Heimskringla - 08.11.1933, Blaðsíða 6

6. SCbA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 8. NÓV. 1933
Jane Eyre
eftir
CHARLOTTE BRONTE
Kristján Sigurðsson, þýddi
“Eg var lokuð inni með afturgöngu fram
í myrkur.” *
Eg sá að Mr. Lloyd hleypti brúnum með
kýmnis svip þó. “Afturgöngu! Já, já, þú ert
þá ungbarn, eftir alt saman. Þú ert hrædd
við drauga?”
“Eg er hrædd við Mr. Reed, þegar hann
gengur aftur: hann dó og stóð uppi í þeirri
stofu. Hvorki Beta né hinar stúlkurnar fara
þangað þegar dimt er, nema þær megi til, og
það var grimdarlegt að loka mig þar inni
ljóslausa — svo hræðilegt, að eg hugsa að eg
gleymi því aldrei.”
“Hégómi! Og það er af þessu, að þér h'ð-
nr svo illa? Ertu hrædd nú, um hábjartan
dag?”
“Nei, en nóttin kemur aftur bráðum og
svo — svo er annað, sem — sem gerir að eg
á svo bágt.”
“Hvað annað? Geturðu sagt mér eitthvað
frá því?”
Hvað mig langaði til að svara þeirri spurn
greinilega! Og hvað það var erfitt, að semja
nokkurt svar! Börn kennir til en þau. kunna
ekki að gera sér né öðrum grein fyrir tilkenn-
ingum sínum, sízt með orðum. En eg hrædd-
ist að missa af fyrsta og líklega eina tæki-
færi til að létta á hörmum mínum með því að
segja til þeirra að einhverju leyti; eg þagði dá-
litla stund, mér var svo’ mikið niðri fyrir, svo
reyndi,eg að stynja upp svari, sem var satt, þó
ekki væri stórmannlegt.
. “Eitt er það, að eg á hvorki foreldra á lífi
né bræður né systur.”
“Góða frænku áttu að og-hennar börn.”
Nú þagnaði eg við, svaraði svo klaufalega:
“En John Reed barði mig og frænka mín
lokaði mig inn í rauðu stofunni.”
Mr. Lloyd tók upp baukinn og sagði:
“Finst þér ekki fallegt á Gateshead Hall?
Þykir þér ekki vænt um að eiga heima á svo
fallegum stað?”
“Það er ekki mitt heimili, herra, og Abbot
segir að eg eigi minna tilkall en vinnufólkið
til að dvelja hér.”
“Uss, þú vilt þó víst ekki kömast héðan,
varla ertu svo mikill óviti.”
“Vænt þætti mér að komast héðan, ef eg
hefði nokkurn annan stað að fara í, en frá
Gateshead Hall kemst eg aldrei fyr en eg er
uppkomin.” .
“Hver veit, hvað verða kann. Áttu nokk-
uð frændfólk fyrir utan Mrs. Reed?”
“Ekki það eg veit til.”
“Ekkert í föður ætt?”
“Eg veit ekki; eg spurði frænku mína að
því einu sinni, hún sagði að verið gæti, að
einhverjir lítilmótlegir fátækingar, með nafn-
inu Eyre, væru mér skyldir, en hún væri þeim
ókunnug.”
“Ef þú ættir svoleiðis skyldmenni, mund-
irðu vilja fara til þeirra?”
^g hugsaði fyrir mér. Fullorðnu fólki
þykir fátæktin ekki geðsleg, börnum því síður;
þau vita lítið um iðjusama, starfsama, virðu-
lega fátækt; þau hugsa, þegar þau heyra fá-
tækt nefnda, til rifinna flíka, ónógs viður-
væris, kulda, klæðleysis, dónalegs viðmóts og
ljótra lasta, fátækt og minkun fanst mér eitt
og hið sama, og því svaraði eg svo:
“Nei, eg vil ekki vera komin upp á fátækt
fólk.”
“Og ekki þó það væri gott við þig?”
