Heimskringla - 13.06.1934, Side 4

4. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 13. JÚNÍ, 1934
Híimskringla
(StofnuO 1889)
Kemur út á hverjum miSvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 oo 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86 537_____________
VerB blaðslns er $3.00 árgangurinn borglst
fyrirfram. Allar borganlr sendlst:
THE VIKING PRESS LTD.
RáOsmaður TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
ííanager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Vtanáskritt til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
"Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 13. JÚNÍ, 1934
EIMREIÐIN
Eimreiðin, fyrsta hefti þessa árs (jan.-
marz 1934), er nýkomið vestur.
Með hefti þessu hefst fertugasti ár-
gangur ritsins. Þótt ekki sé það mestur
aldur íslenzks tímarits, er hann samt sem
áður nokkur vitnisburður um nytsemi
þess.
Um það er hefti þetta flytur má með
fylsta sanni segja að það sé vel þess virði
að lesa það, sumt til athugunar og fróð-
leiks, annað til skemtunar. Þar er ekk-
ert sem ekki hefir nokkuð til síns ágætis.
“Á tímamótum” er ein lengsta grein
heftisins og er höfundur hennar Guðm.
prófessor Hannesson. Er greinin skörp
og vægðarlaus ádeila á þjóðmálin, kosn-
ingabraskið og skrípaleikinn allan í
stjórnarrekstrinum. Um niðurstöður höf-
undar verðu'r ekki sagt að sinni, því niður-
lag greinarinnar birtist ekki fyr en í
næsta hefti. En allgott sýnishorn af
vopnaburði höfundar og vígfimi í grein
þessari ætlum vér eftirfarandi póst vera:
“Þá hefir og annað borist mönnum til
eyrna: öll loforðin. Flokkamir koma svo
sem ekki tómhentir í ræðustólinn (þ. e. í
kosningum í Reykjavík er höf. tekur hér
sem dæmi.) Allir hafa þeir með sér
nægtahorn Pandóru og hella allsnægtum
yfir ríka og fátæka. Hver um sig hefir
athugað vandlega, hvers kjósendur mundu
helzt óska sér og öllu slíku er lofað hátt
og dýrt. Hver flokkur hefir margar milj-
ónir, ekki í vasanum, heldur í munninum,
svo allir fá eitthvað. Það á að kaupa
heilan skipaflota, efla iðnað, leggja vatns-
veitu, virkja Sogið, byggja yfir alla, sem
skortir húsnæði, leggja götur, prýða bæinn
byggja sundhöll o. fl. Og svo eiga allir
að fá hátt kaup..
En ofan á alt þetta bætist sú gleðifrétt
að séð verði fyrir góðum fjárhag svo
skattar verði ekki lengur mældir á ófrið-
armælikvarða.
Og það er eins og flokkamir ætli að
gefa kjósendum þetta úr sínum vasa. Gald-
urinn er ekki annar en sá, að kjósa þann
rétta “lista”. — “Þá mun alt þetta veitast
yður.”
Eigi að síður kynni einhverjum vantrú-
uðum, að detta í hug, að hér fylgdi bögg-
ull skammrifi, að Reykvíkingum væri
ætlað að borga allar þessar framfarir og
allar miljónirnar, sem til þeirra ganga.
Þá verða öll loforðin í fám orðum þessi:
Eg skal eyða, — þið skuluð borga!
Hann kynni og að spyrja hvort Reykvík-
ingar hafi, á þessum tímum efni til þess
að snara út miljónum til nýrra fyrirtækja,
misjafnlega álitlegra, hvort lýgnu mönn-
unum sé betúr trúandi til að fara með féð
og framkvæmdirnar en bórgurunum sjálf-
um.
En kjósendur húgsa fæstir um það,
hvar eigi að taka peningana. Flestir halda
að það lendi aldrei á sér, heldur “auð-
valdinu”, sem því miður er hvergi til
nema á pappímum. Þó margt megi heyra
í útvarpinu og öllum kosningaræðúnum,
þá gefa þær þó engan veginn fullkomna
hugmynd um kosningarnar. Þær eru
aðeins einn þátturinn í löngum skrípa-
leik.”
