Heimskringla - 14.09.1932, Síða 1

AMAZINC NEWS
PHONE
37266
DRESSES
Beautifully
Dry Gleaned
and Pressed up.
$1
PopíJís
MEN! YOUR CHANCE
BeguíarllSU I TS
* * Dry Cleaned
* * and Smartly
Service 11 Pressed
PHONE 37 266
Poptlís
'$1.
XLVI. ÁRGANGUR.
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 14. SEPT. 1932
NUMER 51
ÍSLENDINGAFLJÓT.
(í Heimskringlu var nýlega
getið um þátttöku íslendinga í
norðurhluta Nýja íslands í þjóð-
þrifasamkepni er C. N. R. fé-
lagið efndi til. Nokkru eftir að
dómararnir höfðu um Bifröst-
sveitina ferðast, skrifaði ung-
frú K. M. Haig (systir J. T.
Haigs lögfræðings) grein í
blaðið Free Press um ferðina.
Birtist hér inntak úr grein
hennar).
Réttara nafn ber engin á en
sú, er um Bifröstsveit rennur,
og nefnd er íslendingafljót. Það
sannfærast þeir um, sem til
Bifröstsveitar koma. Og þangað
er ekki vandratað. Ef menn
hugsa sér að halda beint í
norður frá Winnipeg, og skifta
aldrei um skoðun, hitta menn
fyr eða síðar þorp, sem heitir
Arborg. Þorp það þekkja marg-
ir. Á The Royal gistihöllinni í
Toronto eru menn fróðir um
Árborg, því þar er verðlauna-
smjörið etið, sem þaðan kemur.
Ontario og Saskatchewen, sem
einnig framleiða smjör, og
gjarna vildu sjá það þar á borð-
um, geta enga rönd við þessu
reist.
Það var með dómurum C. N.
R. félagsins, sem eg fór til Bif-
röst. Eg var ekki einn af þeim,
og eg skal ekkert um það segja
hvaða augum þeir líta á fram-
farir Bifröstsveitar. Mér fanst
alveg nóg um að eiga að fylgj-
ast með þeim, hvað sem þeim
hefir fundist.
Oddviti sveitarinnar — og
nafn hans nefndi eg rangt í tvo
daga — áleit bezt að leggja í
þessa biskups eða dómara yfir-
reið um bygðina, frá Iðavelli,
skemtigarð íslendinga við Win-
nipegvatn. Er skemtigarðurinn
12 ekrur að stærð. Þar eru ótal
trjálundir með göngum, sem
ýmist liggja út að rennisléttum
leikvöllum eða Vatninu. Þar eru
og ræðupallar, og vegsama ís-
lendingar þar ættjörð sína og
fóstru í ræðum og skáldskap.
að minsta kosti einu sinni á ári
á þjóðhátíð sinni.
Frá þessum undurfagra stað
var svo haldið að skoða skóla
einn mikinn (í Riverton). Á
honum hvíla engar skuldir eða
lán. Þrátt fyrir þenna galla,
virtist hann vera einn með
beztu sveitaskólum, sem eg hefi
séð. Var mér sagt að sumir
hefðu gefið til hans við, aðrir
vinnu, vegna þess að ekki varð
komist af án nýs skóla. Þetta
sökti mér niður í hugleiðingar
um skólamál, "þar til kallað var
að nú yrði ferðinni haldið á-
fram.
Næst komum við á bóndabýli
eitt á bökkum Winnipegvatns.
Fiskinet voru þar breidd á grind
ur til þurks. Fagurt var þaðan
út á vatnið að líta. Svo er það
að sumrinu. Öðru máli er að
gegna að vetrinum. Þá er kulda
legt þangað að líta og hættu-
legt þar á ferð að vera, í bylj-
um og hörkum. Og sorglega
minningu eiga þeir einnig við
það bundnar, er þarna hafa
dvalið.
