Heimskringla - 08.02.1933, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 8. FEBR. 1933
jlU'tmsUringla
(StofnuO 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
I THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86 537 ______
VerS blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
j fyrirfram. Allar borganir sendlst:
THE VIKING PRESS LTD.
—
Ráðsmaður TH. PETURSSON
• 853 Sargent Ave., Winnipeg
Uanager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sarpent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
{ Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
"Heimskringla" is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
• Telephone: 86 537
WINNIPEG 8. FEBR. 1933
UM DAGINN OG VEGINN
Mr. Keynes og kreppan.
Hagfræðingurinn nafnkunni Maynard
Keynes, segir ofur auðséðar ástæðurnar
fyrir verðfalli eigna og vöru, sem orsök
má heita kreppunnar. í heiminum eru
tii segir Mr. Keynes um ellefu biljón
dollara virði í gulli. Eins lengi og stríðs-
skuldirnar voru ekki greiddar, eða meðan
gullið, sem þær voru greiddar með, var
aftur lánað hinum skuldugu þjóðum, var
gullforðinn sá sami á bak við peningana,
sem í umferð voru og framleiðsla eða
starf alt valt á. Og meðan því náði,
hélzt verð vöru svipað. En þegar farið
var að greiða stríðsskuldirnar í gulli og
það fór að iiggja í hrúgum ónotað hjá
vissum þjóðum, þá mínkar peningaupp-
hæðin í umferð og af henni leiðir verð-
fall. Þegar gullforðinn er tekin úr hönd-
um þjóðanna, sem þurfa hans með, og
lendir þangað, sem ekkert er við hann að
gera, þá eru hömlur lagðar á alt athafnalíf
þjóðarinnar. Verðlagið nú, er að skoðun
Mr. Keynes, hið sama og það mundi hafa
verið í hverju vanalegu ári, ef gullforðinn,
sem á bak við peningana er hafði verið
lækkaður niður í sjö eða átta biljónir.
En Mr. Keynes sér ekki aðeins ástæð-
una fyrir kreppunni. Hann sér lækningu
meinsins einnig. Og þá lækninga-tilraun
ætlar hann að legjga fyrir alþjóða fjár-
mála rðástefnuna á komandi vori. Hún
er í því fólgin, að alþjóðabankinn (Bank
og Intemational Settlement), eða einhver
þvílík stofnun, gefi út gullverðsseðla
(gold certificate) svo að nemi' um það
fimm biljónum dala. Allir þjóðir, sem að
alþjóðabankanum standa, taka gullverðs-
seðla þessa á gullgengi. Gullverðsseðl-
um á svo að skifta milli jþjóðanna, sam-
kvæmt viðskiftamagni þeirra. Ofurlitla
vexti verður hver þjóð að gjalda af gull-
verðsseðlunum, er aðallega lýtur þó að
því, að tryggja það að þeir séu úr um-
ferð teknir, þegar verð vöru hefir aftur
hækkað eða jafnóðum og það hækkar.
Og það verður, þegar gullið hættir að
liggja í fúlgum ónotað hjá einstökum
þjóðum.
Tvö blöð sem vér höfum séð minnast á
þessa hugmynd, blaðið “Saturday Night”
í Toronto, og “The Manchester GUardian”
á Englandi, þykjast engar snjallari tillög-
ur hafa heyrt en þessar til þess að koma
aftur vömverði í það horf, sem áður var
og eðlilegt er. Og með því dylst ekki að
mikið væri unlijð,
Fylkisþingið.
