Heimskringla - 02.08.1933, Síða 1

XLVII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 2. ÁGÚST, 1933
NUMBR 44
TAILORS and FURRIER3
MINOR REPAIRS—FREE
PHONE 37 061
W. R. Thurber, Mar.
DTKRS and CLEANERS LTD.
TATLORS and PURRIERS
324 TOVNO ST.
COUNTRY ORDERS
RECEIVE SPECIAL
ATTENTION
AT CITY PRICES
FRETTIR
Sérstök lög er ^ líklegt að
Bretar semji er að því lúta að
gefa prófessor Albert Einstein
full þegnréttindi á Bretlandi.
Einstein er nú í Sviss. Vegna
Gyðinga-ofsóknanna á Þýzka-
landi varð hann að leita sér
að griðastað erlendis og hverfa
úr Þýzkalandi, sem aðrir Gyð-
ingar. En brezkir vísindamenn
og vinir Einsteins vilja ekki
vita hann útlaga í heiminum.
Að gera hann að brezkum þegni
er þó sagt ógreitt nema með
sérstakri lagasamþykt af brezku
stjóminni.
Einstein er fæddur í Bavaríu,
en mentun sína hlaut hann í
Sviss og öðlaðist þar þegnrétt-
indi. Síðar, eftir að hann varð
háskólakennari í Berlin, varð
hann þýzkur þegn. En frá
starfi sínu þar hefir hann nú
horfið. Rekinn er hann að
vísu ekki, heldur er sagt að
hann hafi í mótmælaskyni gegn
Gyðinga-ofsóknum Hitlers flutt
lúr iandi.
Á Spáni er verið að smíða 15
herskip fyrir Mexikóríki. Eiga
þau að kosta hálfa fimtu milj-
ón dollara og vera fullgerð í
ágúst, 1934.
Landstjóri Canada, Bessbor-
ough lávarður, er staddur í
Winnipeg í dag. Með honum
er lafði Bessborough og sonur
þeirra, einkaritari A. E. Las-
celies og Duncannon lávarður.
Landsstjórinn er á skemtiferð
um vesturlandið. Hann fer
norður til Sjö Systra fossanna
í dag og á morgun ferðast hann
um suðurhluta Manitoba.
Canada tók nýlega 75 miljón
dollara lán á Englandi og 50
miljón dollara lán hjá bönkum
þessa lands til þess að greiða j
með upphæð af sigurláni Can-'
ada sem í gjalddaga fellur um
þessar mundir. Sigurlánið er
ekki endurnýjað vegna þess að
nú er hægt að fá fé lánað með
miklu lægri rentu, en greidd
var af þeim. Á nýja láninu frá
Englandi er 4 prósent renta, en
á sigurlánsverðbréfunum voru
vextir 5% prósent. Rentan á
bankaláninu er 3% prósent.
McMillan lávarður frá Eng-
landi er á leiðinni til Canada.
Er hann formaður nefndar
þeirrar er gert var ráð fyrir
að kjósa á síðasta þingi í Ot-
tawa til að rannsaka banka og
fjármálarekstur landsins. Tek-
ur nefndin bráðlega til starfa.
Aðrir sem skipa hana eru Sir
Tbomas White, Mr. Beaudry
Leman, Brownlee forsætisráð-
herra Albertafylkis og brezkur
bankastjóri. Rannsóknin er
gert ráð fyrir að verði víðtæk.
Verða bæði bankamenn og þeir,
sem haldið hafa á móti banka
og fjármálafyrirkomulaginu
kallaðir fyrir nefndina til að
gefa álit sitt. Á næsta þingi
fer fram hin vanalega tíu ára
yfirskoðun bankalaganna. Er
rannsóknin ekki sízt gerð með
það fyrir augum, að koma þá að
þeim breytingum á bankalög-
unum, er 'nauðsynlegar þykja.
John J. Connell, herforingi í
Bandaríkjahernum, sem stolið
var 7. júlí, hefir nú verið leystur
úr greipum ræningjanna. Kost-
aði það $40,000. Upphaflega
kröfðust ræningjamir $250,-
000 fyrir lausn herforingjans,
en frá því virðast þeir hafa
horfið síðar.