Eg hristi höfuðið: eg gat ekki skilið, ,
hvernig fátækt fólk hefði ráð á að vera öðr-
um gott; og svo að venjast á að tala því líkt,
taka upp þess viðmót, njóta engrar mentunar
og að hugsa til að verða lík fátæku konunum
sem eg sá með börn á brjósti eða þvo þvott
utan dyra í þorpinu hjá Gateshead Hall: nei,
eg var ekki svo mikil hetja að láta stéttar
hægindi fyrir frelsi.
“Eru skyldmenni þín öreigar? Eða vinn-
andi fólk?”
“Ekki get eg sagt um það, frænka Reed
Segir, að ef eg eigi nokkra ættingja, þá séu
þeir væntanlega á vergangi: eg vil ekki fara
um og betla.”
“Heldurð’ú vildir ganga á skóla?”
Enn þurftí eg að hugsa mig um. Eg vissi
varla hvað skóli var, stundum heyrði eg Betu
lýsa skóla svo, að þar væru ungar hefðarmeyj-
ar settar í gapastokk og látnar bera stór spjöld
á baki og þar væri heimtað af þeim að vera
dæmalaust fínar í framferði og vandlátar; John
Reed hataði skólann og talaði illa um for-
manninn, en hann hefir sinn smekk fyrir sig,
sem á ekkert skylt við minn; Beta hafði sínar
frásagnir frá ungmeyjum á heimili þar sem
hún var vinnukona áður en hún kom að Gates-
head Hall, og ef sannar voru, þá voru þær
voðalegar, en þar í mót kom, að hún kunni að
segja nákVæmlega frá íþróttum þessara sömu
ungmeyja, sem mér þóttu eftirsóknar verðar.
Hún lét mikið af dýrðlegum málverkum er þær
hefðu gert af blómum og fallegum stöðum, af
lögum sem þær kynnu að syngja, nótnaverkum
sem þær kynnu að spila, bögla skjóðum, sem
þær kynnu að ríða, frönskum bókum sem þær
kynnu að þýða, svo að mér rann kapp í kinn
þegar eg hlýddi á þær frásögur. Þar að auki,
við skólaveru mundi skifta algerlega um, eg
mundi fá að ferðast langar leiðir, fara alveg
frá Gateshead og lifa nýju lífi. Niðurstöðuna
af íhugunum mínum heyrði í þessu svari mínu:
“Víst mundi eg vilja fara í skóla.”
“Það er nú svo, hver veit hvað verða
kann/’ sagði Mr. Lloyd ,stóð upp og sagði svo
sem við sjálfan sig: “Barninu hentar að breyta
um loft og verustað, taugarnar ÚV lagi.”
Nú kom Beta og í sama bili heyrðist til
hjóla upp stíginn að hallar dyrum.
“Er þetta húsmóðir þín, fóstra?” spurði
Mr. Lloyd. “Eg vildi fá að tala við hana ácSur
en eg fer.”
Beta bauð honum til dagverðar stofu og
fór með honum út. Hvað Mrs. Reed og lyf-
salanum fór á milli, heyrði eg ekki en
eg get þess til, eftir því sem kom fram,
að hann leyfði sér að stingax upp á að
eg yrði send á skóla og að sú tillaga
þurfti víst ekki lengi að bíða sanlþykkis, því að
Abbot sagði við Betu eitt kveldið, þsgr sátu við
sauma í bamastofunni, og héldu að eg væri
sofnuð: “Að Missis væri, það þyrði hún að
segja, fegin að losna við svo leiðinlegt og
þverlega innrætt bam, sem alla tíð sýndist
vera á njósn um hvern og einn og brugga ein-
hver brögð í laumi.” Eg hugsa að Abbot hafi
haldið mig vera eftirmynd Guy Fawkes, þó
eg vaárí smá.
