Heimskringla - 08.03.1933, Síða 7

WINNIPEG, 8. MARZ 1933
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
HUGLEIÐINGAR.
Frh. frá 3. bls.
flestum tilfelltim lætur honum
það bezt, sem hann hefir tam-
ið sér mest. Svo er einnig með
skynstarf og hugsanalíf manns-
ins. Hann verður næmastur
fyrir á því skynfærinu, sem
svo víðtækt og dularfult, að
engum vitsmunamanni hefir
enn tekist að gera ljósa og á-
byggilega grein fyrir því, hvað
sálin sé, og hver hún er. Senni-
lega er hún aðeins ein lítil
frumeind eða mólekúl einhver-
staðar utan úr geimnum, sem
hefir fyrir straumum og, öldu-
sveiflum borist til þessa hnatt-
hann æfir mest, hvort heldur
það er sjónnæfi, heymamæmi, ar’ °s orðlð að lífi fyrir f^f
eða talnæmi. einhverra oþektra geisla. Út í
Af sjónnæmi leiðir það sér-!þetta ætla eg ekki að fara
staklega, að minningar manns-!lengra nu‘ Það er SVO marst
ins og hugrenningar bera skýr- annað’ sem okkur stendur mik-
ið nær að brjóta heilann um,
sem 'er líka aðgæzluvert og
astan blæ af sjónmyndum. Og
sumir eru meira að segja svo
sjónnæmir, að alt stendur þeim ÞyðinSarmikið og nytsamlegt
ifyrir hvern einasta einstakling
þessa-kalda hvels að færa sér
til þroskunar. Alt sem vel er
lifandi fyrir hugarsjónum, er
þeir einu sinni hafa séð það.
Heyrnarnæmi er stundum,
svo sterk hjá sumum, að þaðihussað °s af ^SSÍndum fram
er rétt eins og þeir heyri eitt-|Sett 1 orð’ er þess vert að
hvert innra hljóðskraf, þegar' ^ Þaö, og færa til ágoða og
þeir eru að tala. jþroskunar sálinm.
Talnæmin er alkunn. Stund-i V-
um er hún þróttmikil, hrífandij Það er margt, sem við flösk-
og lifandi, en stundum óáheyri- um A í fljótfærni. Og eitt
lega leiðinleg og andríkislaus. me®al annars, sem verður til
Tungurnar, sem við tölum, _I óánægju, böls og sundrungar
málið, orðin, sem maðurinn meðal okkar mannanna í fljót-
hefir mótað af hyggju sinni, — ræði, eru orðin. Orðin, sem við
er eitt hið háleitasta, fegursta tölum o gorðin sem við skrif-
og þroskamesta framstig, er um. I mikið fleiri tilfellum
andi hans hefir stígið í vit- velta orðin frá okkur í samtali
áttina. Með því hefir hann ekki og rithætti, eins og viltur ár-
eingöngu búið sér til kerfi, er straumur í vorleysingum, án
gildir sem lögmál fyrir alt tiess að hafa nokkuð hugsað
mannkynið. í>að er líka eitt eða brotið til mergjar það sem
hið dásamlegasta og furðuleg-1 við höfum sagt, hvort það geti
asta skýringartæki á hugtök- <,+0?sist hiá sannfæring okkar.
um hans, vilja, óskum og þrá. Hugsunin starfar þá eins og vél
Orðin eru einskonar miðstöð án vitundar þess hvað hún er
mannssálninni, er flytur vilja að framleiða.
og óvilja, ráð og rök, sigra og Ef við litum í okkar eigin
og ósigra og sívaxandi vitsmuna barm og létum vorn innra
verðmæti á milli sálnanna. En mann yfirvega orð okkar vel
vannotkun málsins og orðanna áður en við færðum þau til
er mikil og þar af leiðir margt stfls eða hljóma, þá er eg sann-
ilt Eins og fæstir menn beita færður um að margt yrði ó-
viti sínu og skyngáfurrr, nema ss?t í samtali og skrifi, sem áð-
við einstök tækifæri eða þegar
þeim ríður mest á, en fara held- ur hefði verið látið fara og
ur eftir því, sem dutlungarnir (þótt í fljótu bragði all gott.
inngefa þeim í þann og þann
svipinn. Eins fara flestir í breyni! VI.
