Heimskringla - 15.11.1933, Side 1

y
D. D. Wood & Sons Ltd.
Verzla með ryklaus kol og
kók. “Þeir hafa lagt til
hitann á heimilunum í
Winnipeg síðan ’82”
Símar 87 308—87 309
D. D. Wood & Sons Ltd.
Einka útsölumenn í Winni-
peg á hinum frægu “Wild-
fire” kolum er ábyrgst eru
hin beztu.
Símar 87 308—87 309
XLVIII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 15. NÓV. 1933
NÚMER 7.
FRÉTTIR
Góður námsmaður
Unglingsmaður íslenzkur, Ingi,
Stefánsson að nafni, hefir á
þessu sumri unnið sér það til
frægðar, að leysa af hendi á-
gætt próf í fræðum viðkomandi
bankarekstri. Voru námsgrein-1
arnar sex og hlaut Mr. Stefáns-
son 85 stig í hverri. Tók aðeins
einn nemandi annar í Canada
hærri einkunn en hann. Dregur
rit bankamanna í Canada
(Journal of Canadian Banker’s
Ass’n) nýlega athygli að þess-|
um dugandi íslenzka náms-
manni ,sem gerður hefir nú ver-
ið félagi í bankafélagi Canana.
(Canadian Banker’s Associa-
tion). Mr. Stefánsson er starfs-
maður á Royal-bankanum á
Sargent og Arlington strætum.
Er hann bæði iðjusamur og fær
í starfi sínu. Foreldrar hans
eru Mr. og Mrs. Kristján Stef-
ánsson, 581 Alverstone St. í
Winnipeg.
* * *
Rannsóknninni í
fiskimálum lokið
Rannsókninni sem staðið hef-
ir yfir út af fiskisölu í þessu
fylki og fylkisstjórnin stóð fyr-
ir er lokið. Hefir nefndin er
rannósknina hafði með höndum
komist að þeirri niðurstöðu, að
samtök eigi sér stað í Banda-
ríkjunum, sem fiskimönnum hér
séu í óhag, en að fiskikaupmenn
hér, séu aðeins umboðsmenn
þein-a syðra. Leggur nefndin
til, að fisksölumiðstöð sé sett
upp er umráð hafi fiskisölunnar
í öllum greinum. Ekkert minna
en það álítur nefndin að bæti
ástand fiskimarkaðarins.
* * *
Skýrsla MacMillan
nefndarinnar birt
Við skýrslu þessa, sem birt
var s. 1. laugardag, eru tvö atriði
mikils verðust. Annað er að
hún leggur til að miðstöðvar-
banki sé stofnaður í Canada.
Hitt lítur að því, að bændum sé
séð fyrir bráðabirgðar lánum.
Miðstöðvarbankanum álítur
uefndin að eigi að stjóma af
nefnd, sem óháð sé stjórnum
landsins. Aðalkost hans kveð-
ur nefndin þann, að hann geti
haft betri stjóm á lánum, en
fleiri bankar. Hann eigi hægra
með að vita hvað gjaldþoli þjóð-
arinnar líður og koma í veg
fyrir of geista spákaupmensku.
Af því leiði aftur að verð eigna
og vöru verði ekki eins hvikult
og breytilegt. Og við það fær
athafnalíf þjóðarinnar meiri
festu. Braskið mínkar..
Miðstöðvar bankinn á að hafa
útgáfu peninga landsins með
höndum. Hann á að selja og
haupa gull og silfur. Verðbréf
á hann að selja til'stutts tíma,
aðeins eins árs eða minna.
Sparifé geymir hann en vaxta-
talaust. Mun það nálega hið
eina er öðrum bönkum er alger-
lega eftir skilið að bjargast við,
því útlend peninga viðskifti
lenda að líkindum að mestu hjá
miðstöðvar bankanum.
Lög landsfns um hámark
rentu á lánsfé, sem nú er á-
kveðin 7%, álítur nefndin óþörf
þar sem miðstöðvarbankinn
muni ráða henni.
Einn nefndarmanna, Mr. Bro-
wnlee forsætisráðherra Alberta
fylkis, leggur til, að renta bæði
á inneign í bönkum og á lán-
um, sé lækkuð.