Eins skorintort og þetta höfum vér
sjaldan séð vegið að stjómmálaflokkunum
og yfirleitt að athöfnum manna í stjórn-
málum.
Tvær greinar eru í þessu hefti eftir rit-
stjórann Svein Sigurðsson. Er önnúr um
hið mikla ritsmíði H. G. Wells: The Shape
of Things to Come,” og verður á íslenzku:
“Útlit þess, sem í vændum er”, hjá þýð-
anda, sem er óviðfeldið orðalag. En svo
' skiftir það ekki öllu og hið stutta og á-
gæta yfirlit yfir þetta mikla ritverk, bætir
það upp. Macrokosmos er hin greinin
eftir þennan höfund; er hún um nýrri
skoðanir á ásigkomulagi hnattanna í voru
sólkerfi og fleiru viðkomandi stjörnu-
fræði. Vel skrifaðar greinar og bera vott
um einlægni, höfundar í því að efla víð-
sýni eins og oss virðist mega um margt
segja er hann öðrúm fremur skrifar.
“Ókrýndur konungur eða hetjan frá
Aulestad”, er skemtilega skrifuð grein,
eftir Svein Ólafsson, um þessi auknefni
skáldjöfursins, Björnstjerne Björnsson. —
Auk þess eru í ritinu sögur og ritdómar,
sem alt er mjög læsilegt.
Stutt en fróðlegt yfirlit um hag og horf-.
ur á íslandi árið 1933, er í ritinú eftir
Halldór Jónason. Með því að fleiri ís-
lendinga hér mun fýsa að sjá það yfirlit,
en þá er Eimreiðina kaupa, birtum vér
það í þessu blaði.
Annars ættu Vestur-lslendingar að
kaupa Eimreiðina og hin betri tímarit
íslands. Kostir þeirra fram yfir annara
þjóða rit, eru þeir, að þar er því mikils-
verðasta af fróðleik um það sem gengur
og gerist út um heim þjappað saman í
eins fá orð og hægt er, án þess að nokkuð
verulegt fari forgörðum af efninú. Fyrir
þá sem lítinn tíma hafa til lesturs, eins og
oft gengur í ungu þjóðlífi, er þetta mikiil
kostur.
TELEVISION
Ekki munum vér eftir að hafa orðið
varir við neitt íslenzkt orð yfir hugmynd-
ina, sem í orðinu felst, sem yfir þessari
grein stendur. Mikil þörf fer þó að verða
á slíku orði, því það er að verða algengt
hér um slóðir, að sýna myndir, er úr
fjarlægð eru sendar með skeytum. Hér
hefir stundum verið neyðst til að nota
orðin myndskeyti eða símasýningu yfir
hugmyndina, en betra orð þarf að smíða
en þau.
Þetta undur vísindanna, “television”,
er nú meira en hugarburður. Það er
einn af hinum mörgu og .furðulegu
draumum vísindanna, sem ræzt hafa.
Á sýningunni í Brandon í Manitoba á
þessu sumri, gefst sýningargestunum
kostur á að kynnast þessu í veruleika. Á
léreftinu fyrir framan gestina, gefst þeim
kostur á að sjá og heyra til manna sem
þeir þekkja persónulega, er ræður, söng
og leiki hafa um hönd á öðrum stað í
garðinum eða bænum.
Á sýningu í borginni Toronto (The.
Royal Winter Fair) 23. nóvember 1933,
fór svipað fram og fórust blaðinu Tor-
onto Star orð um það á þessa leið:
“Á sýningu þessari vakti ef til vill
ekkert meiri úndrun og eftirtekt, en
skeytasýningar tilraunin (television-radio
experiment) er þar var gerð og sem hepn-
aðist svo ágætlega.