FJALLKONA fSLENDINGADAGSINS 1933
FRtr JóRUNN LINDAL
Nýr doktor
ÍSLENDINGADAGURINN Á
GIMLI
Svo sem áður hefir verið frá
skýrt, er Íslendingadagur Win-
nipegmanna haldinn næstkom-
andi mánudag, 7. ágúst, í
skemtigarði Gimlibæjar.
Um það leyti sem menn hafa
lesið íslenzku blöðin þessa viku,
því það verk á fyrir flestu að
sitja að lesa þau, ættu þeir
að fara að hugsa fyrir ferðinni,
sem skemtunarinnar eiga nokk-
urn kost á að njóta. Og sem
betur fer eiga flestir, sem á ann-
að borð eru að læknisráði ferða-
færir þess kost með þeirri að-
stoð sem íslendingadagsnefndin
veitir til þess.
Flestum, sem hátíðina sóttu
síðastliðið sumar, kemur saman
um að hún hafi ánægjuleg ver-
ið. Vegna unaðslegs umhverfis,
svo sem sléttra og grænna
grasbala, laufi skrydds skógar
og spegilfagurs vatnsins fram-
undan garðinum ekki all langt
í burtu, var þrá Winnipegbúa
eftir tilbreytingu í umhverfi
fullnægt. En jafnframt og eigi
sízt vegna þessa ágætlega valda
staðar til að hafa skemtunina,
var hægra um hönd með að
skemta og gera gesti dagsins að
öðru leyti ánægðari en áður á
íslendingadagshátíðum. Skemt-
unin var svo fjölbreytt. Þar
fór margt fram, sem áður hafði
ekki tíðkast á íslendingadögum.
Og svo voru menn svo frjálsir
þarna og lausir við ónæði ann-
ara þjóða sambýlinga eftir
sælufullan dag fram á svalt
og hressandi kveld, svo lengi
sem hver entist að vaka. Og
við þessháttar þrauk, gefa Win-
nipeg-fslendingar engum eftir.
Enda hljóta þeir eitthvað af því
að hafa lært, að lifa í stórborg.
En þarna var ekki aðeins ráð-
rúm til þess að hafa skemtun
dagsins fjölbreyttari en áður,
að því er sjálfa skemtiskrána
snerti, heldur var meiri tími til
að hittast og tala við kunn-
ingja sína.
En svo skemtilegt, sem þarna
var síðastl. sumar, er þó
skemtiskráin ennþá fjölbreytt-
ari nú. Nú er margt á henni
að líta og heyra, sem ekki var
þar síðastliðið ár. Nennum vér
það alt ekki hér upp að telja,
en nefna má að þarna koma
fram í hópi landnemar, sem
50 ár eða meira hafa í þessu
landi verið, “gull afmælisbörn”
okkar, eins og vér hyggjum
nefndina nefna það á dag-
skránni. Mætti það til nokk-
urs góðs verða, að kynnast
þama íslendingum, sem hingað
komu í hópunum milli 1872 og
1883; verður þar eflaust ein-
hver úr hverjum vesturfarar-
hrópi. Með þessum mönnum
verður og að sjálfsögðu sá, er
fyrstur allra íslenzkra innflytj-
enda kom hingað, eða árið 1870,
ef rétt er með farið í landnáms-
sögu okkar, en það er Kapteinn
Sigtryggur Jónasson, og sem
með réttu má því “foringja”
okkar kalla, sem fluzt höfum
vestur.
Fyrir fróðleiksfúsan mann og
þann sem kærar eru minningar
landa sinna hér að fornu, gæti
ferðin á íslendingadaginn því
vel borgað sig.
Bæði ræður og söngvar er
þarna verða fluttar, heyrast um
allan skemtigarðinn með gjall-
arhorni því, er blaðið Winni-
peg Tribune hefir sýnt nefnd-
inni og íslendingum yfirleitt þá
velvild að kosta sjálft til að
hafa á íslendingadaginn. Það
er eitt með stærstu umbótum
dagsins að geta notið þannig
til fullnustu ræðanna, án þess
að þurfa að þjappa sér saman
tii þess eða standa í sömu spor-
um meðan á þeim austri, nei,
góðskemtun vildum vér sagt
hafa, stendur.
