Heimskringla - 18.05.1932, Blaðsíða 1

FertHs
The 4 STAR CLEANEES
Men’s Suits
adt*....$1.00
H*“ 50c
PHONE 37 266
PertKs
The 4 STAR CLKANERS
Ladies’ Dresses
Cloth, Wool # 4 AA
or Jersey 9 I aUU
PHONE 37 266
XLiVI. ÁRGANGUR.
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 18. MAÍ 1932.
NÚMER 34
i ,
Canadastjórn samþykkir minningargjöf til Islands út af þúsund ára
afmælishátíð Alþingis 1930.
SjóSur upp á $25,000, stofnaður til nota fyrir fræðimenn, er stunda vilja
vísinda- og fræði-iðkanir við háskóla innan Canada.
Ársvextlr $1,250 greiddir strax, sjóðstofnunin því eiginlega miðuð við síðastliðið sumar. Höfuðstóllinn verður sendur
stjórninni á Islandi við fyrsta tækifæri, er ráðstafar honum eftir vild.
Gleðiefni ætti það að vera
öllum íslendingum hér í álfu,
en þó sérstaklega þeim, sem
búa hérna megn landamæranna,
að formaður ríkisstjórnar Can-
ada, the Right Honourable R. B.
Bennett, hefir nú gengið frá
minningargjöfinni til íslands í.
sambandi við þúsund ára af-
mælishátíð Alþings 1930, á
mjög ánægjulegan og myndar-
legan hátt. Þetta gerðst nú
fyrir rúmri viku síðan, þó fregn-
in væri þá eigi gefin út til blað-
anna. Mál þetta hefir staðið yf-
ir í þrjú ár og brugðið til
beggja vona um framgang
þess. Sérstaklega hefir það þó
verið þessi tvö síðustu ár, að
sózt hefir seint, sökum hinna
alkunnu fjárhagserfiðleika og
ýmsra vandræða annara, er
krept hafa að þjóðinni. Hafa i
horfurnar hvað eftir annaö ver-
ið þær, að máli þessu yrði sleg-
ið á frest til óákveðins tíma, —
í sjálfu sér ekki ósanngjarnt,
þegar þess er gætt, hvað draga
hefir orðið úr veitingu til allra
opinberra fyrirtækja í landinu
sjálfu. En sem betur fer er því
nú lokið svo, að allir mega vel
við una, og vér íslendingar eigi
sízt, er hér búum og fundum,
ef til vill manna mest til þess,
að Canada, landið sem vér
byggjum, skyldi vera eina land-
ið, er fulltrúa sendi á Alþingis-
hátíðina 1930, svo úr garði
gerða, að þeir höfðu ekkert
fram að bera, til minningar um
komu sína og erindi, annað en
óákveðið loforð, er biði óákveð-
inna efnda og nokkur árnaðar-
og kveðju orð. Hinir fulltrúarn-
ir allir komu færandi hendi,
hver frá sinni þjóð. I
En fyrir þetta er bætt marg-
faldlega, með þeirri veitingu,
sem nú er gerð. Er gjöfin ein
hin virðulegasta og líklegri til
langframa og nytsemdar, en
flestar hinar er afhentar voru
. á hátíðinni, ef réttilega er á
haldið.
Þessi minningargjöf, er stjórn-
in hefir ákveðið, er sjóður upp
á $25,000, er greiddur verður
stjórn íslands við fyrstu hent-
ugleika. Verða peningarnir því
sendir tii íslands og ávaxtaðir
þar. Lét forsætisráðherra svo
um mælt, að sér þætti gjöfin
vinsamlegri og hlýlegri, að hún
væri þannig fram reidd, heldur
«n ef fénu væri haldið hér og
umráð þess lögð í hendur ó-
viðkomandi mönnum, er fara
i kynnu með stjórn hér í landi,
er tírnar liðuð fram. Þetta væn
vinar- og virðingargjöf frá Can-
ada, er ríkið óskaði ekki eftir
að hafa hönd yfir. Er þetta ó-
neitanlega rétt, en sýnir jafn-
framt, með hve viðfeldnum
skilningi og góðhug að féð er
veitt. Þá hefir og forsætisráð-
herra mælt svo fyrir, að fyrstu
ársvextir sjóðsins, er hann mat
$1250, skuli greiddir til íslenzku
stjórnarinnar strax á þessu
sumri, er gildir hið sama sem
sjóðurinn hafi verið stofnaður
fyrir ári síðan. Verður þessi
greiðsla endurtekin, dragist það
yfir annað ár að höfuðstóllinn
verði borgaður. Með þessum
ráðstöfunum getur sjóðurinn
strax komið til afnota á þessu
hausti.
