Heimskringla - 09.05.1934, Qupperneq 6

6. SIÐA
HEIMSK.RINCLA
WINNIPEG, 9. MAÍ 1934
Jane Eyre
eftir
CHARLOTTE BRONTE
Kristján Sigurðsson, þýddi
“Það er komið. Eg verð að tilkynna það
í kveld.”
“Það er þá ráðið, herra, að giftingin fari
fram?’’
“Ein-mitt. Svo er það. Þér líkt, eins og
vant er, að hitta naglann á hausinn.”
“Bráðlega, herra?”
“Mjög bráðlega, mín — Miss Eyre, vildi
eg segja, og þú manst eftir Jane, í fyrsta sinn
sem eg eða kvittur fekk þig til að trúa, að eg
ætlaði að stinga mínum gamla lausamanns
svíra í þá heilögu snöru, innganga þá heilögu
hjúskapar stétt, taka Miss Ingram vígðum
fangbrögðum, í stuttu máli (til þess þarf alt
annað en stutta handleggi, en það kemur nú
ekki málinu við, of miklð má af öBu gera nema
þeirri dæilegu dís) eins og eg var að tala um,
heyrðu mig Jane! Þú ert ekki að snúa þér
undan til að gá að fleiri fiðrildum, vænti eg?
Eg vil minna þig á, að þú varðst fyrst til þess
að segja mér, með þeirri gætni, sem eg met
svo mikils hjá þér — þeirri forsjá, hyggindum,
lítillæti, sem hæfa svo vel þinni vandasömu og
öðrum háðu stöðu — að ef eg giftist Miss
Ingram, þá yrðuð þið Adela báðar að brokka
burt, strax í stað. Eg sleppi þeirri minkun,
sem stefnt var til innrætis unnustu minnar,
með þessari tillögu; víslega, þegar þú ert kom-
in langt í burt, Jane, skal eg reyna að gleyma
því, athuga aðeins vizku þess ráðs, sem er svo
mikil, að eg hefi hagað mínum athöfnum þar
eftir. Adela verður að fara í skóla, og þú,
Miss Eyre, verður að fá nýja stöðu.”
“Já, herra, eg skal lýsa eftir henni strax í
stað og þangað til býst eg við —”, eg ætlaði
að segja að eg mætti víst dvelja hér, þangað til
eg hefði útvegað mér annað athvart, að færa
mig í, en eg hætti við, treysti mér ekki meir en
svo, að koma lengra máli út úr mér.
“Eftir svo sem mánaðar tíma býst eg við
að setjast á brúðar bekk”, mælti Mr. Rochest-
er, “og þangað til skal eg líta eftir atvinnu
handa þér og athvarfi.”
“Eg er fegin, herra, mér leiðist þó að
auka ónæði.”
“Ó, óþarfi að afsaka! Mér finst, að þegar
sú, sem á traust sitt undir öðrum, gerir sína
skyldu eins vel og þú hefir stundað þína, þá á
hún það að húsbónda sínum að hann liðsinni
henni, án þess að taka nærri sér. Og satt að
segja, hefi eg frétt af stað allareiðu, hjá
tengdamóður minni tilvonandi, og þann ætla
eg henta allvel: að taka upp á sig að menta
fimm dætur Mrs. Dionysius O’Gall í Bitternut
Lodge, á Kunnöktum á Irlandi. Þér mu'n
falla þjóðin vel í geð, fólkið er sagt svo alúð-
legt þar.”
“Það er langt þangað, herra.”
“Gerir lítið til, eins skynsöm stúlka og þú
ert, mun varla setja fyrir sig ferðina né fjar-
lægðina.”
“Ekki ferðina, en fjarlægðina, og svo
skilur fjörður að—”
“Skilur hvað að, Jane?”
“Mig og England og Thornfield — og —”
“Nú?”
“Þig, herra.”
