Heimskringla - 22.02.1933, Blaðsíða 1

YOUR JUMBO
SWEATER
BEAUTIFULLY CQC
CLEANED from
--PHONE 37 266-
Perths
«For Real Smartness*
MEN’S SUITS
Steamed, Brushed CQa
and pressed-
-PHONE 37 266-
IWQéii
XLVII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG miðvikitdagin^ 22. FEBR. 1933
NÚMER 21
Haustþankar.
Æfi minnar æskusól á enda er runnin,
Kveikur lífsins burtu brunninn,
Brotinn stofn við hruninn grunninn.
Framundan er fullvel skýrt, þótt förli sjónum.
Yfir djúpið óma einir
Alsælunnar tónar hreinir.
Vonin heyrir vængjaþyt frá veldi háu,
Gegnum himinblikin bláu
Berst hann niður að hreysi lágu.
Sama’ er mér þó týnist trú á tröllasögum,
Afmynduðum álfabögum
Upptíndum úr múnkalögum.
Þegar gegnum haustnóttina helgu og hreinu
Kvíslar á öldum kærleiksboðinn,
Kviknar fyrsti morgunroðinn.
Eg í fjarlægð eygi það, sem áður þráði. —
— Æfiskeið er ekki glatað,
Ef um síðir heim fæ ratað.
B. P.
ROOSEVELT SÝNT brautin liggur um. Ástæða Þjóð
BANATILRÆÐI. bandalagsins er á því bygð, er
------ I nefndin heldur fram eftir rann-
Franklin D. Roosevelt, er inn- sókn sína, en það er, að hún
an skams tekur við forsetastöð- álíti Mansjúríu óaðskiljanlegan
inni í Bandaríkjunum, var sýn^t hluta Kínaveldis. Að Japanir
banatilræði s. 1. miðvikudags- hafi löngu áður en deilan út af
kvöld. Hann var staddur í Mi- Mansjúríu hófst, um mörg ár
ami, og hafði nýlokið við að verið með hervaldi að leggja
flytja ræðu í Bay Front Park. undir sig hluta af Kínaveldi án
Var hann hjá bíl sínum og um- þess að lýsa yfir stríði. Að Kína
kringdur af vinum, er voru að hafi því umráð Mansjúríu. Og
kveðja hann, er maður nokkur vegna yfirgangs Japana í Kína,
í áheyrendahópnum, hóf skot- geti ekki aðrar þjóðir, sem við-
hríð á hann, eða í áttina til skifti eigi við Kínverja og í
hans. Var fimm skammbyssu- Þjóðbandalaginu eru, setið hjá,
skotum hleypt af, en ekkert heldur verði þær að reyna, frið-
þeirra hitti Roosevelt. En mað- inum til tryggingar, að vinna
ur varð þó fyrir hverju skoti. að því að koma á sættum milli
Einn á meðal þeirra var Anton Japana og Kínverja án stríðs.
Cermak borgarstjóri í Chicago. En öll sanngirni mæli með því,
Særðist hann mjög og var fyrst að sú sætt hvíli á þessu, er far-
í stað ekki hugað líf, en kvað ið er fram á í tillögum Þjóð-
nú vera að koma til. Kona, Mr. bandalagsins.
J. H. Gill að nafni, særðist og -------------—
hættulega og er vanséð að hún ÖLLUM BÖNKUM í
lifi. Hinir þrír, er skotin snertu, MICHIGANRÍKI LOKAÐ.
kváðu ekki vera í hættu. Sá er ------
verk þetta framdi, heitir Guisep Um miðja síðastliðna viku
pe Zangara, ítalskur maður að var öllum bönkum í Michigan-
ætt, var hann handtekinn und- ríkinu lokað. Kom skipunin um
ireins í mannþyrpingunni. — Á- þetta frá William A. Comstock
stæðu fyrir morðtilraun sinni, ríkisstjóra. Er ástæðan fyrir
gaf hann enga aðra en þá, að því sögð sú, að bankamir hafi
hann “hataði allar stjórnir”. Og ekki séð sér fært í svip, að láta
móti Roosevelt sagðist hann svo mikla peninga af hendi, er
ekkert hafa sem manni, heldur krafist var af viðskiftamönn-
sem forseta. Kvaðst hann fyrir um þeirra. Var það einkum eitt
10 árum, er hann var á ítalíu, stóriðjufélag, sem meiri pen-
hafa setið um líf Emanuels kon inga krafðist af vissum banka
ungs, en ekki hepnast að firra en álitið var mögulegt að hann
hann elli. Að öðru leyti vita gæti risið undir. Og með því að
menn ekki deili á þessum sá banki færi um koll, var öðr-
manni, því í Miami var hann um bönkum í ríkinu talin hætta
ekki búinn að vera nema tvo af því standa að því leyti, að
mánuði. Hann var í ítalska hern þeir, sem fé ættu í þeim, mundu
um um skeið. Halda menn að ekki treysti bönkunum fyrir
hann sé, öðruhvoru að minsta geymslu þess.
