Heimskringla - 15.11.1933, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 15. NÓV. 1933
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
hnegjast að því að leggja þá
undir dóm skynseminnar. En
það þótti háskaleg villa.
Þetta ár, sem hér um ræðir,
er eitt hið viðburðaríkasta í
trúarsögu íslendinga bæði hér
og heima. Sumarið áður birti
séra Matth. Jochumsson all
skorinorða ritgerð í Fjallkon-
unni, og gerði þar grein fyrir
skoðunum sínum. Játaði hann
tvímælalaust að hann hallaðist
að skoðun Únítara. Varð þetta
efni til all svæsinna blaðadóma
er vöktu almenning af dvala.
Þá var og hafin Únitarisk kenn-
ing meðal ísl. í Winnipeg. Gaf
það nýtt efni til ritgerða, er
deildu mjög á skynsemis trú,
og þá dul er menn ætluðu sér,
að láta vitið ráða fyrir sér í
trúarefnum! En hversu sem
skynseminni er hallmælt, er erf-
itt að komast af án hennar og
verður hlutur hennar ofan á að
lokum.
Eftir all mikla umhugsun af-
réði séra Magnús að skýra fyrir
söfnuðum sínum þessar varhuga
verðu sköðanir sínar. Hann fór
ekkert leynt með það, að hann
gat ekki felt sig við hinn þrönga
bókstafsskilning játningar rit-
anna, var það í samræmi við
fróðleikslöngun hans og fram-
sóknar þrá, og trú hans á köll-
un mannsins til sívaxandi full-
komnunar. Ráðfærði hann sig
við Sigurð um þetta, og sagði
honum fýrirætlan sína. Mun
Sigurður fremur hafa kvatt en
latt þessa máls. Afréði séra
Magnús að byrja í heimasókn
.sinni, og flutti ræðu á Gamlárs-
dag — 31. des. 1890 — í sam-
komuhúsi Breiðuvíkursafnaðar
Dióti útskúfunar lærdóminum.
F'lutti hann ræðu þessa svo á
öllum hinum messustöðunum í
nýlendunni. Meiri hluti safnað-
arfólks tók nýmæli þessu vel, en
er fréttin spurðist upp til Win-
nipeg þótti hún tíðindum sæta.
^óru tveir prestar niður eftir til
þess að hafa tal af séra
Magnúsi og fá hann til að
afturkalla þessar skoðanir en
að árangurslausu. Sagði nú séra
Magnús upp söfnuðum sínum
svo þeir skyldu eigi vera sinni
framtíð háðir.
Á ársfundi Breiðuvíkur safn-
aðar er haldinn var skömmu
síðar — 20. janúar 1891 — bar
Sigurður upp þá tillögu að
Prestur safnaðarins væri beðinn
að taka uppsögn þá til baka.
Var tillagan samþykt. Eitt at-
kvæði var greitt á móti og gerði
fundarmaður þá grein fyrir því
að: “sér hefði líkað illa ræða
prestsins á gamlársdag, bæði
það að hann hefði prédikað á
nióti fyrirdæmingar lærdómn-
um og að hann hefði lagt meiri
áherzlu á kærleikann en trúna,
sem honum fanst ekki að lút-
erskur prestur í lúterskri kirkju
mega gera.” Samskonar tillaga
og sú, er Sigurður hafði bor-
ið upp kom fram á full-
trúafundi safnaðabandalags-
ins er haldinn var á Gimli, 31.
marz 1891. Var séra Magnús
ráðinn áfram prestur nýlend-
unnar, en einn söfnuður sagði
sig úr bandalaginu og neitaði að
vera með. “Annað mál á dag-
skrá fundarins var sambandið
milli safnaðanna og kirkjufé-
iagsins. Kom uppástunga fram
frá hr. Guðna Þorsteinssyni svo-
látandi:
Þessi fundur álítur að söfnuð-
ir þeir sem nú hafa ráðið séra
Magnús J. Skaptason fyrir
prest geri réttast, undir núver-
andi kringumstæðum, að segja
sig tafarlaust úr hinu ev. Lút.
kirkjufélagi íslendinga í Vestur-
heimi.” Var uppástungan sam-
þykt.
Fjórum dögum síðar var boð-
að til fundár í Breiðuvíkursöfn-
uði og bar Sigurður upp sams-
konar tillögu þar um úrsögn
safnaðarins úr kirkjufélaginu er
var samþykt. Fylgdu svo hinir
söfnuðirnir á eftir, er kyrrir
stóðu í bandalaginu.