í sama sinn fékk eg að vita af tali þeirra,
það sem eg vissi ekki fyr, að faðir minn hefði
verið fátækur prestur, móðir mín gifst honum
móti vilja sinna ættingja, sem fanst hún taka
niður fyrir sig, að Reed afi minn var svo
gramur óhlýðni hennar, að hann gerði hana
arflausa, að faðir minn tók taugaveiki á hús-
vitjunarferð meðal fátækra sjúklinga í verk-
smiðju hverfi og dó úr þeirri sótt, sömuleiðis
að móðir mín tók sóttina af honum og andað-
ist mánuði síðar, eftir eins árs sambúð. Þegar
Beta heyrði þessa sögu, varpaði hún öndinni
og sagði: “Aumingja Miss Jane er brjóstum-
kennanleg eigi að síður, Abbot.”
“Já,” svaraði Abbot, “ef hún væri skemti-
legt og fallegt barn, þá mætti vorkenna henni
einstæðingsskapinn, én hverjum getur þótt
vænt um aðra eins pöddu?” Beta samþykti
þessu:
“Ekki stórmikið, víst, það væri annað mál
ef eins stæði á fyrir Miss Georgiana, eins
fallegt barn og hún er.” Þá hlýnaði yfir
Abbot:
“Já, blessunin sú. Blessað litla indælið
hrokkinhærða, með síðu lokkana og bláu aug-
un og hvað hún er fallega litkuð, rétt eins og
hún væri máluð! — Beta, eg held eg hefði lyst
á Welsh rabbit í kvöldkattinn.”
“Sama hér, komdu, við*skulum fara ofan.”
Þær fóru.
4. Kapítuli. *
Af þeim ástæðum sem greint var frá fékk
eg svo mikla von um að breyting væri í nánd
að mér fór að battia — eg þráði umskifti og
beið þeirra þegjandi. En dagar liðu og vikur
svo að ekkert gerðist að; eg komst til fullrar
heilsu aftur, en ekki var ymprað á því efni,
sem' mér var ríkast í hug. Mrs. Reed virti mig
stundum fyrir sér með hörðum svip, en talaði
sjaldan til mín, frá því eg var veik gerði hún
enn meiri mun á mér og sínum börnum, lét
mig sofa eina í svolitlum klefa, borða eina og
vera í barnastofu þegar hin börnin voru í stáss-
stofunni. En ekki gaf hún neinn ávæning um
I að senda mig á skóla, samt þóttist eg viss um
að hún mundi ekki standast það að hafa mig
lengi undir sama þaki, því að tillit hennar
sýndi að hún hafði á mér sterka óbeit og djúp-
setta.
Eliza og Georgiana töluðu við mig eins
lítið og þær gátu, auðsjáanlega af því að þeim
hafði verið sagt svo, Johft rak út úr sér tung-
una, hvenær sem hann sá mig og einu sinni
reyndi hann að lumbra á mér, en eg tók strax
á móti honum með sama ofsa og fyr, þegar
eg í örvænting varð hamslaus út af hrotta-
-skap hans, svo jionum sýndist ráðlegra að láta.
mig vera, og hljóp burtu með blótsyrðum og
köllum að eg hefði nefbrotið sig. Það er satt
að eg rétti þeim framstandandi parti á andliti
hans eins hart högg og hnúar mínir máttu við,
og þegar eg sá að hann gugnaði við það ellegar
fyrir mínum reiðisvip, þá fékk eg sterkustu
löngun til að láta hann kenna á yfirburðum
mínum, en hann flýði til mömmu sinnar. Eg
heyrði til hans byrja að væla um að “þessi
viðbjóðslega Jane Eyre” hefði flogið á hann
álíka og villiköttur, en þá var tekið fram í hjá
honum, heldur hörkulega:
“Minstu ekki á hana við mig, John; eg
sagði þér að koma ekki nálægt henni; hún er
ekki þess virði, að það sé tekið eftir henni. Eg
kýs ekki að þú né systur þínar umgangist
hana.”
Eg stóð uppi á loftsgati og heyrði á; þegar
hér var komið hallaði eg mér fram á handriðið
og segi alt í einu alveg óforhugsað:
“Þau eru ekki hæf til að umgangast mig.”