kosti, eitthvað laskaður á söns- Þessi háðstöfun var þó að-
unum. eins gerð til bráðabirgða, og
Að hann ekki skaut fleiri eftir átta daga eða 23. febrúar,
skotum er því að þakka, að er búist við að bankarnir verði
kona ein er hjá honum stóð, svo búnir að tryggja hag sinn,
sýndi af sér það hugrekki að að þeir geti mætt hverju sem
grípa um handlegg hans, og að höndum ber.
gat með því gert honum ómögu Innieign almennings í bönk keisara, hafi farið til Berlínar Manitoba, sagði frá því í fylk-
legt að miða byssunni, þar til unum er talin trygg þrátt fyrir. til að opna sýningu fyrir hefð- isþinginu í gær, að tekjuhalli
menn höfðu, er hjá honum voru þetta. En hitt kemur sér auð- j arkonur þar á skrautmunum. stjórnarinnar mundi verða um
staddir, handsamað hann. Nafn vitað afar illa fyrir íbúana, að úréttinni fylgir einnig, að hún 250 miljónir dala á þessu ný-
MANITOBA-ÞINGIÐ
ar, að stöðva Zangara frá að
halda skotríðinni áfram, sem
eflaust hafi firt sig ásamt öðr-
um meiðslum og ef til vill lif-
tjóni. Mrs. Cross er kona lækn-
is eins í Miami, yfirlætislaus
með öllu og gerir minna úr
hreystiverki sínu en aðrar gera.
* * *
Fjármálanefnd Skólaráðs Win
nipegborgar, hefir lagt til að
kaup kennara sé lækkað um
30 prósent. Síðastliðið ár voru
kennaralaun lækkuð um 10 pró-
sent frá 1. marz til ársloka. ]Er
hér því ekki nema um 20 pró-
senta lækkun að ræða frá srð-
asta ári. Eru kennararnir samt
ekkert hrifnir af henni, og eru
að boða til almenns kennara-
fundar. Mun fyrir þeim vaka að
reyna að semja við skólaráðið
um eitthvað sanngjarnari kaup-
lækkun en þetta.
* * *
í frétt frá Doorn á Hollandi
s. 1. mánudag, er frá því skýrt
að Hermine prinsessa, fyrrum
kona Vilhjálms Þýzkalandskeis-1 Bracken stjórnarformaður í
Síðast liðna viku hófust um-
| ræðurnar um hásætisræðuna.
I Tóku fjórir þingmanna til máls
um hana. Á vaðið riðu Mr. May-
bank og Mr. S. E. Jónasson. En
þeir gerðu tillöguna um að há-
' sætisræðan væri samþykt. Tal-
i aði Mr. Maybank fyrst. Var
I ræða hans talsvert á víð og
! dreif, en á tvö atriði mintist
I hann þó, er nokkurs verð voru
í ef ekki yrði látið sitja við orðin
j tóm um þau . Annað atriðið var
um Pine Falls viðarmylnuna.
Vildi hann að fylkisstjórnin tæki
reksturinn í sínar heldur er fé-
i lagið sem á hana ætlaði sér ekki
að starfrækja hana. Kvað það
geta gefið nokkra atvinnu. Hitt
atríðið í ræðu hans var um að
lækka rentu á peningum, sem
væri auðvitað ákjósanlegt, ef
sannleikurinn um það væri ekki
sá, er Mr. Queen benti á, að
aörar búnaðarafurðir frá Can- fyikísstjórnin gæti ekkert í því
ada, að þangað var sama sem efnj gert, heldur sambandsstjórn
ekkert selt. Canada átti ekki jn
nokkra sök^á þessm 1 á eftir Mr. Maybank talaði
Mr. Jónasson. Var ræða hans
í Austur-Shanghai í Kína varð ! yfirieitt hin snotrasta. Óskaði
gassprenging í togleðursverk- ! hann stjórninni til lukku í til-
smiðju s. 1. mánudag. Fórust 81 1 efnj af kosningasigri hennar.
maður (þar af 79 stúlkur) og
120 meiddust meira og minna.
