Heimskringla - 15.11.1933, Side 6

6. SÍÐA.
KE1W5KRINC1.A
WINNIPEG, 15. NÓV. 1933-
Hann, þetta var þá karlmaður, leit hægt
og seint við mér gráum forvitnis augum und-
an loðnum brúnum og segir djúpum rómi:
“Hún er smá, hvað er hún gömul?”
“Tíu ára.”
“Svo gómul?” segir hann, eins og hann
tryði því varla, síðan virti hann mig fyrir sér
góða stund, ávarpar mig svo:
“Hvað heitirðu, telpa mín?”
“Jane Eyre ,herra,” svaraði eg og leit upp.
Mér sýndist maðurinn stór, en að vísu var eg
lítil; andiitið þrifað og strokið, og allur mað-
urinn með óþýðum nosturs brag.
“Jæja, Jane Eyre, og ertu gott barn?”
Þesau gat eg ómögulega svarað, minn litli
heimur var á annari skoðun, eg þagði. Mrs.
Reed svaraði fyrir mig, hún hristi höfuðið og
segir: “Því minna sem talað er um það efni,
því betra, kannske, Mr. Brocklehurst.”
' “Það hykir mér bágt að heyia! Hún og eg
verðum &ð taka tal saman.” Þar með settist
hann og segir: “Komdu hingað!”
Eg fetaði yfir ábreiðuna, hann lét mig
standa rétt fyrir framan sig. En að sjá hann
í framan, nú er andlit okkar voru á jafnri hæð!
En hvað hann var nefstór! En munnurinn!
En sá gríðarlegi tanngarður!
“Ekkert er hörmulegra að sjá né heyra,
heldur en óþægt barn,” svo byrjaði hann,
“einkum og sér í la_gi^ óþekkt stúlkubarn.
Veiztu hvert vondir faræ þegar þeir deyja?”
“Þeir fara tll helvítis,” svaraði eg strax,
samkvæmt réttri trú, eins og mér hafði kent
verið.
“Og hvað er helvíti? Geturðu sagt mér
það?”
“Gjóta full af eldi.”
“Og heldurðu að þú vildir detta í þá gjótu
og brenna þar um allan aldur?”
“Nei, heira.”
“Og hvað áttu að gera til að forðast þau
afdrif?”
Eg hugsaði mig um; svarið mitt, þegar
það kom, var ekki af réttum toga spunnið:
“Eg á að halda góðri heilsu og deyja ekki.”
“Hvernig geturðu haldið góðri heilsu?
Börn þó yngri séu en þú, deyja daglega. Eg
jarðaði fimm ára gamalt bam fyrir fám dög-
um — gott, lítið barn, sál þess er nú á himn-
uin. Það er hætt við, að sama verði ekki sagt
um þig, ef þú værir kölluð héðan.”
Eg gat ekki hjálpað trúleysi hans, heldur leit
niður á tvo afarstóra fætur á gólfdúknum, og
varpaði öndinni, og óskaði að eg væri komin
langt í burtu.
“Eg vona að þetta andvarp komi frá
hjartanu, og að þú iðrist eftir að hafa valdið
skapraun þeirri konu ,sem verið hefir þér svo
góð.”
“Verið mér svo góð!” hugsaði eg með
sjálfri mér, “svona segja allir, ef svo er, þá
er það alt annað en skemtlegt, ef einhver er
manni góð.”
“Ferðu með bænirnar þínar kvelds og
morgna?”
“Já, herra.”
“Lestu í biblíunni?”
“Stundum.”
“Með ánægju? Langar þig til þess?”
“Mér þykir gaman að Opinberunar bók-
inni, Daniels bók og fyrst bók Mósesar og
Samúels bók og kafla af Konunganna bók og
Maccabeanna bók og Jobs bók og Jónasar spá-
manns bók.”
“Og sálmana? Eg ætla að vona að þér
líki þeir?”
“Nei, herra.”
