Heimskringla - 25.10.1933, Blaðsíða 3

WtNNIPEG, 25. OKTÓBER 1933
HEIMSKRINGLA
3. SlÐA.
að 219 þús. tn., í fyrra 247 þús.
tn. Síldveiði Norðmanna hér
við land í ár er sögð vera 111
Þús. tn. og er það 63 þs. tn.
Diinna en í fyrra. Ekki virðast
því norsku samningarnir hafa
reynst þeim nein auðsupp-
spretta, eins og haldið var fram
af sumum fyrir hálfu ári síðan.
* * *
Hornsteinn
að ihúsi Fiskifélagsins var
tagður síðastl. þriðjudag. Var
þyrjað á byggingu þess í vor og
er húsið nú bráðum fullgert. Er
Fiskifélaginu án efa búin miklu
betri vaxtarskilyrði eftir að það
eignast nú sjálft sín eigin húsa-
kynni. í hinu nýja húsi verða
auk þeirra skrifstofa, sem Fiski-
félagið þarf til síns daglega
rekstrar, kenslustofur fyrir vél-
fræðinemendur, fiskrannsóknar-
stofa, og auk þess er í ráði að
koma upp fiskveiðasafni og
verður því þá einnig komið fyrir
í húsinu. Þess skal þá einnig
getið, að á næstunni verður
byrjað á byggingu handa rann-
sóknarstofu fyrir landbúnaðinn,
Eins og kunnugt er, gáfu Þjóð-
verjar íslendingum áhöld í slíka
rannsóknarstofu 1930. Var það
mikil vinargjöf og mega íslend-
ingar verða minnugir þess í
þeim raunum, sem nú ganga yfir
hina göfugu frændþjóð vora.
* * *
Nefndarskipun
• Magnús Guðmundsson hefit'
nýlega skipað þriggja manna
nefnd til að rannsaka hag sjáv-
arútvegsins. f nefndina hefir
hann valið: Jóhann Jósefsson
alþm., Jón Auðunn fyrrum alþm.
°g Kristján Jónsson fulltrúa.
* * *
Jarðarafurðir 1930
Heyfengur landsmanna 1930
var 966 þús. hestar af töðu og
1.102 þús. hestar af útheyi.
Hvorttveggja talið í 100 kg.
hestum. Töðufengurinn var
13% meiri en árið á undan, og
útheyskapurinn 6% meiri. Borið
saman við meðaltal fimm næstu
áranna á undan, (1925—29).
var töðufengurinn 28% meiri,
en útheysskapurinn 7% minni.
Uppskera af jarðeplum 1930 var
36 þús. tn. Meðaltal næstu 5
áranna á undan var 38 þús. tn.
Uppskera af næpum og rófum
var 12. þús. tn. Meðaltal 5
áranna á undan var 13 þús. tn.
Mótekjan 1930 var 219 þús.
hestar, og er það með minsta
móti.
* * *
Þorpin í Þingeyjarsýslum
eru að verða ánægjulegur
vottur um afkomumöguleika
8ambýlsins, þar sem saman get-
ur farið sjálfstæður smáútveg-
Ur og ræktun. í Húsavík, sem
«r fjölmennust, 'er nú búið að
rækta og breyta í blómleg tún
öllu næsta umhverfi þorpsins.
og hefir þetta verið gert að
mestu leyti á örfáum árum.
Hófst ræktunin fyrir alvöru þeg-
ar þorpsbúar fóru að hafa sam-
tök um að hirða og nota til á-
burðar hausa og annan fiskúr-
gang, sem áður var hent og
einskis virði. Hefir Sigurður
Bjarklind kaupfélagsstjóri beitt
sér mjög fyrir þessari menning-
arbót. Sama er að segja um
Þórshöfn. Þar hefir ræktun-
inni hraðfleygt fram síðan far-
ið var að nota fiskúrganga til á-
burðar, og mun þar innan fárra
ára verða álíka blómleg ræktun
og í Húsavík, ef stefnt er f
sömu átt með eigi minni áhuga
en nú. Vélbátaútvegur fer þar
nú mjög vaxandi, enda hag-
kvæm aðstaða til fiskimiða.
Væri þorpsbúum nú þörf á raf-
stöð og nokkurri hafnarbót en
aðstaða hentug til hvorstveggja.
— Á Raufarhöfn hefir atvinnu-
líf verið með blómlegasta móti
í sumar vegna reksturs síldar-
verksmiðju þar. Einnig þar er
nú ræktunaráhugi vaknaður.
Mynduðu þorpsbúar fyrir nokkr-
um árum ræktunarfélag og létu
brjóta 10 hektara af mýrlendl,
sem nú má heita komið í fulla
rækt.