Nafn hefir sjóðnum enn ekki
verið gefið né ákveðið hversu
I haga skuli veitingu á vaxtafé
hans. Verða þær reglur settar
í samráði við stjórn íslands, á
þessu sumri. Mun það verða
lagt í hendur mentamálaráðs
íslands að mestu leyti að ráð-
stafa því. Svo er til ætlast, að
ve'xtir sjóðsins skuli notaðijr
árlega, sem náms- og ferða-
styrkur, er veittur skuli fræði-
mönnum og háskólakennurum
á íslandi, er óska eftir að leggja
stund á vísindaiðkanir eða
framhaldandi nám, við einhvern
háskóla hér i Canada. Veiting-
in verður ekki bundin við nokk-
ura sér staka fræðigrein, eða
háskólastofnun hér í landi, en
styrkhöfum frjálst að velja um
þær stofnanir er þeir myndu
helzt kjósa. Annars eru skil-
yrðin, að því leyti sem þau eru
nokkur, sem og stofnun sjóðs-
ins sjálfs, bezt skýrð með bréfi,
er forsætisráðherra sendi þeim
er þetta ritar, og hr. Árna Egg-
ertssyni, er mál þetta fluttu við
hann, fyrir liönd Heimfarar-
nefndar Þjóðræknisfélagsins 2.
og 4. þ. m., er frá verður skýrt
síðar í grein þessari.
Bréfið er á þessa leið:
Office of the Prime Minister
Canada.1
Ottawa, May 14, 1932.
Reverend R. Petursson, D.D.
Winnipeg, Manitoba.
Mr. Árni Eggertsson,
Winnipeg, Manitoba.
Dear Ðr. Petursson:
& Mr. Eggertsson:
Following the interview which
you and Mr. W. W. Kennedy,
M.P., had with me, I communi-
cated with the Right Honour-
able W. L. Mackenzie King,
Leader of the Opposition.
I am now in a position to
advise you that our Govern-
ment will ask Parliament to
prövide for the establishment
of a Trust Fund of Twenty
Five Thousand Dollars on such
terms and conditions as may be
agreed upon with the Govern-
ment of Iceland, for the estab-
lishment of an annual scholar-
ship for a citizen of Iceland.
It has been suggested that the
annual income derived from the
Trust Fund should be used to
defer the expénses in Canada
of a student or professor of
Iceland in taking post-graduate
work at a Canadian University.
The detail can be worked out
during the recess.
In the meantime, in accor-
dance with our dicussion, we
are providing that, for the year
ending 31st March, 1933, in-
terest at the rate of 5% per
annum on Twenty Five Thous-
and Dollars will be available for
the scholarship fund. As soon
as the Supplimentary Estimates
have been passed, we will advise
the Government of Iceland ac-
cordingly.
I assure you that it is a great
pleasure to be able to satisfac-
torily complete this matter. I
believe the oldest Parliament of
whichi we have a record is the
Althing of Iceiand. It is rather
difficult to think that ten cen-
turies have passed since it was
established, and that when it
had its beginning, the Govern-
ment of England had not as-
sumed any stable form. The
same might be said of almost
every other country in the
world. It is gratifying to know
that the descendants of those
who laid the foundations of
Parliamentary institutions in
Iceland have come to Canada
in such large numbers and
played so important a part in
our development. In our school-
books we learned that Leif Er-
icksson was the discoverer of
America almost five centuries
before Christopher Columbus
landed in the West Indies, and
it is indeed fitting that an anni-
versary so important in the
history of Parliamentary insti-
tutions should be honoured by
those who have been privile-
ged to participate in the de-
velopment of the civilization of
the northern half of the Ame-
rican continent.
I am not unaware of the
great contributions that have
been made by Norsemen and
their desfcendants to the pro-
gress of the world in almost
every branch óf human activi-
ty. It is my earnest desire that
the men and women who have
come from Iceland and have
made tlieir homes in this
Dominion may find here the
opportunities for self expres-
sion which they seek and that
by industry and force of char-
acter, they may be able to make
a very distinct place for them-
selves in Canadian development,
So that when the thousandth
anniversary of the establish-
ment of this Dominion is cele-
brated, their descendants will
rejoice that, in the home of
their choice they have contri-’
buted to the establishment of
Parliamentary institutions in
every sense worthy of the his-
tory and traditions of the Al-
thing, at the thousandth anni-
versary of the founding of
which you were privileged to
represent the Canadian people.
