Heimskringla - 15.11.1933, Page 2

2. SÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 15. NÓV. 1933
FRÁ RÓMABORG
Eftir Kristinn Ármannsson
I.
Á Janiculushæðinni fyrir
l.andan Tíberfljót í nýrri hluta
Rómaborgar, liggur undurfagur
skemtigarður vaxinn alskonar
suðrænum trjágróðri, með vina-
legum rjóðrum og skrautlegum
gosbrunnum. Frá aðalinngangi
garðsins liggja fögur pálmviðar-
göng upp að snotru húsi í miðj-
um garðinum. Húsið og garð-
urinn nefnast ýmist Villa Sci-
arra eöa Villa Wurtz; síðara
nafnið er heit auðugs, þýsks
Amerikana, sem átti alla þessa
eign. Við dauða hans ánafn-
aði ekkja hans alla eignina í-
calíka ríkinu í djúpri lotningu
fyrír Mussolini, eins og stendur
á marmaraplötu, er greypt er
inn í húsvegginn. Lét ekkjan
svo ummælt, að garðurinn
skyldi vera opinn öllum Róma-
lýð, — enda er hann einna
mest sóttur af hinum mörgu og
fcgru skemtigörðum borgarinn-
ar, — en húsið skyldi notað til
eílingar germanskrar menning-
ar, skyldi vera miðstöð hennar
í Rómaborg. Eg skoðaði stofn-
un þessa í sumar, þegar eg var
í Róm; hafði eg meðmælabréf
frá sendiherra ítala í Kaup-
stórri bókasendingu í haust frá
Noregi. En einna mest var
honum hugleikið að fá dálítið
íslenzkt safn. Hafði hann beð-
ið ítalska ræðismanninn í Kaup-
mannahöfn um að vera sér
hjálplegur, og fyrir atbeina
hans, Sigfúsar bókavarðar
Blöndals, Guðmundar lands-
bókavarðar Finnbogasonar og
góðvild íslenzkra stjórnarvada
og íslenzkra bókaútgefanda og
fleiri, mun ósk próf. Gabetti
rætast innan skamms.
— Er vel farið, að ísland
verði ekki eitt Norðurlanda
þar út undan, því að Rómaborg
er, eins og kunnugt er mikil
menningar miðstöð, — margir
stunda nám við stofnun þessa,
og þeir, sem germanskri og
norrænni menningu unna, heim
sækja hana, þegar þeir koma
til Rómaborgar.
Próf. Gabetti kvaðst ætla að
sjá svo um, að ítalska fræðslu-
málastjórnin sendi íslandi dá-
lítið ítaskt bókasafn. Ætti
þeirri gjöf að vera vel tekið hér,
enda hafa íslendingar svo mikil
við skifti við ítalíu, að þeir hafa
fulla ástæðu til þess að kynnast
menningu hennar.
II.
fessorar háskólans þar fyrir- blómareitum og myndastyttum;
lestra um rómversk fomfræöi, j standi vnaóur miðja vegu á
bókmentir og sögu og veittu ken
slu á ítölsku; fór alt fram á
því máli, og áttu þátttakendur
að tala það mál sín á milli, þeg-
ar þeir komu saman, en það
gekk reyndar misjafnlega vel.
Svo fóru til þess valdir pró-
fessorar með okkur um borgina
til þess að sýna okkur söfn og
ýmsar fornleifar, en á sunnu-
dögum fórum við í skemti- og
fróðleiksferðalög um nágrennið,
var það ágætlega fallið til þess
að .auka viðkynningu milli full-
trúa hinna ýmsu þjóða.
Því miður gat eg aðeins tekið
þátt í fyrri hluta námskeiðsins
(júlí mánuð): En þrátt fyrir
alt of sttutan tíma og alt of
mikinn hita (30—35 stig í
skugganum og aldrei ský á
lofti) er mér þessi tími ógleym-
anlegur vegna viðkynningar
minnar bæði við stórfelda menn
ingu, yndislegt land og ástúð-
lega þjóð.
