Heimskringla - 08.11.1933, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 8. NÓV. 1933
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA.
yfir sprungurnar, en 3 hestarn-
ir féllu í jökulsprungur. Varð 2
l>jargað, en ómögulegt reyndist
að bjarga þeim 3ja, þrátt fyrir
ítarlegar tilraunir, því sprungan
var þröng og svo djúp, að langt
á 4. mannhæð var niður að
hestinum, sem karlmennirnir, er
1 förinni voru, líflétu með svæf-
ingu. i
É*eir bræður sáu hvergi snjó
á vesturhluta fjallgarðsins ann-
an en skaflbrot þetta og var þó
skygni gott.
Jóni Eyþórssyni veðurfr. hef-
ir verið send skýrsla um hross-
fundinn, sem er merkilegt sönn-
unargagn um það, hve jökull-
inn hefir bráðnað mikið á þess-
Um slóðum síðustu áratugina.
Eru altaf að koma ný fell og
hæðir upp úr aðaljöklinum og
undirjökullinn í Kaldalóni og
Leirufirði hefir eyðst stórlega.
(Frásögnin um atburð þenn-
an er tekin eftir Þórði Kirstjáns
syni). Úr “Vesturlandi”.
* * *
HundraS ára afmæli
10. okt. ’33.
í dag er hundrað ára Guð-
rún Þorláksdóttir, nú til heimilis
á Eyrarbakka. Guðrún er fædd
í Hvammi undir Eyjafjöllum 10.
október 1833. Foreldrar hennar
voru Guðrún Einarsdóttir og
Þorlákur Þórðarson, Þorláks-
sonar, Thorlacius frá Teigi og
Huðrúnar Grímsdóttur frá Geit-
húsum, Ásgrímssonar, systur sr.
Siguðar frá Helgastöðum í
Þingeyjasýslu. Á Guc&ún þann-
ig föðurætt sína að rekja til
Þórðar Þorláksson biskups í
Skálholti ,og er 8 .liður í bein-
an ættlegg frá Guðbrandi Þor-
lákSsyni Hólabisí^upi. Guðrún
átti lengi heimili með systur
sinni Margréti Þorláksdóttur,
sem var gift Jóni Helgasyni
kaupm. frá Hjalla, en eftir það
fluttist hún til frændkonu sinn-
ar, Jórunnar Sigurðardóttur, og
Jóns Árnasonar dannebrm. í
Þorlákshöfn. Þær Guðriin og
Jórunn voru systkinadætur. —
Síðan hefir Guðrún dvalið með
Því frændfólki sínu, og á nú
heimili hjá Ólafi Jónssyni
frænda sínum frá Þorlákshöfn,
sem nú býr á Eyrarbakka. Á
yngri árum þótti Guðrún með
afbrigðum dugnaðarkona og
nieð frábærri trúmensku og
óugnaði hefir hún unnið öll sín
störf, og hefði að því leyti mátt
vera sönn fyrirmynd þeirra sem
yfir meira hafa verið settir í
heiminum, oý að öllu leyti hefir
Huðrún borið þess glögg ein-
kenni að þar er grein af góð-
una stofni. Nú hefir Guðrún
legið í rúminu í 2 ár, en held-
nr óskertu minni og fylgist með
daglegum viðburðum. Frænd-
fólk hennar og kunningjar senda
henni hjartanlegar hamingju-
^skir á hundrað ára afmælinu.
N. R.
* * *
h*ýr íslenzkur doktor
Seint í vetur skýrði vikublað-
“Fálkinn” frá mikilsverðri,
efnafræðislegri uppgötvun, sem
íslenzkur stúdent við tekniska
háskólann í Dresden hefði ný-
^ega gert «og vakið á sér eftir-
tekt fyrir.
Þessi efnilegi landi vor er Jón
Vestdal frá Breiðabólsstööum á
^lftanesi. Hann er nú nýkom-
inn heim frá Þýskalandi að af
loknu námi, sem lauk með
doktorsnafnbót við sama há-
skóla, sem talhin er einn hinna
allra fremstu af tekniskum há-
skólum Þýskalands, enda starfa
við hann ýmsir heimskunnir
menn, svo sem prófessor F.