Var nú snúið sér að því að
hreyta safnaðalögum í samræmi
við þessa ákvörðun, og boðað
til fulltrúa fundar í Árnesi um
haustið 30. nóv. í því skyni að|
samþykkja lagafrumvarp er
séra Magnús hafði samið. Var
frumvarp það lesið upp og sam-
þykt. Er fróðlegt nú til saman-
burðar, af því þá var mikið orð
gert á því, út í hvílíka trúaraf-
neitun að söfnuðurnir væri
leiddir, að athuga þær breyt-
ingar er lagafrumvarp þetta fór
fram á. Fyrsta breytingin var
sú að upp úr bandalaginu, er
áður hafði verið, var nú stofnað
sérstakt kirkjufélag er nefndist: j
“Hið frjálsa kristilega lúterská
félag íslendinga í Ameríku” og
játningárgreinarnar voru þess-
ar, — samkvæmt fundarbók
Breiðuvíkur safnaðar:
“Söfnuðurinn játar sem grund-
völl trúar sinnar: Guð, föðurinn,
soninn og andann; föðurinn
skapara og viðhald alheimsins,
soninn frelsara mannkynsins,
fylling guðdómsins og ímynd
hans veru; andann hinn verk-
andi guðlega kraft í alheimin-
um.
Söfnuðurinn leggur biblíuna
til grundvallar fyrir trú sinni og
viðurkennir guðdómlegan inn-,
blástur hennar andlega en ekki
bókstaflega.
Söfnuðurinn bindur sig ekki
við neina gjöminga eða sam-
þyktir hinna fyrri kirkjuþinga
eður kirkjufunda kristninnar,
sem óskeikanlega; en eilífri
endalausri útskúfun neitar hann
algerlega.”
Lengra var nú ekki gengið en
þetta og er érfitt, þó eigi séu
nema rúm 40 ár liðin síðan
þetta gerðist að gera sér grein
fyrir því, að ekki róttæknari
breyting en þessi skyldi þurfa
að olla slíku ófriðar báli sem
raun varð á og kveikt var gegn
séra Magnúsi og styrktar mönn-
um hans, út af þessu—svo hefir
hið andlega útsýni manna breyzt
nú á síðari árum. Eigi myndi nú
þykja stórum athugavert við
safnaðarlög sem þessi, og frem-
ur raunálega fáfengilegt fjasið
yfir missi útskúfunarlærdóms-
ins er stimpla átti þessa fyrstu
viðleitni að lifa stjálfstæðu and-
legu lífi innan kirkjunnar, sem
fullkominn heiðindóm.
Það er eigi tækifæri að fara
lengra út í þessa sögu í þessu
sambandi, þó má geta þess að
ráðstöfun þessi hélzt sem þegar
ver gerð, meðan séra Magnús
dvaldi í Nýja íslandi. í norður
hluta nýlendunnar var Sigurður
aðal svaramaður hreyfingarinn-
ar og styrktarmaður hennar.
Ýmsir fleiri lögðu lið sitt fram,
einkum í byrjun, en nokkrir
þeirra fluttu burtu skömmu síð-
ar og færðu sig út í nýbygðir
þar sem samtök gátu lítil eða
engin verið. Árið 1893 er Sig-
urður kosinn á safnaðarfundi
til að svara opinberri ádeilu
grein er þá birtist gegn séra
Magnúsi. Ritaði hann hógvær-
lega og með gætni sem honum
var lagið.
Þann 25. maf 1891 flutti séra
Magnús sig að Gimli, stofnaði
nokkru seinna í félagi með
Gísla M. Thompson mánaðar-
ritið “Dagsbrún” er hann gaf
út í 4 ár. Gekk hann þá skömmu
síðar inn í kirkjufélag Únitara
,í Ameríku, (The American Uni-
tarian Association) með fullu
samþykki safnaða sinna. Árið
1894 færði hann sig frá Gimli
og upp til Winnipeg, tók við
Fyrsta íslenzka Únitara söfn-
uði er þá var prestslaus, eftir
andlát séra Björns Péturssonar.
Fór þá að draga úr starfi ný-
íslenzku safnaðanna er þeir voru
orðnir prestslausir, en engin á-
hrif hafði það á afstöðu Sig-
urðar. Hélt hann stefnu sinni
og skoðunum fram til hins síð-
asta, og vináttu og virðingu
samverkamanna sinni, á hverju
sviði, utan og innan sveitarinn-
ar.