III.
“Róm var ekki reist á einum
degi” er málsháttur, sem sann-
ast, þegar gengið er um götur
Rómaborgar. Engin borg gefur
eins glögga hugmynd um þró-
un sína og breytingar gegn um
aldirnar. Engin borg á sér auð-
Á síðari árum hafa ýmsir há-
skólar í helstu menningarlönd-
mannahöfn til forstjóra stofn-I um tekið upp þann sig að halda Ugrj 0& stórfedari sögu. í engri
unarinnar. Hann heitir Gabetti j sumar námskeið aðallega fyrir bPrg mætast fornöld, miðaldir
og nýi tíminn eins og í henni;
rústir veglegra hofa og annara
ttórhýsa íoraldarinnar standa
við hliðina á kirkjum og aðals-
og er prófessor við háskólann í | erlenda kennara, vísindamenn
Rómaborg í germönskum fræð- og aðra mentamenn, sem vilja
um. Talar hann auðvitað þýsku'verja sumarleyfinu til þess að
ágætlega, en les auk þess flest kynnast menningu annara
Norðurlandamál, hefir hann m. þjóða, eða nýjungum og fram- i höllum miðaldanna og skraut-
a. þýtt á ítölsku öll rit danska förum í sinni sérgrein. ítalir ji)ýgUm nútímans. Og fáar borg-
skáldsins I. P. Jaeobsen. Einnig hafa ekki verið eftirbátar á því ir ],afa orðið að sæta jafn
hefir honum oft verið boðið að svið, enda voru sumir ítalskir rniklum umskifturr, að veg o
halda fyrirlestra við ýmsa há- háskólar heinrsfrægir þegar á vai,p Pg Rónraborg. Á blóma-
skóla bæði á Þýskalandi, Hol- nriðöldum. Slík nánrskeið eru
landi og Norðurlöndum. Kvaðst nú haldin á hverju sumri í
bann hafa kynt sér dálítið forn- helstu háskólaborgum ítalíu. —
íslenzk en lítið nýíslensk fræði, Háskólinn í Rónraborg hélt eitt
en sig hefði lengi langað til að h'kt námskeið í sumar, mánuð-
koma til íslands og mundi hann ’na júlí—ágúst. Voru þátttak-
láta verða úr því við fyrsta endur óvenjulega fáir bæði
tækifæri. Þótti honum gaman vegna kreppunnar (gengi ýmsra
að fá heimsókn af íslendingi, og Ianda lækkar ,en ítalska líran
sýndi hann mé^ alt húsið hátt hækkað stórum) og mikils sum-
og lágt. Fórum við að lokum arhita. Samt voru þar um 40—
upp á þak hússins, en þaðan er 1 50 manns frá einum 17—18
hið fegursta útsýni yfir borg- þjóðum; þar af voru 2 frá Norð-
ina, sem hugsast getur, yfir 400 urlöndum: danskur rektor einn
kirkjur hennar, fjölmörgu söfn j og eg. Þótti mönnum íslend-
og hallir, breiðu torg og fögru ; ingurinn vera fáséður fugl
garöa, og yfir Tiberfljótið, sem I þarna, en alstaðar var mér sýnd
liðast í mörgum bugðum gegn
um borgina, en beint framund-
an í fjarska blasa við Albana-
fjöll og til vinstri Socratefjall,
sem latneska skáldið Horatius
kveður um. Mestan hluta húss-
ins fyllir þýska bókasafnið, sem
er stórt og fullkomið safn, þar á
meðal er sérstakur salur fyrir
þýska músík. — Svo er allstórt
danskt bókasafn og dágott
sænskt safn, og vísir að norsku
safni ,en próf. Gabetti átti von á
hin mesta vinátta og kurteisi.
Eftir að Balbo og flugmenn
hans komu hingað var viðkvæð-
ið oft, þegar eg var kyntur
enhverjum Itala: “Nú, eruð þér
frá landinu, þar sem Balbo okk-
ar er nú, og þar sem hann og
menn hans hafa fengið svo góð-
ar viðtökur.”