sinni eftir fýsnum sínum og j>ag kemur nú orðið, efa-
hvötum að fylgja löeum og iaust flestum saman um það að
landssið, en fara alls ekki eftir Kkami okkar sé aðeins hulstur
hinum skynsemi gædda siðferð- sílarinnar, sem hverfi til foldar
isvilia, sem vegur það og met- á sínum tíma. Við þekkjum
ur, hvað sé gott og rétt, og líkama okkar vel. I>ekkjum
hvernig manninum beri að haga með nafni hvem einasta vöðva
sér í orðum og gerðum til þess ng hvert einasta bein og get-
að verða bæði sér og öðrum um sagt hvar það á að vera
til gæfu og blessunar í bráð og 0g hvaða starf það hefir að
lengd. inna. Við vitum eirinig um
Hugsun mannanna er illa van taugarnar og blóðæðamar, hvar
in og illa þroskuð. Hún kemur Qg hvemig þær hríslast um all-
fram f orðunum, sem -eru víð- an ííkama vom. En, sálin,
vaípsstöð vors innra manns og bessi andlegi máttur, skynjan
þevar illa er mælt í útvarpið, | og yit, vitum við ekkert hvað
þá hefir það sínar óhollu verk- Pr. sálin er lífið. Þú sjálfur
anir á móttökusálirnar. Menn- Pða sjálf, ert sálin. En sálina
irnir vanda sjaldan nógu vel þekkjum við ekki. Við þekkj-
hugsanir sínar, áður en þær um ekki okkur sjálfa.
eru færðar til orða.
VII.
Hvað eru orðin? Þau eru
einskonar miðstöð eða útvarps-
m.
Nú á tímum virðist almenn-
ingur ekki gera sér mikið far stöð sálnanna. í>au eiga að
um að brjóta neitt til mergj- vera túlkur okkar innra manns,
ar. Við gerum okkur of litla ^álarinnar sem við erum að
grein fyrir því, hvað talnæmi, leitast við að fegra, þroska og
vöndun á máli og málfæri, hefir1 fullkomnEi. Eru þá orðin það?
mikla þýðingu fyrir þroskun Eru þjiu túlkur vors innra
vors innra manns, sálarinnar.; manns? Stundum. En í mikið
Okkur eru tamar aðfinslur, út- fleiri tilfellum eru þau það alls
ásetningar og sleggjudómar um, ekki eða að minsta kosti ná
það sem okkur kemur í raun eiflfl tilgangi sínum. Vegna
og veru ekkert við; og höfum hvers ekki? Vevna þess að
orð á því, að þetta hefði átt að ekki er vandað nóeu vel til
vera svona eða öðruvísi. Að ^ huesunarinnar, á bnk við orðin.
þetta sé rétt, en hitt rangt, án I Við þekkjum orðin eins og
þess að hafa hina minstu hug- ;bau eru töluð og rituð rétt eftir
mynd um upptök eða aðdrag- bókstafnum. Orðin mynda
anda að því,, sem við erum aðjSetningar og setningarnar máls-
tala um. Þetta er aðeins hið greinar, og þar er greint frá
svokallaða dægurþras, sem eng efni því, sem gerandinn vill
inn getur bygt á og engum er skýra. En orðin ein eru okkur
til góðs, ekki einu sinni þeim ekki fullnægjandi útskýring.
sem svo mæla, vegna þess að Sálin, eða öllu heldur andi sál-
þeir mótast af þessum skoðun-
um sínum, sem gera þá hugs-
unarsnauða. Vandinn er að líta
svo á yfirsjónir annara, að það
sem oss berst til eyma, að það
verði ekki að dómum eða stein
um í manns eigin götu.
IV.
Sálarlíf okkar mannanna er
arinnar verður að ligeria á bak
við þau. Sé það ekki, velta
orðin óvönduð og vanmegnuð
út um málhúsdyrnar og þar af
sprettur stundum sá misskiln-
ingur, sem margt ilt leiðir af
sér.
En nú er annað. Einhver
spyr spyr:
“Hvernig getur þú fært sál-
ina í dauðan bókstafinn?”
Óbeinlínis getum við það.
Stundum getur það komið fyr-
ir að manni finnist, sem dauð-
ir menn og hlutir geti talað,
og er það vegna þess að sann-
leiksgildið er þá orðið að rétt-
mæti. * (
Og nú kem eg að þrí, sem
mestu varðar í flutning máls
og orða. *
Við skulum taka dæmi. Tveir
menn lesa upp sömu söguna.