íslendingadaginn þarna í
fyrra bar upp á sama dag og
Hnausa-manna. Nú er betur
fyrir því séð. Má því ætla,
að þessi dagur verði ennþá fjöl-
sóttari en þá. Virðist mega
vænta þarna eins hins fjölmenn-
asta íslendingadags, sem hér
hefir verið haldinn. Fréttir úr
ýmsum bygðum bera með sér,
að þar verða gestir víða að-
komnir.
Að öðru leyti skal vísað til
skemtiskrár hátíðarinnar. Að
minna menn á hana og það sem
getiö hefir verið áður um, ætti
að nægja til þess, að hver
sem vetlingi veldur, reyni að
sækja þessa íslenzku almennu
hátíð.
Yfir júnímánuð hafa iðnaðar-
stofnanir í Canada bætt við sig
vinnufólki, svo að munar 35,-
389 manns. Þykir þetta með
öðru órækt merki þess, að
tímar séu að breytast til batn-
aðar.
Taugaveikluð verða mörg
börn í uppvextinum, segir þýzk-
ur sálfræðingur, vegna þess hve
ósamlyndi foreldranna hefir ill
áhrif á þau.
Þann 28. dag júnímánaðar
voru Versalafriðarsamningarn-
ir undirskrifaðir. Samkvæmt
fyrirskipun Hitlcrstjórnarinnar
var hvarvetna um Þýzkaland
flaggað í hálfa stöng á opinber-
um byggingum, skólum o. s.
frv. og einstaklingarnir hvattir
til að gera slíkt hið sama, til
þess að þjóðin gleymi ekki af-
leiðingum friðarsamninganna,
en keppi að því marki, að þeir
verði endurskoðaðir. Einnig
voru haldnir fundir í þorpum og
borgum um gervalt landið, til
þess að hvetja menn til bar-
áttu gegn Versalasamningun-
■ um, og voru allir, sem náð
höfðu 10 ára aldri skyldaðir til
þess að taka þátt í fundunum.
Þorkell Jóhannesson magister
varði í gær doktorsritgerð við
heimspekisdeild Hafnarskóla,
og fjallar hún um kjör frjálsra
verkamanna á Islandi fram að
miðri 16. öld. í frétt frá sendi-
herra Dana hér segir að blað-
ið “Berlingske Tidende” hafi átt
tal við Þorkell um doktorspróf
hans og hafi hann sagt svo
frá efni doktorsritgerðarínnar í
stuttu máli: Ritgerðin lýsir því
að í fomöld var á Islandi sér-
stök stétt frjálsra verkamanna,
jafnframt þrælasölunni. Ekki
voru þá greidd daglaun en fólk
var ráðið í vist eitt misseri eða
ár í senn hjá bændum, og fékk
kaup sitt goidið í fríðu. Þessir
frjálsu menn fylgdu höfðingj-
um til víga.—Mbl.
Um komu séra B. B. Jónsson
heim farast Morgunblaðinu orð
á þessa leið 30. júní:
Séra Björn B. Jónsson, prest-
ur Fyrsta Lúterska safnað-
ar í Wlnnipeg, og frú hans,
komu hingað um síðustu helgi.
Kornungur fluttist hann vestur
um haf, og hefir aldrei komið
hingað síðan, fyr en nú. Um
síðustu helgi átti hann 40 ára
prestskaparafmæli. Hann hefir
verið prestur sama safnaðar síð-
an 1914, kom þangað sem eftir-
;maður séra Jóns Bjarnasonar.
Hann er meðal kunnustu og
merkustu íslendinga vestan
hafs. Þau hjónin fara héðan
norður í land um miðjan júlí.