—Tíminn. I
MARGT BÝR f ÞOKUNNI
Svo rotið er réttarfarið;
Að réttvísin kemst naumt að,
Og stiklar á stoðum fúnum;
Oss “Stubbs”-málið sýndi það.
Hver dómur af velsæmd vakinn
Er víttur af fjárplógs þröng
Og drenglyndin hrjáð og hrakin
Af hroka um myrkragöng.
Eg vil heldur sofa
Mig dreymdi það, að Drottinn við mig segði:
“Þú drengur, nú mun lokið vegferð þinni.
En vildir þú, að þér í vald eg legði
að þreyta sama skeiðið öðru sinni?”
“Það skyldi verða í engu skift um efni;
en alt sem væri steypt í móti sama.
Hver unaðsstund þín, eins í vöku og svefni,
skyldi endurkvödd, sem hin er bjó þér ama.”
Hvert stefnir sá stjórnar hraði?
Hver styður þau myrkravöld ?
Sem auðlegðar-meira metur
En manngildis vígðan skjöld
Ef hungraður hnuplar brauði
’ann hegningu þyngri fær
En ríkur, þótt ræni auði
Ei réttvísin honum nær.
Að sundra því safni hroka
—má sannheilög telja störf—
Er byrgðir vill heldur brenna
En bæta með soltnra þörf.
Til dáðleysi margan drífur
Er dug höfðu fyr á tíð;
Og framtíðar vonsmæð vekur
Hjá vaxandi bernsku lýð.
Hver sem þeim vítum veldur,
Og vörn færir slíkri öld,
Hlýtur í húmið hverfa
hrokans—með brotinn skjöld.
Þrautirnar skarpleik skapa.i
Skýjatjöld rofna á ný
Rís upp af rústum fúnum
réttlætis alda hlý.
Þörf er á þreki og djörfung
Þrautum að bægja frá;
Miðalda deifðar drungi
Dómgreind ei villa má;
í dagrenning stjórnar stefnu
Er starfar að jöfnUm rétt
Hvar gullið á engin æðri
ítök, hjá neinni stétt.
Þörf er á mætum mönnum
Miðlandi “Stubbs” skapgerð
Auðvaldi er bjóða byrginn,
Og blekkinga hata mergð.
Þótt segið að Stubbs sé strákur
Er stuðli að eigin hag.
Höfuð ’ann ber og herðar
Of höfðingja sleikju brag.
Hapn dæmdi af dómgreind
skýrri,
Hans dómur af mannúð
brann,
Þótt auður sín mætti meira;
Og myrkravöld dæmdu hann.
Hver veit nema hærra hækki
Með hreinleikans sigurs
skjöld,
Og dómara sýna dæmi
Við dagsbrún á nýrri öld.
Jóhannes H. Húnfjörð
HÉÐAN OG HANDAN
Fiskveiðar Færeyinga
hjá Grænlandi
1 sumar hafa 35 færeysk skip
verið að veiðum hjá Grænlandi
og aflað ágætlega. Gufuskip,
sem heitir “Högoy” var sent
vestur til Færeyingahafnar að
sækja fisk í skipin og kom
heim aftur með 600 smálestir.
Þegar það fór frá Grænlandi
var stórfiskurinn á grunnmið-
um. Á tímabilinu 10—20. ágúst
höfðu skipin aflað 31 þúsund til
111 þúsund. — Færeyingar láta
vel af landhelgisgæslunni við
Grænland í sumar, en hana
hafa annast skipin ‘Hvidbjörn-
en’ og ‘Maagen’.
* * *
* * *
Kjör verkamanna
í Rússlandi
Árið 1927 fór kommúnisti
einn, verkmaður frá Tjekksló-
vakíu ,til Rússlands. Hugðist
hann þar mundu eiga í vændum
sældardaga í þessari paradís
verkamanna. En það varð önnur
raunin á eftir því sem hann
segir frá.
Hann vann í fleiri stöðum; í
verksmiðju í Tver, á skipa-
smíðastöð í Odessa .en allsstað-
ar varð hann fyrir vonbrigðum.
Sá hann brátt, að það var langt
frá því, að það væri neitt sæld-
arbrauð, að vera verkamaður i
Rússlandi, eins og hann hafði
gert sér í hugarlund.
Hann segir, að fimm ára áætl
unin hafi látið lítið gott af sér
leiða. Menn svelti, mikil dýrtíð
sé, alt hækki í verði og fram-
Eg þóttist svara: “Þakkir Drottinn góður!