“Nei? Nú blöskrar mér! Eg á lítinn
dreng, yngri en þú ert, og hann kann sex
sálma utan bókar, og ef þú spyrð hann hvort
hann vilji heldur, borða piparköku eða læra
vers úr Sálmunum, þá segir hann: ‘Ó, sálma
vers! Englar syngja sálma,’ segir hann;'“Eg
ætla að vera svolítill engill hér á jörðinni”!
svo fær hann tvær hunangs kökur, sem umbun
fyrír barnslega guðhræðslu.”
“Sálmar eru ekki skemtilegir,” segi eg.
“Þar sézt að þú hefir vont innræti; og þú
átt að biðja guð að breyta því, að gefa þér nýtt
hjarta og hreint, að taka frá þér steinhjartað
og gefa þér hjarta af holdi og blóði í staðinn.”
Eg hafði spurningu á vörunum, hvernig
sú athöfn ætti fram að fara, þá gaf Mrs.
Reed sig í talið, sagði mér að setjast og tók til
máls:
“Mr Brocklehurst, eg þykist hafa gefið
þér í skyn, þegar eg skrifaði þér fyrir þrem
vikum síðan, að þetta stúlkubam hefir ekki
það innræti og lundafar, sem mér þykir æski-
legt, ef þú tekur hana í Lowood skóla, þá vildi
eg fegin, að skjólastjóm og kennarar væru
beðnir að hafa strangt eftirlit með henni, og
umfram alt að vera á verði gegn hennar versta
ágalla, sem er undirferli. Eg tek þetta fram
svo þú heyrir, Jane, svo þú reynir ekki til að
villa Mr. Brocklehurst sjónir.”
Vel mátti eg hræðast og hatast við Mrs.
Reed, því hennar eðlisfar var að skaprauna
mér sárlega: aldrei leið mér vel í hennar við-
urvist; hveraig sem eg reyndi til að hlýða
henni, hvemig sem eg reyndi að vera henni til
geðs, þá var viðleitni mín brotin á bak aftur
og goldin með dómum álíka og nú var lýst.
Ákæra hennar, fiutt í viðurvist ókunnugs
manns, skar mig í hjartað; eg sá óijóst, að hún
var að skapa mér örvænting í hinni nýju vist,
sem hún ætlaði mér í, eg fann til þess, þó ekki
gæti eg komið orðum að því að hún var að
sá óvild og harðleikni á mína nýju lífsbraut, eg
sá sjálfa mig verða að umskifting fyrir sjónum
Mr. Brocklehurst, svikulum, brögðóttum
krakka, og hvað gat eg gert til að afstýra því
meini?
“Alls ekkert,” hugsaði eg, barðist við að
halda grátinum niðri og sópa af mér tárum,
magnlaus vitni um það angur sem mér bjó í
brjósti.
“Óhreinlyndi er sannarlega hörmulegur
löstur á barai,” sagði Mr. Brocklehurst; “það
á skylt við lýgi, og allir lygarar fá samastað í
þeim pytti sem logar af eldi og brennisteini,
eigi að síður, hún skal verða vöktuð, Mrs.
Reed; eg skal færa það í tal við Miss Temple
og kennara skólans.”
“Eg vildi helzt, að hún væri alin upp til
þess, sem á fyrir henni að liggja,” sagði sú
sem var mér svo góð, “að verða til gagns og
að vera lítillát; allar stundir sem hún á frí,
dvelur hún, með þínu leyfi, á Lowood.”
“Þínar ráðstafanir, frú mín, eru næsta
skynsamlegar,” svaraði Mr. Brocklehurst.