Mrs. Reed var kona í gildara lági, en þegar
hún nam þess^/furðulegu og fífldjörfu yfirlýs-
ing, þá rann hún kviklega upp stigann, þyrlaði
mér eins og hvirfilbylur inn í barnastofu,
keyrði mig ofan í rúm og manaði mig, með
rækilegri áherzlu, til að hreyfa mig þaðan eða
segja eitt orð það sem eftir var þess dags. Eg
held varla að mér hafi verið sjálfrátt, því eg
svaraði:
“Hvað heldur þú að Reed frændi segði við
þig, ef hann væri á lífi?” Varla sjálfrátt segi
eg, því að tunga mán talaði orðin að vísu en
viljinn sagði ekki til að þau skyldu talast; út.
af mér talaði eitthvað sem eg réði ekki við.
“Hvað?” sagði Mrs. Reed-í hálfum hljóð-
um; hún var gráeygð, með stillilegt og fremur
kuldalegt augna tillit, en nú brá fyrir í þeim
ótta eða eins og henni yrði bylt; hún slepti á
mér handleggnum og starði á mig álíka og hún
vissi varla hvort eg væri barn eða djöfull. Nú
var eg komin í klípuna.
“Reed frændi er í himnaríki og sér til þín,
alt sem þú gerir og hugsar, og pabbi og
mamma líka: þau vita að þú lokar mig inni all-
an daginn og að þú vilt mig feiga.”
Mrs. Reed náði fljótt aftur skapi sínu; hún
hristi mig rækilega, gaf mér sitt undir hvort og
hvarf svo á burt orðalaust. Beta bætti það
upp með klukkustundar áminningar ræðu, og
færðf fram mörg rök og sterk að því a<5 eg
væri vont barn og gjörspilt umfram öll önnur
sem alizt hefðu upp undir húsþaki. Það lá við
eg tryði henni, því að eg fann sannarlega
vondar hugsanir ólga í brósti mínu.
Nú leið jólafastan hjá og hátáðamar fram
yfir þrettánda. Jól og nýár voru hátíðleg hald-
in á Gateshead með venjulegri risnu, gjafir
voru gefn^r, veizlur haldnar og kveldboð. Frá
allri þeirri gleði var eg vitanlega útilokuð;
minn skamtup af skemtuninni var sá að
vera viðstödd daglega þegar Eliza og Georgina
voru færðar í og horfa á þær tritla niður í
stáss stofu, klæddar í þunna kjóla úr híalíni
með hárauðum lindum og hárið vandlega liðað
í lokka; þar á eftir að hlusta á píano eða
hörpu slátt berast upp neðan úr stofum,
frammistöðumann og þjón er þeir roguðust
• með veitingar, glasaglamur, og nið af sam-
ræðum, er gengið var um salsdyrnar. Þegar eg
þreyttist á þessu, hvarf eg frá handriðinu til
barnastofu, er þá var hljóð og mannlaus; þar
var eg sorgbitin að vísu en ekki voluð. Ef
satt skal segja langaði mig alls ekki til veizlu-
sala, því að þegar margir gestir voru saman
komnir,,létu nær allir sem þeir vissu ekki að eg
væri til, ,og ef Beta hefði verið góð við mig og
- kompánleg, þá hefði mér þótt hátíð" að ve”a
með henni á kveldin, hjá því að vera í sal full-
um af herrum og hátíðar búnu kvenfólki, und-
ir ströngu eftirliti Mrs. Reeds. En siður Betu
var, að undir einS og hún hafði búið ungu
stúlkurnar uppá, þá hvarf hún til liinna líf-
legu neðribygða, eldahúss og ráðskonu rúms,
og tók vanalega kertið með sér, þá sat eg með
brúðuna mína í fanginu, unz éldurinn dvínaði
og leit um öxl stöku sinnum til að vita hvort
nokkuð verra en eg sjálf væri á sveimi í hinni
skuggalegu stofu; þegar glæðurnar fölnuðu
afklæddist eg, leysti hnúta og þreifaði eftir
þvengjum og leitaði í bólið mitt undan kulda
og myrkri. Eg tók brúðuna alla tíð með mér í
bólið, manneskjurnar verða að elska eitthvað
og með því að eg fann ekki annað betra að“
festa elsku við, þá tókst mér að finna yndi
í því að elska og hlúa að máðu mannlíkani úr
leir, töturlegu álíkast svolítilli fuglahræðu. Eg
á bágt með að skilja það nú með hve bjána-
legri einlægni eg elskaði þetta leikfang, hugs-
andi öðru hvoru að það væri lifandi og fyndi
til- Eg gat ekki sofnað nema það væri vafið
inn í náttkjólinn minn, og þegar það lá þar
óhult og varmt, leið mér nokkurveginn vel,
eg hélt þá að því liði vel og kendi sælu.