Námskeiðið var haldið í heim-
kynnum ítalsk-ameríska félags-
tímum sínum á keisaraöldinni
þegar hún var höfuðborg og
n.iðd 'pil ne rjisii'S, voru íbúar
henuar alt að tveim miljónum,
en á verstu niðurlægingartím-
u:n rr.iðaldanna komst sú tala
niður í 13 þúsund! Nú er íbúa-
talan rúm ein miljón og eykst
rnjög ört. Á síðustu árum hef-
ir veriö gert afar mikið til þess
að skreyta og fegra borgina, og
hefr Mussolini sýnt bæði vilja
og getu í þeim efnum: Ný stór-
hýsi hafa risið upp, en gömul,
brörleg hús rifin niður, þar sem
þess þurfti með, og ný torg og
nýjar götur lagðar. Sem dæmi
má nefna hina nýju, breiðu og
skrautlegu götu, Ríkisgötuna
(Via dell-Impero), sem liggur á
milli Colosseum, stórkostlegra
rústa af feiknarstóru hringleik-
húsi frá tímum Títusar keisara,
og skrautlegs minnisvarða fyrir
Viktor Emanúel konungs, fyrsta
kcnungs hinnar sameinuðu I-
talíu. Þar voru áður þröngar
götur og hrörleg hús, en nú er
ins í fagurri höll við aðalgötu j alt rifið niður og í þess stað
borgarinnar. Héldu helstu pró- komiti afarbreið gata með
þeirri gctu, sést á aðra hönd
Colosseum, tákn fornaldarinnar,
og á hina Vilrtor Emanúel minn-
isvaröinn, tákn nýja tímans.
Sá, sem kemur til borgarinn-
ar í fyrsta sinn, og þýtur um
götur hennav í ferðamannabíl,
finst. hann ef til vill hafa séð
hana alla fyrsta daginn. En
gefi hann ::ér tíma til þess að
halda heimsókninni áfram eina
viku ,skilst honum, að þá fyrst
er hann að byrja að sjá hana;
til þess að kynnast borginni og
ótæmandi menningfjársjóðum
hennar til íullnustu mundi varla
nægja heil mannsæfi, því að
hún er heil veröld, eins og
Gothe áemst að orði: “Eine
Welt zwar bist du, o Rom!”
IV.
Það er seinni hluti dags, og
steikjandi sólarhiti. Eg reika út
frá Corso Umberto Primo inn á
aðaltorg borgarinnar, Venezíu-
torgið (Piazza Venezia), þar
sem Venezíuhöllin, embættisbú-
staður Mussolini, stendur. Eg
heyri ys og þys og hljóðfæra-
slátt ,en nálgast, og sé brátt, að
eitthvað er á seiði. Hundruð og
þúsundir pilta og stúlkna, öll
í einkennis búningi ungra fas-
cista, streyma inn á torgið í
þéttum fylkingum og með hljóð-
færaslætti, en nema öll staðar
fyrir framan höllina og hefja
þar ópið “duce! duce!” (for-
ingi! foringi!) og fascistasöng
inn, “giovanezza” (æska). Eg
hugsaði með sjálfum mér, að nú
gæfist mér sennilega færi á að
sjá hinn mikla mann og heyra,
því að unga fólkið mundi ekki
hætta, fyr en hann kæmi fram
á svalirnar. Reyndist það rétt,
þó að nokkur bið yrði á því.
Eftir drykklanga stund opnuð
ust hurðirnar út að svölunum
og fram á þær gengur maður í
hvítum einkenntebúningi sjó-
liðsforingja, frekar lágur maður,
en samanrekinn, andlitið ákaf-
lega svipmikið og höfðinglegt,
og skein vilji og orka út úr
því; þetta var Mussolini. Þegar
hann kom fram ætlaði fagnað
arópunum aldrei að linna; loks
lyfti hann upp hendinni í kveðju
skyni að rómverskum sið. Datt
þá alt í dúnalogn. Mælti hann
því næst nokkrum hvatningar-
orðum til unga fóksins, og var
þeim tekið með ógurlegum
fögnuði; hefi eg aldrei séð eða
heyrt aðra eins hrifningu. Mus-
solini er eflaust höfðinginn, for-
inginn, sem allur þorri þjóðar-
innar ber óbifandi traust til. -
—Lesb. Mbl.