Þúsundir manna heyrðu og sáu söng-
konuna Miss Marguerite Nuttall, eins og
hiin væri þarna lifandi komin, á söng-
skemtun er hún hélt í Royal York Hotel
um það þrjár mílur í burtu. Með opinn
munn og yfir’komnir af undrun störðu
gestirnir á söngkonuna á söngsamkom-
únni og virtust margir í vafa um hvar
þeir væru. Þeir gátu ekki. í hasti gert
sér grein fyrir hvort þeir væru úti í sýn-
ingargarði eða heima í Royal York Hotel.
^Að stundu liðinni er svo kallað í hljóð-
berann, að nú skemti Romanelli þeim
með fiðluspili. Og í sömu svipan er
spjaldi snúið við á stórum flutningsvagni
frammi í sýningargarðinum og þessi
kunni fiðluleikari er þar kominn og leik-
ur fyrir gestina, eins og hann væri hjá
þeim. Daginn eftir heyrðum vér menn
þræta um það, að söngvaramir hefðu
verið á Royal York Hotel á sama tíma og
þeir sýndu sig í garðinúm.”
Television er að verða svona algeng,
að hún er um hönd höfð á mörgum sýn-
ingum og verður meðal annars kynt gest-.
unum á Brandon sýningunni 2. til 6. júlí.
STJÓRNMÁLAMOLAR
(Frh. frá síðasta blaði)
X.
Svo víðtæk er kreppan að hún nær að
minsta kosti til allra menningarþjóða
heimsins. Hálf- og alviltar þjóðir er sagt
að ekki þekki til hennar og skilji meira
að segja ekki í henni, þó reynt sé að
skýra hana fyrir þeim. Alment er svo
litið á, að þetta sé það sem vi.ð megi bú-
ast, vegna menningarskorts þeirra. En
ástæðan er þó alt önnur. Menningin
hefir ekki svæft siðferðislegt líf ’ þeirra
með lögum eins og gert hefir verið í
menningarlöndunum svonefndu. Ferða-
langur nokkur sagði frá því í vetur, að
hann hefði ekki getað komið Eskimóun-
úm í skiling um það, að menn syltu í alls-
nægtum. Um menningarþjóðirnar verður
ekki sagt, að þær viti ekki ganginn í því!
En jafnvel þó kreppan sé víðtæk, er
ekki þar með sagt, að hver þjóð um sig
geti ekkert gert til að draga úr henni,
þó þær geti ekki orðið allar samtaka um
það. En gallinn er sá, að svo margar
þjóðir líta þannig á, að lækning krepp-
unnar þurfi og verði endilega að koma
utan að frá. í fylkiskosningunum, sem
nú eru fyrir höndum í Saskatchewan, er
sagt, að flokksforingi liberala tali ekki
um annað en utanríkisverzlun. Eins og
utanríkisviðskiftum er komið, ekki aðeins
í bráð, heldur einnig framvegis, gefur slíkt
ekki miklar vonir um viðreisn. Eftir
stríðið voru þjóðirnar eggjaðar til að
framleða sem allra mest sjálfar, svo að
þær þyrftu sem minst af öðrum að kaupa,
og koma fjárhag sínum með því í lag
aftur. Þessari hvatningu var dyggilega
fylgt. Framleiðslan var aukin hjá hverri
þjóð í nálega öllum greinúm. Og það
er ástæðan fyrir því, að viðskifti þjóða
milli eru nú ekki nema brot af því, sem
áður var og verða ekki, því framleiðslan
eykst, en mínkar ekki, "þar sem tæknin
er ávalt að gera hana auðveldari. Við
þetta verða þjóðirnar að horfast í augu.