Foerster, sem af mörgum er
talinn vera mestur efnafræðing-
nr þessarar aldar o. fl.
Fyrir margra hluta sakir er
námsferill þessa mentamanns
oftirtektarvreður. Hann er
fyrsti íslendingurinn, sem lýk-
ur prófi við tekniskan háskóla
í Þýskalandi. Og á fullnaðar-
Prófi sínu tók hann hærri eink-
Uu í öllum námsgreinum en
uokkur þeirra, er próf tóku hon-
Utu samtímis, þrátt fyrir það
hann lyki prófi sínu á fjór-
um árum í stað fimm, eins og
venjulegt er. Jón Vestdal er
einnig fyrsti íslendingurinn,
sem gengur undir doktorspróf í
þessum fræðum við tekniskan
háskóla í Þýskalandi, en slíkt
próf heimtar mikla þekkingu og
langa og erfiða vinnu. Verður
að greina skýrt á milli þessara
teknsku háskóla annars vegar,
þar sem doktorsprófin eru lík
því sem gerist við Norðurlanda-
háskólana, og annara þýskra
háskóla (Universitaten), þar
sem doktorsprófin eru í raun
inni ekki annað en lokapróf há-
skólanna og -hægt er að ljúka
ritgerðunum á tiltölulega stutt-
um tíma.
Dr. Jón Vestdal varði ritgerð
sína í sumar og er hún í prent-
un. Heitir hún á þýzku: Ein
Beitrag zum Verhalten des
Bleies und seiner Legierungen
mit Antimon und Wismut als
Anoden bei der elektrolytischen
Verchromung. — Fjallar hún
um nýjungar við krómhúðun.
Þess eins má geta, að talið er
vafalaust að uppgötvun sú, er
ritgerðin fjallar m. a. um, muni
fá mikJa iðnaðarlega þýðingu,
en þar sem höfundurinn hefir
unnið að henni í sambandi við
nám sitt og þróf, þá ýerður
það ekki hann, heldur háskól-
inn sjálfur, sem nýtur arðs af
henni, enda hefir skólinn nú
tekið einkaleyfi fyrir uppgötv-
uninni.
Það verður ekki annað sagt,
en að þessi ungi Islendingur
hafi verið þjóð sinni til sóma,
og er þess þá líka að vænta
að han'n fái hér nægilegt starfs-
svið. Sérstaklega væri þess
óskandi að íslenzkir atvinnu-
vegir mættu njóta þekkingar
hans og dugnaðar, svo sem
hann sjálfur myndi einnig helst
kjósa.
KfNVERSKT SUMAR
Eftir Ólaf Ólafsson, kristniboSa
Sumri fagnaB
Margar hinna hugljúfustu
endurminninga okkar íslend-
inga, munu bundnar við sum-
ardaginn fyrsta, bjartasta há-
tíðisdag ársins. Það hefði átt
yel við að halda fagnaðarguðs-
þjónustur á þeim degi, í öllum
kirkjum landsins ,svo er gleði
okkar einlæg og almsnn yfir
komu sumarsins.
Þetta er_ ofur skiljanlegt:
Sumarið stutt og yndislegt og
þar að auki aðalbjargræðistími
ársins, en vetrar langir, dimmir
og ómildir.
Kínverjar búast við komu
sumarsins með nokkuð öðrum
tilfinningum en íslendingar.
Þeir fagna sumrinu, en fögn-
uður þéirra er blandinn nokkr-
um kvíða.
Þeir hlakka fyrst og fremst
til hveitiuppskerunnar, enda er
þá þröngt orðið í búi hjá al-
menningi, því víðast hvar er
margt úheimili. (Til dæmis má
taka: Húsráðendur öldruð hjón,
þrír synir er séð var fyrir kvon-
fangi innan tvítugs aldurs, sjö
sonasynir og af þeim eru þrír
giftir og eiga börn í ómegð.