En þennan skeiðvöll nenni eg ekki að lofa;
eg er orðinn þreyttur mjög og móður,
svo, mildi Drottinn, eg vil heldur sofa.”
B. Thorsteinsson
leiðsla öll minki að miklum
mun. Menn gerist sljóir og
sinnulausir í þessu eymdará-
standi og við skort á brýnustu
lífsnauðsynjum.
Ennfremur segir hann:
“Eg fekk 300 rúblur á mán-
uði. En þar af varð eg að greiða
tekjuskatt, byggingarskatt, árs-
gjald í Iðnfélagið og fleiri félög
og ríkislán o. fl. Hafði eg 200
rúblur (1 r. — kr. 1.90, er þetta
var greitt. En það er ekki
mikið, ef tekið er tillit til, hve
dýrtíðin er mikil.
í Kiev kostaði t. d. í sumar
brauðið 8 túblur, kartöflur 1
kg. 5 'rúblur, grjón 17 r., smjör
65r., kjöt 18 rúblur kg. mjólk 4
r. potturinn ,og annað eftir
þessu. Verð á fatnaði var til-
i tölulega enn þá hærra: Léleg
skyrta 25 rúblur, sokkar 8 rúbl-
ur, skór 100 r., ein föt alt að
600 rúblum, húfa 30 r., yfir-
frakki 200 r. o. s. frv. En slæm
kápa kostaði 70 rúblar.
Njósnarar eru í öllum verk-
smiðjum. Maður er altaf undir
eftirliti. Allslstaðar eru sér-
stakir umsjónarmenn og eftir-
litsmenn og “kommúnistagægj-
ur.”
Ennfremur verða verkamenn
að skuldbinda sig til þess að
sækja fyrirlestra, taka þátt í
hópgöngum, þótt þeim sumum
kunni að vera lítið um slíkt gef-
ið. Þeir eiga nóg með að hugsa
um, hvernig þeir eigi að sjá sér
og sínum fyrir lífsviðurværi.
í Sovjet-Rússlandi er aðeins
unnið 5 daga vikunnar. Verka-
menn hafa einn hvíldardag. En
þann “hvíldardag” verða þeir
að hanga tímum saman á torg-
inu, til þess að reyna að afla sér
einhvers af hinum allra brýn-
ustu lífsnauðsynjum.
Mér hefir óað við því sem eg
hefi séð af starfsemi bolsa.
Verkamaðurinn á Rússlandi er
dreginn á tálar og farið á bak
við hann.
Eg hefi verið gabbaður, eg
hefi svelt, og eg hefi snúið baki
við Rússlandi. Það er ekki só-
síalismi sem myndað hefir ver-
ið á Rússlandi, það ei* hin arg-
asta þrælkun. Óhjákvæmilega
mun það leiða til vaxandi hung-
ursneyðar og verða landinu til
glötunar.” (Úr Aftenposten).
* * *
Frá Færeyjum
Færeyingar eiga nú um 170
kúttera frá 80—200 smálestir
að stærð. Hásetar fá 35 pct. af
afla og frítt fæði, salt og olíu.
Við Grænland eru flest stærri
skipin frá 15. júní og fram í
september. Vél er í flestum
skipunum, þetta frá 50—170
hestöfl. í sjómannasamtökum
Færeyinga, sem eru all-öflug,
eru nú milli þrjú og fjögur þús-
und sjómanna. Útgerðarmenn
greiða 2/3 iðgjalda til trygginga
sjómanna, og eril dánarbætur
4,500 kr. Kaup landverkafólks
og önnur kjör í Færeyjum eru
ákaflega misjöfn. Þar sem
engin verklýðsfélög eru er kaup
karla algengt 75 aura á klst. og
vinnutími alt upp í 12 stundir
á dag, en þar sem verklýðsfélög
eru starfandi, er tímakaup karla
alt niður í 8 stundir, svo sem t.
d. í Trangisvági.
* * *
30,000 GySingar hafa
yfirgefiS Þýskaland
Á Gyðingafundi þeim, er hald-
inn var í Praag, kom það í ljós,
að um 30,000 Gyðingar hefðu
farið frá Þýskalandi. Af þeim
hafa 2,500 fíúið til Belgíu, 700—
800 til Danmerkur, 2,500 til
Englands, 5,000 til Frakklands.
3,000 til Hollands, 100 til ítalíu,
5,000 til Luxemborg, 75 til Aust-
urríkis, 4,000 til Póllands, 1,000
til Tjekkóslóvakíu.
Fjöldin allur af þeim Gyð-
ingum, sem flúið hafa frá Þýska
landi, hefir leitað til landsins
helga. Ætlar fólk það að setj-
ast þar að, en hvergi átti það
höfði sínu að að halla er það
kom þangað, og varð fyrst um
sinn að hafast við í tjaldbúðum.