* * *
ÞORBJÖRN BJARNARSON
(Þorskabítur)
Japanir lögðu af stað með
20,000 manna her og fallbyssur.
og fínasta nýtízku herbúnað yf-
ir landamæri Mansjúríu og Je-
hol í gær. Gátu Kínverjar ekk-
ert viðnám veitt. Kvað ferðinni
heitið til annarar stærstu borg
arinnar í Jehol fylkinu, er Chao-
yang ér hefnd. En þaðan eru að
eins 150 mílur til Jeholborgar,
sem er höfuðborgin og þar sem
stjórn Jeholfylkis hefir aðsetur.
Er talið mjög líklegt að þetta
Því næst mintist hann á upp-
þotið í Árborg og kvaðst vona,
að menn litu á það, réttum
augum, en ekki þeim, að það
hefði hafið verið vegna skorts
á þegnhollustu. Hann mælti og
mjög með því, að vegur sveita-
félaga væri eitthvað greiddur.
Taldi hann flestar sveitir illa
stæðar, og því nauðsynlegt
að stjórnin fyndi upp einhver
ráð til að bæta hag þeirra, svo
að þær þyrftu ekki að leggja
nður sjálfstjórn og gefa sig
fylkinu á hönd. Hann kvaðst
trúa því, að sveitarstjórnarfyrir-
kínverska fylki verði innan komulagið væri farsælt . Það
mjög skams tíma á valdi Jgp-
ana.
* * *
konunnar er Mrs. W. F. Cross til þessa ráðs varð að grípa.
og á hún heima í Miami.
muni hafa í huga að efna þar liðna ári. Ef með skatttekjum
; Samt hefir úr þeirri bráðustu til veizlu með flokksmönnum ætti að greiða þenna halla, yrðu
1 nauðsyn verið bætt, með 25 Hitlers, eða stjórnarinnar, til að skattar að hækka um 50 pró-
JAPAN RÁÐGERIR AÐ SEGJA nxiljón dala láni frá ríkinu.
SIG ÚR ÞJÓÐBANDALAGINU. j Þessi ráðstöfun um að loka
ræða um möguleikana til að sent í fylkinu.
endurreisa keisaravaldið í Þýzka
landi. Keisarinn kvað daglega fá
um Nationalistum og sínum
fyrri vinum og fylgismönnum.
------- j bönkunum, var gerð að ráði
Japanir hafa ákveðið að segja bankastjóra í ríkinu.
sig úr Þjóðbandalaginu innan j ---------------
þriggja vikna, ef Þjóðbandalag- ÝMSAR FRÉTTIR.
ið slaki ekki á kröfum, sem það ------
setur Japönum í Mansjúríumál-! Stubbsmálið kemur aftur fyr- Breytingartillaga Mr. Johns
inu. Uchida, utanríkisráðherra ir yfirheyrsluréttinn 27. febrú-| Queen við hásætisræðuna, um
Japana, sendi s.l. mánudag full- ar. Er búist við að úrslit þess^að bæta við hana stefnu C. C.
trúa sínum í Þjóðbandalaginu verði kunn að viku, eða tíu dögjE. flokksins, var feld í Mani-
skeyti um þessa ákvörðun jap- um í mestalagi, liðnum frá þeim j t obaþinginu s. 1. mánudag með
önsku stjórnarinnar. j degi. Það sem sagt var í dag-j 32 atkvæðum gegn 6.
Þessi ákvörðun Japana kem- blöðunum um að skeð gæti, að
Viðvíkjandi spumingu Mr. J.
ur fyrir fund Þjóðbandalagsins málið yrði til lykta leitt og sakir
í dag (miðvikudag). Verði at-. jafnaðar án frekari yfirheyrslu. ] kvað hafa í hyggju að bjóða
kvæðin á þeim fundi fleiri á er nú borið til baka.
móti því, að taka álit Japana; * * *
til greina og standi Þjóðbanda-j Guiseppe Zangara, sá er til-
lagið við hinar fynú tillögur sín raunina gerði í Miami að myrða') þinginu í Ottawa í byrjun þess-
ar um hvað Japönum beri að f\ D. Roosevelt, hefir verið arar viku, og er sagt að Ben-
gera í Mansjúríu, er fulltrúi dæmdur í 88 ára fangelsisvist, nett og stjórn hans geri sér
Japana, Mr. Yosuka Matsuoka, ega með öðrum orðum í lífstíð- góðar vonir um, að úr þessu
mikið af símskeytum frá þýzk.T. Haig, K.C., í Manitobaþing-
inu í gær, um það, hvenær
menn fengju að heyra eitthvað
meira um rannsókn háskóla-
sjóðshvarfsins, sagði Mr. Brae-
ken, að skýrsla Turgeon dóm-
ara yrði lögð fram fyrir þing-
lok.