Annar les eins og fólk gjörir
flest, í belg og biðu, áherzlu-
laust og án þess að taka nokk-
urt tillit til merkja milli orða
og setninga, svo sagan verður
óáheyrileg, leiðinleg og líflaus
og dauð. Hinn maðurinn les
gagnstætt. í sál hans bergðuur
fyrir mynd af hugtökum skálds-
ins. Hann birtir þessa mynd
með því að leggja sál sína í
orðin, líkt því, sem skáldið
hugsaði sér. Orðin verða skýr.
Áherzlumar réttar, svo efni
sögunnar fær alt annan blæ.
Það verður áheyrilegt, hrífandi
og lifandi. Það getur ekki
farið fram hjá eyrum okkar
eða misskilist.
Alveg það sama á sér stað
um daglegt mál. Til þess að
skýra orðin, notum við áherzl-
ur, svipbreytingar og mismun-
andi hljóma. Stundum gjörum
við þetta ekki eða drögum ein-
hvers konar huliðsblæju fyrir
meininguna, sem við leggjum
á bak við orðin. Þá erum við
komin út í líkingamál, sem
stundum getur verið ánægju-
legt, en þó miklu oftar mjög
hættulegt, því sé það misskilið,
getur það valdið óþægilegum
áhrifum út á við.
VIII.
Hið svokallaða dægurþras og
málæði um alt og ekkert, er
algjörlega sálarlaust og einsk-
isvert, og er í flestum tilfellum
meira til þess að skaða and-
ríkið og gjörhyglina, því þá
er sjaldan vandað til orðanna
eða hugsunarinnar.
En það má segja, að hægra sé
að kenna heilræðin en halda
þau. Satt er það. En heilræðin
eru sálrænar hugsanir hinna
vitari manna, og því þess verð,
að veita þeim athygli og reyna
að hagnýta sér þau. En til
þess þarf einstaklingurinn að
yfirvinna sjálfan sig, finna sig
sjálfan, með því að gefa sínum
innra manni færi á að yfirvega
orð og gjörðir, því öll skóla-
fræðsla, mentun og auðæfi eru
einstaklingnum lítils verð, á
meðan hann ekki finnur sjálf-
an sig og er kent á unga aldri
að skilja sjálfan sig.
IX.
Eg ætla aðeins lauslega að
drepa á smá-púnkta, viðkom-
andi ástandinu í heiminum
eins og það vofir yfir. Eg ætla
ekki að bera fram nein úr-
lausnarefni, eða ráð á þessu á-
standi lýða og landa, þó eg gætij
það, því hver einstaklingur hefir
ráðið í sínum eigin barmi, ef
þeir aðeins sameiginlega vilja fsland. Æfintýri og veruleiki
viðurkenna það og stuðla að beitir grein í ‘The Herald’ (Mel-
því að það nái fram að ganga. I bourne) eftir próf. Lodenryckx,
Allur heimurinn stendur nú gem dyjjpjj bér fyrir ári síðan.
á öndinni og ráðalaus yfir þeim flen(ur hann á hve veðrátta hér
ógrium og vandræðum, sem á| mennmg sé í raun og veru
dynja og steðja að þjóðfélags- önnur en menn halda, og
heildunum. Hvað veldur? Hver veturjnn aiiajafna hlýrri hér en
er orsökin? Þær eru eflaust sugur á meginlandi Evrópu. —
margar. En höfuð orsökin er gegjr hann ýmislegt frá ferðum
rangur hugsunarháttur. sínum hér, bæði rétt og vin-
Kenslumála aðferðir^ eldra gjarniega. Meðal annars minn-
fólksins til æskulýðsins, eru ist hann á að mj0ikurbú séu
bamslega ófullkomnar og rang- ná að aukast, og “nálægt
ar. Trúarbragða hugmyndirnar fleykjavík heimsótti eg kúabú,
eru orðnar svo margar, sam- sem tðk öllu því fram, sem eg
anfléttaðar og þvældar, að hefi géð á niinni æfi. Alt var
enginn fær botn í þeim, og þar eftir nýjUStu tízku.” —
færri vita hverju þeir eiga að Greininni fylgir mynd af Korp-
trúa. úlfsstöðum.
Peninga græðgin er búin að Eitt er það> sem professor L.
ná svo sterkum tökum á þorra telur oss sérstaklega til ágæt-
manna, að hún er orðin að ó- is Ef til vill kemur sumum á
læknandi sýki, því fólk veigr- óvart hvað pað er. í greinar-
ar sér ekki við að selja sálu j0kin segir hann:
sína, siðferði og sannfæring “Islenzka stjórnin hefir af
fyrir peninga, fyrir nokkur cent j
í peningapunginn.