* * *
Birnir í Finnlandi
Austur á finsku Lappmörkinni
hefir verið fjöldi skógarbjarna
í sumar, og ætla menn að þeir
hafi komið þangað frá rúss-
nesku skógunum. Hafa birn-
irnir valdið miklu tjóni á bú-
peningi bænda, drepið fjölda
sauðfjárð kúa og hesta. —
Bændum hefir tekist að leggja
þrjá birnina að velli.
* * *
Grænlandsrannsóknir Dana
Dr. Lauge Koch er nýkominn
hingað frá Grænlandi, en þang-
að hafði hann farið með mesta
rannsóknarleiðangri, sem Dan-
ir hafa gert út í Grænlandi.
Leiðangurinn er liður i 3 ára
áætlun um allsherjar rannsókn
Austur- og Norður-Grænlands,
sem gert er ráð fyrir að verði
lokið næsta haust. Kostnaðinn
af þessu rannsóknarstarfi
greiðir danska ríkið að nokkru
leyti og leggur til allan skipa-
kost, en Carlsbergsjóður og ein-
stakir áhugamenn það sem á
vantar.
Niðurstöður rannsóknanna
birtast í ritsafninu Meddelelser
om Grönland, sem danska ríkið
■•efur út. í leiðangri Lauge
Koch að þessu sinni voru 109
manns, þar af 31 jarðfræðingar
og fornfræðingar, tvö gufuskip,
15 vélbátar, öll með útvarps-
stöðvum og tvær flugvélar.
Lauge Koch segir svo frá um
tilhögun starfsins:
Flugvélarnar eru notaðar í
þrenns konar tilgangi, fyrst og
fremst til þess, að kanna ís fyr-
ir ströndum, til að finna leiðir
fyrir skipin, í öðru lagi er flogið
yfir landið, til að velja leiðir og
stöðvar til landmælinga, loks er
landið ljósmyndað úr 4 þúsund
metra hæð og eru þær myndir
notaðar við kortteikningamar.
Als flaug Lauge Koch vega-
lengd sem nemur 40 þúsund km.
Lindberghshjónin voru gestir K.
2 nætur í sumar og brugðu þau
sér einn daginn saman f “út-
reiðartúr” í loftinu á flugvélum
sínum.
Lönd þau, sem hann kannaði
í sumar, land Kristjáns tíunda
og land Friðriks áttunda, telur
hann hafa verið bygð Eskimó-
um frá því um 1500, en þeir
hafa dáið skömmu eftir síð-
ustU aldamót.
í för þessari vom 11 íslenzk-
ir hestar og reyndust þeir svo
prýðilega að þeir voru hálft um
hálft taldir til leiðangursmann-
anna.
3 daga höfðu þeir leiðangurs-
mánn rigningu og telur Lauge
Koch það með votviðrasömustu
sumrum í Grænlandi, en þar
hefir hann dvalið í 20 sumur og
er nú 42 ára.
Háskólakennarar fremja
sjálfsmorð
* * *
Frá Berlín er símað 12. sept.:
Tveir háskólakennarar af Gyð-
ingaættum, sem voru sviftir at-
vinnu sinni, er þjóðernisjafnaö-
•
armenn komust til valda,
frömdu sjálfsmorð í dag. Annar
þeirra, Forster prófessor, var
sérfræðingur í taugasjúkdóm-
um við Greiswald háskóla, hinn
Max Alsberg, frægur lögfræð-
ingur og rithöfundur, er var
um fimm ára skeið kennari við
háskólann í Berlín.
* * *
Gull á sjávarbotni
Árið 1799 sökk enskt skip,
“Lutine” hjá Hollandsströnd
rétt vestan við eyna Terschell-
ing. Það var hlaðið gulli — 6
miljónum dollara. Oft hefir verið
reynt að bjarga þessum fjár-
sjóði, en það hefir jafnan mis-
tekist, og nú fyrir löngu er
skipið sandorpið þama á sjávar-
botni. Er talið að um 5 metra
þykt sandlag sé ofan á því.
Nú í sumar hófst hollenskt
björgunarfélag handa um að
reyna að bjarga fjársjóðnum. —
Lét það smíða geysistóra trekt
sem nær til botns og stendur
þar á hvolfi, en mjórri endinn
nær talsvert hátt upp úr sjó.