Eftir því sem frá hefir verið skýrt,
kemur fylkisþingið í Manitoba saman 14.
febrúar. Þó flest þing megi svipuð heita,
bíður almenningur þessa komandi þings
með meiri eftirvæntingu en áður. Það
hefir svo margt í ljós komið um fjárhag
fylkisins síðan um kosningar, sem kjós-
endur áttu ekki von á, að þá fýsir að
heyra fulltrúa sína segja satt og rétt frá
horfum í fjárhagsrekstri fylkisins. Ef
þingmenn eru til nokkurs kosnir, er það
til þess að fræða almenning um hag fylk-
isbúsins. Á síðasta þingi virðist sem þing-
mönnum hafi sést yfir þetta, ef dæma má
eftir því sem nú er fram komið. Og frá
hálfu stjórnarinnar, var almenningi í
kosningunum síðastliðið sumar, gefið eitt
hvað annað í skyn, en að fjárhagsrekst-
urinn gengi á tréfótum. En hvað skeður
svo rétt eftir kosningarnar?
Ofan á fylkisbankahrunið og þjófnað-
inn í fjármáladeildinni, bætist þá við eitt
hið mesta fjármálahneyksli, sem hjá
nokkurri stjórn í nokkru landi hefir
nokkru sinni átt sér stað. Skýringar á
allri þeirri fjáróreiðu eru nú að vísu um
seinan. Það er of seint að byrgja brunn-
inn, þegar barnið er dottið ofan í hann.
En almenningur finnur nú samt sem áður
til þess, að þingmennirnir geri sér að
minsta kosti svo ljósa grein fyrir hon-
um, að upp á sama skerið reki ekki aft-
ur vegna fásinnu þeirra. Geti þingmenn
enga grein gert sér fyrir fjármálunum,
eru þeir ekki verki sínu vaxnir og ættu
sem fyrst að segja af sér.
Þingmönnum ætti ekki á þessu þingi
að leyfast að líta þeim augum á starf
sitt, sem verkin bera nú ljós merki um,
að þeir hafa stundum áður gert. Þeir
verða áð minsta kosti að kynna sér svo
starfið, að ekki sannist á síðar meir, að
þeir viti ekki neitt um það, eða beri að
öðrum kosti blekkingar á borð fyrir
kjósendur sína um það. Þeim er skamm-
ar nær, með hag fylkisins nú fyrir augum,
að gefa sig meira að starfi sínu, og fara
ekki að biðja um heimfararleyfi af þing-
inu innan 30 daga, þó aldrei sé nema til
þess að sá hveiti sínu, svo að þeir geti
uppskorið nóg til þess að greiða stjórn-
inni tekjuskatt sinn á næsta hausti! Þing-
tíminn er hvorki tii þess ætlaður, að þing-
menn leiki þannig með hann sjálfum sér
eingöngu í hag, né hins, að þeir láti ekki
dögum saman sjá sig á þingfundum, en
séu í þess stað á skemtisamkomum og í
leikhúsum.
Verður hag fylkisins borgið með fjár-
málarekstri þeirrar stjórnar, sem nú sit-
ur við völd? Til þess eru sannast sagt
litlar líkur. En með öflugri og alvarlegri
þátttöku þingmanna í löggjafarsarfinu,
má fylkinu enn bjarga. Og þar kemur til
siálfstæðis fylgismanna stjórnarinnar, að
láta hann ekki komast upp með það fram-
ferði í fjármálum fylkisins, eins og áður,
er því stafar hætta af. Þeir verða að
hafa það hugfast, að þeir eru fyrst og
fremst starfsmenn almennings, en ekki
stjórnarinnar, og ber að sjá um hag fylk-
isins í heild sinni öllu öðru fremur.
Vegna óreiðunnar í fjármálarekstri nú-
verandi fylkisstjórnar, munu kjósendur
hafa strangar gætur á framkomu fulltrúa
sinna á þessu þingi. Gömlu þingmönnun-
um ber nú að bæta fyrir drýgðar and-
varaleysissyndir sínar, og komast eftir
og láta almenning um það vita, hvert
fjármálareksturinn stefnir. Og nýju þing-
mönnunum gefst þarna tækifæri til að
sýna hæfileika sína og sjálfstæði sitt, með
því að rísa djarft upp gegn öllu, sem þeir
álíta fylkinu til tjóns, en sitja ekki með
spentar greipar og leika þumalfingrun-
um ráðleysislega, milli þess sem þeir
greiða flokksfylgis-atkvæðið, eins og nýrra
þingmanna er oft siður. Ábyrgðin á þn',
hvernig hagur fylkisins fer, hvílir á þing-
mönnunum og veltur á framkomu þeirra
langt fram yfir það, sem þeir virðast áð-
ur hafa gert sér grein fyrir. Þeir eru með-
sekir stjórninni um fjáróreiðuna undan-
farin ár. Og þeir mega fyrirfram vita, að
þeir verða taldir meðsekir um það, sem
fyrir getur komið á næsta ári, og blint
flokksfylgi þeirra afsakar þá ekki.