Eg leit yfir græna talsvert
víðáttumikla völlu þar á heim-
ilinu, sem við vorum stödd á,
heimili Baldvins Jónssonar og
sonar hans. í fjarska út við
skógarjaðar sá eg hóp af sauð-
fé bregða fyrir, líkt og við bæj-
arbúar sjáum stundum á hreyfi-
myndahúsunum. Þar var einnig
sælleg kúahjörð á beit. Frá
þessu rennum við nú auga í
aðra átt. Gefst þar að líta á
undur fögrum blómum skrýdd-
um bala kirkju eina litla, en
snotra. Hún er á jörðunni, sem
kölluð er Kirkjubær. Fyrir
fimtíu og fjórum árum bar Bald
vin þarna að og nam hann sér
land. Hann kom þangað með
konu sinni og tveimur börnum
er á handlegg voru. Pen-
ingarnir, sem í handraðanum
voru, nægðu til að greiða fyrir
heimilisrétt á jörðinni og fyrir
eina kú. Með því byrjaði bú-
skapurinn. “Eg hefi aldrei unn-
ið út frá heimilinu,’’ sagði gamli
maðurinn okkur. — “Og veð
er ekkert ámóti þessari jörð
og hefir aldrei verið.”
Fyrsti bjálkakofinn stendur
enn. Er hann nú notaður fyrir
bílaskýli. Börnin, sem vofu 7,
eru komin upp og sum farin
burtu. Jörðin, sem upphaflega
var 160 ekrur, er nú nífalt
stærri. Á þessu svæði var skóg-
ur, nægur til að gera úr um
hálfa miljón feta af byggingar-
við. En fyrir viðinn var enginn
markaður,” svaraði bóndinn
aldni. “Mig dreymdi stundum
um, að eg væri að gróðursetja
hann á íslandi.’’
Um 65 af hundraði íbúa Bif-
röstsveitar sagði oddvitinn mér
að væri íslendingar.
“Oss var sagt,” sagði hann
ennfremur, að þetta svæði væri
villimannabústaður; en eftir að
Iandnám hófst á Gimli, breidd-
ist það æði snemma út um
norðurbygðir Nýja íslands." —
Dró hann nú upp skrá, er sýndi
hvað kostað hefði að gera vegi
um sveitina, en það ætla eg
að láta sameiginlegum fundi
sveitarfélaga eftir að dæma um
og meía, því hann skilur það
alt betur en eg. — Áflæði hafa
verið hér tíð,’’ bætti hann við.
“Og þá hefir þurft að ræsa
landið fram.’
En þrátt fyrir þetta hefir
unnist tími til að reisa hér vist-
legustu íveruhús í sveitinni. —
Auk þess eru þar 12 kirkjur, 19
skólar, 4 opinber bókasöfn.
Á smjörgerðarstarfsemi Bif-
röstsveitar þarf ekki að minn-
ast. Hún er öllum kunn. En hitt
vita ef til vill færri, að það er
ein fremsta sveitin í Manitoba
í sauðfjárrækt. Síðastliðið ár
voru 4000 dilkar sendir þaðan
á markaðinn. íslendingar hafa
stundað sauðfjárrækt frá bygg-
ingu íslands.
Um 75 prósent af sköttum
innheimtist síðastliðið ár í Bif-
röstsveit, sem nú mega góðar
heimtur heita.
Úr sveit þessari hafa sumir
beztu háskólanemendur Mani-
toba komið. Þar eru og skáld
mörg og heyrðum vér kvæði
eins þeirra í þýðingu. Þar er
söngflokkur og heyrðum vi(5 á
þessari ferð hann syngja meðal
annars tvö lög er söngstjórinn
hafði sjálfur samið. Að skáld
og tónlistarmenn komi fram, er
auðvitað ekki nýtt. En hitt, hve
slíkt starf er betur metið af
íslendingum en öðrum, er eftir-
tektarvert. Leikir eru iðulega
sýndir í bygðinni.
Að starfslífi bygðarinnar kveð
ur mikið og hefir ávalt hlotið
að gera. Framfarirnar bera það
með sér. Enda hefði ekkert
nema sérstök atorka breytt
þessum landshluta úr óbygð í
blómlega bygð, eins og raun er
á orðin.