Stundum éru 10—20 fjölskyldur
á sama heimilinu).
Vetrarbjörgin hrekkur ekki
æfinlega til, en fyrstu villijurtir
vorsins halda þá líftórunni í
mörgum. Þegar svo uppskeran
byrjar í maímánuði, er öllum
loks vel borgið. Fyrst og fremst
jarðeigendum og leiguliðum. —
Öreigar fá atvinnu, beininga-
menn og örvasar tína upp öx
á eftir kornskurðarmönnunum
á daginn, en stela heilum korn-
bindum á nætumar. Það úir og
grúir af fólki út um allar jarðir
Frá Kanton á suðurströndinni
til Hankow í Mið-Kína, og frá
Hankow og norður eftir 1200
km. löngu sléttlendi, alla leið
til Peking, má heita að sé einn
óslitinn, geisimikill akur. Svo
víðáttumikið frjólendi finst
hvergi annarst staðar á hnett-
inum.
Með óvenjulegri nægjusemi
komast bændur nokkurn veg-
inn af þegar vel árar; fæstir
þeirra eru jarðeigendur, en
verða að aka helming uppsker-
unnar í kornhlöður jarðeigenda,
sem eru búsettir í bæjunum eða
stærstu þorpunum.
Veðráttufar
Á haustin og fram eftir vetr-
inum getur verið heiður him-
inn í 2—3 mánuði. Þá tekur
við hráslaga kuldi og ólundar-
leg austanátt með ofurlítilli
snjókomu í janúar eða fyrri
hluta febrúar-mánaðar, en má
þó heita að sé staðviðri. Vor-
veðráttufarinu get eg ekki lýst.
Sá undirbúningstími í náttúr-
unni er ekkert hik á veðrinu,
“sumarið skellur á”.
Kínverjum stendur talsverður
stuggur af hitunum, sem geta
verið miklir öðru hvoru, að
minstá kosti frá því í miðjum
júní til fyrri hluta september-
mánaðar. — Annars er sumar-
ið aðal rigninga-títmi ársins.
Þegar thitin nær hámarki sínu
fara geisistórar skýjabólstrar að
stíga upp í öllum áttum, svo
kemur steypiregn með ógur-
legustu þrumum og eldingum.
Og þá getur vel verið að ekki
stytti upp fyr en ár og lækir
flóa yfir alla bakka og hafa
valdið stórtjóni.
— Þegar Kínverjar hafa spurt
mig um veðráttufar á íslandi,
þá er mér óhætt að segja að
eg hefi ekki sagt það verra en
það er. Þeir gera sér ekki of
háar hugmyndir^^n “Bing-da”,
þ. e. “ísey”, sem þeir kalla
landið okkar. En ef satt skal
segja, þá verður maður að
kannast við ,að í raun og veru
sé ekkert veðráttufar á íslandi.
Þar er jafnan allra veðra von,
og við fáum aldrei annað en
smá sýnishorn af.veðri. — Því
fylgir auðvitað sá ávinningur
að við þolum loftslagið allvel,
hvar sem vera skal á hnettin-
um.
“Farfuglar”
Úr því Kínverjar yfirleitt
kvíða sumarhitunum, þá mun
engan furða þótt við, aðkomu-
menn yst úr norðurhöfum sé-
um ekki æfinlega í essinu okk-
ar * þegar kvikasilfursúlan á
Celsiusmælinum teygir sig upp
í 40 stig og hreyfir sig ekki
þaðan sólsetranna á milli.
Hitarnir verða aldrei óþolandi á
daginn; en liggi maður í svita-
baði alla nóttina og komi ekki
dúr á auga, þá fer maður að
öiunda farfuglana, sem fljúga
snemma á vorin norður á bóg-
inn.