Til þess að vel fari, verður með öðrum
orðum að vera fullkominn skilningur á
milli almennings og þingsins. En það
sem því veldur nú einna mest, að þessi
samvinnuhugur er varla til orðinn, er
þetta blinda flokksfylgi þingmannanna.
Það hefir fyrirfarið hinu eðlilega lýðræði.
LISPETH.
Úr Plain Tales from the Hills
(eftir Rudyard Kipiing.)
“Sjá! Þú hefir hrundið ást á burt!
Hverjir eru guðir þeir er þekkjast á?
Þrír í einum, einn í þremur? fæ eg spurt.
Þóknast þeim að skilja ást og þrá
Hjartans? Nei.—Eg hverf, eg flý til guða minna.
Farðu -— til eins — til þríeinna guða þinna.”
Hún var dóttir Senoo hólabúa og Ju-
teth konu hans. Maís-uppskera þeirra
hafði eyðilagst næstliðið ár, og bjarndýr-
in legið í sóleyjarökrunum, er lágu rétt
að ofanverðu við Sutleydalinn, Katgarh-
megin. Næsta ár snerust þau þess vegna
til kristinnar trúar, og fóru með bamið
til trúboðastöðvanna til að láta skíra
það. Presturinn að Kotgarh skírði stúlku-
barnið og var það látið heita Elsabet, eða
“Lispeth”, samkvæmt framburði Hóla-
búa.
Nokkru seinna heimsótti kóleruplág-
an Kotgarh-dalinn, og dóu úr plágunni
báðir foreldrar Lispeth, Sonoó og Juteth,
og varð því Lispeth litla innligsa hjá
presthjónunum, að hálfu leyti sem þjón-
ustumær prestkonunnar, en að hálfu leyti
átti hún að vera henni til skemtunar.
Þetta skeði nokkrum árum eftir ríkisráð
Morovíu kristniboðanna, en áður en auk-
nefnið á Kotgarh-þorpinu, “Drotning
Norðurhæðanna”, var í gleymsku fallið.
Hvort kristnifræðin bættu nokkuð hug-
arfar Lispeth, eða hvort hennar eigin
guðir hefði undir kringumstæðunum gert
það, læt eg öldungis ósagt. En þrátt fyrir
alt, óx hún og dafnaði og gerðist for-
kunnar fögur.
Þegar hólastúlkurnar vaxa upp fagrar
og elskulegar, er það þess vert, að ferð-
ast fimtíu mílur yfir hættur og torfærur,
bara til að sjá þær. Lispeth hafði fom-
grískt andlitsfall — andlitsfall sem lista-
málarar keppast um að mála, en sem
svo sjaldan mætir sjónum vorum. Hör-
undsliturinn var óvanalega hvítur og sló
á hann veikum fílabeinsblæ. Hún var
mjög hávaxin, eftir hennar þjóðar mæli-
kvarða. Hún hafði forkunnar fögur augu,
og hefði hún ekki klæðst léreftskjólum,
samkvæmt tízku trúboðsstöðvanna, og
hefðirðu óafvitandi mætt henni upp á ein-
hverjum hólnum, gæti þér auðveldlega
hafa dottið í hug að hún væri hin róm-
verska Díana á veiðiferð.