ENDURKJÓSIÐ
Bæjarráðsmann PAUL
BARDAL
BÆJARRAÐIÐ 1931—1932 hefir:
Varist tekjuhalla.
Varðveitt lánstraust bæjarins.
Fært niður útgjöld um hundruðir
þúsunda.
Viðhaldið hinni sömu bæjarþjón-
ustu.
Skift sanngjarnlega við hvoru-
tveggja, skattgjaldendur og —
styrkþega.
Ekki hækkað skatta.
Hann styður tillöguna að leggja
þjóðveg frá Saiter brúnni til
Portage Ave. sem stungið hefír
verið upp á.
Veita vinnu við þjóðeigna fyrir-
tæki í stað beinna meðlaga.
Veita styrk til iðnaðarmála nefnd-
arinnar.
Greiðið atkvæði með umsækjenda
sem fæddur er og alinn upp í
kjördeildinni
FORNDYS FUNDIN SKAMT
FRÁ STAFNSRÉTT
Draumsýn finnanda
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU
LESIÐ HEIMSKRINGLU
BORGIÐ HEIMSKRINGLU
VERÐIÐ NIÐURFÆRT!
-—0g Poker Hands, líka!
i
Meira tóbak nú í öllum pökkum.
Það borgar sig að
“Vefja sínar sjálfur”
með
TURRET
FINE CUT
VINDLINGA TOBAK
Geymið Poker Hands
Imperial Tobacco Company of Canada. Limited
Miðvikudaginn 20. september
ráku gangnamenn fjársafn nið-
ur Lækjahlíðarrana við Fossdal
að Stafnsrétt í Svartárdal. Tveir
Skagfirðingar meðal gangna-
manna — þeir Vilhjálmur Sig-
urðsson og Sigurður Óskarsson
— fundu þá höfuðkúpu af
manni við fjárgötuna. Aðgættu
gangnamenn staðinn, og virtist
þarna vera leifar fornrar dysjar.
Rétt þarna hjá urðu þeir varirj
við hrossbein, er bentu til þess,
að þarna hefði hestur verið
dysjaður.
Þeir tilkyntu hreppstjóra, Ste-
fáni Sigurðssyni á Gili um fund
þenna, og afhentu honum lítinn
hlut úr kopar ,er þeir höfðu
fundið nái,ægt höfuðkúpunni.
Síðan símaði hreppstjóri þjóð-
minjaverði Matthíasi Þórðar-
syni, og er frásögn sú, sem hér
birtist eftir honum höfð. Hann
fór norður og athugaði dysina.
Einkennileg draumsýn.
En áður skýrt er frá rann-
sóknum hans ,er rétt að víkja
sögunni að einkennilegum
draum, er finnandi dysjarinnar
Vilhjálmur Sigurðsson varð fyrir
HBEINSIÐ
Svína-stíur
Hænsnahús
með
ROYAL
CROWN
FLAKED
LYE
IOO% PURE
Ttl hundrað fleiri nota
á heimilinu og búinu.
Sérstök kostaboff.
I Þér fáið stórt stykki I
af Coco-Pumice sápu I
fritt. Sendið nafn árit-1
un og 10 miða af Royal I
Crown Flaked Lye, til f
WRITE FOR FREE PREMIUM LIST
The Royal Crcwn Soaps Ltd.
Winnipeg
Hafði Sigurður strax orð á því,
hversvegna Vilhjálmur væri svo
fölur, og spurði hvort hann
hefði orðið veikur. En Vilhjálm-
nr bar á móti því, og sagöi
ekki hvað fyrir sig hefði borið.
Hauskúpan fundin
Það var fyrst daginn eftir að
daginn áður, þriðjudaginn 19. j'Þe^r félagar tara um Lækjar
september.