With much esteem and re-
gard, I am,
Yours faithfully,
R. B. BENNETT.
* * *
II
Við bréf þetta þarf enga
skýringu að gera. Þó má geta
þess, er annars yrði ef til vill
misskilið, að þar sem talað er
í niðurlagsorðunum um fulltrúa-
umboð “Canadamanna” (repre-
sent the Canadian People), er
því beint til hr. Árna Eggerts-
sonar, er mætti á Alþingishá-
tíðinni sem fulltrúi héðan frá
Canada. Hve bréfið er vinsam-
legt í garð hinnar íslenzku
þjóðar og íslendinga, er búa hér
I landi, þarf ekki að benda á,
orðalagið segir þar til sjálft, en
hins mætti geta að það er skrif-
að eftir langan og strangan erf-
iðisdag. Um það höfum vér
sannar fregnir frá handgengn-
um vini hans, er sjálfur tók við
bréfinu, Major W. W. Kenn'edy,
K.C., þingmanni frá Suður-Mið-
Winnipeg. Hann skýrir svo frá
í bréfi til vor, er hann lét
komu hingað hálfum aldatug
fyrir daga hinna suðrænu þjóða.
Mega þeir nú, er þenna heiður
vilja draga af íslenzku þjóð-
inni, taka fast í feldinn, því
vel er haldið í móti.
RT. HON. W. L. MACKENZIE KING.
fylgja ráðherrabréfinu:
“Á einum þeim degi er for-
sætisráðherra hafði verið rek-
inn áfram við störf, frá því árla
um morguninn, hafði setið á
stjórnarráðsfundi frá því að
klukkan var ellefu og þangaö
til hún var gengin nokkuð yfir
sex, sat hann eftir til þess að
skrifa meðlagt bréf til yðar og
hr. Eggertssonar.
Eg tjáði honum mitt innileg-
asta þakklæti fyrir, og tók mér
leyfi til þess að flytja honum
einnig þakkir yðar og hr. Egg-
ertssonar.’’
Undir slíkum kringumstæð-
um, er það fremur óvanalegt
að menn, er jafnmiklu annríki
hafa að gegna, skrifi bréf sem
þetta, þó um svipað efni sé að
ræða. Mætti því líta svo á,
sem það yki fremur en drægi
úr gildi gjafarinnar. Vinarþelið
til íslands og virðingin fyrir
hinni fornu menningu þess, sem
lýsir sér í orðalaginu, yfirlýs-
ingin urn Ameríkufund íslend-
inga, árnaðaróskirnar til kom-
andi kynslóða hér I landi, er til
íslenzkrar ættar eiga að telja,
eru sögulegir vitnisburðir, er á
sínum tíma verða eigi taldir ó-
merkir. Annars er það ánægju-
legt að minningargjafir beggja
ríkjanna — Canada og Banda-
ríkjanna — eru báðar opinber
viðurkenning þess, að íslend-
ingar eru hinir fyrstu hvítra
manna er fuadu Ameríku, og
III.
Þó mál þetta sé nú heppilega
til lykta leitt, þá á það sér þó
all-langa sögu, því eins og hér
er vikið að í upphafi þessa
máls, eru Iiðin þrjú ár frá því
að því var fyrst hreyft og þang-
að til það náði staðfestingu rík-
isstjórnarinnar. Sem gefur að
skilja hefði því tæplega reitt
svo af, sem raun er á orðin,
hefði það nú fyrst komið til
greina, tveimur árum eftir að
hátíðarhöldin eru um garð geng
in á íslandi. Næst stjórnarfor-
manninum, er veitinguna gerir,
er framgangur þess og inn-
færsla á dagskrá ríkisþingsins,
einvörðungu og aðallega að
þakka fyrverandi forsætisráð-
herra, The Right Honourable
William L. Mackenzie King, er
var formaður ríkisstjórnarinn-
ar frá 1926 til 1930, yfir þann
tíma er á undirbúningi og há-
tíðarhöldunum sjálfum stóð á
íslandi. Hann færir það fyrstur
inn á dagskrá stjómarráðsins,
og inn á dagskrá þingsins með
fáorðri yfirlýsingu, er hann
gerir við þingrof síðasta maí
1930, rétt áður en gengið er til
almennra kosninga. í yfirlýs-
ingu sinni heitir hann því, að
ganga frá “varanlegri minning-
argjöf til Islands út af þúsund
ára afmælshátíð Alþingis”, á
Inæstkomandi hausti, nái hann
kosningu. Þessu svaraði núver-
Frh. á 4 bls.