Lispeth gerðist vel kristin, og er hún
óx upp, snerist hún ekki frá kristinni trú,
eins og svo oft skeði með Hólastúlkurn-
ar. Landsfólk hennar lagði fæð á hana,
af því hún hafði, eins og það komst að
orði, “gerst memsahib og þvoði sér dag-
lega”: Jafnvel prestkonan var í ráðaleysi
með hvað hún ætti að gera við hana. Ein-
hvern veginn er það óþægilegt f að biðja
gyðju, sem er fimm fet og tíu þumlung-
ar á hæð á sokkaleistunum, að skafa
potta og pönnur og þvo upp bollapör og
diska. Það varð þv/ af, að aðalhlutverk
hennar varð að leika við börn prests-
hjónanna, kenna á sunnudagaskólanum
og lesa allar þær bækur, sem í húsinu
voru. Þannig óx hún upp og gerðist með
degi hverjum fegurri og fegurri, eins og
prinsessurnar í æfintýrasögunum. Prest-
konan áleit að hun ætti að takast ein-
hverja vissa stöðu á hen^ur í Simla,
annaðhvort sem hjúkrunarkona, eða eitt-
hvað af “heldra tægi”. Lispeth kærði
sig ekkert um þess háttar, og sagðist
vera vel ánægð með það, sem hún nú
væri.
Þegar ferðamenn — þeir voru ekki
margir á þeim dögum — komu til Kot-
garh, lokaði Lispeth sig inni í svefnher-
bergi sínu, af ótta fyrir að þeir máske
tækju sig og flytti til Simla, eða eitthvað
annað út í hinn ókunna heim.
Einn dag, nokkrum mánuðum eftir að
Lispeth var seytján ára að aldri, fór hún
sem oftar á göngutúr. Göngutúrum
hennar svipaði ekki vitund til göngu-
túra enskra hefðarkvenna, sem ganga
eina mílu út og láta svo aka sér til
baka. Hún gekk milli tuttugu og þrjátíu
mílur á þessum ferðum sínum, alla leið
milil Kotgarh og Markunda. f þetta sinn
var orðið almyrkvað, er hún klifraði nið-
ur hæðina, niður að Kotgarh, og bar hún
eitthvað þungt í fanginu. Prestkonan
sat hálfsofandi í hægindastólnum í stof-
unni, þegar Lispeth kom inn hvásandi,
og hér um bil uppgefin með byrði sína,
og leggur hana á legubekkinn, um leið
og hún segir ósköp sakleysislega: “Þetta
er mannsefnið mitt! Eg fann hann á
leiðinni frá Bægi. Hann hefir meitt sig
eitthvað mikið., en við skulum hjúkra
honum svo honum batni, og þegar hann
er orðinn frískur, þá giftir maðurinn
þinn okkur.”
Þetta var hin fyrsta yfirlýsing, sem
Lispeth hafði látið í liós viðvíkjandi
hjónabandshugsjónum sínum, og prest-
konan hjóðaði upp yfir sig af skelfingu
yfir slíkri ósvífni. Samt sem áður var
maðurinn þárna og þurfti áreiðanlega
hjúkrunar við. Þetta var auðsjáanlega
ungur Englendingur, og var stórt sár
inn að beini á enni hans, sem augsýnilega
hafði höggvist á einhverju beittu. Lis-
peth sagðist hafa fundið hann niður í
Khud, og þess vegna hefði hún borið hann
heim. Hann dró mjög þungt andann og
var meðvitundarlaus.
Hann var færður ofan í rúm, og prest-
urinn, sem þekti talsvert inn á lækning-
ar, stundaði hann, en Lispeth beið utan
við dyrnar í þeirri von að geta einhverja
liðveizlu veitt. Hún reyndi að gera prest-
inum skiljanlegt, að þetta væri maður-
inn, sem hún ætlaði sér fyrir eiginmann.