Þann dag var hann í fyrir-
stöðu fyrir fé þarna skamt frá
þar sem dysin fanst. Var hann
einn síns liðs.
Á hanii sótti svo mikill svefn
að hann varð að leggja sig fyrir.
Er hann hafði fest svefninn
birtist honum í draumi maður
einn hraustlegur mjög, hvatleg-
ur og vígalegur. Kom Vilhjálmi
þegar til hugar í svefninum, að
ef þéssi maður vildi sér nokkurt
mein gera, þá gæti hann ekk-
ert viðnám veitt.
Nú þótti Vilhjálmi sem þessi
aðkomumaður kæmi til sín og
staðnæmdist hjá sér, án þess að
sýna nokkuð ilt af sér.
En í sama bili og aðkomu-
maður staðnæmdist sér Vil-
hjálmur rýting á lofti, er stefn-
ir á brjósti komumanns, og er
rýtingur rekinn í brjóst hans.
Varð Vilhjálmi mjög hverft við
þessa sýn, og hrekkur upp af fra 9- öld
hlíðarrana, og sér annar þeirra
eitthvað hvítleitt við götuna,
hefir orð á því hvað þarna muni
vera, en hinn telur að sé
steinn. Þó huga þeir að því
nánar, og sjá að þarna er haus-
kúpa. Og að fundinni dysinni
segir Vilhjálmur frá fyrirburðin-
um daginn áður.
Þjóðminjarvörður rannsakar
staðinn
Nú víkur sögunni til ferða
þjóðminjavarðar.
Það var þ. 2. okt. að hann
fór ásamt Stefáni Sigurðssyni
hreppstjóra á Gili og tveim öðr-
um bændum til að athuga dysj-
ar þessar.
Koparhlutinn, er þeir gangna-
menn færðu hreppstjóra hafði
lann athugað áður.Er það sproti
af ólarenda, frammjór, með lag-
lega gröfnu verki beggja vegna,
og vargshaus yst. Virtist vera
svefninum.
En ekki fekk Vilhjálmur hald-
ið sér lengi vakandi. Á hann
seig sami höfgi á ný og sofnaði
hann út af.
Er hann var sofnaður, birtist
honum sami maður aftur. Þótti
Vilhjálmi nú sem maður þessi
scgði við sig: “Þessu er leynt”.
Að því búnu þótti Vilhjálmi
draumurinn breytast, og virtisj,
honum hann nú líða sömu kval-
irnar og hinn vegni maður hafði
tokið út af sárinu.
Og enn breyttist ástand Vil-
hjálms í svefninum. Þótti hon-
um sem hann Hggja undir ' svo
þungu og ónotalegu fargi, að
hann mátti sig hvergi hræra.
Er hann vaknaði upp úr þessu
ástandi, var hann mjö máttfar-
inn og leið illa.
Skömmu síðar um daginn
hitti 'Sigurður Óskarsson Vil-
hjálm þarna í fyrirstöðunni.
Dysjar þessar eru 500—600
m. sunnanvið núverandi Stafns-
rétr, en mjög skamt frá tóftum
af eldri réft þarna í Lækjhlíðar-
rananum.
Um dysjarnar segir þjóð-
minjavörður M. Þ. m. a.:
Maunsdysin virðist hafa eyðst
af vatni og vindi en umferð
stutt aö eyðing hennar, því fjár-
safn hefir verið rekið þarna um
til rétta. Höfuðkúpan ein var
ber, önnur bein hulin moldu, og
var lág þúfa yfir, með nokkur-
um steinum ofan á, óreglulega
settum.
Voru steinar þessir nú teknir
upp, og moldin tekin varlega
burtu. Brátt kom annar lang-
leggurinn í ljós. Hann virtist
vera úr meðalmanni á vöxt.
Nokkurir hryggjarliðir fundust,
efri gómur, í tvennu lagi, en
engir kjálkar, né tennur úr
þeim. Ennfremur fundust leggir