Fjölmargir Kínverjar, og flest
allir útlendingar búsettir hér,
fara reyndar 'að dæmi farfugl-
anna, flýja hitana en veröa að
láta sér lynda þótt skemra sé
farið. Sumstaðar á austur-
ströndinni og uppi á hæstu f jöll-
unum í Mið- og Norður-Kína,
hafa myndast stórir bæir af
eintómum sumarbústöðum.
Sumarhitunum fylgir alveg
sérstök sjúkdómshætta. Kín-
vorjar þjást þá undantekning-
arlítið af 'blóðsótt og malariu-
hitaveiki, en kólera og aðrar
farsóttir stinga sér hér og þar
riiður.
Frjósemi
Aðaleinkenni sumarsins í
Kína, er hiti, regn og frjósemi.
— E. H. Wilson, sem 'vann í 15
ár að grasafræðilegum rann-
sóknum í Kína, segir að þar
rnuni finnast a. m. k. 15 þús-
und plöntutegundir, en af þeim
eru um 5 hundruð notaðar til
manneldis. Þó ekki sé talið
upp annað en hveiti, hrísgrjón,
baðmull og. svo nokkrar trjá-
tegundir, þá nægir það kín-
verskum sveitaheimilum til
framfærslu, til fæðis, fatnaðar
og húsagerðar, svo ekkert þarf
að sækja í kaupstað.
Ávextir eru hér fjölbreyttari
og fegurri en í nokkru vermi-
húsi; verður hver tegund full-
þroska á sínum táma: Kirsiber
í lok apríl mánaðar, þá apri-
kósur, þá ferskjur, þá epli, þá
plómur, þá perur, þá jangtá og
loks persimmens rétt fyrir jól-
in. — Ekki yrðu hálf not að
þessum'ávöxtum, væru þeir full-
þroska samtímis.
— Þrátt fyrir alla þessa frjó-
semi, þrátt fyrir öll náttúru-
auöæfi þessa mikla lands, þá
er hvergi, þar sem leið mín
hefir legið, önnur eins fátækt
og bágindi og í sumum frjó-
römustu héruðum Kínaveldis.
Ætti að leita lausnar á þeirri
gátu, yrði það að vera undir
annari yfirskrift, og skal því
ekki fjölyrt um það hér.
P.t. Bor. Haishan, Hupeh, China
15. ágúst 1933.
—Lesb. Mbl.
FRAKKNESKUR SENDIHERRA
sig í málinu. Þetta námskeið,
ætti að verða enn notadrýgra,
þar sem það mun standa yfir í
5 mánuði, í stað 3, og samt
verða tiltölulega eins ódýrt.
Thora Friðriksson
—Mbl.
HITT OG ÞETTA
Það má heita tilviljun — en
skemtileg tilviljnu er það — að
í sama blaði skuli vera tilkynt
íslenzkum lesendum að hingað
sé kominn frá Kaupmannahöfn
dr. Sigfús Blöndal til þess að
halda fyrirlestra við Háskólann
um menningu þá, er íslending-
ar fluttu lieim með sér, þegar
þeir á miðöldunum fóru píla-
grímsferðir til hinna rómönsku
landa og þá sérstaklega til
Frakklands, og hins vegar * að
hingað er kominn frakkneskur
sendiherra, sem ætlar að stunda
íslenzkunám við Háskólann
okkar.
Um þetta nám hefir frakk-
neskur fræðimaður sagt: “Að
kunna íslenzku er að eiga ó-
metanlegan fjársjóð. Það er hið
eina lifandi mál, sem er lykill
að hinum gömlu norrænu bók-
mentum, hin eina tunga mið-
aldanna, sem ekki hefir orðið
fyrir neinni breytingu. Þó þetta
nám sé erfitt, væri hverjum
manni óskandi að hefjast handa
til að læra það.”