Árið 1908 bar Sigurði og fólki
hans þungur harmur að hönd-
um, Haraldur elzti sonur þeirra
hjóna, ásamt öðrum pilti er Jón
hét Ólafsson, drukknaði norður
á Winnipeg vatni þangað sem
þeir voru komnir til fiskjar. Bar
það að jafnsnemma að daginn
sem líkin voru flutt heim bar
skáldið Stephan G. Stephans-
son, er þá var á kynnisferð um
íslenzku bygðirnar, þar að
garði. í fylgd með lionum voru
Eggert Jóhannsson ritstj., Jó-
hannes kaupm. Sigurðsson og
sá er þessar línur ritar. Að-
koman var í alla staði sorgleg,
en eigi lét Sigurður á söknnði
sínum bera við gesti sína, en
tók þeim, sem vandi hans var
til, með alúð og gestrisni. Varð
Stephani aðkoman og atburður
þessi minnistæður. Fyr höfðu
þeir Sigurður eigi sézt, en vin-
átta var með þeim, er vaxið
hafði upp af afspurn er þeir
höfðu haft hver af öðrum, og
frá hinni sameiginlegu baráttu
þeirra fyrir frjálsri hugsun. Festi
atburður þessi sig svo í huga
skáldsins, að þegar heim kemur
verður hann eina minningin til
frásagna úr ferðalaginu. Yrkir
hann kvæðið “Minningar úr
ferðalagi um Nýja ísland.” Er
þar hver lýsingin annari fegurri
og sannari og sú eigi sízt er
lýsir föðurnum:
“Þar hefi eg litið frá leiðinu því
Til lífsstarfa föðurinn hraustlegast
ganga,
Með þögulann söknuðinn augunum í
En alúð við gest sinn í missinum
stranga.”
Sannara varð Sigurður eigi
lýst í það skiftið.
Fram á síðustu ár var Sig-
urður við sæmilega heilsu,
minnið gott og hugurinn vak-
andi, enda var hann sílesandi
og fylgdist með öllu er var að
gerast í hinu íslenzka þjóðlífi.
Forstöðu veitti hann lestrarfé-
lagi bygðarinnar og hafði því
bókakost betri en víða gerist.
Alvarleg breyting varð eigi á
heilsufari hans fyr en síðla á
þessu hausti. Morguninn 21.
september var hann venju fram-
ar lasinn, var þó á fótum lengst
af dagsins, ágerðist veikin með
degi hverjum unz hann andað-
ist sunnudaginn 24. s. m.
Útförin fór fram frá heimil-
inu fimtudaginn næstan eftir.
Líkmenn voru Sveinn kaupm.
Thorvaldson, Bjarni Marteins-
son, Ásmundur P. Jóhannsson,
Jóhann Sæmundsson, Jón Bald-
vinsson og Gísli Sigmundsson,
— nágrannar og vinir frá eldri
og yngri tíð. Líkræðu flutti séra
Rögnv. Pétursson. Jarðaður var
hann í Únitara grafreitnum við
Hnausa.
R. P.
værri mér, þá get eg elskað og
hatað!” Þessi orð leggur Jó-
hann manninum í munn.”
í þessum inngangsorðum get-
ur frúin um skáldverk, sem Jó-
hann hefir haft til meðferðar
og ef til vill að einhverju leyti
skilið eftir í handriti eins og
vitað er um tvö önnur leikrita-
brot, ‘Skyggen’ og “Else”, sem
hann lét eftir sig ófullgerð.
Handrit þessi og fleiri, sem eftir
Jóhann liggja, eiga hvergi ann-
Fólk, sem rænt hafði verið úi
heimahögum og var nú dæmt til
að seljast mansali. í margar
klukkustundir var þessi fylking
að ganga fram hjá okkur, og á
meðan eg skrifa þessar línur
hafa ræningjarnir sest að með
hópinn umhverfis okkur. Það
er helliregning. Þrælarnir hafa
hvorki eld né skjól. Hvað eftir
annað heyrist glamra í hlekkj-
um úti í myrkrinu--------”.
Margir af höföingjunum í
arstaðar heima ,en í handrita- Abessiniu eiga að sögn 15,000
safni Landsbókasafnsins.