Þetta kom ósjálfrátt farm úr mér, og jafn-
lítið réði eg við, að tárin mín brutust út. En
eg grét í hljóði og snökti ekki. Kulda lagði
mér til hjarta við að hugsa til Mrs. O’Gall,
Bitternut Lodge (Gall á Beizkabitastöðum) á
Kunnöktum á frlandi, kaldara þó við að hugsa
til þeirrar löðrandi seltu, sem hrynja muiidi
milli mín og húsbónda míns, sem eg nú var á
gangi með, kaldast af öllú þó, er eg mintist
enn víðari sævar-auðs, stéttar, vana — er á
milli bar, mín og þess er eðli mitt knúði mig
til að elska og eg gat ekki annað en elskað.
“Langt er þangað,” mælti eg.
“Satt er það. Og þegar þú ert komin á
Hnotskóg á Beizkabóli á frlandi, þá sjáumst
við ekki framar, það er áreiðanlegt. Þangað
kem eg aldrei. Við höfum verið góðir vinir,
Jane, er ekki svo?”
“Já, herra.”
“Og þegar kemur að því, að vinir skilja,
þá vilja þeir helzt njóta seinustu samveru
stundanna sem næst hver öðrum. Komdu,
við skulum talast við í næði, um ferðina og
skilnaðinn, meðan stjörnurnar ganga til sinna
blikandi lífsbrauta uppi á himinloftinu. Hér
er hið forna kastaníú tré og sætin gömlu um-
hverfis, hér skulum við sitja í næði, í kveld,
þó okkur verði aldrei auðið að tylla okkur þar
framar.”
Hann leiddi mig til sætis og settist sjálfur.
“Það er langt til írlands, Jane, og mér
þykir alt annað en gott, að senda litla vininn
minn á svo torsótta leið; en ef eg get ekki
betur gert, hvaða úrræði skal taka? Ertu
mér nokkuð lík, Jane?”
. A. ... ....................................
Nú gat eg ekki hætt á neitt svar, hjarta
mitt var meir en fult.
“Af því að eg kenni stundum undarlega
til þín, einkanlega ef þú ert nærri mér, eins
og nú; það er því líkast, sem strengur liggi
undan rifjunum vinstra megin í mér, ramlega
hnýttúr við annan álíka í þfnum litla kropp.
Og ef írlands haf og tvö hundruð mílna breið
spilda lands, kemst á milli okkar, þá óttast eg
að strengur sá hrökkvi sundur og þá er ekki
trútt um að eg kvíði fyrir, að mér taki að
blæða innvortis. En þú — líklega myndir þá
gleyma mér?”
“Það mundi eg aldrei gera, herra, þú
veizt—” ómögulegt að halda áfram.
“Jane, heyrirðu til næturgala í skóginum?
Hlustaðu á!”
Eg tók að snökta, er eg hlýddi til, því að
eg gat ekki ráðið við lengur, það sem eg bældi
niður. Eg var yfirkomin og titraði frá hvirfli
til ilja af sárum harmi. Þegar eg kom upp
orðúm óskaði eg mér, að eg hefði aldrei fæðst
eða aldrei komið til Thornfield.
“Af því þú harmar að fara?”
Minn innri maður, espaður af sorg og
æstur af elsku, heimtaði nú ráðin, vildi rísa
upp, lifa — og segja sína vild:
“Eg harma það, að fara frá Thornfield,
mér þykir vænt um Thornfield, af því að eg
hefi lifað hér kostugu lifi og indælu — öðru
hvoru að minsta kosti. Eg hefi ekki verið
troðin undir né höfð útundan né gerð að
steini. Eg hefi ekki verið grafin lifandi í kös
með þeim er hafa geð lítil, né lokuð úti frá því
sem er bjart og fjörmikið og háleitt. Eg hefi
staðið augliti til auglitis og átt orðastað við
það sem veldur mér lotningú og fagnaði —:
sérkennilegan, öflugan, velþroskaðan huga.