En þrátt fyrir það, þó af
mönnum og konum sé unnið
frá morgni til kvölds, gleymist
íslendingum ekki að lesa. Á
kvöldum lesa þeir. Án þess geta
þeir ekki verið.
Við komum á nokkur himili
á ferðinni og áttum tal við fólk-
ið. Á einu heimilinu var talað
um þýðingar Tennysons og
Burns á íslenzka tungu. Einn
bóndi notar frístundimar til að
læra þýzku, og kaupir þýzkt
blað til að halda því við, sem
hann lærir. Við mundum telja
slíkt nám harðla lítilsvert fyrir
mann í bóndastöðu, að minsta
kosti. En íslendingurinn hefir
nú ekki okkar skoðun á þessu.
Úr ullinni vinnur eldra fólkið
vetlinga, sokka og peysur, sem
er einn sá nýtilegasti heimilis-
iðnaður, sem eg hefi séð.
Innan um það að hlusta á
víkingasynina tala um bókmnt-
ir, heyrði eg því haldið fram, að
Timothy-gras hefði ágætlega
sprottið í Bifröstsveit í ellefu
ár samfleytt.
Þótt hér sé ekki minst á
nema fátt eitt af því, sem fyrir
augun og eyrun bar þenna eina
dag í ferðinni, verð eg hér
staðar að nema.
YFIRSKOÐUN
reikninga vínsölunefndar Mani-
toba og símakerfis fylk-
isins fyrirskipuð.
Hon. W. J. Major, dómsmála-
ráðherra Manitoba hefir skipað
svo fyrir, að nú þegar fari fram
yfirskoðun á reikningum vín-
sölunefndar Manitobafylkis og
talsímakerfisins. Yfirskoðunina
eiga “óháðir” menn að annast,
eða aðrir en starfsmenn fylkis-
stjórnarinnar. Samkvæmt því er
Major segist frá, er yfirskoðun
þessi gerð vegna þess, að orð
hefir undanfarið leikið á því,
að reikningar vínsölunefndar-
innar muni gruggugir vera, en
alls ekki af því, að hahn hafi
hinn minsta grun um, að ó-
reiða eigi sér stað. Síðasta
skýrsla yfirskoðunarmanns beri
það einnig með sér, að þar sé
ekkert að óttast. En til þess að
koma í veg fyrir allan grun og
vantraust, sem af honum geti
leitt, hafi hann ákveðið að ný
yfirskoðun fari fram.
Þeir sem nú gera yfirskoðun-
ina, heita Hubert Reade & Co.
Áður hefir hún verið gerð af
R. G. Murray, starfsmanni í
þeirri deild Manitobastjórnar, er
yfirskoðun reikninga hefir með
höndum.
HUTCHINSON FJÖLSKYLDAN
Á LÍFI.
Maður að nafni George R.
Hutchinson frá New York, lagði
fyrir skömmu af stað í loftfari
til Englands. Var kona hans og
tvö börn, 8 og 6 ára gömul,
með honum. Auk þess fjórir
menn aðrir. Ferðinni var heitið
um Grænland. — Síðastliðinn
mánudag var talið víst, að loft-
farið og öll skipshöfnin hefði
farist við strendur Grænlands.
Sem betur fer, er þetta nú bor-
ið til baka. Hutchinson varð að
vísu að nauðlenda skamt frá
ströndum Grænlands og loft-
farið tapaðist, en fólk alt bjarg-
aðist, enda varð slysið svo ná-
lægt ströndinni, að menn óðu
til lands, en Eskimóar hjálpuðu
til að bjarga ýmsum áhöldum úr
vélinni. Og nú hefst ferðafólk-
ið við í þorpinu Angmaksalik
sem gestir Eskimóanna.
Mr. Hutchinson bjó í huga
að verða fyrsti maðurinn til
þess að fara með fjölskyldu sína
sér á loftfari þessa norðurleið
yfir Atlantshaf til Evrópu. —
Vonandi leggur hann ekki átta
mannslíf í hættu fyrir þá
fremd í annað sinn.
