Heimskringla - 15.02.1933, Blaðsíða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 15. FEBR. 1933.
ÍÍctmskringla
(Stofnuð 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86 537
VerS blaðsins er $3.00 árgangurinn borglst
fyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
Rádsmaður TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
“Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Lld.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG 15. FEBR. 1933.
UM DAGINN OG VEGINN
Winnipeg varskift.
Winnipeg er stærsti bærinn í Vestur-
Canada. Nýtur hann þess á ýmsan hátt.
Hann er miðstöð viðskifta. En hann
geldur þess einnig að sum leyti. Viðskifta
kreppa, sem sú, er nú stendur yfir, er vá-
gestur starfslífi borgarinnar. Atvinnu hafa
menn hingað sótt víðsvegar að undanfar-
in ár. Af því leiðir nú, að bærinn er að
nokkru afréttarland atvinnulausra. Um
hag hans er því ekkert of hægt, sem eðli-
legt er. En lakast af öllu er þó hitt, að
hann er af hálfu fylkisstjórnar svo var-
skiftur tækifærunum til sjálfsbjargar, að
þess eru ekki dæmi með aðra bæi í land-
inu.
Var af góðri greind á þetta bent, af
féhirði bæjarins, H. C. Thompson, á
bæjarráðsfundi nýlega. Skal hér frá því
skýrt.
Tekjur Winnipegborgar frá fykisstjórn-
inni, eru 26 cents á hvern bæjarbúa. En
tekjur borgarinnar Vancouver frá British-
Columbia fylki, nema $5.73, og Toronto
borgar frá Ontario fylki 16 cents, auk
$4.28 á hvern mann í tekjuskatti. Fylkis-
stjórnin í Ontario hefir engan tekju-
skatt.
Einu tekjurnar sem Winnipegbær fær
frá fylkinu, er veitingin til skólanna. Árið
1931 nam hún $233,192, eða $1.08 á
hvem bæjarbúa. Gegn þessu greiðir bær-
inn fylkinu sveitaskatt (Municipal Com-
missioner’s Levy), sem þetta sama ár
nam $176,325.35, eða 82 cents á mann-
inn. Hreinar tekjur bæjarins verða því
ekki nema $56,866.65, eða 26 á íbúann
eins og áður er sagt.
í British Columbia fylki er veitingin
til skólanna í Vancouver $723,721. Aðrar
fjárveitingar af ýmsu tæi $371,888. Ágóði
af áfengissölu $239,957. Ennfremur skatt-
ur af vissum tekjum (pari-mutual tax)
fylkisstjórnar $77,272. Alls eru því tekj-
ur bæjarins frá fykisstjórninni $1,412,838
(nærri hálf önnur miljón), eða um $5.73
á hvern mann. Eru þetta og hreinar
tekjur, því bærinn þarf engan sveitaskatt
að greiða í þessu fylki, né nokkurn ann-
an skatt til fylkisstjórnar.
Borgin Toronto fær frá Ontariofylki
$585,036. veitingu til skóla. Ýmsar tekj-
ur er nema $149,007. Alls eru því bæjar-
tekjurnar frá fylkinu $734.043., eða $1.17
á hvern bæjarbúa. En frá þessu dregst
aftur ellistyrkur til fylkisins $339,392, og
mæðrastyrkur $294,999. Hreinar tekjur
til bæjarins verða því ekki nema $99,652,
eða 16 cents á hvern mann. En hér kem-
ur annað til greina. Fylkið hefir engan
tekjuskatt, en leyfir borginni í þess stað
að leggja hann á íbúa sína. Nema tekjur
bæjarins af honum $2,684.209 (yfir hálfa
þriðju miljón), eða $4.28 á hvern bæjar-
búa.
Féhirðir bendir ennfremur á til saman-
burðar að eignir C. P. R. félagsins séu
undanþegnar bæjarskatti, en Manitoba-
fylki heimti inn skatt af félaginu, er nemi
$607,000. árlega. í Toronto eru eignir
járnbrautafélagsins ekki skattaðar af
fylkinu, heldur af bæjunum sem rétt er
og hefir Toronto borg tekjur af því er
námu árið 1931 $1,242,000. (nokkuð á
aðra miljón).