Ferlíki þetta vegur um 40,000
kg. Innan í því eru sterkar
sogdælur, sem dæla upp sjó og
sandi úr botninum, og á þenn-
an hátt hugðust menn að kom-
ast niður að skipsflakinu. Hef-
ir verið unnið að þessu af kappi
í alt sumar, þegar veður hefir
leyft. En fyrir skömmu gerði
stomi og urðu björgunarskipin
að flýja til hafnar og liggja þar
í 10 daga. Á meðan var enginn
maður vörður um hina miklu
trekt. En er skip komu þar að
aftur, kom í ljósí að trektin var
svo stórskemd, að hætta verður
við björgunartilraunirnar. —
Undir sjávarfleti var komið átta
metra breitt gat á trektina. —
Hafði þar verið svift úr þrem-
ur þykkum jámplötum. -— Er
enginn efi á því, að skemdir
þessar eru af mann völdum.
Hefir gloppa þessi verið sprengd
á trektina með þrúðtundri á
meðan björgunarskipin lágu i
höfn. Er talið, að annað björg-
unarfélag ,sem gjarna vill kom-
ast þarna að, hafi látið fram-
kvæma þetta spellvirki.
En félagið, sem hefir unnið að
björguninni í sumar, ætlar að
láta smíða nýja trekt í vetur,
og halda starfinu áfram þegar
vorar.
* * *
Nýr ágangur Japa
Japar hafa hertekið Dolonor
í Innri-Mongólíu o^ síðan sent
herlið sitt inn í Chahar hérað-
ið. Hér er um að ræða nýjan
yfirgang við Kína og brot á
vopnahléssamningum, sem Jap-
ar gerðu við Kínverja 1. júní.
Japar hafa eigi haldið því
fram, að Chaharíhéraðið væri
hluti af Mansjúko, en þeir hafa
eigi viljað láta uppi álit sitt um
það hver væri landamæri Man-
sjuko að vestan. Þeim er lagið
að verja þann málstað, sem ó-
verjandi er, og þá hafa þeir
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
BlrgBir: Henry Ave. Ea«t
Sími 95 551—95 552
Skrlfstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
sínar venjulegu skýringar á
reiðum höndum. Þeir segja að
Feng hershöfðingi hafi lagt
undir sig Chahar-héraðið með
fjárstyrk frá Kanton óg Moskva,
að því er virðist. Hermenn
hans hafi verið kommúnistar.
Þetta getur verið, en hitt er
jafn líklegt að Feng hafi fengið
til þessa fjárstyrk frá Mukden,
eins og Rússar halda fram. En
hvað sem um það. er ,þá tókst
honum að komu öllu í uppnám
í Chahar og gefa Jöpum með
því ástæðu til að skerast í leik-
inn “til þess að tryggja frið og
reglu í Jehol”. Þegar hann
hafði afrekað þetta, fór hann
til Shantung.
Japar geta treyst á fylgi Mon-
góla, því þeir hafa jafhan verið
óánægðir með stjórn Kínverja.
Þeir mæta ekki annari andstöðu
en þeirri, sem nokkrar þúsund-
ir siðspiítra hermanna veita
þeim. Og því getur ekkert
hindrað þá í því að leggja undir
sig eins mikið og þeim sýnist af
þes^u strjálbygða landflæmi. En
þegar þeir hafa náð fófestu þar,
hafa þeir völd á samgöngum við
Jehol innanlands og samgöng-
um yfir Gobi eyðimörkina. Af
þessu er héraðið mikils virði.
Og hvenær hafa Japar haft
nokkra samvisku af að sölsa
undir sig það, sem þeir ágirnt-
ust?
* * *
Tundurdufl frá stríðsárunum
Seint í ágústmánuði fann vél-
bátur frá Malmö í Svíþjóð tund-
urdufl á reki skamt frá Falster-
borev. — Það var þýskt tundur-
dufl frá ófriðarárunum. Höfðu
verið á því 5 íkveikjutakkar, en
þeir voru allir brotnir af, svo að
tundurduflið var ekki svo ýkja
hættulegt.
Sjóliðsforingi var nú sendur í
flugvél frá Karlskrona til þess
að sprengja duflið. Varð hann
að sprengja það í tvennu lagi,
fyrst ytra hylkið og síðan setti
hann sptengiefni inn í hólfið
þar á milli og tundurhylkisins.
Þegar. kveikt var í því flaug
tundurduflið í loft upp með ó-
gurlegum hvelli, og mátti af
því marka að tundurhleðsla
þess var enn jafn kraftmikil og
hún hafði verið upphaflega.
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU
LESIÐ HEIMSKRINGLU
BORGIÐ HEIMSKRINGLU
PHONE 92»244' BEFORE 5=45 P.M. FOR
PROMPT DELIVERyfSAME EVENING