Eg hefi kynst þér, Mr. Rochester, og hrelling
rekur að mér og hugsýki við þá tilhugsun, að
vera slitin frá þér um aldur og æfi. Eg sé, að
eg þarf að fara burt, og það er líkt því að
horfast í augu við neyð dauðans.”
“Hvar sérðu þá þörf?” spurði hann alt í
einu.
“Hvar? Þú, herra, hefir sýnt mér hana.”
“í hverri mynd?”
“í mynd og líkingú Miss Ingram — ætt-
stórrar og fríðrar stúlku — konuefnis þíns.”
“Hvaða konuefni? Eg á ekkert konuefni.”
“En konu viltu.”
“Eg vil — eg vil — eg vil!” Hann beit
saman tönnunum.
“Þá verð eg áð fara, þú hefir sagt svo
sjálfur.”
“Nei, þú verður að vera kyr. Það sver eg
og það heit skal eg halda.”
“Eg segi þér, að eg má til að fara!” svar-
aði eg, ekki ákafaiaust. “Heldurðu að eg
geti verið hér með því móti, að verða þér
einskis virði? Heldurðu að eg sé sjálfvirk —
vél kenndarlaus? og geti þolað að ,sjá minn
brauðbita tekinn frá múnninum á mér og mín-
um dropa af lífsins vatni skvett út? Heldurðu,
þó eg sé fátæk, óþekt, ófríð og smá, að eg sé
sálarlaus og harðbrjósta? Þú dæmir rangt!
— “Eg hefi eins stóra sál og þú — og hjarta
fulikomlega á við þig! Og ef guð hefði gefið
mér nokkurn fríðleik og mikinn auð, þá skyldi
eg hafa gert þér torsótt að skilja við mig, ekki
síður en mér fellur þungt að fara frá þér. Nú
tala eg ekki við þig fyrir miðilsmunn vana,
gamalgróinna siða eða jafnvel dauðlegs holds;
— andi minn talar'til þíns anda, rétt eins og
báðir hafi farið um gröfina að fótskör drott-
ins, hvorugúr öðrum meiri, heldur jafnir—eins
og við erum!”
“Eins og við erum”, tók Mr. Rochester
upp — “svona” mælti hann, tók mig í fangið
og kysti mig á munninn: “svona, Jane!”
“Já, svona, herra”, svaraði eg, “og samt
ekki svona, því að þú ert kvæntur maður eða
svo gott sem, þeirri sem er miklu minni háttar
en þú, þeirri sem þér er alls ekki geðfeld, og eg
trúi ekki að þér þyki vænt um, því að eg hefi
séð þig spotta hana. Slíkan hjúskap myndi eg
fyrirlíta, þess vegna er eg þér betri — sleptu
mér. Lof mér að fara!”
“Hvert þá, Jane? Til írlands?”
“Já, til írlands. Eg hefi sagt það sem eg
bjó yfir og get nú farið hvert á land sem er.”
“Jane, vertu róleg, láttu ekki svona, eins
og fugl, sem plokkar af sér sínar eigin fjaðrir,
í örvæntingu.”
“Eg er alls ekki fugl og ekki ánetjuð i
neinum möskvum; eg er frjáls manneskja með
óbundnum vilja og honum skal eg beita til
að fara frá þér.”
Eg sleit mig svo af honum og stóð upp-
rétt frammi fyrir honum.
“Og þín vild skal ráða mínum forlögum,”
mælti hann: “Eg býð þér hjarta og hönd og
hlut í öllum eignum mínum.”
“Og þín vild skal ráða mínúm forlögum,”
mælti hann: “Eg býð þér hjarta og hönd og
hlut í öllum eignum mínum.”
“Þú leikur skrípaleik, sem eg geri ekki
nema hlægja að.”
“Eg bið þig að verða mér samferða, víkja
aldrei frá minni hlið, það sem eftir er æfinnar,
vera sem eg sjálfur og bezti félagi minn og
förunautur á þessari jröð.”
“Þann hefir þú valið þér og bezt að þú
unir því kjöri.”