* * *
Símakerfi Manitoba hefir tap-
að $163,215.17 á starfsrekstr-
inum á þessu ári. Er það í
fyrsta skifti á síðastliðnum 10
árum, sem félagið hefir tapað
á rekstrinum. Næsti ársreikn-
ingur á undan sýndi $65,000
hagnað.
Mr. Franlin D. Roosevelt
Canada að gera gagnskifta
verzlunarsamninga við Banda-
ríkin. Var frá þessu skýrt í
kvaddur heim til Japan tafar-
laust. Og jafnskjótt og hann er
ar fangelsi. Ef samt sem áður
að þeir, er mest særðust, svo
heim kominn, sem þá er gert j sem Mrs. Gill eða borgarstjóri
ráð fyrir að verði um miðjan Cermak, skyldu deyja af áverk-
marz, verður Þjóðbandalaginu; anum, sem þau urðu fyrir, verð
send formleg úrsögn af Japan j ur Zangara kærður fyrir morð
úr Þjóðbandalaginu.
Tillögur Þjóðbandalagsins, er
hér er átt við, voru gerðar eftir
að sérstök nefnd hafði rannsak-
að ástandið eystra og sérstak-
og dóminum þá eflaust breytt í
lífslátsdóm.
* * *
Franklin D. Roosevelt var
fram yfir helgina í Miami, og
lega í sambandi við Mansjúríu.! heimsótti vini sína, þá er fyrir
Eru tillögumar fólgnar í því, skotum Zangara urðu, og þar
að Japanir fari burt með her | eru nú á sjúkrahúsi. Einnig hef
sinn úr þeim héruðum í Man-: ir hann skrifað Mre. W. F. Cross
sjúríu, sem er utan þess svæð-! bréf, og látið í ljós þakklæti
geti orðið. Þrátt fyrir samning-
ana við Bretland, er markaður
hér fyrir önnur lönd í ótal efn-
um og verði ekki Bandaríkin
fyrri til að ná í þenna markað,
verða samningar við önnur lönd
gerðir um það, þegar kostur
er á. Það er þvaður eitt, að
Canada geti ekki gert viðskifti
við þjóðir utan brezka ríkis-
ins, vegna samveldissamning-
anna, sem gerðir voru í Ot
tawa.
Canada átti mikil viðskifti við
Bandaríkin fram að 1920. En
þá lagði stjórnin í Washington
is, sem Suður-Mansjúríu járn- sitt og aðdáun á hugrekki henn svo háa tolia á hveiti, gripi og
“— Aldrei var hann einmani,
Hann átti að félögxim
Aðalsmenn andans.”
St. G. St.
Þó eigi sé það ávalt að ó-
vörum, fer það jafnan svo, er
vér spyrjum lát góðra vina, að
harmkendur söknuður vefst um
hljóðan hugann, frammi fyrir
þeirri staðreynd að samleiðinnl
er nú lokið, og við stöndum eft-
ir með minningarnar einar, en
eigum þess ekki lengur kost að
njóta þess unaðar, sem návist-
inni við þá var samfara. —
Það var mörgum kunnugt, að
um langt skeið háði einn af á-
eætustu mönnum í hópi Vest-
ur-íslendinga baráttu við sjúk-
dómsraunir, er æ urðu þyngri
og óbærilegri, unz úrslitastund-
in kom að morgni þess 7. þ. m.
er hinn merki vinur minn,
skáldið Þorbjörn Bjamarson,
laut því lögmáli, er enginn fær
um flúið, en alla sækir heim
fyr eða síðar. —
— “Lífið og dauðinn sig þraut-
reyndu þar
í þögulu stríði.” —
og harpan hans snjalla þagn-
aði. Orðsnildin íslenzka, er lá
honum svo létt á tungu, misti
einn af sínum beztu talsmönn-
um, það fækkaði um einn hug-
sjónaríkan gáfumann í hinum
fámenna hópi Islendinga vest-
an hafs. —
Eg minnist þess nú, er eg
var nýkominn tii þessa lands,
að eg las kvæði í Heimskringlu
eftir “Þorskabít”, fyrsta kvæðið
er eg sá eftir hann. Það var á-
deila, sárbeitt og ljómandi stuðl-
uð, sem svipaði svo mikið til
snilli Þorsteins Erlingssonar.
Það greip mig þá löngun til að
kynnast þessu skáldi meira, og
tækifærið gafst mér síðar, að
þekkja hann sem skáld og
mann, og við samveru- og sam-
talsstundir okkar eru bundnar
margar hinar ljúfustu minning-
ar mínar frá liðnum tíma.