Presturinn og prestkonan ávíttu hana
fyrir þessa ósiðsemi, en slíkt kom til
einskis, hún bara endurtök þessa ákvörð-
un sína. Það útheimtir meira en smá-
skamta af kristniboði til að útrýma eðlis-
einkennum austræna kynflokksins, að
verða ástfanginn við fyrsta fund. Lispeth
hafði fundið manninn, er henni
fanst hún geta dýrkað, og sá
þar af leiðandi enga ástæðu fyr-
ir því, að þurfa að þegja yfir
þessu. Hún hafði ásett sér að
víkja ekki frá honum, en hjúkra
honum þar til hann fengi heils-
una aftur, og svo að giftast
honum. Þetta hafði hún sett á
sína smáu dagskrá.
Eftir hálfsmánaðar tíma fór
Englendingnum smám saman að
batna. Hitinn og bólgan smá-
, rénaði og hann fékk fulla rænu,
og tjáði hann prestinum og
Lispeth —- einkum Lispeth —
sitt innilega þakklæti fyrir
hjúkrunina. Hann skýrði þeim
frá, að hann hefði verið á aust-
urleið — á þeim dögum var
ekki minst á hnatt-ferðalanga
(globe trótter), þegar P. og 0.
skipaflotinn var lítill og í ung-
dómi — að hann hefði verið á
leiðinni frá Dahra Dun til Simla,
| að leita þar í hæðunum ein-
kenilegra fiðrilda og jurta. Hann
áleit að hann hlyti að hafa
hrapað niður af hamri, þegar
hann var að klifra eftir fúnum
trébútum, að ná í sérstaka jurt
er hann sá, og að fylgdarmenn
hans, sem allir voru kínversk-
ir, muni þá hafa yfirgefið hann
og stolið farangrinum. Honum
fanst heppilegast fyrir sig að
halda til baka til Simla, er hann
yrði ferðafær, og gefa upp frek
ari fjallaferðir.
Hann virtist samt ekki vera
í neinum hasti að komast burt,
] enda var bati hans hægfara.
j Lispeth þvertók fyrir að hlusta
1 á nokkrar skipanir frá prest-
| hjónunum honum viðvíkjandi,
] svo presthjónin sáu sér þann
j einn kost, að kunngera ferða-
j manninum, hvað bjó í hjarta
j Lispeth honum viðvíkjandi. —
I Hann hló dátt að þessu og lét
i sér um munn fara, að slíkt væri
j mjög skemtilegur rómani og
j fullkomið æfintýri á meðal Hi-
malaya-fjallanna. En þar sem
hann væri harðtrúlofaður stúlku
í heimalandinu, væri engin stór
i hætta fyrir dyrum, en hann
mundi samt verða mjög varkár
í framkomu sinni.
Hann virtist reyna að vera
það, en samt leit út fyrir að
j hann hefði mjög mikla ánægju
j af öllu samtali við Lispeth, einn
i ig af að ganga út með henni
1 og hvísla fallegum orðum í
eyra hennar og kalla hana upp-
áhaldsnöfnum, meðan hann var
að safna kröftum til burtferð-
ar. Þetta hafði algerlega engin
áhrif á hans eigið hugarfar, en í
eyrum Lispeth var það guða-
mál. Hún var mjög hamingju-
söm þenna tíma, því nú hafði
hún fundið manninn, sem hún
elskaði.
Fædd, og að nokkru leyti upp
alin með villifólki, hafði hún
j ekki vald yfirtilfinningum sín-
j um, og skemti þetta Englend-
ingnum. Þegar hann fór í burt
I fylgdi Lispeth honum á leið,
upp hæðina, eins langt og Mar-
; kunda. Á leiðinni leið henni
mjög illa, og var sorgbúin. —
j Prestsfrúin, sem var vel krist-
in kona, og vildi ekkert ósæmi-
I legt vita, en fann að hún gat
j ekkert framar tjónkað við Lis-
peth, — hafði beðið Englend-
inginn að segja Lispeth, að hann
ætlaði sér að koma til baka til
að giftast henni. “Hún er enn
barn,” sagði hún, “og eg er
mjög svo hrædd um, að hjarta-
lag hennar sé enn heiðið.” Svo
allar þær seinfæru tólf mílur
upp hæðina hélt Englendingur-
inn handleggnum utan um mitti
hennar og margítrekaði loforð
sitt um að hverfa aftur til henn
ar og giftast henni. Lispeth lét
hann sverja sér trúnaðareið upp
aftur og aftur, áður en hann
skildi við hana, og á hæð Mor-
knnda-fjallsins stóð hún og grét
og horfði á eftir honum, unz
hann hvarf sjónum á Muttiani-
veginum.