“Jane, vertu kyr svolitla stund — þú ert of
æst. Eg skal líka vefa kyr.”
Andvari kom þjótandi eftir lárviðar göng-
unum, barði limið á trénu, sveif á burt og
hvarf. Þá tók næturgali til að kliða og þá tók
eg að gráta. Mr. Rochester hreyfði sig ekki í
sæti sínu, horfði á mig blíðlega og segir loks: |
“Komdú og seztu hjá mér Jane, við skul-
um tala okkur saman og skilja hvort annað.”
“Eg sezt aldrei hjá þér framar, eg er slitin
burt og get ekki komið aftur.”
“En eg kveð þig til mín sem konu mína.
Það ert þú, sem eg ætla að eiga, og enga
aðra.”
Eg þagði við. Eg hélt hann væri að hæð-
ast að mér.
“Komdu Jane — komdu hingað.”
“Konuefnið þitt stendur á milli okkar.”
Hann stóð upp og tók utan um mig.
“Konuefnið mitt er hér, því að jafningi
minn er hér og líki mitt og ímynd. Jane,
viltu giftast mér?”
Enn þagði eg við og sleit mig af honum,
því að eg trúði ekki enn.
“Trúirðu mér ekki Jane?”
“Alls ekki.”
“Treystirðu mér ekki?”
“Engan veginn.”
“Heldúrðu að eg sé að fara með hégóma
eða lýgi?” mælti hann með hrygð og gremju.
“Þú skalt sannfærast, litla vantrúar gerpið.
Hvað þykir mér vænt um Miss Ingram? Alls
ekkert og það veiztu. Hvað þykir henni
vænt um mig? Alls ekkert og það hefi eg
sannað. Eg lét kvitt koma fyrir hana, að
eigur mínar væru stórum minni en fólk héldi,
eftir það gerðust þær mæðgur fálátar til mín.
Miss Ingram get eg ekki átt né vil eiga. Þig
vil eg eiga, þú undarlega vera, þó varla sértu
jarðnesk, því mér þykir eins vænt um þig eins
og sjálfan mig. Þig, þó fátæk sért, óþekt, lítil
og ófríð, bið eg að taka mig fyrir eiginmann.”
“Hvað, mig!” varð mér að orði. Eg fór
að trúa, að honum væri alvara, af fasi hans
og ekki sízt af því, hvað snarpur hann var í
orðum; “mig, sem á engan vin í víðri veröld
nema þig, ef þú ert vinur minn, ekki skilding
nema það sem þú hefir gefið mér?”
“Þig Jane, þín er eg að biðja. Viltu eiga
mig? Segðú já, fljótt.”
“Mr. Rochester, lof mér að sjá framan í
þig, snúðu að tunglinu.”
“Til hvers?”
“Af því eg vil fá að sjá framan í þig, snúðu
þér við.”
“Þú munt finna, að það er álíka torlesið
og hrokkið, útpárað bókarblað; svona, lestu,
bara flýttu þér, eg þjáist.”
Á andliti hans sá geðshræring, hann var
rjóður sem blóð í framan og augun glóðu und-
arlega.”
“Ó, Jane, þú kvelur mig með þessu rann-
sóknar auga, þó trútt sé og veglynt, þú kvelur
mig.”
“Hvernig má það vera? Ef þú ert einlæg-
ur og bónorð þitt í fullri alvörú, þá hefi eg
ekki annan hug til þín en þakklæti og holl-
ustu — ekki veldur sá hugur kvölum.”
“Þakklæti!” segir hann reiðilega og bætir
við, ekki ofsalaust: “Jane, taktu mér strax,
Segðu: Edward, eg vil giftast þér.”
“Er þér alvara? Elskar þú mig? Segirðu
það satt? Óskar þú af öllu hjarta, að eg verði
konan þín?”
“Svo er og ef þér dugar ekki minna en
svardagi þá sver eg að svo er.”
“Þá vil eg giftast þér, herra.”
“Kalla þú mig því nafni sem eg heiti,
konukornið mitt.”