í Manitobafylki er símakerfið ennfrem-
ur eign fylkisins og undanþegið bæjar-
skatti. Segir Mr. Thompson, að Winni-
pegborg tapi árlega skatti þarna, er nemi
$50,000, sem bærinn mundi heimta inn,
ef kerfið væri eign einstaklinga. Á þetta
er aðeips bent til samanburðar við þau
tækifæri, sem áminstir bæir hafa fram
yfir Winnipeg, til að afla sér tekna. Tor-
ontoborg heimtir inn í skatti af símkerf-
um sínum $381,000 á ári. Vancouverborg
hefir einnig miklar skattekjur af sínum
símkerfum. En þrátt fyrir það vaða ekki
stjórnir þessara fylkja inn á hvert einasta
skattsvið og hrifsa frá þessum bæjum all-
ar mögulegar tekjulindir, eins og Mani-
toba gerir frá Winnipeg og öðrum bæj-
um fylkisins. C. P. R. eignaskatturinn,
tekjuskatturinn, sveitaskatturinn og vín-
söluskatturinn (að nokkru leyti), eru
skattar, sem Manitobafylki bera ekki, í
eðli sínu og samkvæmt því er viðgengst
í öðrum fylkjum, — heldur bænum.
Svar til séra J. B.
Stagl er það nefnt, er mjög er endur-
tekið það sem áður hefir sagt verið.
Þar af er og komið staglari. Orðið hefir
einnig fleiri merkingar. En til þess að
það olli ekki misskilningi, skal það tekið
fram., að hér er ekki átt við nema þessa
áminstu merkingu.
Og hvað er um hana? Lesari sæll, í
því efni vitum vér fátt gimilegra til fróð-
leiks en það, sem séra Jóhann Bjarnason
hefir að segja í síðasta blaði Lögbergs.
Með lestri þeirrar greinar fæst gleggri
skýring á því orði, en vér ætlum áður
hafa til verið, og oss furðar á, að nokkr-
um dauðlegum manni skyldi auðnast að
leysa af hendi.
Fyrir tveimur vikum birti séra J. B.
grein, nokkuð á þriðja dálk á alinvísu í
Lögbergi um Jóhannesar regluna, þessa,
sem ritstjóri Lögbergs sat lengi við og
klóraði sér í höfðinu yfir, hver paurinn
mundi vera. Grein sú var, að svo miklu
leyti sem hún var nokkurs verð, þýdd, e
var að öðru leyti á leiðinlegu og stagl-
sömu máli.
f síðasta blaði Lögbergs kemur svo
þessi grein aftur að heita má í óbreyttri
útgáfu, að öðru leyti en ef vera skyldi
bví. að ennþá staglsamari er en í fyrra
forlaginu, og er það slæmt um síðari út-
gáfu rita. Heimskringla hefir auðvitað
ekkert við það að athuga, þótt séra J. B.
reyni að negla eitthvað í vitund ritstjóra
Lögbergs um þessa reglu; en ef hann
heldur að hann sé með marg-endurteknu
stagli sínu, að fræða'þá, sem lesið geta
ensku, og Vestur-íslendingar eru nú fam-
ir að stauta í henni talsvert, — er hann
að vinna fyrir gýg. Ekki er þar með sagt,
að ekki sé margt nógu skemtilegt til að
þýða af ensku máli. En þeir sem það gera
verða að vera ofurlítið smekkvísir á val
efnisins, og svo auðvitað á fráganginn
einnig, að minsta kosti svo langt, að full
læsilegt sé. En það hefir brugðist með
fræðslunni um Jóhannesar regluna, eink-
um þó í síðari útgáfunni, sem bæði sann-
ar, að séra J. B. hefir gert sitt ítrasta,
í fyrri grein sinni, og að þegar einum er
full farið fram, fer honum að fara aftur.