Á yfirlætislausan hátt er sagt
frá ýmsu því helsta, sem dreif á
daga þeiria hjóna., Gleði Jó-
hanns yfir sigrunum, sem hann
vann með leikritunum Fjalla-
Eyvindi og Galdra-Lofti er vel
lýst, og vina hans og þeirra
hjóna er margra getið. Alstaðar
er frásögnin látlaus og hispurs-
laus og kýmni bregður á stælu
vinanna Sigurðar Eggerð fyrv.
þræla. Ránsferðir eru farnar
inn í álfuna og varnarlausu
fólki rænt. Það er dregið út úr
húsum sínum og brennimerkt,
svo að hægt sé að þekkja það
aftur.
í Arabíu tíðkast þrælahald
enn þá, og þar er talið að sé um
ein miljón þræla. Þeim er rænt
bæði í Afríku og Asíu. Skip-
herra á ensku eftirlitsskipi, sem
átti að sjá um að þrælaskip færi

BERNARD NAYLOR
er stjórnar Winnipeg Symphony
Orchestra, við hina nýju hljóm-
leika röð er byrjar 28. xióv.
ráðherra og Jóhanns í heim- ekki yfir Rauðahafið, gerir ráð
boði hjá þeim hjónum, þar sem
Georg Brades var viðstaddur. —
Kverið á það skilið, að vinir og
kunningjar frú Ingeborg kaupi
það og lesi, svo margir eru það.
— sérstaklega meðal fátækra
listamanna, sem hún bæði fyr
og síðar hefir sýnt ýmist um-
hyggju eða hjálpsemi. En mir>
ing Jóhanns Sigurjónssonar,
frægasta íslendingsins á þess-
ari öld, á það skilið, að vér
leggjum eitthvað í sölurnar til
að egnast handritin af ritverk-
um hans og alt, sem hann kann
að hafa átt óútgefið og ófull-
gert, er hann dó. L. S.
—Mbl.
ÞRÆLAHALD
fyrir því, að um 5000 þrælar sé
fluttir árlega frá Afríku til Ara-
bíu. En Arabar fara klóklega að
þessu. Þeir blanda þrælunum
saman við pílagrímahópa, sem
á hverju ári fara til Mekka. —
Þrælunum er þannig smyglað
til Arabíu og í Mekka eru þeir
seldir í hliðargötu skamt frá
musterinu. Aðallega eru þetta
konur ðg ungar stúlkur. Ungu
stúlkurnar eru seldar fyrir 60—
70 sterlingspund, eftir aldri og
fegurð.
í Kína eru enn að minsta
kosti 2 milj. þræla, aðallega
kvenfólk. Þar eru ambáttir
þessar nefndar “Nui Tsai” og
eru þær rétt eign hen'a síns,
eins og annað kvikfé hans. 1
Kína er fólki ekki rænt til að
Japanar smíða herskip fyrir
Suður-Ameríku þjóðir.
Japanskar skipasmíðastöðvar
hafa nýlega tekið að sér að
smíða 30 herskip fyrir Brazilíu,
og eiga. öll herskipin að vera
fullsmíðuð innan 10 ára. Braz-
ilíumenn vildu fyrst í stað kom-
ast að þeim samningum. að þeir
mætti borga herskipin eingöngu
með kaffi, en við það var ekki
komandi. Þó féllust Japanar að
því að lokum að taka helming
gjaldsins, 200 milj. yen, í kaffi.
Argentína er nú að semja við
Japana um smíði á einu her-
skipi, og ætla að borga það með
kjöti.
* * *
Elgveiðar í Noregi
Talsvert er af elgsdýrum enn
í skógum Noregs, og eru þau
friðuð mestan hluta árs. En
í september er leyft að skjóta
þau, og þá er hafin sannkölluð
þjá það, heldur selja foreldrar , kerferg gegn þeim um land alt
og veiðist oft mikið.
börn sín mansali, sérstaklega
stúlkubörn. — Lesb. Mbl.
HITT OG ÞETTA
Ensk kona, Lady Simon, ná-
frænka Sir John Simon utan-
ríkisráðherra, tefir ferðast víða
um heim og kann frá mörgu að
segja, Hún hefir nýlega skrif-
að grein um þrælaverzlun og
þrælahald og segir að enn sé
um 5 miljónir þræla á jörðinni.
1 Abessiníu segir hún að vera
muni um 2 miljónir þræla. Keis-
arinn hefir gert alt, sem í hans {r™ frumvarp til laga viðvíkj- 22 og í nyrðri Þrændalogum
valdi stendur til þess að afnerna an({{ útflutningi fólks og stofn- -lo.