Tveir nefndar-manna, Sir
Thomas White og Mr. Beadry
Leman ,láta þess getið í skýrsl-
unni, að þeir álíti tímana ó-
hentuga til stofunar miðstöðv-
arbanka, þar sem stjórnir hafa
svo miklu að sinna. Hinir þrír
nefndarmennirnir Lord Mac-
Millan, Sir Chas. Addis og for-
sætisráðherra Albertafylkis sáu
ekki neitt í veginum að stofna
bankann nú þegar.
í skýrslunni er þörfin sýnd
fyrir því að veita bændum
bráðabirgðarlán. En um fyrir-
komulag þeirra lána gerir
nefndin engar tillögur.
Mál þau er skýrslan fjallar
um verða ein af veigamestu
málum sambandsþingsins á
þessum vetri.
•¥ * *
Úrslit kosninganna
á Þýzkalandi
Útkoma kosninganna, sem
fóru fram s. 1. sunnudag á
Þýzkalandi, er sú, að Hitler
flokkurinn sópaði að sér megin
hluta allra atkvæða, eða um 40
miljónum, en andstæðingar
hlutu rúmar 2 miljónir.
Um níutíu af hundraði allra
kjósenda greiddu atkvæði.
Kosningarnar snerust um
stefnu Hitlers í utanríkismálum.
Stendur þjóðin honum samein-
uð að baki.
Hafa þeir allir greitt skattinn j kemur og fari vaxandi, væri
nema þessir áminstu. Varar það hið æskilegasta. Takmark-
fylkisstjómin þá við, að ef þeir
ekkl geri sem lögin ákveða,
verði skatturinn með málsókn
af þeim tekinn og falli bæði
málskostnaður á þá og 1Ö% í
viðbót við skattskuldina. Talar
fylkísstjórnin ennfremur um,
að stefna sambandsstjórninni
fyrir að halda ekki skattinum
eftir af launum verkamann-
anna. En þar mun á tæpum
málum haldið, því sambands-
stjórnin neitaði í byrjun, að
innheimta skattinn fyrir Mani-
toba stjórnina ,sem og fyrir
fylkisstjórnina í British Col-
umbia fyrir tveimur árum, er
vinnulaunaskatturinn var þar
löggiltur.
* * *
Vertíðarlok II, eftir
Magnús Jónsson (frá Fjalli)
Fyrir nokkrum árum kom út
bók eftir sama höfund,
ið sem íslendingar í þessum bæ
ættu að keppa að, og raunar
hvar sem þeir búa, er það, að
hvert íslenzkt barn verði tal-
andi og lesandi á íslenzka
tungu.
* * *
Gengið
Cana<
í kauphöllinni í New York 1|
cents hærri en Bandaríkja
dollararinn. Þeir sem eitthvað
eiga í Canada verðbréfum í
Bandaríkjunum, sem nú nema
um 200 miljón dollurum, hafa
því í fyrsta sinni á tveim síðast
liðnum árum, eitthvað fyrir
snúð sinn.
Sigurður Jónsson Vídal
. i
CANADA NÁMSJÓÐURINN
Fáranlega sögu um stofnun
þessa gjafasjóðs til minningar
um 1000 ára afmæli Alþingis,
ogjflytur blaðið “Free Press” á
nefndist hún “Vertiðarlok”. Var
efni hennar smásögur, blaða-
greinar, ræður og molar. Ver-
tíðarlok II, er viðbót við fyrstu
bókina eða framhald af henni.
Fagna nazistar sigrinum með Efni hennar, er og svipað hinnar
veizlu höldum um land alt. Telja
þeir þau undur gerst hafa, að
þjóð sem um mörg ár hefir ver-
ið tvístruð, sé sameinuð.
Með þessum kosninga-úrslit-
um álíta Frakkar að Hitler muni
nú hiklaust stíga
sem honum hefir
umhugað um, en það er að rifta
Versalasamningunum.
Að v'ísu er það ekki víst, en
með þjóðarviljan sér að baki,
mun Hitler reyna að fá nýja
samninga gerða um skuldamál-
in. Þjóðin mundi lýsa velþóknun
sinni á því, eigi síður en hún
hefir gert á úrsögninni úr Al-
þjóðafélaginu og samvinnuslit-
unum við afvopnunar ráðstefn-
fyrri bókar, ágætlega skrifaðar
hugleiðingar um margvísleg
efni. Bókin hefði eins vel mátt
heita “Heimspeki íslenzks al-
þýðumanns”, og nokkuð annað.