DEILA ÚT AF BANDARfKJA-
FÖR NORMANS.
Montagu Norman, fjármála-
maðurinn nafnkunni og stjórn-
andi Englandsbanka, er nýkom-
kominn heim til Englands úr
för til Bandaríkjanna. Lét hann
ekkert uppskátt um erindi sitt
vestur um haf, en nú þykjast
blöðin á Englandi vita, að hann
hafi verið í makki við Banda-
ríkin um að England hyrfi aft-
ur að gullinnlausn. En á móti
því mun almenningur þar enn
vera. Ausa blöðin nú skömmum
yfir Mr. Norman fyrir að halda
erindi sínu leyndu. Segja þau
að sterkar gætur verði að hafa
á athöfnum Mr. Normans, því
afleiðingar þeirra geti verið
meiri og hættulegri fyrir þjóð-
ina, en athafnir sjálfrar stjórn-
arinnar. Kveður svo mikið að
þessum árásum, að vafasamt
þykir að Mr. Norman verði end-
urkosinn stjórnandi Englands-
banka, en um það fer fram
kosning bráðlega. Hefir enginn
haft það starf eins lengi með
höndum og Mr. Norman, enda
er hann talinn með hæfustu
fjármálamönnum, sem nú eru
uppi.
ÝMSAR FRÉTTIR.
Sambandsþingið kemur sam-
an 6. október n. k. og stendur
yfir fram yfir miðjan nóvember
eða um 6 vikur. En reglulegt
þing er það samt, en ekki auka-
þing, því báðar deildir þess
koma saman. Helzta málið, er
fyrir þinginu liggur, eru við-
skiftasamningarnir, sem gerðir
voru á samveldisfundinum. —
Verða að líkindum ekki önnur
stórmál afgreidd fyrir hátíðir.
Þó skýrsla járnbrautarnefndar
verði í byrjun þings lögð fram,
er ekki búist við neinni löggjöf
henni viðvíkjandi fyr en eftir
nýár.
* * *
Blöðin höfðu það eftir forsæt-
isráðherra John Bracken í gær,
að orðasveimurinn um það, að
fjáróreiða ætti sér stað hjá vín-
sölunefndinni, símakerfinu og
hjá Compensation Board, væri
ekki á neinum rökum bygður.
En hitt kvaðst hann skilja, að
almenning fýsti að vita sann-
leikann um sjóðhvarf háskólans,
enda ætlaði stjórnin að rann-
saka það mál, og mundi frá því
verða skýrt undireins og að
hinu sanna værí komist. Um
hitt, hver rannsóknina ætti áð
framkvæma, lét forsætisráð-
herrann ekkert uppi.
* * *
Eignir George Eastman, Ko-
dak-kóngsins í Bandaríkjunum,
er stytti sér aldur síðastliðið
vor, teljast mönnum að nemi
rúmum 25 miljónum dollara. Um
19 miljónir af eign þessari á-
nefndi hann háskólanum í
Rochester, og eina miljón tann-
lækningastofnun í Rochester.
Eastman var ógiftur og átti
engin náin skyldmenni, nema
eina frænku er hann ánefndi
$250,000. Einkaritara sínum,
Mrs. Alice K. Hutchinson, gaf
hann $100,000.
* * *
Um 10,000 ekrur af búlandi
hafa verið keyptar í grend'við
Elm Creek í Manitoba af bænd-
um frá Bandaríkjunum. — Er
þetta sagt nægilegt jarðnæði
fyrir 62 bændur. Setjast þeir
bráðlega að á þessum nýkeyptu
jörðum. Sá er um kaup þessi
sér fyrir bændur syðra, heitir
W. J. Widdon. Segir hann bænd-
um í Bandaríkjunum leika tals-
verður hugur á að kaupa jarð-
ir í Canada, þeir telji þar meira
svigrúm en syðra.