“Auðmýkt er kristileg dygð og henta sérstak-
lega þeim sem læra í Lowood, þess vegna hefi
eg lagt svo fyrir, að þá fögru dygð skuli sér-
staklega innræta þeim. Eg hefi íhugað sér-
stakleg ráð til að uppræta hjá þeim hið ver-
aldlega hugarfar drambs og hégóma girndar,
og það er skamt síðan eg fekk ánægjulega
sönnun fyrir, að þau ráð duga vel. Næst-
elzta dóttir mín fór þangað til eftirlits með
mömmu sinni, og þegar hún kom aftur,
þá segir hún: ‘Ó’ elsku pabbi, hvað stúlk-
urnar í Lowood eru stiltar og íburðar-
lausar; hárið kembt aftur um eyrun, í síð-
um erma svuntum með litlum poka vösum
utan á kjólunum — þær eru ekki óáþekkar
fátækra manna börnum,’ sagði hún, ‘þær
blíndu á búninginn okkar mömmu, eins og
þær hefðu aldrei séð silkikjóla fyr á allri æfi
sinni.’ ”
“Þessi stjórasemi líkar mér fullvel,” sagði
Mrs. Reed; “þó eg hefði leitað um alt landið,
þá hefði eg tæplega fundið skóla, sem hentaði
betur öðru eins barni og Jane Eyre. Fastlyndi,
minn góði Brocklehurst; eg fylgi því, að vera
sjálfum mér samkvæm í öllum hlutum.”
“Fastlyndi, frú mín, er æðst allra kristi-
legra dygða; og í Lowood eru taumarnir aldrei
slakir; óbreytt mataræði, íburðarlaus fatnað-
ur, tildurlaus viðurgerningur, og ávanar til
iðjusemi og harðfengi, svona er tilhagað ken-
slu og daglegu lífi í þeim skóla.”
“Það er vel. Eg má þá reiða mig á, að
þetta barn verði tekið til dvalar og kenslu í
Lowood og tamið þar við það sem hæfir henn-
ar standi og framtíðar horfum?”
“Frú mín, það er óhætt; hún skal sett
verða í þann vaxtar reit útvaldra jurta — og
eg treysti því, að hún sé þakklát fyrir þá ó-
metanlegu gæfu, að vera til þess útvalin.”
“Eg sendi hana þá, Mr. Brocklehurst, eins
fljótt og.því verður við komið; eg er fegin að
losna við ábyrgð, sem of mikil fyrirhöfn
fylgir.”
“Sjálfsagt, frú mín, sjálfsagt, og nú býð
eg þér góðar stundir. Eg ætla að hverfa aftur
til Brockiehurst Hall eftir viku eða hálfan
mánuð: minn góði vin, erkidjákninn vill ekki
sleppa mér fyr. Eg skal senda Miss Temple
boð, að hún megi eiga von á nýrri námsmey,
svo að ekki verði nein fyrirstaða. Vertu sæl!”
“Farðu vel, Mr. Brocklehurst! Eg bið að
heilsa Mrs. og Miss Brocklehurst, Augustu og
Theodore og Master Boughton Brocklehurst.”
“Eg skal skila því, frú mín. Litla stúlka,
hérna er bók sem heitir: ‘Barna Leiðavísir”,
lestu hana með bænargerð, einkum þann part-
inn ,sem segir frá bráðum dauða Mörtu litlu,
sem var óþekk stúlka hneigð til undirferlis og
ósannsögli.”
Hérmeð stakk hann að mér dálitlum pésa
og fór leiðar sinnar.
Mrs. Reed sat við sauma og eg horfði á
hana. Hún var þá rúmlega hálffertug, þrek-
lega vaxin, herðabreið og útlimagild, ekki há,
gildleg en ekki feit, ennið var lágt, niður and-
litið mikið, einkum kjálkar og haka; hún var
ljóshærð en ekki vel litkuð, augun hörð, og
miskunnarlaus; hún var svo hraust til heilsu,
að hún vissi ekki einu sinni hvað kvilli var.
Rösk var hún og stjórnsöm og hafði í öllum
höndum við vinnufólk 0g leiguliða; aðeins börn
hennar létu sér í léttu rúmi liggja öðru hvoru,
það sem hún vildi vera láta og hæddust að
hennar valdboðum; hún var vel til fara og
fas hennar og framganga hæfði skrautlegum
klæðum.