Lengi voru stundirnar að líða, meðan eg
beið þess hlustandi að gestirnir færu eða að
Beta kæmi upp, stundum skrapp hún upp til
að sækja skæri eða fingurbjörg eða ef til vill
færa mér eitthvað matar kyns — bollu eða
ostköku — hún sat á rúmstokknum hjá mér,
meðan eg borðaði og þegar eg var búin, breiddi
hún vandlega ofan á mig og tvisvar kysti hún
mig og sagði: “Góða nótt, Miss Jane!” Þegar
Beta var svona blíð, fanst mér hún sú bezta,
fallegasta og vænsta manneskja í víðri veröld;
°S eg óskaði þess innilega ,að hún væri altaf
svo á&túðleg og blíð, að hún hrinti mér aldrei
né jagaði mig né setti mér fyrir ónærgætnis-
lega, eins og hún gerði of oft. Eg hugsa að
Beta hafi verið vel gefin, ferðug til allra verka
og merkilega vel lagið að segja sögur, hún var
lagleg líka ef eg man rétt, grönn, dökkhærð,
dökkeygð, vel litkuð og nettfríð; en bráðlynd
var hún og mislynd og hafði fremur óskýra
hugmynd um rétt og rangt; en hvað sem að
henni mátti finna, þá þótti mér vænst um
hana af öllum í Gateshead Hall.
Nú var það um dagmál þann fimtánda
janúar, að Beta var farin ofan til máltíðar, en
frænkur mínar voru ekki enn kvaddar á fund
mömmu sinnar; Eliza var að setja á sig hettu
og hlýja útiveru kápu, hún ætlaði út að gefa
hænsnum sínum, en til þess verks var hún
fús og ekki síður til hins að selja eggin ráðs-
konunni og geyma andvirðið. Hún var lagin
til kaupskapar og hafði sterka náttúru til að
safna skildingum; eggin seldi hún og hænsnin
og rætur jurta o gsáð og gróðurkvisti garð-
yrkju stjóra búsins, sem prúttaði vel og lengi,
en keypti þó á endanum alt af henni, eftir
skipun húsmóðurinnar; Eliza hefði víst selt
hárið af höfðinu á sér, ef hún hefði ábatast
vel á því. Slrildingana faldi hún á afviknum
stöðum, vafði í tuskur eða pappírs ræmur;
innistúlkan rakst á eitthvað af þessu falda fé,
og þá þótti Elizu vsíara að trúa móður sinni
fyrir því, gegn okur rentu — fimtíu af hundr-
aði; þá leigu heimtaði hún fjórum sinnum á
ári og skrifaði tölur í litla bók um alt það
brask, með áhyggjusamlegri vandvirkni.
Georgiana sat í háum stól fyrir spegli;
greiddi sér og fléttaði í hár sitt lérefts blóm og
fölnaðar fjaðrir, sem hún hafði fundið í drag-
hólfi uppi á háa lofti. Eg var að búa um
rúmið mitt, og hafði stranga skipun frá Bet.u
að vera búin að því áður en hún kæmi aftur
(því að Beta var farin að hafa mig til vika og
aðstoðar við sitt starf); þegar eg var búin að
brjóta saman náttklæðin og breiða yfir rúmið,
fór eg út að gluggakistu bekk að taka saman
myndabækur og brúðustofu búnað er lá þar á
víð og dreif, þá kallaði Georgiana snöggt, að
eg skyldi láta hennar leikföng vera (því að
hún átti smásmíðið: stóla, spegla, diska og
bolla) ; eg hvarf þar frá og tók nú til að blása
á frostrósirnar á glugganum, svo eg gæti séð
út á grundirnar, sem nú lágu í kólgu dróma
Þá sá eg að grindur opnuðust og vagn kom
inn og rann upp að hallar dyrum, maður steig
úr vagninum og hringdi dyrabjöllu, hvarf svo
inn. Mér mátti á sama standa um gesti, því að
aldrei kom neinn, sem eg var kunnug, svo að
eg lét sem eg hefði ekki séð neinn koma,
heldur fór að athuga lítinn fugl með rauða
bringu, sem hoppaði á kvistum 'kirsuberja trés
er fest var við útiveggínn nálægt glugganum.