Lög, eða lagaákvæði, sem'
áttu að verða til þess að
vernda rétt einstaklingsins,
verja löndin gegn ágangi ann-
ara landa, og hefja þjóðar-
heildirnar til háleitari þroska,
eru orðin að lagaleysum og
átumeini, sem hinn sterkari
notar sér til þess að undiroka
og kúga með alþýðuna og
hrinda mörgum góðum dreng
og góðri stúlku í glæpasoll-
inn.
Drotunarandinn er orðinn
svo ríkur í hugum margra ein-
staklinga, að þeir sjá ekki,
virða ekki og vilja ekki neitt
annað en sínar eigin skoðanir,
sem bundnar eru að meiru eða
minna leyti við þeirra eigin að-
rakst*r og efnalega velferð.
Og nú leikur alt stjórnarfyrir-
komulag og löggjöf landa og
lýða á reiði skjálfi og er komið
að því að sligast undir ofur-
magni ómenningarinnar, sem
kölluð er menning. Aðeins
fyrir rangt fyrirkomulag og
rangan hugsunarhátt.
En nú kemur einhver til mín
og segir:
“Við vitum þetta! Við vitum
að það er eitthvað rangt. Vand-
ræðin eru á allra vörum og við
finnum líka til þeirra sjálf. Það
er enginn vandi að tala um á-
gallana. En því finnið þið ekki
einhver ráð út úr þessum ó-
göngum? Á þeim er okkur
þörf.”
Já, það veit eg vel. En það,
er seint að byrgja brunninn,
þegar barnið er dottið ofan í
hann. En ráðin við vandræð-
unum eru að finna í okkur
sjálfum sameiginlega. Eins og
ástandið horfir nú við, mun
enginn hægðarleikur að gefa
einstök ráð, er greitt geta fram
úr þeim vanda, er þjóðarheild-
irnar hafa steypt utan um sig.
Sjáanlega eina leiðin, heil-
brigðasta leiðin er algjör breyt-
ing á hugsunarhætti fjöldans,
og mun flestum ljóst vera,
hvað sú breyting muni eiga
ervitt uppdráttar úr því villu-
rófi, sem mannfólkið hefir
hringað sig í.
Á meðan einstakir vitmenn
leita upp í ljósið og lífið, halda
aðrir sömu stefnunni aftur á
bak og niður á við, þar til þeir
eru orðnir minni en minsta
skriðdýr jarðarinnar.
Myrkrið verður að víkja fyr-
ir ljósinu, hið gamla verður
að víkja fyrir hinu nýja og
heimskan verður að víkja fyrir
vitinu. Vitið hlýtur að sigra,
því vitið er andi sálarinnar.
Sálin er lífið. Þú sjálfur eða
sjálf, ert sálin. Þegar þú hef-
ir lært að þekkja og skilja
sjálfan þig, þá hefir þú fundið
svar við hinni stóru spurningu.
Hvað er líf? Hvað er eg
sjálfur?
Winnipeg, 9. des. 1933.
D. Björnsson.
FRÁ ÍSlANDI
N afi ÍS pj iöi Id
I
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bldic-
Skrifstof usími: 23674
Stund&r sérstaklega lunrn&sjúk-
dóma.
Er &TJ finna á skrifstofu kl 10—12
f. h. og 2—6 e. h.
Heimill: 46 Alloway Ave
Talnfmt i S315S
DR A. BLONDAL
802 Medical Arts Bldg
Talsíml: 22 296
Stundar sdrstaklegra kvensjúkdóma
og barnasjúkdöma. — Afl hltta:
kl. 10—12 » h. og 8—S e. h.
Helmlll: 806 Vtctor St. Siml 28 180
Dr. J. Stefansson
210 NEDICAL ARTS BLDG.
Hornl Kennedy og Graham
Stnndar eln&ön&:u a n itn a - eyrna-
nef- o«r kverka-sjðkdðma
Er a?J hitta frá kl. 11—12 f h.
og; kl. 8—6 e. h.
Talalmt: 21834
Helmlll: 638 McMillan Ave 42691
DR. L. A. SIGURDSON
216-220 Medical Arts Bldg.
Phone 21 834 Offtce tímar 2-4
Heimili; 104 Home St.
Phone 72 409
Dr. A. B. INGIMUNDSON
Tannlæknir
602 MEDICAL ARTS BLDG.
Sími: 22 296 Heimilis: 46 054
Símið pantanir yðar
Roberts Drug Stores
Limited
Abyggileglr lyfsalar
Fyrsta flokks afgreiðsla.