Eg sat á lágum stól skamt frá henni og
virti hana nákvæmlega fyrir mér. Eg hafði
pésann í hendinni, um voveiflegan dauða Lyg-
arans, sem átti að hljóða upp á mig. Alt
sem fram hafði farið hafði bitið svo á mig,
sært mig og reitt mig til reiði, að eg réði
varla við þá hrygð og gremju sem svall í
brjósti mér.
Mrs. Reed leit upp frá saumunum, rendi
til mín augum og hvíldi sína lipru fingur frá
saumunum.
“Farðu nú út, og til baraastofu,” bauð
hún. Henni mun hafa þótt svipur minn eitt-
hvað óviðkunnanlegur, því að hún talaði í
mjög höstuglegum tón, en þó stillilega. Eg stóð
upp, og gekk til dyra; eg hvarf aftur, gekk út
að glugga, um stofuna þvera og síðan að
henni, þar sem hún sat. Eg mátti til að tala;
eg hafði verið bæld niður og fótum troðin eins
og maðkur og mátti til að rísa við: en hvern-
ig? Hvaða orku hafði eg til að gjalda líku
líkt, önnur eins manneskja og í móti var? Eg
tók á öllum mínum skapsmunum og hleypti
þeim á hana með þessum beryrðum:
“Eg er ekki undirförul; ef svo væri, þá
mundi eg láta eins og mér þætti vænt um
þig, en það segi eg satt, að mér þykir ekki
vænt um þig; mér er ekki eins illa við nokkra
manneskju í víðri veröld eins og þig nema
John Reed; og þessa bók um lygarann máttu
fá Georgíönu dóttur þinni, hún er ósannsögul
en eg ekki.”
Mrs. Reed hvíldi henduraar á saumunum
og horfði kuldalega á mig.
“Hvað hefirðu meira að segja?” segir hún
svo, því líkara sem hún ávarpaði fullorðna
manneskju en ekki barn. Augna tillit hennar
og raust espaði alt mitt geð. Eg skalf og
nötraði, altekin af óviðráðanlegum æsingi, og
segi:
“Eg er fegin að þú ert mér óskyld, eg skal
aldrei kalla þig frænku héðan af, eins lengi og
eg lifi. Eg skal aldrei koma að sjá þig, þegar
eg er orðin stór, og ef einhver spyr mig,
hvernig mér líki við þig og hveraig hafi farið
um mig hjá þér, þá skal eg segja, að mig
hrylli við að hugsa til þín og að þú hafir
verið reglulega hörð og vond við mig.”
“Hvernig dirfist þú að segja þetta, Jane
Eyre?”
“Hvernig dirfist eg, Mrs. Reed? Af því
það er satt. Þú heldur að eg finni ekki til og
eg geti vel lifað svo að engum þyki vænt um
mig, né sé góður við mig: en eg get ekki lifað
svo, og þú ert miskunnarlaus. Eg skal aldrei
gleyma því, að þú rakst mig inn í rauðu stof-
una, hrintir mér þangað inn með hörðum á-
tökum, og lokaðir mig inni, þó eg veinaði,
yfirkomin af hugarangri: “Vægð! Vægðu mér,
frænka mín!” Og þá hegningu lagðirðu á mig
af því að þinn slæmi drengur barði mig sak-
lausa. Eg skal segja þessa sögu, hverjum sem
spyr mig, rétt eins og hún gekk til. Fólk
heldur að þú sért væn kona, en þú ert vond,
harðbrjóstuð. Þú ert undirförul!”
Áður en þessu svari mínu var lokið, tók
sál mín að vaxa og fagna frelsi og sigri, svo
að slíks hefi eg aldrei síðan kent í svo ríkum
mæli. Það var sem ósýnileg bönd hefðu slitn-
að og eg væri laus af þungum viðjum. Það var
heldur ekki að ástæðulausu: Mrs. Reed virtist
skelkuð, saumarnir voru komnir ofan á gólf,
hún hélt höndum á loft og riðaði til og frá,
hún kipraðist í framan eins og henni lægi við
að beygja af.