Séra J. B. segir, að Heimskringla hefði
átt að fræða um, að reglan hefði verið
stofnuð sem líknarfélag, um hrakninea
riddaranna úr Jerúsalem, um ofsóknir
Tyrkja gegn þeim o. s. frv., o. s. frv.
Heimskringla má benda séra J. B. á það,
að henni bjó aldrei í huga að þýða sögu
Jóhannesar reglunnar, hversu merkileg,
sem hún kann að vera. Vor tilgangur
var aðeins sá, að þýða fyrir Lögberg
“titilinn” sem konungur veitti forsætis-
ráðherra Canada, af því að það var í
standandi vandræðum með það, saman
ber orð þess: “Hvað þessi titill á að þýða,
það má kóngurinn vita.” — En ef séra
J. B. skoðar sáluheill ritstjóra Lögbergs
og féhirðis lúterska kirkjufélagsins, velta
á nokkru um að hann fræði hann um Jó-
hannes regluna, þá láum yér það ekki.
Oss skilst hvað í húfi er.
Næst víkur séra J. B. að því, að Hkr.
haldi fram, að Jóhannesar reglan hafi ver !
ið stofnuð á 11. öld, og telur það fjar- I
stæðu eins og a]t er Heimskringla segi.
Heimskringla hefir þetta eftir hinum
vanalega skoðuðu heimildum, alfræðibók- I
unum, sem auðvitað er ekki ávalt að
reiða sig á, en stendur hvað sem það
snertir hjartanlega á sama um, hvað
menn gera sér í hug um það, eða hvort
“prófessor Walter Allison Phillipps telur
nokkrn veginn víst (!) að reglan sé
eldri en frá elleftu öld,’ ’eins og séra
J. B. tekur fram máli sínu til sönnunar, í
þessari síðari grein sinni, sem auðvitað
í hinni fyrri. Það getur vel verið að ein-
hverjar nýrri heimildir séu til fyrir aldri
reglunnar, heldur en getur um í alfræði-
bókum. Þær verða stundum æði fljótt á
eftir tímanum, sem auðvitað er, því þær
eru ekki svo oft prentaðar. En meðan
samat að eju ekki önnur rök en ágizkan-
ir fyrir aldri reglunnar, og á engu öðru
virðist ástæður sér J. B. bygðar, þá er
djarft að telja það hið rétta, en dæma
orð Heimskringlu, sem á heimildum al-
fræðibókanna eru bygð, röng. Meðan
enginn veit með vissu um aldur eða
jafnvel uppruna reglunnar, virðist kát-
broslegt af séra J. B., að vera að þvæla
um það eins og hann gerir. Og hvað sér-
staklega snertir starf regluúnar nú, í aug
um séra J. B., er oss algerlega ókleift að
ráða í. En svo er það ekki í því eina, sem
eltingaleikur hans við Heimskringlu kem
ur einkenilega fyrir sjónir.
Útbreiðslu reglunnar, segir séra J. B.
að Heimskringla hafi einnig skýrt rangt
frá. Þar (í Hkr.) standi, að hún sé “svo
að segja um allan heim”: en eftir því sem
hann hefir komist að, sé hún ekki nema
í Bretlandi, Frakklandi, Þýzkalandi, Aust-'
urríki, ítalíu og Spáni. Hún er þá í öllum
stærstu þjóðlöndum hins mentaða heims.
eftir þessu að dæma, nema í Vesturheimi.
Þó Heimskringla ætti við að reglan væri
útbreidd og þekt um allan heim, stendur
henni algerlega á sama, hvaða skilning
séra Jóhann leggur í þessi orð hennar.
Það verður lítill hvers hlutur, þegar búið
er að kljúfa hárið.