“Elzku bezti Edward!”
“Kom þú til mín, komdu nú til mín að
fullu og öllu,” mælti hann í eyra mér, sínum
gildasta rómi, en vangarnir lágu saman, “ráð
þú minni sælu, eg skal sjá um þína.” Eftir litla
stúnd mælti hann:
“Fyrirgefi mér guð, menn láti mig hlut-
lausan; eg hefi hana og skal halda henni.”
“Enginn er til íhlutunar, eg á ekkert
frændfólk til að skerast í mitt mál.’’
“Þáð er bezt af öllu,” sagði hann. Ef mér
hiefði ekki þótt svo vænt um hann, þá hefði
mér þótt fagnaðar svipur hans tryllingslegur.
En nú sat eg hjá honum, laus við gkilnaðar
kvíðann, kölluð til himinsælu samvistanna við
hann, og húgsaði ekki um neitt nema þá bless-
un, sem mér var boðið til að njóta sem mig
lysti. Hann spurði aftur og aftur: “Fer vel um
þig, Jane? Líður þér vel, Jane?” Og við hverri
spurningu svaraði eg: “Já.” Og eftir það
mælti hann fyrir munni sér: “Það mun jafn-
ast — -það mun jafnast. Hefi eg ekki fundið
hana munaðarlausa, kalda, huggunarlausa?
Ætla eg mér ekki að verja hana, hlúa að henni
og hughreysta hana? Er ekki ást í hjarta
mínu og staðfesta í ásetningum mínum? Það
munu verða mínar málsbætur fyrir dómstóli
drottins. Eg veit að skapari minn lætur það
haldast, sem eg geri. Veraldarinnar dóma
hefi eg að engu. Mannanna áliti býð eg byrg-
inn.”
En hvað var að kveldinu? Eg sá varla
framan í húsbónda minn, þó ekki væri langt
á milli okkar. Og hvað gekk að kastaníu
trénu? Það barðist um með brestum og braki,
en vindurinn hvein í lárviðar göngunum, og
alt í einu kom leiftur úr skýi, sem eg var að
horfa á, síðan brestur og tíðir smellir, mjög
hvellir, en mér brá svo við, að eg faldi andlitið
við vanga Mr. Rochesters. Nú kom demba,
við skunduðum úpp úr garðinum, en vorum
orðin gegndrepa, áður en við náðum inn. Hann
tók af mér rennvott sjal í forsalnum, (þar log-
aði ljós) og var að hrista vætuna úr hári mínu,
þegar Mrs. Fairfax bar að. Hún kom úr sínu
herbergi, en við tókum hvorugt eftir henni.
“Flýttu þér að fara úr votu,” mælti hann,
“og eg ætla að bjóða þér góða nótt áður en
þú ferð — góða nótt, elskan mín!”
Hann kysti mig marga kossa. En þegar
eg vatt mér úr fanginu á honum, þá stóð
ekkjan fyrir framan mig, föl í framan, alvarleg
og alveg hissa. Eg gerði ekki nema brosa við
henni og hljóp upp. “Nógur er tíminn til yfir-
beyrslu og útlistunar á morgu'n!” Eigi að síður,
þegar eg kom inn til mín, þótti mér verra en
ekki, að hún skyldi misskilja það sem hún sá, af
því að hún var ókunnug því, sem á undan var
farið. En gleðin tók yfir allar aðrar tilfinn-
ingar og þó hátt léti í veðrinu með stormi,
þrumum og eldingu mog dynjandi rigningu, þá
fann eg lítt eða ekki til hræðslu né lotningar.
Mr. Rochester kom að dyrunum hjá mér þrí-
vegis, meðan á þeim ósköpum gekk, að vita
hvort mér væri rótt og hvort ekkert gengi að
mér, og það nægði til hughreystingar og til
orkú við hvað sem var.
Morguninn eftir, áður en eg var komin fram
úr, kom Adela hlaupandi til mín, að segja mér
að eldingu hefði lostið í hið mikla, forna
kastaníu tré í aldingprðinum, og klofið væri
það eftir endilöngu.