“Hvaða glöp eru á þig komin, hvað geng-
ur að þér? Af hverju nötrarðu til svona?
Viltu fá vatns sopa að drekka?”
“Nei, Mrs. Reed.”
“Er nokkuð annað, sem þér mundi líka,
Jane? Eg segi rétt eins og er, að eg vildi
fegin vera í vináttu við þig.”
“Þú ekki. Þú sagðir Mr. Brocklehurst, að
eg væri llla innrætt og undirförul, og eg skal
segja öllum í Lowood frá því hvernig þú ert
og hvað þú hefir gert.”
“Jane, þú kant ekki skil á þessum hlut-
um: Það verður að venja börn af ósiðum og
skaplöstum.”
“Undirferli er ekki minn skaplöstur!”
hljóðaði eg hárri röddu.
“En þú hefir stríða skapsmuni Jane, það
máttu kannast við; og farðu nú aftur til barna-
stofu, góða mín, og legstu fyrir svolitla stund.”
“Eg er ekki góða þín og eg get ekki legið
fyrir: sendu mig til skólans, Mrs. Reed, því
eg hefi andstygð á að dvelja hér.”
“Ekki skal það vanta ,að hún fái skól-
ann,” sagð Mrs. Reed í hálfum hljóðum, tók
saumana og skundaði út af stofunni.
Eg hélt velli eftir þá hörðustu orustu, sem
eg hafði átt á allri æfi minni og þann fyrsta
sigur sem mér hafði tekist að vinna. Eg stóð
um stund á ábreiðunni þar sem Mr. Brockle-
hurst hafði staðið, og naut einveru þeirra sem
orustur vinna. Fyrst brosti eg með sjálfri
mér og var hróðug, en sá hroki hjaðnaði eins
fljótt og æðaslátturinn stiltist. Ef barn reiðist
og heldur sínu við fullorðna og gefur heiftug-
um geðsmunum slakan taum, feins og eg gerðír
þá fylgja því eftirköst, iðrunar stingur og deyfð
eftir á. Hugur minn, meðan eg lét dæluna
ganga yfir Mrs. Reed, var líkur ási lyngi vöxn-
um, sem stendur í björtu báli, uppljómaður,
meðan lyngið er að brenna, en eftir á, þegar
bálið er slokknað, þá er hinn sami ás svartur
og sviðinn; þessu líkur var hugur minn eftir
hálfrar stundar þögn og íhugun, þá þóttist eg
skilja hve vitfirringslega eg hefði breytt og
kenndi glöggt hve dapurt hatrið er og eyðilegr
og ömurleg aðstaða mín var.
Eg hafði svalað hefndar hug í fyrsta sinn
á æfinni, sú svölun var eins og vín, vörm og á-
feng, en verkanirnar, svíðandi og barkandi,
líkar því sem eg hefði dreypt á eitri. Fús var
i eg þá að fara og biðja Mrs. Reed fyrirgefning-
ar; en eg vissi ósjálfrátt og af reynslu, að
það var vísasti vegur til að verða afturreka frá
henni með tvöfaldri smán og koma mínum
stóru og viðkvæmu geðsmunum í æsing á ný-
Fegin vildi eg beita og æfa einhvem betri
hæfileika en þann að tala með frekju, fegin
þroska hjá mér innræti fallegra heldur en
þungbúna gremju. Mér varð fyrir, að taka
bók, frásögur úr Arabíu, sem eg var sólgin í,
en nú skildist mér ekkert af því sem eg las;
eg lauk upp glerhurðinni út að hlaðvarpa,
enginn angi hreyfðist á kjarrinu, enginn and-
vari, ekkert sólskiií, allar grundir slegnar
hrími. Eg smokkaði kjólpilsinu upp yfir höfuð
og handleggi og trítiaði út í af vikið skógar-
rjóður, en þótti þar ekkert gaman, greniköngl-
ar voru að detta af þögulum trjám, laufblöð
byngjuð af undangengnum stormi í hrúgur,
með frostskorpu ofan á, alt stirðnaðar haust-
leifar. Eg hallaði mér fram á haga girðing,
þar voru engar skepnur, aðeins bleikt gras og
nagað; úr þungbúnu lofti sleit snjóflyksur á
strjálingi, svo götur gránuðu. Eg stóð á þess-
um klaka, volað barn og spurði sjálfa mig í
sífellu: “Hvað á eg að gera? — Hvað á eg að
gera?”