Framhjá því er gagnslaust að ganga. En
af því leiðir, að ef gera á ^ér nokkra von
um viðreisn verður að haga framleiðsl-
unni og athöfnunum eftir þörfinni fyrir
þær fyrst og fremst heima fyrir. Að
byggja atvinnuvegi landsins á utanríkis-
verzlun, sem ekki fæst nema með stríði og
að hneppa einhverja aðra þjóð í þrældóm
til að okra á, er að halda við siðleysis- og
hernaðarstefnunni gömlu. Ef stóriðnaður
þjóðanna hefði aldrei verið reistur á
þessu, þyrfti nú ekki að rekg, þá alla út á
klakann, sem að honum hafa unnið, og
sem aðalböl heimsins stafar nú af. at-
vinnuleysið. Auðvitað skilúr Mr. Gardiner
þetta og veit, að það er aðeins kosninga
búhnikkur, en ekki bændabúhnikkur, að
halda öðu fram. En það er þá að skömm-
inni til verri blekking, en ef hann væri sér
þess ekki meðvitandi.
Það sem hugsandegt er, að orðið gæti
itl viðreisnar þessu landi, og öðrum ef til
vill einnig, er að tekin sé upp iðnaður og
athafnastefna, er fyrst og fremst hvílir á
þörf þjóðfélagsins. Auðvitað verður því
samfara svo mikil breyting á athafna-
lífinu, að byltingu mætti kalla. En við
því verður ekki gert. I annan stað ætti
að afnema alla spákaupmensku í sölu
eigna eða hlútabréfa og engu félagi ætti
að leyfast, að selja hlutabréf nema sem
næmi sannvirði eignarinnar. Með því
festist verð eigna og flygi ekki upp eða
niður aðeins til þess að braskarar næðu
þeim fyrir ekkert. í þriðja lagi, að renta
væri lækkuð á peningum til muna. Auð
vitað hnekti þetta viðskiftum í þessum
greinum. En þau viðskift eru slik, að í
þeim er ekki eftir sjón og þau eiga í raun
réttri, eins og þau eru rekin, mikinn þátt
í öfugstreymi þjóðlíf3ins.
Með nauðsynlegum viðskiftum aúti svo
að vera eftirlit af hálfu sambandsstjónar,
eins og ráð er gert fyrir með söluráðinu,
sem Bennett^stjómin er að stofna. Enn-
fermur fakmörkun á valdi banka og lán-
félaga. Með þessu væri braski öllu mikið
til útrýmt og það er í raun og veru alt
sem gera þarf.
Það skal kannast við, að stjómarskrár-
breytingar þyrfti með til þess að fram-
kvæma sumt af þessu. En stjórnarskrár
eru skoðaðar manna verk nú orðið en
ekki helgar ritningar og hljóta enda hvort
sem væri að breytast'. Og þá kemur til
kasta þjóðarinnar og framkvæmdasemi
eigi síður en stjórnarinnar. En hvert
spor sem stigið er í þessa átt, væri betra
en ekki, jafnvel þó leiðin væri ekki öll
í einu spori stigin.
XI.
En breytingar á stjórnartilhögun þó ekki
sé í stórum stíl, er ekki ávalt sem bezt
tekið. Um það leyti sem verið var að
slá botninn í frumvarpið um stofnun
söluráðs á þinginu í Ottawa í síðast
liðinni viku, andmælti leiðtogi liberala,
Mr. King, frumvarpinu harðlega og meðal
annars af því, að á því væri, sósíalista
bragur, sem vott bæri um að conservatív-
ar væru að verða sósíalistar. Mr. Woods-
worth og verkamannablaðað í þess-
um bæ og C. C. F. flokksmenn margir,
hafa þráfaldlega stagast á því, að Ben-
nettstjómin sé að taka upp eitt og annað
úr stefnuskrá sósíalista og þeirra, og það
á að sýna og sanna, að þjóðfélagið sé að
snúast til fylgis við þá stefnu og eldri.
flokkarnir geti ekki gegn þeim straumi
staðist. Svona mosavaxnir eru nú þeir
í kreddum, sem frjálslyndasta kalla sig.
Samband C. C. F. flokksins við sögulegan
sósíalisma er ekki meiri en
eldri flökkanna svo séð verði.