Leifarnar af morgunverði mínum, brauði og
mjólk, voru á borði rétt hjá, svo eg hugsaði
mér að gefa litla, hungraða bringurauð nokkra
mola og fór að bisa við að koma upp glugg-
anum . Þá kom Beta þjótandi upp á loft og
inn í barnastofu og segir:
“Miss Jane, farðu úr ermasvuntunni: hvað
ertu að gera þarna? Ertu búin að þvo þér
í framan og um hendurnar, síðan þú komst á
fætur? “Eg kipti aftur í gluggarin, áður en eg
svaraði, því eg vildi koma brauðinu til bringu-
rauðs; eg náði upp glugganum, dreifðu mol-
unum á sylluna og sumum á tréð og svaraði
svo:
“Nei, Beta, eg var að enda víð að dtista.”
“Mikil óþægð er að tarna óg kæruleysi!
og hvað ertu að gera núna? Þú ert rjóð í
framan, eins og þú vitir einhverja skömm á
þig, til hvers varstu að opna gluggann?”
Eg þurfti ekki að svara, því Beta virt-
ist ligga mikið á, hún kipti mér að þvotta-
skápnum, vaskaði mér í framan með sápu og
vatni, sú athöfn var ströng, en stutt, sem
betur fór, stráuk svo yfir grófu handklæði,
hamaðist með stífum bursta á hárinu á mér,
fletti af mér svuntunni, leiddi mig fram að
stiga og bauð mér að skunda ofan, því að eg
ætti að koma til þeirrar stofu þar sem- morgun
matur var etinn.
Eg vildi spyrja hver vildi finna mig, og
hvort Mrs. Reed væri þar ,en Beta hvarf'inn í
barnastofu og lokaði á eftir sér, svo eg tifaði
seint og hægt ofan stigá. Til Mrs. Reed hafði
eg ekki kölluð verið í þrjá mánuði, og með því
að mén hafði verið haldið í barnastofunni þann
tíma, frá árbits, veizlu og stáss stofum, þá
kveið eg fyrir að troða þau ægilegu svið.
Eg stóð nú í hinu víða fordyri, sem var
mannlaust, fyrir dyrum herbergisins, skjálfandi
og full kvíða. Hvílík vesældar bleyða var eg
orðin af ranglátum refsingum! Eg hræddist
að hverfa aftur til barnas.tofu og eg hræddist
að halda áfram til málstofu; einar tíu mínútur
stóð eg kyr, vafin í kvíða; þá gall við bjallan í
árbita stoíu og skar úr: eg mátti til að fara
iþangað.
Eg tók báðum höndurn á hurðarlokunni,
sem var stirð, og reyndi að snúa læsingunni.
“Hver skyldi vilja finna mig?” hugsaði eg.
"Hvern ætii eg sjái fyrir utan Reed frænku —
karlmann eða kvenmann?” Læsingin hljóp til,
dyrnar opnuðust, eg steig inn fyrir, hneágði
mig djúpt og leit upp — á svarta stoð! — svo
kom mér fyrir bein, mjó svartklædd fígúra,
sem stóð á ábreiðu á miðju gólfi, andlitið á
henni líkt og meitluð gríma álíka og gálkn upp
af súlu.
Mrs. Reed sat á sínum vanalega stað við
hlóða eldinn, hún benti mér að koma nær og
sagði við hann ókunnuga halH: “Þetta er
telpan, sem eg átti við, þegar eg leitaði til þín.”
* Haliur: merkir stein eða grjót.