1 dvergrílsinu Andorra í Pyr-
eneafjöllum var gerð uppreisn
í vor. Uppreisnarmenn komu
á almennum kosningarétti og
ráku burt nokkra illa þokkaða
embættismenn. — Síðan hefir
verið ákveðið að setja upp
spilahús í líkingu við Monte
Carlo. Félag fær leyfi til að
reka það, en á að greiða drjúg-
um fyrir leyfið, og jafnframt
bæta vegina um ríkið, svo
skemtiferðafólk fái greiðan að-
gang að landinu.
Á SKOTSPÓNUM II.
Smápistlar, æfintýri og sögu-
brot eftir Aðalstein Kristjáns-
son, Winnipeg, The Viking
Press, Ltd., 1933. 840 pp. 172
$1.00.
Bók þessi er nýkomin út, og
er til sölu hjá höfundinum, hjá
íslenzku bóksölunum, hjá hr.
Friðrik Kristjánssyni, 205 Ethel-
bert St., Winnipeg, og á af-
greiðslustofu Heimskrínglu.
Bókin er einkar vönduð að frá-
gangi, á þykkum ágætum bóka-
pappír í litaðri tvíþykkri kápu
og hin smekklegasta að öllu
leyti.
Eins og nafn og fyrirsögn
benda til, er efnið margbrotið
og af ýmsu tagi. Ritar höf-
undurinn mjög í líkingu við
ameriska “Essaýista” tekur fyr-
ir ýmiskonar efni sem þrengja
sér inn í hinn daglega hugsana-
heim alþýðumanna hér í álfu
og ræðir þau frá ýmsum hlið-
um. Ber meðferð hans á þeim
málum vott um að hann hefir
ferðast víða um álfuna og lesið
mikið af því sem ritað hefir
verið í hin útbreiddari tímarit
þessa lands. Svo mjög kennir
kunnleika hans á þeim efnum,
að á stökum stöðum virðist
hann eigi athuga að íslenzkir
lesendur yfirleitt kunni að vera
þessu ókunnugri en hann, og
ætlar þeim því fuil mikið að
fylgjast með er vikið er að
skoðunum þessara manna. Þó
kemur þetta ekki að sök því
að efninu er þá vikið oftast
á fleirum stöðum.
Bókin er flokkuð í tólf liði er
höfundur nefnir svo:
Á auðstöðum eg átti dvöl.
Býður nokkur betur?
Bóndinn í skýjunum.
Kveldstund hjá menska spek-
ingnum frá Jötunheimum.
Stjórnvitringum tilheyrandi.
Júnídagur við Bjarnarvatn.
Byggingalist og húsabygging-
ar.
Bréf til Guðmundar Friðjóns-
sonar.
Stjaman mín.
Þökk fyrir handtakið Þorska-
bítur.
Pípureykur á skipsfjöl.
Úrtýningur, bréf frá ýmsum
til ýmsra, kvæðabrot, o. fl.
Höfundurinn er á ýmsum
stöðum all fyndinn og kemst
hnyttilega að orði, temur hann
sér sem alþýðlegast orðfæri og
stíl er gefur bókinni að sumu
leyti sérkennilegan blæ. Þá
bregður hann fyrir sig orðaleik
eins og t.d. í fyrirsögninni:
“Staddur upp í fjalli—heiðarleg
endurminning,” og er sumstað-
ar tvíræður í tali.
í síðasta kaflanum kennir
margra grasa. Þar eru bréf
kaflar frá Stepháni G. Stepháns-
syni, J. Magnúsi Bjarnasyni,
Þorbirni Bjamarsyni (Þorska-
bít), Sig. Kr. Péturssyni, Steini
H. Dofra og Þorst. Þ. Þorsteins-
syni (gamanbréf í ljóðum).
Munu flestum lesendum verða
hugstæð bréf Stephans, kennir
þar sama handbragðsins og
menn áttu að venjast á öllu er
frá honum kom í ritum og
ljóðum. Eru þeir, hann og
bókarhöfundur, að ræða um
hina svonefndu tilrýmkvunar-
stefnu í kirkjumálum. Hafði
höf. sent honum rit eftir Dr.
