkvæmdarnefnd verka-
mannaflokksins í Seaham Har-
bor á Englandi, krefst þess, að
stjórnarformaður Ramsay Mac-
Donald segi af sér þingmensku.
Hann var þingmaður fyrir þetta
kjördæmi. Kveðst MacDonald
að sjálfsögðu verða við þeirri
kröfu. Honum hefir einnig ver-
ið vísað úr verkamanna félag-
inu í Seaham Harbor, sem
hann tilheyrði.
» • • •
f uppskeru-skýrslu blaðsins
Manitoba Free Press s. 1. la.ug-
ardag, segir að kornslætti sé
nálega lokið í Manitoba og að
mikið af korninu sé nú þegar
þreskt; í Saskatchewan sé
65% slegið og nokkuð þreskf.
en í Alberta sé sláttur l(tt bvrj-
aður, nema í suður hluta fylkis-
ins. Hve miklu uppskeran í ár
muni nema greinir skýrslan
ekki frá.
• • *
vinna var byrjuð á Canada-
þjóðveginum í Ontariofylki fyrir
nálega tveim ríkum, samkvæmt
því er Webb borgarstjóri skýr-
ir frá. En hann var nýlega á
samt verkamálaráðherra W. R.
Clubb í Ottawa í atvinnumála
erindum við sambandsstjórnina.
* » •
SíðÚstu fréttir frá Englandi
eru þær, að flestir verkamanna
þingmennirnir muni snúast í lið
með Henderson, en á móti Ram
say MacDoald eða samsteypu-
stjórninni. Verður þá meiri
hluti stjórnarinnar ekki nema
um 50 og má hann ekki mikið
minni vera. Þngmenn eru yfir
600 alls.
Sir Hall Caine, skáldsagna
höfundurinn enski, |dó s. 1.
mánudag. Munu margir ís-
lendingar kannast við hann fyr
ir skáldsögur þær er hann reit
um íslenzk efni, eins og t. d.
“The Prodigal Sorí’ (Glataði
sonurinn) og fleiri sögur. Hall
Caine var 78 ára gamall og
vell-ríkur orðinn á söguritun
sinni.
SIGURÐUR NORDAL
skipaður prófessor við Harvard-
háskóla í eitt ár.
Við Harvard-háskólann var
fyrir f nokkrum árum stofnað
prófessorsembætti með sérstök-
um hætti. Var embættið stofn-
að til minningur um Charles
Eliot Norton, er um skeið var
prófessor við háskólann. Er
tilhögun embættisins sú, að það
er veitt aðeins til eins árs.
Fjórir nafntogaðir rithöfundar
og fræðimenn hafa haft em-
bættið á hendi. Allir eru þeir
Englendingar.
f janúar í vetur fékk Sig-
urður Nordal prófessor skeyti
um það frá Harvard-háskóla,
hvort hann myndi fáanlegur til
þess að taka. embætti þetta
næsta ár.
Er hann hafði fengið trygg-
ing fyrir þvf, að hann fengi frí
frá háskólanum hér, svaraði
hann þessari málaleitan ját-
andi.
í marsmánuði síðastliðnum
veitti háskólaráð Harvards hon-
um þessa stöðu frá. 1. sept.
1931 til 1. sept 1932. — Þeir
sem gegna embætti þessu eru
skyldaðir til þess að halda a.
m. k. sex fyrirlestra um skáld-
skap og fagrar listir. Hand-
ritin að fyrirlestrum þessum eru
eicn háskólans, og á hann út-
gáfuréttinn, enda er það venjan
að háskólinn gefi þá út. Vel
þykir hlýða, að ársprófessorar
þessir haldi fleiri fyrirlestra en
sex á kensluárinu.
En svo er fyrir mælt í regl-
unum um embætti þetta, að
beir sem embættinu gegna,
hafi mikið frjálsræði til ferða-
laga. Þeir geta t. d. ferðast
milli háskóla þar vestra til fyr-
irlestrahalds.
Sigurður Nordal leggur af stað
vestur þann 21 þessa mánað-
ar. Hyggur hann, sem eðlilegt
er- gott til þessarar ferðar, og
starfsins þar vestra. Hann fær
hér eindæma gott tækifæri til
þess að kynna íslenzkar bók-
mentir og menningu fyrir
Bandaríkjamönnum. Hann býst
við að einskorða starf sitt ekki
við Harvardháskólann, heldur
færa sér líka í nyt heimildina
til þess að halda fyrirlestra við
helstu háskóla Bandaríkjanna.