Að vísu er þetta ekki í fyrsta
sinni, sem frakkneskur sendi-
kennari kemur hingað; um
þriggja ára skeið, frá 1911—
1914, voru hér frakkneskir sendi
kennarar við Háskólann, André
Courmont í tvö ár, —- sá út-
lendingur, sem eg hefi heyrt
tala fellegustu íslenzku af öllum
útlendingum — og Alexandre
Barraud, sem var hér aðeins
einn vetur, en sem hafði brenn-
andi áhuga á ísenzkunáminu og
var þegar orðinn mjög vel að
sér í nýsílenzkum skáldskap.
Báðir þessir gáfuðu ungu menn
kendu hér frakknesku og var
á þeim árum vaknaður tölu-
verður áhugi á frakkneskri
menningu, áframhald af þeirri
grískrómversku meningu, er all-
ir Háskólar norðurálfunnar
hafa bygt grundvöll sinn á.
En héimsstyrjöldin batt enda
á þessa starfsemi, sem vafa-
laust hefði þegar borið ávöxt,
hefði hún aðeins viðstöðulaust
getað haldið áfram. Herra Bar-
raud féll í stríðinu ásamt mikl-
um hluta af gáfuðum og góð-
um drengjum þjóðarinnar, en
þeir dóu ekki til einskis, því
þeir börðust fyrir heimsmenn-
ingunni eins og Frakkar ávalt
hafa gert. “Það er þessi þjóð
(hin frakkneska) sem forsjón-
in hefir kjörið til þess að hafa
á hendi sama ætlunarverk í
nýju sögunni og Rómverjar
höfðu í fornöld; Parísarborg ef
líkt og Rómaborg forðum, mið-
stöð menningarinnar o. s. frv.”,
sagði Grímur Thomsen forðum.
Eftir nærfölt 20 ára hlé er nii
hér kominn aftur ungur frakk-
neskur fræðimaður, hr. H. Bois-
sin, sem ætlar að halda áfram
starfi þeirra Courmonts og Bar-
rauds, og kenna okkur sitt
fagra móðurmál, um leið og
hann vræi okkar. í samráði
við Háskólann mun Alliance
Francaise gangast fyrir nám-
skeiði fyrir almenning í líku
formi og jrví, er félagið sjálft
stofnaði til í fyrra, er það á
sinn kostnað fékk hingað hæf-
an frönskukennara. Mun fé-
lagið sjá svo um, að þetta geti
orðið framhaldsnám fyrir þá
nemendur frá í fyrra, er vildu
nota tækifærið til að fullkomna
Til Djöflaeyjar
Fergnir hafa gengið um það
að Frakkar væri hættir að
senda menn til glæpamnnaný-
lendunanr á Djöflaey, bæði
vegna þess, hve^misjafnar sög-
ur ganga af lífi fanganna þar,
og eins vegna hins, að fyrir
skömmu hefir föngum tvívegis
tekist að sleppa þaðan.
Eitthvað mun nú vera brjálað
við þessar sögusagnir, því að
fyrir skemstu var sent skip frá
Frakklandi, “La Rochelle” heit-
ir það, með 169 fanga. Voru
þeir fluttir um borð í handjárn-
um og fótjárnum. Voru spentir
járnhólkar um fótleggi þeirra,
og keðja á milli, svo að þeir
gátu ekki stigið nema vissa
skreflengd. '
Áður var það siður að teyma
fangana,' hlekkjaða saman um
götur hafnarborgarinnár, þar
sem þeir áttu að kveðja ætt-
land sitt fyrir fult og alt. En
það er sagt, að í þetta sinn hafi
föngunum .verið sýnd sérstök
miskunn og nærgætni, því að
þeir voru ekki hafðir almenn-
ingi til sýnis, heldur var þeim
ekið í lokuðum vögnum fram á
hafnarbakka. Þar beið fjöldi
fólks, vinir og vandamenn út-
laganna, sem komnir voru
þangað til að kveðja þá. Höfðu
sumir ferðast ópavegu í þessu
skyni. Þar voru mæður, feður
og systkini útlaganna, unnust-
ur þeirar og annað venslafólk.
En engar kveðjur voru leyfðar.
Lögregla var látin halda fólkinu
í hæfilegri 'fjarlægð.