þrælahald í ríki sínu, en marg- un upplýsingaskrifstofu fyrir út-
ir voldugir höfðingjar þar liafa, úytjendur.
Útflutningur fólks
frá Danmörku
Steinke ráðherra hefir lagt 'dölum 25, í syðri Þrændalögum
f liaust varð veiðin nokkuð
misjöfn í hinum ýmsu héruð-
um. Á Þelamörk veiddust 130
elgir, í Lövenskjoldsskógum 21,
í Drangadal 30—40, á Austfold
45, á Heiðmörk 46, í Guðbrands
UM JÓHANN SIGURJÓNSSON
í fyrra kom út lítið kver á
dönsku, sem sennilega hefir ver-
ið lítill gaumur gefinn hér á
landi, að minsta kosti hefi eg
hvergi séð þess minst. Kveriö
heitir ‘Mindernes Besög’ og er
höf. ekkja Jóhanns skálds Sig-
urjónssonar, frú Ingeborg. Er
þetta einskonar æfisaga hennar,
framsett í stórum dráttum og
með hispursleysi, sem maður á
ekki altaf að venjast hjá æfi-
sagnariturum ,en það, sem vek-
ur eftirtekt íslenzkra lesenda,
er sá kafli bókarinnar, sem
I
fjallar um samlíf þeirra hjóna. j
Jóhanns og hennar. Frúin, sem i
er prestsdóttir fi*á Langalandi,
var tvígift og var fyrri maðu”
hennar skipstjóri. Fór hún víða
um lönd með manni sínum og
bar margt fyrir auga, sem hún
stiklar á í fyrri hluta æfisögu
sinnar. En er fundum hennar
og Jóhanns ber saman, rennur
upp fyrir henni nýr heimur —
heimur ástarinnar, og hér byrj-
ar hin eiginlega æfisaga. Kafl-
ann þann kallar hún “Digter-
kone 1912—19” og hún byrjar
hann svo: “Þegar eg nú ætla
að fara að segja frá manninum.
sem eg hef elskað, minnist eg
þess, að hann ætlaði eitt sinn að
skrifa leikrit, sem hann ætlaðij
að kalla “Hemsókn minning-
anna”. “Þá finn eg lífið aftur
sett sig upp á móti því. Abess-
inia er nú eina kristna ríkið á
jörðinni þar sem þrælahald
líðst, og það er trú þar, að
þetta sé guði þóknanlegt. Þess
vegna á keisarinn við raman
reip að draga.
Þýskur landkönnuður Max
Gruhl lýsir því svo, er komið er
með þrælahópana til landsins:
“Vér sáum heila fylkingu
manna nálgast, en það er ekki
unt að lýsa henni. Voru þetta
raenn? Maður átti bágt með að
Útflytjendanefndin segir svo í
greinargerð sinni, að í ýmsum
löndum .sérstaklega Suður-Am-
eríku, muni vera hægt að nema
land í stórum stíl, en það sé þó
bundið mörgum erfiðleikum og
áhættu. Ef stórfelt landnám
eigi að hepnast, verði að gera
gagnkvæman samning milli hlut
aðeigandi stjórna um það, und-
irbúa það vel í öllum atriðum
og í útflytjendahóp sé ekki aðr-
ir en þeir, sem hæfir sé til að
nema nýtt land og hafa efni til
trúa því. Allsnaktir menn og þess.
konur voru hlekkjuð saman og
ýmist leiddu þau nakin böm eða
báru í poka á bakinu. — Þessir
aumingjar voru reknir áfram
eins og fé ,af miskunarlausum
umsjónarmönnum. Þetta voru
þrælar! Þrælalest á 20. öldinni!
Þess er getið í frumvarpinu
að með útflytjanda sé átt við
danskan ríkisborgara, sem yfir- j
gefur ríkið með þeim ásetningi
að taka sér bólfestu í annari I
heimsálfu, og hafa þar ofan af;
fyrir sér.
Electors Ward I
VOTE 1 FOR
Mrs. R. F.
McWilliams
Electors Ward 2
VOTE 1 FOR
Dr. M. Ellen
Douglass
Mass Meeting—Walker Theatre
Friday, Nov. 17th, at 8 p.m.
AUKA MlLUR
ÁN
AUKA K0STNAÐAR
Sökum þess að þær endast lengur
Seiberling “SpeCial Service,, Bilgarðir
En kosta minna en vanalegar bilgarðir
Seiberling Sales & Service
575 Portage Avenue Slml 35 398