Níu búðir — Sargent and
Sherbrooke búð—Simi 27 057
G. S. THORVALDSON
B.A., L.L.B.
Lögfrœðingur
702 Confederation Life Bldg.
Talsími 97 024
W. J. LINDAL, K.C.
BJÖRN STEFÁNSSON
ISLENZKIR LÖGFRÆÐINGAS
á óðru gólfi
325 Main Street
Talsími: 97 621
Hafa einnig skrifstofur að
Lundar og Gimli og eru þar
að hitta, fyrsta miðvikudag 1
hverjum mánuðl.
litlum efnum veitt efnilegum
rithöfundum , lista og vísinda-
mönnum styrk. í þessu sem
öðru hefir íslenzka þjóðin sýnt
að jafnvel lítil þjóð með litlum
fjárráðum getur verið stærri
og voldugri þjóðunum til fyr-
irmyndar.” G. H.
* * *
Læknar frá NorSurlöndum
ætla að halda fund í Uppsölum
í júní í sumar og ræða um það
hvernig hinar norrænu þjóðir
enga að haga mataræði sínu,
svo það verði hollast. —
* * *
2—300 manns á skíSum. —
Reykjavík, 7. febr.
Skíðafólkið í bænum notaði
góða veðrið á sunnudaginn.
Um 150 manns tóku þátt í för
kíðafélagsins upp að Svana-
stöðum; var farið í 25 bflum,
og svo á skíðum upp um fjöll.
50 manns íóru upp að Kolvið-
arhóli og þaðan á skíðum
austur á Hellisheiði. Á Vatns-
esndahæð og í Ártúnsbrekku
voru 50—70 manns. Skemtu
menn sér hið bezta,, skíðafæri
var ágætt og veðrið hið á-
kjósanlegasta.
* * *
ÚtbreiSsla viStækja á fslandi
Vehkfræðingur útvapsins, hr.
Gunnlaugur Briem, skýrir frá
því að um síðastliðin áramót
hafi verið 5418 útvarpsnotend-
ur á íslandi, eða um 6.9 prósent
af íbúatölu landsins. Útvarps-
notendum hefir á árinu fjölgað
um 1318 þrátt fyrir kreppuna.
* * *
RÚSSAR KAUPA GASOLÍU í
CALIFORNÚU
Telephone: 21613
J. Christopherson.
tslenzkur Lögfrœðingur
845 SOMERSET BLK.
Winnipeg, :: Manitota.
A. S. BARDAL
selur líkkistur og ann&st um útfar-
ir. Allur útbúnaTJur sá bestL
Ennfremur selur hann allskonar
mlnnisvarTJa og legsteina.
843 SHERBROOKB ST.
Phonet 80 007 WINNIPM
HEALTH RESTORED
Lækningar án lyfja
DR. S. G. SIMI'SON. N.D., D.O., D.O.
Chronic Diseases
Phone: 87 208
Suite 642-44 Somerset Blk.
WINNIPEQ —MAN.
MARGARET DALMAN
TEACHER OP PIANO
854 BANNING ST
PHONE: 26 420
Dr. A. V. Johnson
fslenzkur Tannlæknir.
212 Curry Bldg., Winnipeg
Gegnt pósthúsinu.
Simi: 96 210. HeimUis: 33328
Jacob F. Bjarnason
—TRANSFER-
Bagfage and Fnrnltnre Murlaf
762 VICTOR ST.
StMI 24.500
Annast allskonar flutnlnga fr&m
og aftur um bæinn.
J. T. THORSON, K. C.
Inlenzkur lðKfrieúlnKar
Skrlfstofa:
801 GREAT WEST PERMANENT
BUILDING
Sími: 92 756
DR. K. J. AUSTMANN
Wynyard —:— Sask.
Olíufélag eitt (Union Oil Co.)
f Californíu, hefir gert samning
við félag, sem Vörukaup gerir
fyrir hönd Rússlands, um að
selja Sovietstjórninni 3,250,000
gallon af gasolín. Þessar birgð-
ir á að senda í marz og apríl frá
Californíu. Er Rússland ekki
birgara en þetta af gasolíu?
Talalmti 28 888
DR. J. G. SNIDAL
TANNL/8KNIH
014 Somerset Block
Portace Avenue WINNIPM
BRYNJ THORLAKSSON
Söngstjóri
StUlir Pianos og Orgel
Shnl 38 345. 594 Aiventone St.