XXIV. Kapítuli
Meðan eg klæddist, hugleiddi eg það sem
farm hafði farið og undraðist, það var svo
draumi líkt. Mér fanst eg varla vita vissu
mína, fyr en eg fyndi Mr. Rochester aftur og
heyrði hann endurnýja heit sín og ástamál.
Meðan eg kembdi hár mitt, horfði eg í
spegil og sá, að eg var ekki ófrið, vonar svipur
var komin á andlitið og líf í litarháttinn, og
augu mín virtust svo, sem litið hefðu upp-
sprettu nautna og fengið glampa af hennar
bragandi bárum. Eg hafði oft verið treg til að
líta á húsbónda minn, vegna þess eg óttaðist,
að hann hefði lítið yndi- af að sjá hvernig eg
liti út; en nú vissi eg, að mér var óhætt að
snúa andlitinu að honum, ekki mundi kær-
leikur hans kólna af því, að líta framan í mig.
Eg tók hreinan, þunnan sumar búning upp úr
dragkistu, og fór í, aldrei áður fóru mér föt
eins vel, því að aldrei hafði eg föt borið við
svo sælan sefa.
Þegar eg kom ofan í forsalinn, sá eg að
hlýr og heiður júnídagur hafði farið á eftir
óveðrinu um nóttina, eg fann þægan andvara,
ilmsterkan, leggja inn um glerdyrin. Náttúran
hlaut að hlægja við mér, svo sæl var eg. —
Flökkukona kom gangandi' upp akbraut, og
lítill piltur með henni, bæði töturlega útlítandi,
eg hljóp út til þeirra og gaf þeim nokkra dali,
alt sem eg átti í buddunni; í mínum fagnaði
skyldu þau taka þátt, hvort sem góð voru eða
vond. Hrafnarnir görguðu og ljúfari fuglar
kvökuðú, en hvergi kváðu við svo glaðlegir
hjörnum hljómar sem í mínu fagnandi hjarta.
En nú varð mér litið upp í einn gluggann og
brá við, að sjá Mrs. Fairfax standa þar, hún
horfði á mig döpur á svip og segir alvarlega:
“Miss Eyre, viltu koma til morgunmáltíðar?”
Hún var fálát undir borðum, stilt og óhýr, en
,eg gat ekki þá sagt henni eins og var. Eg
varð að bíða þess, að herra minn kvæði úpp
úr, og hún líka. Eg reýndi til að koma í mig
mat og að því búnu hljóp eg upp á loft og
mætti Adelu úti fyrir skólastofu.
“Hvert ertu að fara? Það er komið að
skólatíma.”
“Mr. Rochester sagði mér að fara til
leikstofu.”
“Hvar er hann?”
Hún benti á skólastofúna, sem hún hafði
komið út úr, eg gekk inn og þar stóð hann.
“Komdu og bjóddu mér góðan dag,” mælti
hann. Eg gekk til hans, feginsamlega, og fekk
nú ekki kuldalegt tiltal, né kveðju með handa-
bandi, heldur koss með faðmlagi. Það virtist
eðlilegt, það var lostugt og lífgandi að njóta
elsku hans og ástar atlota.
“Jane, þú ert blómleg og broshýr og
fríð, reglulega falleg, þennan morguninn. Er
þetta mín fölva, litla álfamær? Er þetta
mustarðs kornið mitt? Þessi stúlka með sól-
hýran svip og spékoppa og rósa varir, jarpt
hár, mjúkt og slétt sem silki og dökkbrún
augu, glampandi og glóandi?” (Græn voru
augun í mér, lesandi minn, en þú verður að
forláta, honum sýndust þaú nýlituð býzt eg
við).
“Jane Eyre er það, herra.”
“Sem bráðum verður Jane Rochester;
eftir fjórar vikur, Janet, ekki einum degi síðar
IHeyrirðu það?”