Og viðhorfi eða heimspeki ald-
það sporið j raða alþýðumannsins, eftir 82
lengi verið ára lífsreynslu, er gagn og gam-
an að kynnast. Af hinni fyrri
bók hans, er mönnum og kunn-
ugt um, að frásögn hans er
skír og greindarleg.
Vertíðarlok II, er 100 blaðsíð-
ur að stærð. Kostar bókin í
kápu 50 cents og fæst hjá bók-
sölum, höfundi og Viking Press
Limited.
* ¥ *
Rúnasteinn hjá
una, með atkvæða greiðslunni
í þessum kosningum.
* * *
Sandy Hook?
í fyrradag fluttu dagblöð þessa
bæjar þá frétt, að rúnasteinn
Magnús læknir Hjaltason jhefði fundist hjá Sandy Hook,
fluttur til Winnipeg á vestur strönd Winnipeg vatns,
Þess hefir láðst að geta, að 7 mílur fyrir sunnan Gimli.
fyrir nokkru flutti Magnús; Enskur maður fann seininn og
læknir Hjaltason frá Baldur,
Man., til þessa bæjar. Er hann
færði dagblöðunum einhverja
eftirmynd af “rúnunum”. En
laugardaginn var, í tilefni af
hingað komu fyrsta nemendans,
Ófeigs læknis Ófeigssonar, er
styrks nýtur af sjóðnum. Skýrir
blaðið svo frá að sjóður þessi
hafi átt upphaf sitt með bréfi er
Dr. E. J. Brandson hafi lesið
upp, sem forseti hinnar cana-
disku sendinefndar, á Alþingis-
hátíðinni 1930! í bréfi þessu,
er verið hafi frá forsætisráð-.
herra Canada, geti forsætisráð-
herran þess, að í huga sínum1
sé að ákveða einhverja við- j
eigandi gjöf frá Canada til ís- ^
lands, til minningar um hátíð-
ina, en að öðru leyti skuli gjöf-
in ákveðin með samkomulagi
við stjórn íslands. Hafi svo
formaður sendinefndar og stjórn
íslands komið sér saman um
stofnun námsjóðs, upp á
$25,000, er síðan hafi svo verið
veitt.
Hvaðan blaðið hefir þessa
frétt er ekki erfitt að gizka á.
en til hvaða gagns að slíkur
samsetningur á að vera, er öllu
erfiðara að skilja. Hið ein-
kennilega er að blaðið skýrði
frá stofnun sjóðsins fyrir ári
síðan og fór þá rétt með. Hið
eina sem rétt er í frétt þessari
er það sem getur forsætisráð-
6. maí 1853 —24. sept. 1933.
Vits er þörf
Þeims viða ratar
Pás er fróðum vant.
Hm.
þegar byrjaður á læknisstörfumjþetta er með öllu órannsakaðjherra MacKenzie Kings að hann
hér og er að hitta daglega að
682 Garfield stræti. Stundar
hann almennar lækningar, jafn-
framt sérgrein sinni, sem er
lækning taugasjúkdóma.
enn, svo miklar reiður er ekki
á það að henda.
Síðan “Kensington steinninn”
fanst í Minneota árið 1899, hef-
ir sú hugmynd verið rík í hug-
Dr. Hjaltason hefir um morg um manna, að íslendingar frá
undanfarin ár iðkað læknisstörf j Grænlandi muni hafa komið
á ýmsúm stöðum meðal íslend- j hingað til Manitoba 1362 (eins
inga út um þetta fylki. Ber og menn hafa þózt lesa á þeim
öllum saman um það, að hann
sé bæði góður læknir og gegn-
asti maöur í hvívetna. Og þá
höfum vér hitt af sjúklingum
hans og aðra er læknisstarfi
hans hafa kunnugir verið, er
fullyrða að glöggskygnari mann
honum á sjúkdóma myndi erfitt
að finna. Kemur það og mjög
vel heim við það, sem eftir
ágætum lækni í þessum bæ er
haft um dr. Hjaltason, en það
er, að aldrei hafi það brugðist,
að sjúkdómar sjúklinga hans
hafi reynst þeir, er dr. Hjalta-
son sagði þá vera. Álítum vér
það svo góð meðmæli, að vert
sé á að minnast og rétt-
mætt þar sem nýr verkamaður
að minsta kosti í víngarði þessa
bæjar á í hlut.