* * *
Vantraustsyfirlýsing á von
Papen stjórnina I Þýzkalandi,
var borin upp í þinginu í gær
og samþykt með 513 atkvæð-
um gegn 32. En stjórnarformað-
ur von Papen álítur samt ekki
nauðsynlegt fyrir sig að leggja
niður völdin, vegna þess að at-
kvæðagreiðslan hafi verið ó-
lögmæt, þar eð hún fór fram
eftir að hann hafi tilkynt, að
hann ætlaði að rjúfa þing. —
Dómstólarnir eiga þó að skera
úr, hvað lög séu í þessu efni.
* * *
Við undirbúningskosningarn-
ar í ríkinu Maine í Bandaríkjun-
um s. 1. mánudag, unnu demó-
kratar sigur. Hafa repúblikar
haft þar óskoruð völd í 18 ár.
Eru úrslit þessi talin Roosevelt
forsetaefni mjög í vil.
BORGARAFUNDUR.
út af fjármálaóreiðu háskólans
kallaður af Webb borgarsijóra.
Ralph H. Webb borgarstjóri
í Winnipeg greindi blöðunum
frá því s.l. mánudag, að hann
ætlaði bráðlega, eða eins fljótt
og því yrði komið við, að kalla
til almenns fundar í Winnipeg,
til skrafs og ráðagerða um að
kjósa óháða nefnd til að rann-
saka háskólamálið og ýmsar
fjármála-athafnir fylkisstjórnar-
innar.
Ástæðuna segir borgarstjórinn
þá að traust manna á hag þessa
bæjar og fylkis sé óðum að
réna, eða verða tvísýnna, vegna
þess sem verið hafi að gerast
undanfarið í sambandi við fjár-
mál fylkisins og ýmsra stofn-
ana þess. Til þess að koma
í veg fyrir að það vantraust fari
vaxandi, sé eina ráðið, að ó-
háð rannsókn sé sem fyrst haf-
in.
Hvenær fundurinn verður
haldinn, er ekki ákveðið, þegar
þetta er skrifað.
BLÓMGRESIÐ GRÆR
Eitt af þeim lögum, er eg
heyrði oft farið með fyrir 20
—30 árum, var lagið við danska
kvæðið “Hvor Blomsterne gror”
og heyrði eg það þá alt af sung-
ið á dönsku. Lagið er mjög
fallegt, og þykir mér fyrir að
heyra það svo sjaldan nú, eink-
um þegar til er af því íslensk
þýðing. Er hún eftir P. J. frá
Hjh. og er þannig:
Þars blómgresið grær.
(Hvor Blomsterne gro.)
Þars blómgresið grær
og glóir í dölum,
í brekkum, á bölum
mót blíðvindi hlær;
smábárur sig æfa
við bakka og svæfa
alt brimnöldrið fjær.
—Aþbl.
GIFTINGA MARKAÐUR
I boginni Gaina í Rúmeníu er
sá siður að halda giftingamark-
að einu sinni á ári, nú síðast
sunndaginn 24. júlí. Þenna
dag fara foreldrar með gjaf-
vaxta dætur sínar á markaðs-
torgið og reka með sér hóp að
kvikfé, sem á að vera heiman-
mundur dætranna. Ungu menn
irnir koma á markaðinn til þess
að skoða stúlkurar, en þó aðal-
Iega kvikfjárhópana, því að
mest þykir í það varið að konu-
efnið hafi nóg til bús að leggja.
Undir kvöldið eru stúlkurnar
gengnar út, og þá efnir bæjar-
stjórinn til stórveislu fyrir nýju
njónaefnin.—Mbl.
Um mánaðamótin var einn af
illræmdustu bófaforingjum í
Arabíu, Ibu Rafada hinn ein-
eygði, yfirrunninn af herliði og
alt hans lið. Féll hann sjálfur
í orustunni, tveir synir hans og
400 liðsmenn. Að orrustunni
lokinni notuðu íbúarnir í þorp-
inu Jebel Shau, en þar var or-
rustan háð, höfuð Rafada fyrir
fótknött.—Alþb.