En svo í lok greinar séra J. B. kemur
loks að aðal ágreiningsefninu. Áttum vér
ekki von á að það yrði látið sitja á hak-
anum, þó erfitt sé nú um það að ræða frá
hlið séra J. B. En það er óvirðingarorð-
in, sem bæði presturinn og ritstjórinn
fóru um viðurkenningu þá, er konungur
veitti forsætisráðherra Canada. — Að
vísu var ritstjórinn of mikill heigull til
þess, að koma fram með hana öðruvísi
en í skopi. En það var séra J. B. ekki.
Áttum vér þess heldur ekki von. Eins
og kunnugt er, er nú í mæli að hann sé
mestur kredduklerkur íslenzkra lúterskra
presta, um nærliggjandi héruð og ef til
vill þó víðar væri leitað. Kreddum, sem
bág ríða við sjálf undirstöðuatriði þekk-
ingar og nútíðar vísinda, halda slíkir
menn feimulaust fram. Þessi maður
mundi þá auðvitað ekki heldur hika neitt
við, að bera það á borð fyrir lesendur
Lögbergs, að konungurinn hafi veitt for-
sætisráðherra viðurkenningu sína, með
bað eitt í huga, að hafa fé út úr honum.
Töldum vér í fyrri svargrein vorri þetta
pólitískan blekkingaþvætting. Og það
munu fleiri nú gera. Því treystir nú séra
J. B. sér ekki heldur til að svara. Þess
' egna reynir hann að gómskella við því
f síðari grein sinni, og leiða það hjá
sér. Hann telur það ómerkilega fjar-
stæðu. að vera að minnast á það. En
það er þó mergurinn málsins. Og miklu
ómerkilegra er fjas hans annað í þessari
óhróðurs árás hans á Heimskringlu. En
hann metur þ3ð eflaust höfuð tilgang-
inn með skrifum sínum, að halda því
starfi uppi.
I>að mun vera nokkuð satt í því, að
séra J. B. hafi verið að bera við að standa
með kennimannsvöndinn yfir Heims-
kringju, að því er til trúarbragðaskoðana
þeirra kemur, er hún hefir haldið fram.
En það lítur helzt út fyrir að hún hafi
aðeins stælst við agann. Og nú langar
hana ofan á alt annað, að fræða séra
J. B. á því, að hann sé ósannindamaður
að því, er hann heldur fram um ástæð-
uraar fyrir viðurkenningu konungs á
forsætisráðherra Canada, ef hann ekki
færir betri rök fyrir þeim, en hann hefir
enn gert, og að svo vítt sem Lögberg er
lesið, hafi það gert sig sekt um það sama.
Þjóðræknisþingið.
Þjóðræknisþing Vsetur-íslendinga hefst
næstkomandi miðvikudag, 22. febrúar,
í Goodtemplarahúsinu. Af starfskrá þings
ins, sem birt hefir verið í blöðunum, er
lióst, að Þjóðræknisþingið hefir meira en
lítið með höndum af málum þeim, sem
oss snerta hér sem íslendinga, og að þau
mál séu eitthvað, sem ómaksins vert er
að veita athygli, er því óhætt að segja
að fáir íslendingar efist um. — Þjóð-
ræknismálið, er bergmál af því, sem'í
eðli og vitund íslendinga býr. Það sem
íslenzkt er hljómar þar sem huliðsmál
enn þá, og hefir ávalt gert, þó langur tími
liði hér áður en af því yrði, að til veru-
legra framkvæmda kæmi, til verndar og
viðhalds því.
En það teljum vér gert hafa verið á
víðtækastan hátt með stofnun Þjóðrækn-
isfélagsins. Og allir sem stefnu þess láta
sig nokkru skifta, en enn þá eru henni
ógunnugir, ættu að sækja ársþing félags-
ins og kynnast þar bæði störfum félags-
ins undanfarin 14 ár og framtíðar-starfs-
stefnu þess.