* * *
Hótar málsókn
Fylkisstjórnin í Manitoba hót-
ar þeim málsókn, er ekki eru
ennþá farnir að greiöa vinnu-
launaskattinn. Á meðal þeirra
sem enn hafa ekki greitt hann
eru 600 þjónar sambandsstjórn-
arinnar í fylkinu. Alls vinna
fyrir sambandsstjórnina hér
nokkuð yfir tvö þúsund manns.
steini) og að þeir hefðu komið
um Hudsons-flóann og niður
Nelsons-ána til Winnipeg-vatns
þykir líklegt. En gallinn er, að
norrænu-fræðingar á norður-
löndum, álíta ekki norrænt
rúnaletur á þeim steini, þó pró-
fessor Hjálmar Holand við Wis-
consin-háskóla teldi þar rúnir,
vera sem lesa mætti úr.
* * *
fslenzkukensla
Þjóðræknisfélagsins
Eins og tilkynt var í blöðun-
um í síðustu viku, var kenslan
byrjuð á laugardaginn var í
Jóns Bjarnasonar skóla. Kenn-
arar voru 5, og aðsókn góð, alls
komu 76 börn. Var þeim skift
niður í 5 bekki og stóð kenslu-
tíminn yfir frá kl. i tíu til 11.
Kennararnir voru þessir: séra
Runólfur Marteinsson, próf. Jó-
hann G. Jóhannsson, Miss Sal-
óme Halldórsson, Miss Inga
Bjarnason og Miss Vilborg
Eyjólfsson. Skólinn verður end-
urtekinn á hverjum laugardegi
nú fram að jólum, og svo upp
úr hátíðum og fram til vors.
Búist er við að aðsókn verði
mikið meiri á laugardaginn
hafi gefið í skyn að hann hugs-
aði sér að sæma ísland viðeig-
andi minningargjöf. Lýsti hann
því yfir í þinginu í maí lok
1930, en svo náði stjórn hans
ekki endurkosningu sumarið
1930, og féll það því í hlut eft-'
irmanns hans, Rt. Hon. R. B.
Bennetts, að fiullkomna þetta
loforð, og ákveða hversu gjöf-
inni skyldi háttað, sem hann
gerði með þings og ríkisráðs
samþykt í maí 1932. Farið var
fram á við blaðið “Free Press”
að það skýrði frá hvaðan það
hefði þessa sögu sína, en það
var leyndardómur sem það
mátti ekki láta uppi. Eigi hefir
það heldur leiðrétt þessa mis-
sögn þó bent væri því á hversu
sjóðurinn væri tilkominn. Fyrir
blaðinu er það eins og að nefna
kjöt á föstunni að láta Rt. Hon.
R. B. Bennetts vera að nokkru
Fyrir rúmum sjö vikum síðan,
andaðist að heimili sínu á Fitj-
um í Nýja íslandi bænda öld-
ungurinn, Sigurður Jónsson
Vídal. Með honum er einn
hinna mætustu manna til mold-
ar genginn er ,á öndverðri tíð
bygðu Nýja ísland og þar hafa
búið fram til síðustu tíma. Sig-
urður var vel kunnur utan og
inna bygðarlags síns, mann-
kosta og drengskapar maður.
vel að sér, djúpspakur og stað-
fastur í lund. Hann var lipur-
menni hið mesta en fór þó
jafnan sínu fram, með fullri
vinsemd, jafnt við þá sem hon-
um voru ósamdóma sem sam-
dóma. Glettinn gat hann verið í
orði og gamansamur, er öfgum
og ósanngirni var að mæta, en
aldrei úr hófi fram. Hann var
jafnlyndur og eigi margskiftinn,
tryggur vinum sínum og ráð-
hollur, glaðvær og gestrisinn og
búsýslumaður góður.
Sigurður var fæddur á Kamb-
hóli í Víðidal 6. maí 1853. For-
komust eru: Sigurrós hjúkrun- .
arkona, nú til heimilis í Winni-
peg, eftirlitskona með heilbrigð-
ismálum við barnaskóla fylkis-
ins; Haraldur, druknaði í Win-
nipegvatni siðla haustsins 1908;
Sigvaldi bóndi við Hnausa í
Nýja íslandi og Rögnvaldur
verzlunarmaður og gestgjafi í
Hodgson, Man. Þá fluttu og
með þeim Sigurði mágur hans
og tengdamóðir, Grímur Gríms-
son og Anna Bjarnadóttir, er
hjá þeim dvöldu eftir það, til
dánardægurs. Þrjú börn eign-
uðust þau hjón eftir að hingað
kom: Sigríði er andaðist 15 ára
gömul 1904, Steinunn og Gest
er hvorug hafa að heiman farið
en hin síðustu ár, staðið fyrir
búi foreldra sinna.