Frh. á 4. bls.
vekti sjálfstæðismeðvitund
mannsins. Það skapaði áhuga
hjá þegnunum fyrir þjóðþrifum
og framförum bygðar sinnar.
Þegar sveitir hættu að hafa sína
eigin stjóm, virtist sér það hafa
lamandi áhrif á hugsunarhátt
þeirra og meðvitundina um þjóð
félagslegar skyldur. Lánum með
sæmilegum kjörum til sveit-
anna, væri því vel varið og
yfirleitt væri svo með hvert það
vik sem gert væri í þágu sveit-
anna.
Einnig mintist Mr. Jónasson á
að í kjördæmi sínu væru um
20,000 manns, er lifðu á fiski-
veiðum. En þannig væri nújað reyna að fá fé lánað hjá
með þann atvinnuveg, að verð á sambandsstjórninni, eins og að-
fiski væri 2 cents á Gimli, en ’ alefni hásætisræðunnar lyti að,
14 cents í Winnipeg. Kvaðst væri svo vanalegt, að hann vissi
hann vona, að rannsókn yrði|ekki hvernig hann ætti að gera
tafarlaust hafin til að komast j sér upp hrifningu af því. Annars
að hvernig á þessum mikla væri einkennilegt, að í hásætis-
ekki forsætisráðherra vita neitt
um hana fyr en daginn eftir
kosningar! En svo að vikið væri
að hásætisræðunni, væri erfitt
að segja míkið um hana,
svo efnislaus sem hún væri. Að
Bracken-stjórnin gerði ráð fyrir
Samkvæmt skýrslum frá Vín
sölunefnd Manitobafylkis, sem
framvísað var í þinginu s. 1
viku, var hreinn ágóði af vín-
sölunni á árinu $1,490,041. Ef
þessi ágóði er aðeins 10 pró
sent af upphæðinni, sem kom
ið hefir inn fyrir áfengiskaup
fylkisbúa, hefir meira fé verið
eytt í fylkinu á árinu fyrir á-
fengi, en nemur öllum tekjum
fylkisstjómarinnar.
* * *
í símskeyti frá London, dag-
sett 22. febrúar, segir að þýzk-
ur gufubátur hafi rekist á fiski-
bát frá Reykjavík og að 9
manns, sem á fiskibátnum voru
hafi farist.
verðsmun stæði.
Eftir ræðu þessara tveggja
manna með stjórnarboðskapn-
um, töluðu þeir svo Col. F. G.
Taylor, leiðtogi þjóðmegunar-
flokksins í Manitoba og Mr.
John Queen foringi verkamanna
flokksins á móti hásætisræð-
unni.
Ræða Mr. Taylors var hin
liprasta , sem við mátti búast.
Kvaðst hann taka undir það
með Mr. Jónasson, að óska
stjórninni til lukku með endur-
kosninguna s. I. sumar. Enn
fremur kvaðst hann óska henni
til lukku með endurkosningu
forseta háskólaráðsins! Þá væri
og full ástæða til að fagna yfir
hve ágætan einkaritara Mr.
Bracken hefði. Ef til vill ætti
stjómin trúmensku hans að
þakka, að hún var endurkosin.
Sú trúmenska var, sagði Mr.
ræðunni væri minst á skuldir
þjóða út um allan heim, á ráð-
steínur þjóðbandalagsins og alt
milli himins og jarðar, nema
hag þessa fylkis og þau mál,
sem þingi þessu kæmu við. En
þegar til þess kæmi, að slík mál,
svo sem atvinnuleysismálið,
kæmi fyrir þingið, lofaði hann
stjórninni einlægu fylgi sínu og
sinna flokksmanna. Kvað hann
þing þetta til þess saman kom-
ið, að ráða einhverjar bætur á
ástandinu og það væri skylda
livers þingmanns, að ljá öllum
slíkum tilraunum fylgi sitt,
livaða flokk sem hann tilheyrði.
Mr. Taylor óskaði tillögu-
mönnum til lukku í starfi sínu.
Kvað hann þá báða (Maybank
og Jónasson) hafa mikið tætt
úr eins litlu efni og í hásætis-
ræðunni væri. Sagði hann ræð-
ur þeirra með henni einar þær
Taylor, í því fólgin, að bera beztu tillöguræður, sem hann
bréfin, er greindu frá fjárþurð hefði hlýtt á í síðari tíð.
báskólans í vasa sínum, og láta ' Frh. á 5 bls.