Svo þerði hún af sér tárin
og sneri heimleiðis til Kotgarh.
Við preskonuna sagði hún:
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’s
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru
sjúkdómum, og hinum mörgu kvilla,
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Dtd.. Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
“Hann kemur aftur til baka til
mín að giftast mér. Hann fór
bara til þess að láta fólk sitt
vita um það.” Og prestkonan
sagði, til að hugga Lispeth:
“Já. hann kemur aftur til baka
til þín.”
Þannig liðu tveir mánuðir.
Þá fór Lispeth að gerast óróleg,
svo henni var sagt, að Englend-
ingurinn hefði orðið að hvQrfa
yfir hafið mikla heim aftur til
Englands. Hún vissi hvar Eng-
land var, því hún hafði lært und
irstöðuatriði landafræðinnar, en
auðvitað hafði hún enga hug-
mynd um víðáttu eða eðli hafs-
ins, því hún var hæðastúlka.
. Það var gamalt og fornt ráð-
gátukort af heiminum á prest-
setrinu. Lispeth hafði stundum
leikið sér að því þegar hún var
barn. Hún gróf það nú aftur
upp úr skúmaskoti og setti það
í samhengi og grét einatt fögr-
am tárum yfir því, að hugsa
sér hvar Englendingurinn sinn
væri nú staddur. Þar sem hún
hafði enga þekking af gufuskip-
um eða vegalengd, þá urðu
hugmyndir hennar um þetta
mjög ónákvæmar. Auðvitað
hefði það ekki gert neinn mis-
mun, þó ályktanir hennar hefði
verið laukréttar, því Englend-
ingnum hafði aldrei hugkvæmst
að koma aftur til Hæðastúlk-
unnar. Hann hafði algerlega
gleymt henni, þegar hann var
að safna fiðrildum í Assam. —
Seinna skrifaði hann fræðibók
um Austurlönd, en Lispeth var
þar hvergi getið.
Eftir þriggja mánaða tíma
tók Lispeth sér daglega ferð á
hendur til Narkunda, í þeirri
von að mæta Englendingnum
sínum eða sjá til hans koma eft-
ir veginum. Þetta virtrst létta
hugraunum hennar og gera
hana glaðari í sinni, og fór
prestkonan að halda að hún
væri farin að sjá sína “skríls-
legu og óhæversku fyrri hegð-
un”. Hún áleit því að nú væri
kominn sá tími, að heppilegast
væri að segja Lispeth sannleilö-
ann, nefnilega að Englending-
urinn hefði heitið henni ást
sinni til að friða hana, að hann
hefði í rauninni ekki meint
nokkurn skapaðan hlut af því
sem hann hefði sagt, og það
væri “rangt og óhæfilegt” af
henni, Lispeth, Hæðastúlkunni,
að hugsa sér að giftast Eng-
lendingi, sem skapaður væri úr
æðra efni, og einkanlega þar
sem hann hefði verið trúlofað-
ur stúlku af sinni eigin þjóð.
Lispeth sagði þetta gæti ekki
náð nokkurri átt, þvlí hann
hefði ótal sinnum sagt sér sjálf-
ur, að hann elskaði sig, og hún
sjálf prestkonan hefði mælt það
með sínum eigin vörum, að
Englendingurinn kæmi aftur til
baka. “Hversu gætu bæði þú
og hann hafa sagt ósatt?”
spurði hún.
“Við sögðum það bara til að
friða þig, barnið gott,” svaraði
prestkonan.
“Þið hafið þá bæði logið að
að mér, bæði þú og hann?”
svaraði Lispeth.
Prestkonan hneigði höfuðið
til samþykkís, en svaraði engu.