Þá heyrði eg kallað skærri raustu: “Miss
Jane! hvar ertu? Komdu að borða!”
Eg vissi vel, að það var Beta sem kallaði,
en lét ekki á mér bera. Þegar hún kom í
augsýn, kallaði hún upp yfir sig:
“Mikil óþægð getur verið í barninu. Því
kemurðu ekki, þegar kallað er á þig?”
Það var mikil ánægja að því að hafa Betu
nærri sér, hjá því að vera ein með því volæði,
sem á mig stríddi, jafnvel þó hún væri, að
venju sinni, önug. En eg var ekki í skapi til
að láta dynti barnapíunnar á mig fá, eftir að
eg hafði borið hærra hlut í viðureign við Mrs.
Reed; eg tók utan um hana og sagði: “Láttu
ekki svona, Beta, vertu ekki að jaga mig.”
Beta leit niður á mig, og segir: “Þú ert
undarlegt barn, Jane, einförul og sérsinna lítil
pína; og ætlar nú í skóla, eða hvað?”
Eg kinkaði kolli.
“Og sérðu ekki eftir að skilja við aum-
ingja Betu þína?”
“Hvað ætli að Betu þyki vænt um mig?
Hún, sem altaf er að ávíta mig.”
“Af því þú ert svo skrítin, fælin og ófröm,
smásmíðið þitt. Þú átt að vera upplitsbrattari
og djarfari en þú ert.”
“Til hvers? Til þess að fá harðari hrakn-
ing?”
“Vitleysa! Það er nú víst samt, að það er
setið á þér. Hún móðir mín sagði svo seinast
þegar hún kom, að ekki vildi hún eiga bam í
þínuin sporum. Komdu nú inn, eg hefi góðar
fréttir að segja þér.”
“Varla trúi eg því, Beta.”
“Hvaða dyntur er nú í þér, barn? Mikil
ógnar vesöld skín út af auguunm í þér. Jæja,
Missis og ungu meyjarnar og Master John
ætla í heimboð eftir hádegið og við tvær skul-
um hafa te saman. Matseljan ætlar að búa
til köku handa okkur, og svo skaltu hjálpa
roér til að líta yfir skúffurnar þínar, eg á að
taka saman pjönkur þínar og láta ofan í ferða
skrínu. Missis ætlar þér að fara héðan eftir
einn eða tvo daga og þú átt að taka til gullin
þín, þau sem þú vilt hafa með þér.”
“Beta, þú mátt ekki jaga mig, það sem við
eigum eftir að vera saman.”
“Jæja, eg skal lofa því: en mundu þá eftir
að vera væn stúlka og vertu ekki hrædd við
mig. Þú mátt ekki hrökkva við, þó eg tali
snöggt til þín, það egnír mann svo.”
“Eg held eg verði aldrei smeyk við þig
framar, Beta, af því eg er orðin þér svo vön,
og svo fæ eg bráðum annað fólk að hræðast
við.”
“Ef þú ert hrædd við það, verður því illa
við þig.”
“Eins og þér við mig, Beta?”
“Mér er ekki illa við þig, Miss; eg held
meir upp á þig en alt hitt.”
“ Það sér ekki á þér, mikið.”
“Naumast er, það stendur ekki á. Hvað
kemur til, að barnið er svona framt og á-
ræðið?”