Seint í september komu þau
Sigurður og Kristín til Winni-
peg, en héldu áfram, rakleiðis
til Nýja íslands. Settustu þau
fyrst að á landi, er áður hafði
verið numið, og nefnt var á
Eyrarbakka, bjuggu þar í tvö
ár, en færðu sig svo á heimilis-
réttarland, er Sigurður nam,
nokkru norðar og nefndi á Fitj-
eldrar hans voru Jón bóndijum. Þar hafa þau búið síðan
Jónsson á Kambhóli, Oddssonar.og hýst vel. Stendur húsið á
og Sigríður Illugadóttir Þor-'vatns bakkanum rétt við hinn
steinssonar. Móðir Sigríðar,, forna þjóðveg nýlendunnar; og
konu Illuga Þorsteinssonar, var!hefir verið mörgum kærkominn
Bríet dóttir séra Snæbjarnar í áningarstaður er um veginn
Grímstungum (Haldórssonar, hafa farið. Hefir jafnan verið
biskups á Hólum) og Sigríðar gestkvæmt á Fitjum.
Sigvaldadóttur prests á Húsa-
felli. Er það hin svonefnda
Snæbirninga ætt, fjölmenn hér,
en þó einkum á íslandi.
Um 1862 andaðist Jón faðir
Sigurðar, ólzt Sigurður eftir það
upp hjá móður sinni til fulltíða
aldurs. Tók hann við búi henn-
ar á Kambhóli 1877, en hún
andaðist ári síðar. Færði Sig-
urður sig þá skömmu seinna
getið, er til virðingar oð vin-|að Torfustöðum í Miðfirði og
sælda má vera.
Um hið íslenzka “propag-
anda” í fregninni þarf ekki að
fjölyrða. Saga þessa námssjóðs-
máls hefir verið sögð í báðum
íslenzku blöðunum og er því
fólki svo kunn, að engra á-
réttinga þarf með. Hins vegar
er sá fréttaburður næsta bros-
legur, að maður ekki segi ána-
legur, eftir það alt sem á undan
hefir gengið. — En liðnir dagar
líða hjá, og yfir atburðina fyrn-
ist, svo að eigi verða greindir,
eftir að sporin eru týnd og göt-
urnar grasi vaxnar.
bjó þar, það sem eftir var dvalar
hans á íslandi.
Kona Sigurðar er Kristín
Grímsdóttir Magnússonar og
Önnu Bjarnadóttur, er um all-
mörg ár bjuggu á Refsteins-
stöðum í Víðidal, hin mesta
sæmdar og dugnaðar kona.
Sumarið 1887 seldu þau Sig-
urður og Kristín bú sitt á Torfu-
stöðum og fluttu alfari til Vest-
urheims. Bömin voru sex og öll
ung, og dóu tvö þau yngstu, um
haustið eftir að hingað kom, er
hétu Sigríður og Ingi, á öðru og
fyrsta ári. Hin er til aldurs
Þá um allmörg undanfarin ár,
eða frá 1881 hafði verið prests-
laust í Nýja íslandi en um vor-
ið, sama árið sem Sigurður
kernur þangað, var prestur kall-
aður til nýlendunnar, frá ís-
landi, séra Magnús J. Skapta-
son. Kom hann vestur í júlí-
mánuði, og á almennum full-
trúa fundi er haldinn var að
Árnesi 13. ágúst tók hann form-
lega við prestsþjónustu safnað-
anna er þá voru fimm að tölu í
nýlendunni; Mikleyjar, Bræðra,
Breiðuvíkur, Árnes og Gimli
söfnuðir. Settist hann fyrst að
hjá Bræðrasöfnuði við íslend-
ingafljót en nam svo nokkru
seinna heimilisréttarland sunn-
an við Sigurð, og nefndi að
Hnausum, eftir hinu foma ætt-
aróðali frænda sinna, Hnaus-
um í Þingi í Húnavatnssýslu.
Var þar settur póstafgreiðslu-
staður fyrir Breiðuvík.
Með fulltrúa fundi þesum, er
að ofan er n^fndur var stofnað
Frh. á 4. bls.