SKEMTIFÖR NIÐUR Á
HAFSBOTN.
Fram til þessa hafa það að-
eins verið kafarar, sem farið
hafa niður á mararbotn á miklu
dýpi og kynst hafa því hvernig
þar er umhorfs. En nú getur
hver sem er orðið þeirrar skemt-
unar aðnjótandi, því að farið
er að smíða stór hylki með
gluggum, og sökkva þeim nið-
ur á mararbotn. í sumar hefir
gufuskip, sem heitir “Jóhanna
Smith’’ legið úti fyrir strönd-
um Suður-Californíu og haft
eitt slíkt áhald um borð. Hefir
mönnum verið gefinn kostur á
á því að skreppa niður á hafs-
botn á 150 feta dýpi og skoða
sig þar um. í hylkinu geta fjór-
ir menn setið samtímis og látið
fara vel um sig. Tuttugu sterk-
ir ljóskastarar eru á því, og lýsa
þeir upp allstórt svæði þama
á sjávarbotninum, svo að menn
geta skoðað þar gróður og
fiskalíf. Það kostar mjög lítið
að skreppa niður til botns, en
ef menn vilja, ’getur hylkið
staðið sextíu klukkustundir
samfleytt á mararbotni, án þess
að þeim, sem í því eru, sé nein
hætta búin af loftleysi.
Lesb. Mbl.
ÚTILEGUMANNAKOFI
fundinn hjá Gæsavötnum.
Hinn 20. júlí voru landmæl-
ingamennirnir hjá Gæsavötnum
sem eru undir norðurbrúninni
á Vatnajökli, skamt frá Vonar-
skarði.
1 bréfi sem Steinþór Sigurðs-
son skrifar þaðan, segir hann
svo frá:
“Hér erum vér 920 metra yfir
sjó, en jökulbrúnin er nokkuð
sunnar,, í 12—1300 metra hæð.
Brekkan upp er hér í tveimur
hjöllum, sá næsti er rétt suður
af vötnunum og þar er smá-
hnúkur — Gæsahnúkur — á
annað hundrað metra hár hér
frá vötnunum (1095), en brúnin
sveigir svo austur fyrir vötnin
til norðausturs að Trölladyngju.
Hið sama gerir efri brúnin, en
jökulröndin liggur í sveig til
austurs suður fyrir Kistufell.
Á efri brúninni eru hér beint
í austri tveir smátindar, sem
sveigjast hvor að öðrum, svo
eg hélt fyrst að það væru gíg-
barmar. En það kom í ljós, er
vér komum þangað, að þetta
voru tveir móbergshattar. Hinn
20. júlí vorum vér við nyrðri
hnúkinn að mæla, og þá fann
eg þar í krikanum hlaðinn kofa
milli tveggja stórra steina. —
Hann er hlaðinn úr móbergi
hringmyndaður, rúmlega tveir
metrar í þvermál að neðan og
hefir verið hlaðinn upp í strýtu.
En þakið er fallið niður og kof-
inn auk þess fullur af sandi.
Dyrnar snúa að vötnunum’og
er gott útsýni úr þeim yfir alla
sléttuna, hraunið og fljótið nið-
ur fyrir Marteinsflæðu, (sem er
við Skjálfandafljót), enda er
þetta í 1214- metra hæð. Frá
vötnunum sést kofinn ekki, því
hann fyllir út skarðið milli 2
móbergskletta og er sjálfur úr
sama efni. Býst eg við að þetta
mannvirki sé annaðhvort frá
söguöldinni, eða þá að Fjalla-
Eyvindur eða aðrir útilegu-
menn hafi hlaðið kofann, því
að tæplega er hann frá síðari
tímum. Vötnin fundust fyrst ár-
ið 1880 og trúi eg illa að fjár-
leitarmenn hafi farið þar upp
til þess að hlaða kofann, en
hitt líklegra að hann hafi ver-
ið notaður sem felustaður, því
útsýn er góð þaðan, en kofinn
ekki auðfundinn.
Mbl.