Mikill heiður hefir Sigurði
Nordal fallið í skaut, er hann
fær slíka virðingarstöðu sem
þetta prófessorsembætti við
Harvard-háskóla, og má hann
sannarlega fagna því.
En útnefning hans í stöðu
bessa sem áður hefir aðeins
verið skipuð Englendingum, er
ekki síður háskóla vorum til
rirðinear og viðurkenning á því,
að háskólamenn Vesturheims
líta svo á, að kunnleiki á ís-
lenzkum bókmentum og menn-
ingu eigi erindi til upprenn-
andi mentamanna þar í álfu.
ÍS’lenzka þjóðin mun fylgja
með athygli ferðum Sigurðar
og starfi þar vestra, í fullvissu
um, að betri fulltrúa getum
við ekki vænst að eiga í ræðu-
stólum hinna amerísku háskóla,
en Sigurð Nordal.
Einar ólafur Sveinsson gegn
ir embætti Sigurðar við há-
skólann hérna næsta vetur.
—Mbl.
KVEÐJA
Þar að eg með hverjum
líðandi klukkutíma fjarlægist
það fólk, sem eg hefi nú dval-
ið meðal um 20 ára skeið, þ.e.
Vestur-íslendinga, finnst mér
vel henta að senda þeim kveðju
fyrir hönd okkar hjónanna.
Margt hvarflar í hugann við
endurminninguna frá svo langri
sambúð, sem þar að auki er
öldungis sérstæð að því leyti
að eg hefi notið meira góðs
frá V. íslendingum en þeir frá
mér, ef til vill meira en nokk-
ur, sem meðal þeirra hefir dval-
ið. Fyrir tilstilli og drengskap
minna mörgu ágætis vina í
Vesturheimi heifr mér auðnast
að öðlast að nokkru þá mentun
er eg þráði frá barnæsku, og
með því að starfsfólk íslenskr-
ar listar safnar færst fjársjóðum
hefi eg oftar en eg vildi verið
meira og minna upp á dreng-
skap þeirra kominn og aldrei
brugðist hann. Eg veit að vin-
um mínum finst sér bezt þakk-
að með því að eg verði að
manni og þannig ríldi eg sjálf-
ur kjósa að þakka þeim, er
fram líða stundir. En eg get
ekki stilt mig um að þakka til
bráðabyrgðar þeim sem gert
hafa mér dvölina vestan hafs
jafn ógleymanlega og hún hlýt-
ur að verða mér.
Gildi velgerða þeirra er eg
hefi drepið á í þessum fáu
orðum, liggur ekki nema að
nokkru leyti í þeim sjálfum-
heldur því, sem hratt þeim í
framkvæmd og hvernig þær
voru gerðar. Fyrir því flyt eg
nú með mér urmul af endur-
minninguni, sem hvorki mölur
né ryð fá grandað, eða eg eytt,
eins og t. d. peningum sem
málshátturinn segir að séu
gleymdir, þá gleyptir eða eydd-
ir séu. Og það eru þessar
minningar og áhrif af samneyti
við þá af Vestur-íslendingum,
sem eg þekki bezt og þykir
vænst um» sem eg vil fyrst og
síðast þakka þeim sem gáfu,
með orðum nú, og athöfnum
síðar, ef Guð og gifta leyfa.
Um borð í D#uchess of Bed-
ford, 26 ágúst 1931.
Björgvin Guðmundsson.
SORGLEGT SLYS
11 ára telpa deyr af byssuskoti.
Akureyri, 6. ágúst.
Ellefu ára gömul stúlka Anna
að nafni, dóttir ó. Árnas. beið
bana hér í gærkvöldi af byssu-
skoti. Hafði hún ásamt annari
stúlku og dreng á líku reki far-
ið niður í bát, er lá við innri
bryggjuna til að leika sér. Eig-
andi bátsins hafði skroppið frá,
og skilið eftir hlaðna byssu. —
Fór drengurinn að handleika
byssuna; hljóp skot úr henni og
í bak annari stúlkunni. Var þeg-
ar farið með hana upp á spít-
ala, en hún dó skömmum eftir
komuna þangað.
—Mbl.
Þriðjndaginn 25. ág. s. 1. voru
gefin saman í hjónaband á
Steinnesi í Mikley þau Matt-
hildur Elisabeth Pálsson og
Edward Torfason bæði úr
Mikley. Séra Benjamín Kristj-
ánsson, W'innipeg framkvæmdi
hjónavígsluna. Framtíðarheim-
iii ungu hjónanna verður í
Mikley.