James L. Gordon er veirið hafði
prestur við Congregational
kirkjuna í Winnipeg, og getið
sér orðstír sem frjálshyggju-
maður. Bendir Stephan á veil-
urnar í þeirri stefnu Dr. Gor-
don’s og millibiis frjálslyndisins
er eigi treystir sér til annara eða
meiri umbóta, en þeirra, “að
leggja nýja bót á gamait fat,”
halda fast við hinn forna orða-
samsetning, en þykjast lesa út
úr honum nýstárlegar hug-
myndir og fræði. Farast honum
orð um þetta á þessa leið:
“Eg las bókina mest alla, en
hafði ómögulega eirð til að lesa
hana á enda. . . . Fyrir tutt-
ugu árum hefir maður sjálfur
ösláð gegnum þenna vísinda-
lega moðreyk, og lítið ijós í
honum séð. Sem sé, maður
missir lystina á að lesa eður
heyra í marghundraðasta skifti
sannanir, sem aldrei orkuðu að
sannfæra mann, af því maður
getur ekki betur séð, en þó að
mannleg þekking eigi að sýnast
að vera undirlögin, þá séu það
samt óliklegri ályktanirnar, sem
alltaf sé seilst til, að smella
ofan á, þegar farið er út í h*ð
óreynda í svona ritum. Svona
hugsanagangur er eiginlega
ekki annað en rökleiðsla í
skjóli heimskunnar, trúleiki
cinhvers gerður líklegur með
óvissunni, því að hann hefir
aðeins hugsanleg líkindi en
ekki fullnaðar reynd á móti sér,
sem alveg setja getgátunum
stólinn í dyrnar. Eg get ekki
að því gert, að á svona vörnum
er eg hálf þreyttur, . . . finnast
þær hvorki spakvitrar né hug-
mynda hvass-skygni . . . Það
er rétt og skarpt athngað hjá
þér að þessir “linbökuðu” guð-
fræðingar nota biblíuna eins og
skáldin þjóðsögur, sér til yrkis-
efnis og upp á sitt mál snúna,
oft þvert ofan í réttah einfald-
an skilning á henni. Véfengja
samsöglina, eins og rétt er, en
þykjast finna svo dæmalausa
göfugleika andagift, jafnvel í
hrottalegum hindurvitnum, og
trúarsannindi og siðfræði, sem
höfundum og handriturum kom
aldrei í hjartans hug. . . .
Skáldin villa engum sýn. Þau
fara ekki með annað en sína
eigin list í meðferð. Prest-
arnir svíkja lit á sér, þykjast
fara með fræði, þegar þeir eru
að afsaka biblíuvitleysur með
því að þvinga inn í þær sína
“symbólík.” Með þessu stend-
ur margt í biblíunni, fegurri
bókmentum í lognu ljósi. Þarna
er veilan.”
Sitt af hverju í riti þessu, er
athyglisvert og má bókin heita
afar ódýr á einn dollar.
—R. P.
Sendiherra Afghanistan
í Berlin, Muhamed Asis Khan,
bróðir Nadir Khans konungs í
Afghanistan, var nýlega myrt-
ur. Morðinginn er afghanskur
stúdent, Kemal Said að nafni.
IStundaði hann nám við tech-
niska háskólann í Charlotten-
burg og hafði til þess ríkisstyrk
frá Nadir Khan. Hann kveðst
hafa myrt sendiherran í hefnd-
arskyni fyrir það, að hann hafi
svikið föðurland sitt í greipar
Englendinga.
Fyrirhugað Atlantsha/sflug
1 dönskum blöðum er frá því
sagt, að Rússastjórn hugsi sér
að senda einar þrjár flugvélar
v estur um haf á þessu sumri.
Loftfarinn ítalski, Nobile, sé í
Moskva nú til að undirbúa
flugið. Flogið vefði um tsland
og Grænland.
Hveitiframleiðslan á ítalíu
Rómaborg í júní.
Samkvæmt skýrslum, sem ný-
lega hafa verið birtar, eru allar
líkur til, að frá og með þessu
ári geti ítalir framleitt alt það
hveiti, sem notað er í landinu.
ítalir þurfa 80 miljónir vætta
(quintals) á ári. í fyrra nam
framleiðsla þeirra 66,620,00
vættum.