Marxisminn er of gamall fyrir
C. C. F. til að viðurkenna hann
kommúnisminn of frekur eins
og hann er á Rússlandi, og á
kenningu Henry George um ein-
skattinn, er ekki svo mikið sem
minst. Við sögulegan sósíalisma
virðist ekki einn flokkur öðrúm
tengdari. Með nýjum og breytt-
um tímum koma upp ný verk-
efni innan stjórnmálaflokka,
sem á öðrum starfsviðúm þjóð-
félagsins. Prédikanir eins flokks
um það að honum sé lánað alt,
en öðrum flokkum og mönnum
sára lítið, gátu komið til mála
aftur í grárri forneskju, meðan
fákænskan var svo mikil, að
hrekkja-lómar gátu látið almúg-
tn tilbiðja sig og tigna með því
að telja honum trú um að þeir
væru alvísir og algóðir og ekki
menskir menn heldur goðakyns.
Slíkir dagar eru löngú hjá liðn-
ir og aðferðum stjómmálamajina
eru menn orðnir of kunnugir til
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’*
nýma pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru
ajúkdómum, og hinum mörgu kvilla.
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Ltd., Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
Walter Le Brou átti endur fyrir
löngu. Enginn veit nú hvar þessi
lóð er, en hvað gerir það til?
Margar þessu líkar leigur
þess, að trúa nokkru slíku um! og kvaðir hafa nýlega komið í
þá nú. ' lljós við málaferli í Skotlandi og
Mr. Bennett eða flokkur hans I hefir Það orðið fil Þess að sumir
er ekki fermur sósíalistaflokkur.menn hafa sezt upp, nuggað
nú en hann hefir ávalt verið. í>ó , stírurnar úr nnSnnnm °S sPnrt
að hann sé athafna- og fram- sÍálfa siS hyort >eir virkilega
faraflokkur og fylgist með tím-|lifðn á tuttligustu öldinni en
anum og sýni það í verki með,ekhi Þeirri tólftu.
löggjöfinni sem hann kemurj Stundum geta leigú kvaðir
fram með á þingi, ætti það ekki komið ónotalega við eignir
að vaxa öðrum flokkum í aúg-! manna eins og fylgjandi dæmi
um, sem frjálsari og framfara sýna.
meiri telja sig, jafnvel þó þess : Sumstaðar í Kent er það leigu
hefi ekki orðið vart nema “í kvöð að þegar landspildur eru
munninum”, eins og af öðrum j seldar eða ganga að erfðum á
er sagt annar staðar á þessari héraðshöfðinginn heimting á
síðu.
Frh.
UM LEIGUR Á BRETLANDI
I “bezta grip” leigjanda. Bezti
gripur getur verið hvaða kvikfé
I sem er, hestur, naut, svín eða
_______ 1 annað. Nú kom það nýlega fyrir
Bretland hlð miHa er á Jmsa \ a® elnn Þ*8811™ nú*arða
vegu einstætt land. Þar hata'*el<lnr “K.k0In W herramaður-
um margar aldir haldist í hend-!mn, °s he.lmtaðl *t.8ta *"'> “'jT
ur miklar verklegar og stjórn-
málalegar framfarir við bama-l
legt aftu'rhald í mörgum grein-!
um. Þarf ekki annað til að |
sanna þetta en að minna á
enska peninga, mál og vigtir,
sem eru þrenskonar, ein fyrir
búðarmanninn, önnur fyrir gull-
smiðin og hin þriðja fyrir lyfsal-
ann, og alt þetta átakanlega úr-
elt. En hvergi er íhaldsemin eins
brosleg sem í sumum leigugjöld-
um frá löngu liðnum öldum, sem
engum dettur í hug að fella úrl
anda, en í þessu tilfelli var bezti
girpúrinn $5,000 veðhlaupahest-
ur. Varð stapp út úr þessu eins
og nærri má geta en úrslitin
1 urðu þau að seljandinn varð að
i gefa herranum einn tíunda
landsverðsins, sem ekki var í
alt nema $900 til þess að fá að
| kaupa aftur sinn eigin hest. —
Ekki er getið um hvað hann
varð að borga fyrir hestinn en
lítið mun hafa verið eftir af
landverðinu.