Meðal þessara 169 fanga voru
menn á öllum aldri, alt frá
drenghnokkum til gamalla og
gráhærðra öldunga. —Lesb.
* * *
HerbúnaSur Belga
« Brussel, 11. okt.
Albert konungur var í forsæti
á ráðherrafundi, sem hafði til-
lögurnar út af landvörnunum
til athugunar. Á fundinum var
samþykt að fara fram á það
við þjóðþingið, að það heimilaði
fjárveitingu að upphæð 750 milj.
franka til þess að endurbæta og
auka landvarnirnar á austur-
landamærunum. Einnig, að
gerðar verði ráðstafanir til þess
að koma í veg fyrirdnnrás yfir
Holland. Nokkrum hluta fjárs-
ins stendurtil að verja til kaupa
á flugvélum og þungum fall-
byssum.
* * *
InnanríkisráSherra
— smyglari
Innanríkisráðherránn í Eist-
landi, Rooberg ag nafni, hefir
Þér sem notið—
TIMBUK
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Dcor
CO., LTD.
BlrgOtr: Hrnry Ave. Eiwt
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argryle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
nýlega verið vikið frá um
stundarsakir, vegna þess að
grunur leikur á, að hann sé
viðriðinn vínsmyglun. Það
komst upp fyrir skömmu að
hann átti hlut í gufuskipinu
“Ita”, sem hefir verið í vín-
smyglunarsiglingum á Danzig.
Og það voru yfirvöldin þar,
sem bentu yfirvöldunum í Eist-
landi á þetta. Samkvæmt skeyti
frá Reval er talið áreiðanlegt
að Rooberg muni missa ráð-
herraembættið fyrir fult og alt.
¥ * *
Bergmálstæki
í “Göteborgs Hándels- och
Sjöfarts-Tidning” segir frá því
þ. 11. september, að fiskibátur
frá Gautaborg hefði fengið sér
bergmálstæki til dýptamælinga
(Ekolod). Mælir þessi sýndi
glögglega dýpi alls staðar,> þar
sem báturinn fór yfir, og gekk
svo í hálfan mánuð. Þá var
það einn dag, að báturinn var
að draga fyrir síld á 20 faðma
dýpi og á hverri sekúndu sýndi
mæiirinn dýpið. En alt í einu
tók hann að gerast órólegur og
brátt sáu menn, að hann hafði
orðið var við “eitthvað” á 10
faðma dýpi. Og það kom í
ljós að þarna var síldartorfa.
Eitt af nprsku síldveiðaskip-
unum sem sent var til íslands í
sumar, heitir “Vigra” og er frá
Bergen. Það hafði þenna nýja
djúpmæli innan borðs. En það
þurfti ekki að fara alla leið til
íslands. Á leiðinni fann það
með mælinum, að “eitthvað”
var í sjónum á 15—20 faðma
dýpi. Mörg skip voru þarna
samferða, en ekkert annað
hafði bergmálsmæli. Þau héldu
því öll áfram, en “Vigra” varð
eftir og beið þangað til síldin
kom upp á yfirborðið. Sú bið
varð ekki löng og þarna veiddi
“Vigra” óhemju mikið af síld,
fylti sig og flutningaskip, sem
með henni var. — Á sama hátt
fór um næstu veiðiför, að skipin
komu bæði hlaðin eftir hálfs
mánaðar útiveru.
Þetta sýnir, að það getur ver-
ið gróðavegur fyrir útgerðina að
útbúa skip sín með þessum
mælitækjum, að maður tali nú
ekki um hvert öryggi fylgir
því fyrir skipin og líf sj.imann-
anna, að vita altaf upp á hár á
hvaða dýpi skipin eru.
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU
LESIÐ HEIMSKRINGLU
BORGIÐ HEIMSKRINGLU
iTRYi
LABATTS

MARK
REO.
PHONE 92 244 BEFORE 5:45 P.M. FOR
PROMPT DELIVERyrSAME EVENING
en