Ársþing Þjóðræknisfélagsins hefir um
mörg ár verið ein skemtilegasta allsherj-
ar samkoma íslendinga vestan
hafs. Það hefir verið nokkurs-
konar “Alþingi” íslenzka þjóð-
arbrotsins hér. Engann höfum
vér svo heyrt fara af því þingi,
að hann ekki minnist þess með
fögnuði, að hann hafi verið
þar og notið þess sem fram fór.
Meðan þingið stendur yfir
fara fram umræður um starfs-
mál Þjóðræknisfélagsins að deg
inum, en á hverju kvöldi eru
skemtanir um hönd hafðar.
Fyrirlestrar, margháttaður söng
ur og íþrótta- og fimleikasýn-
ingar fara þá fram. Miðkvöldið,
23. febrúar, efnir deildin Frón
til hins árlega íslendingamóts,
og eru skemtanir þess svo kunn
ar, að hér þarf þeim ekki að
lýsa. Að undanskildu því móti
er inngangseyrir enginn að þess
um Skemtunum og fróðleik öll-
um.
Til íslendinga vildum vér því
mæla þessum orðum: Sækið
ársþingið, styðjið málefni þjóð-
ræknisfélagsins, strengið þess
heit að vernda og viðhalda því,
sem íslenzkt er, á allan þann
hátt, sem auðið er.
Atvinnubót.
Hvað sem um það er sagt,
er eitthvað æfintýralegt við þá
tillögu Mr. Theodore Kipp, for-
; manns Iðnaðarráðs Manitoba,
að reyna að bæta úr atvinnu-
leysinu með því að láta byrja á
gullgrefti í Austur-Manitoba. —
Gull-Ieit er að vísu eitthvað svip
uð og að henda fisk á sporði.
I En með fyrirkomulagi þessarar
, gull-leitar, kemur það ekki svo
mjög til greina.
Hugmyndin, sem fyrir Mr.
Kipp vakir, er sú, að fylkis- og
sambandsstjórnin leggi eitthvað
, af því fé, er til atvinnubóta er
veitt, í þetta. Nefndin, sem um
starfið á að sjá, skal skipuð 2
námufræðingum, 1 jarðfræðingi
■ 3 viðskiftahöldum og 2 atvinnu
lausum mönnum. Líklegustu
gull-lóðunum á að fá leyfi til að
grafa ofan af. Þetta á að vera
j undirbúningsstarf aðallega. Þeg
ar lóðirnar eru svo seldar, er
ætlast til að verð þeirra sé þeim
mun hærra, er nemur kostnaði
af starfinu. Þannig á hann að
endurgreiðast stjórnunum. Fyr-
ir því er ekki gert ráð, að stjórn
irnar kaupi lóðir. Þær eru
breyskar eins og við vitum, og
það gæti orðið sú freisting fyrir
þær, er þær gætu ekki staðið
af sér.
Mr. Kipp lítur svo á, að þetta
istarf geti orðið til eflingar
námurekstrinum. Þegar búið er
að svifta torfinu ofan af klett-
unum eða aurnum, sem gullið
felur sig í, heldur hann að það
hvetji eigendur lóðanna til þess
að halda verkinu áfram. Og ef
til vill æsti þetta gullþorsta í
mönnum. Annað, sem nú hjálp-
^ar .til þess, er háverðið á gulli,
borið saman við gjaldmiðilinn.
i Það væri því ekkert óhugsan-
| legt, að með þessu yrði til meira
en bráðabirgðar atvinna.
Ógiftum mönnum er atvinna
þessi ætluð. Hvað stjórnirnar
gera við tillögurnar, mun enn
óráðið. Mætti ef til vill margt
verra gera sér til afþreygjing-
i ar í iðjuleysinu, ekki sízt ef á
| skyldi sannast, að menn hefðu
þarna verið að ganga á gulli
frá landnámstíð.
Atvinnuleysið spennir gripar
um jörðina.
Samkvæmt síðustu skýrslum
Þjóðbandalagsins, er nú tala
atvinnulausra manna í heimin-
um sem næst 25 miljónir. Ef
menn þessir stæðu hlið við hlið
— segjum á miðjarðarlínu —
þannig að milli þeirra væri þó
ekki lengra bil en svo, að þeir
héldust í hendur, eða sem næst
5 fet á milli hvers, mundu þeir
gera keðju nægilega langa til
þess að ná umhverfis jörðina.
Það má því í bókstaflegum
skilningi segja, að atvinnuleysið
spenni greipar um jörðina.
p^DODDS '
ÍKIDNEY
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’a
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru
sjúkdóipum, og hinum mörgu kvilla,
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Ltd.. Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
MANNDÓMUR AUÐVALDSINS.
Ábygigleg umbótaráð.
Eftir M.1 J
Það hefir verið mikið rætt og
ritað um hið fjárhagslega öng-
þveiti þjóðanna og orsakir þess,
en ábyggileg umbótaráð virðast
vera af skoraum skamti, ráð,
sem hafa nokkurt framtíðar-
gildi. Tilraunir og umbótafram-
kvæmdir á þessum sviðuni, sem
nokkurt alment gildi hafa, og
sem gætu verið fyrirmynd, virð-
ast vera sára fáar. Það er auð-
sætt, að ti^þess að bæta heildar
ásigkomulagið í fljótum hasti,
þarf að gera breytingu á hinu
stjórnarfarslega og fjárhagslega
fyrirkomulagi, með almennum
lögum. En svo geta einstakling-
ingar, sem ráð hafa yfir auð-
söfnun, sýnt með framkvæmd
í smáum stíl hvað gera má til
varanlegra umbóta á atvinnu-
málasviðunum, og sem gætu
verið fyrirmynd bæði fyrir aðra
einstaklinga og þjóðfélagsheild-
ina, og því til skýringar mætti
taka dæmi.
Verkstæðiseigandi og stjórn-
andi hefir um margra ára skeið
haft 100 menn í þjónustu sinni,
og hafa vinnulaun þeirra full-
nægt brýnustu þörfum til fæð-
is, klæðnaðar og húsnæðis. —
Framleiðsluhagnaður verksmiðj
unnar auk vinnulaunanna var
orðinn álitlegur sjóður, sem var
lögmæt eign verksmiðjueigand-
ans. Auk þess átti hann allar í-
búðir verkamanna sinna ásamt
verzlun og mikið land í ná-
grenninu. Allar þessar eignir
voru að mestu leyti á vinningur
af vinnu verkamannanna, en
lítill partur þeirra erfðafé. Hann
hafði starfrækt verkstæði sitt í
ró og næði og góðu samkomu-
lagi við vinnumenn sína í mörg
ár En nú verður hann þess var,
að samkonar vörur og hann
framleiðir, eru seldar á heims-
markaðinum. með lægra verði
en hann getur án skaða fram-
leitt þær, og um leið finnur
hann orsökina. Vélar höfðu ver-
ið fundnar upp, sem gerðu mest
an hluta vinnunnar við fram-
leiðslu vörunnar, og náttúruöfl-
in voru notuð til þess að hreyfa
þær. Á þenna hátt gátu menn
framleitt vöruna með margfalt
minni kostnaði. Þegar svona
var komið, varð honum augljóst
að fyrir honum var aðeins um
tvent að velja, hætta starfinu
eða kaupa þessar nýju vélar, og
framleiða með þeim vöruna á
sama hátt og keppinautar hans,
og eftir nákvæma athugun vel-
ur hann síðari kostinn. Það var
ekki vegna þess, að honum
skylduliði hans væri ekki vel
borgið, þó hann hætti fram-
leiðslu vörunnar. — Það voru
verkamennirnir hans, er höfðu
áunnið honum auðsafnið, sem
hann bar fyrir brjósti. Fyrst og
fremst sá hann enga leið fyrir
þá til að geta fengið atvinnu,
og svo fann hann líka til á-
byrgðar gagnvart þeim. Hon-
um fanst að þeir ættu tilkall til
njóta verka sinna eins og hann
s’jálfur. Hann fór þá að hugsa