í öðru tilfelli var bezti gripur
gildi, hvað fáfengileg sem þau j manns ungur uxi um $20° virði
kunna að vera.
Eftirfylgjandi eru nokkur
dæmi um brezk leigugjöld tekin
úr Maclean’s Magazine 15. nóv.
1931.
Skömm væri að segja að
Bretakonungur okraði á lénum
við vildarmenn sína, en sérstak-
lega virðast skotar hafa kom-
og fekk hann fyrir náð að
kaupa hann fyrir $150.
Slíkum fjárránum er Englend-
ingurinn svo vanur að fyrir
honum eru þau eins óhjákvæmi-
leg eins og veðraskifti. Jafnvel
skotar, sem við og við verða
vassalar enskra aðalsmanna,
taka við þeim möglunarlítið, þó
auðvitað gráni hárið undan
ist að góðum kaupum, eins oglögm eins. Á síðari árum hefir
þeirra^ er von og vísa. Einn | £ Englandi sem annar staðar
skozkur herramaður géldur ekki I efnalega skörin skriðið allmjög
annað eftir landareign sína en i Upp f bekkinn. Æfagamlar
vatn handa konunginum til að aðalsættir hafa orðið að selja
þvo sér um hendurnar (og kastala sína og aðrar eignir til
líklega þvo andlitið líka) þegar ag geta eitthvað í munn og
hann kemúr í nágrenni þessa maga íátið en kaúpendurnir
manns. Annar borgar fulla fötu verið sápukonungar og önnur
af snjó á hverju ári, og ætti það J vélamenningar stórmenni. Hafa
sannarlega að vera góður snjór
eins og Jónas Hallgrímsson seg-
ir frá að finnist á Rússlandi.
þá stundum aðalsmennirnir
gerst leiguliðar þeirra og orðið
að gjalda þeim kvaðir og önnur
Þriðji skotinn gerir konunginum útlát. Má þó ætla að það hafi
það til hátíðabrigðis að rétta komið ^ð taugamar.
honum hvíta rós í hvert sinn
sem hann kemur inn fjrrir hans
dyr.
Ekki er konungur einn um
hituna hvað afkáralegum leigu-
málum vikvíkur. Borgarráðið í
London betalar á ári hverju, og
hefir gert í 700 ár, tvær hand-
axir, aðra með boginni egg, og
tvær spítur til að reyna á axim-
Eitthvað það allra skrítnasta
af þefesum gjöldum til aðals-
manna er það sem Buccleuch
greifi innheimtir af undirmönn-
um sínum á hverju hausti og
kallað er Wroth silfur. Kemur
mönnum ekki saman um hvern-
ig á þessu gjaldi standi, segja
sumir að greifinn sé afkomandi
hinna afarfornu Drúid presta og
ar, fyrir landskika nokkurn í sé þetta nokkurskonar kirkju-
Shropshire. Áður, fyrir meira en
700 árum var leigan tveir hníf-
ar. Átti annar þeirra að vera
afbragðs hnífur en hinn svo
deigur að hann bognaði allur
upp ef honum var stungið í
gjald. Aðrir segja að þetta séu
manngjöld eftir bróður greifans.
sem alþýðumenn hafi líflátið
eiithverntíma í fjrrndinni, og
heiti það réttu nafni reiði
(wrath) silfur. En hvernig sem
grænan ost! Sex skeifur og á gjaldinu stendur er það inn-
sextíu og einn hestskónagla heimt á Marteinsmessu, vopna-
borgar líka sama bæjarráðiði hlésdaginn, 11. nóvember á
skilvíslega á hverju ári fyrir hverju hausti og er aðferðin
leigu á smiðjulóð sem einhver sem fylgir: