Heimskringla - 13.06.1934, Page 6

HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 13. JÚNÍ, 1934
Jane Eyre
eftir
CHARLOTTE BRONTE
Kristján Sigurðsson, þýddi
“Nú er nóg komið! Wood, láttu aftur
handbókina og farðu úr hempunni, Green með-
hjálpari, farðu þína leið, það verður ekkert af
giftingu í dag.’’ Maðurinn gerði sem honum
var boðið. “Eg ætlaði mér að eiga tvær kon-
ur í senn, þó ljótt þyki, en forlögin haf’a eðe
forsjónin, séð krók við mínu bragði. Eg er
víst ekki næsta mikið betri en djöfull, á þessari
stundu, og presturinn þarna er væntanlega til
* með að tjá* mér, að eg eigi vísa vist í óslökkv-
andi eldi og með ormi sem aldrei deyr. Mín
ráöagerð er að engu orðin. Þessi lögmað
fer rétt með; eg hefi átt konu áður, og sú
kona er á lífi! Þú segist aldrei hafa orðið var
við Mrs. Rochester, Wood, en eg þori að segja,
að þú hefir oft lagt hlustirnar við skrafi um
vitfirring, haldinn þar í leyni, undir lás og
gæzlu, og ágizkanir um að sú væri laungetin
systir húsbóndans eða gömul frilla hans. E"
segi þér nú, að sú er konan mín, er eg giftist
fyrir fimtán árum, — Bertha Mason hét hún.
systir þessa röskva manns þarna, sem skelfur
á beinunum, hvítur í framan, svo sem til að
sýna hve hraustur karlmanns hugur getur
verið. — Vertu kátur, Dick, og óhræddur við
mig: þig vil eg ekki berja fremur en kvenfólk.
Bertha Mason er brjáluð og er af brjáluðum
komin, bjálfum og vitfirringum í þrjá liðu
móðir hennar, Creolan, var bæði vitskert og
drykkfeld; það fekk eg að vita, eftir að eg
kvæntist dótturinni, þangað til var ættarinnar
endemum haldið leyndum fyrir mér. Bertha
hermdi hvorttveggja eftir foreldri sínu, eins og
skyHóurækið barn. Eg eignaðist indælan
maka — hreinhuga, spakan, hóglátan; eins og
þið getiö nærri, var eg sæll af þeim ráðahag!
Ó, eg hefi svo sem reynt himnaríkis sælu í
hjónabandi! Briggs, Wood og Mason, eg býð
ykkur öllum heim til að sjá sjúklinginn hennar
Grace Poole, konuna mína! Þið skuluð sjá
sjálfir, hvaða maka eg var teygður til að eiga
og dæma um, hvort eg hefði rétt til að rjúfa
þann ráðahag og leita samúðar við annað,
sem er að minsta kosti mannlegt. Þessi
stúlka”, hér leit hann á mig, “þekkti ekki
meira en þú, Wood, til þessa ljóta leyndar-
máls; hún hélt, að alt væri löglegt og siðum
samkvæmt, hana óraði ekki fyrir því, að það
stóð til að ginna hana til láta vígslu við svik-
inn vesaling, er þegar var bundinn vondum,
vondum og skepnulegum maka. Komið öll
saman með mér!”
Hann leiddi mig út úr kirkjunni, og að
hallar dyrum. Þar stóð vagninn ferðbúinn og
beið okkar.
“Farðu með vagninn á sinn stað og láttu
hestana inn, JoJjn,” sagði Mr. Rochester, stilli-
lega, “þeirra er ekki þörf í dag.”
Þegar inn kom, kom Mrs. Fairfax og flest
alt heimilisfólkið á mtói okkur í forsalnum, til
að óska okkur heilla.
“Snúið þið við!’’ mælti húsbóndinn, “hver
vill ykkar heilla óskir? Þær koma fimtán
árum of seint!”
Við fórum upp stigann til þriðja lofts og
inn í stofuna þar sem refla rekkjan var og
postula taflan með kristsmyndinni upp af.
“Þennan stað ættir þú að kannast við,
Mason, hér varstu bitinn og stunginn af
hénni.”
Hann svipti tjöldunum frá veggnum og
lauk upp dyrunum sem þá komu í ljós. Þá
komum við í glu'ggalaust herbergi, þar brann
eldur með háum grindum fyrir, lampi hékk
ofan úr loftinu; fyrir eldinum bograði Grace
Poole, yfir soðpotti ,að því er virtist. Við
vegg gegnt dyrum stikaði einhver skepna
fram og aftur, en ekki sá glöggt, hvort það
var skepna eða mennsk manneskja, sýndist
vera á fjórum fótum og glepsaði og urraði, en
í fötum var þessi ófreskja og höfuð hennar og
andlit var hulið þykkum flóka af úlfgráu hári.
“Góðan daginn, Mrs. Poole!” sagði Mr.
Rochester. “Hvernig líður þeirri veiku í dag?”
“Eftir hætti,” svaraði Grace Poole og
setti pottinn varlega frá sér á hlóðarstein,
“glepsin en ekki bandóð.”
Hin fötum klædda skepna reis upp á
afturfæturna og rak upp hátt öskur.
“Hún hefir orðið þín vör, herra, þér er
betra að fara.”
Sú vitskerta gall við hátt, svifti hárinu frá
andlitinu og giápti á okkur; vel kannaðist eg
við það blárauða og þrútna andlit. Mrs. Poole
gekk á milli þeirra.
“Farðu frá,’’ sagði Mr. Rochester og skaut
henni burtu, “hún hefir engan hníf núna og
eg er viðbúinn.”
“Það er aldrei hægt að vita, hvað hún
hefir náð í; dauðlegri manneskju er ómögu-
lega að sjá við slægð hennar.”
“Það er víst betra að fara frá henni,”
sagði Mr. Mason í hálfum hljóðum.
“Farðu norður og niður,” svaraði mágur
hans.
“Varið þið ykkur,” mælti Grace. Mr. Ro-
chester skaut mér aftur fyrir sig. Sú brjálaða
‘ hljóp á hann, greip um hálsinn á honum og
læsti tönnunum í kinnina á honum. Hún var
stór vexti og þrekleg og furðulega sterk í
átökum, svo við sjálft lá, að hún myndi kyrkja
hann. Svo fór, að hann náði að svifta henni
af sér, hélt um handlegginn á henni, en Grace
Poole hafði bönd til að smeygja yfir um hana
og svo bundu þau hana við sess. óhljóðin í
henni tóku yfir og skelfileg umbrot..
“Þetta er konan mín,” mælti Mr. Ro-
chester og sneri sér að okkur, með köldu og
beizku brosi, “þessu lík eru þau einu hjúskap-
ar faðmlög, sem eg má vonast til að hugga
mig við á einveru stundum. Og þetta er
það sem eg óskaði að eignast (hann lagði
hendina á herðarnar á mér), þessi unga stúlka,
sem stendur svo stillt og alvarleg fyrir opnu
helvíti og horfir á hvernig djöfullinn lætur.
Wood og Briggs, lítið á mismuninn. Berið
saman þessi skæru augu, þokkalega fas, kven-
lega lögulag, við rauðu glyrnurnar og andlits
grímuna á þessu ferlíki, dæmið mig svo, þr
guðspjalla klerkur og laga juristi og gleymið
ekki, að sá dómur sem þið dæmið, skal á ykk-
ur lagður verða! Farið þið nú, eg verð að loka
gersemi mína inni.”
Við fórum út, en hann varð eftir af okkur
litla stund. Lögmaðurinn gekk með mér ofan
stiga og sagði:
“Þú madama, ert alveg saklaus af öll-
um ávirðingum. Frænda þínum mun þykja
vænt að heyra það, ef svo skyldi fara, að Mr.
Mason hittir hann á lífi, þegar hann kemur
aftur til Madeira.”
“Frænda mínum! Hvað veiztu til hans?
Þekkir þú hann?”
“Mr. Mason er honum kunnugur. Þeir
vinna fyrir sama félag; Mr. Eyre hefir verið
fulltrúi þess í Funchal um nokkur ár. Þegar
föðurbróðir þinn fekk bréfið frá þér, með
fréttinni um tilvonandi giftingu þína og Mr.
Rochesters, þá var Mr. Mason staddur hjá
honum, sér til heilsubótar í því heilnæma lofti.
Þú barst í tal og þinn tilvonandi ráðahagur, og
Mr. Mason varð næstum yfirkominn af furðu
og óró. Föðurbróðir þinn er, því miður, langt
leiddur af veikindum, og gat ekki skundað til
Englands, að losa þig úr þeirri gildru, sem þér
var búin, svo að Mr. Mason gerði það fyrir
bæna stað hans, að vinda sem bráðastan bug
að því, að afstýra þessu falsi. Hann fekk mig
með sér, og mér þykir vænt um, að eg kom í
tíma, og svo þykir þér, vitanlega. Ef ekki væri
það ,að engar líkur eru til að við mundum n
Mr. Eyre á lífi, þá vildi eg ráða þér til r
fara á hans fund, en eins og nú stendur, þykir
mér ráðlegra, að þú dveljir á Englandi, þangað
til þú fréttir af Mr. Eyre, til hvers umskiftir
fyri honum. Er nokkuð annað sem sinna þarf
hér?” spurði hann Mr. Mason.
“Nei, nei, við skulum flýta okkur burt,”
svaraði sá karlmaður og með það fóru þeir
Ieiðar sinnar. Sóknarpresturinn beið til þess
að skifta fáum orðum til huggunar eða ávít-
unar, við sitt stórláta sóknarbarn, og þegar
þeirri skyldu var lokið, fetaði hann út.
Eg gekk til herbergis míns og lokaði að
mér og tók til — ekki að gráta né harma —
heldur að tína af mér brúðarspjarirnar og fara
í gamla kjólinn, sem eg hélt kveldið áður, er
eg fór úr honum að eg mundi aldrei líta við
framar. Svo settiSt eg, fann til þreytu og
magnleysis, lagði handleggina fram á borð og
höfuðið fram á þá. Og nú tók eg til að hugsa.
Hingað til hafði eg aðeins hlustað á, séð, tölt
þangað sem eg var toguð eða lokkuð, horft á
einn atburð fylgja öðrum á snúðugri rás, eina
sýningu blasa við þegar annari var lokið: en
nú fór eg að hugsa.
Morgunstundinni höfðu ekki fylgt stór ill-
indi eða frekja, nema meðan staðið var við
hjá vitfirringnum; það sem skeði í kirkjunni,
fór ekkj fram með miklum ágangi, engin reiði-
köst, háværar skammir, brigzl eða heiptyrði,
engin tár, engin andvörp heyrðust þar, heldur
aðeins nokkur orðaskifti; meinbugur stillilega
fram fluttur, spurningar fram settar stutt og
snúðugt, svör veitt, sönnun látin fylgja, hið
sanna játað hreinskilnislega, hið lifandi sönn-
unarvitni sýnt, þeir farnir sem spjöllum ollu og
þar með búið.
Eg var í mínu herbergi, eins og vant var
— eg sjálf, óbreytt að því er virtist; ekkert
hafði mig lostið, lamað né meitt. Eigi að síð-
ur, hvar var nú Jane Eyre, sú sem hér dvaldi í
gær? — hvar var hennar líf? — hvers hafði
hún að vænta?
Jane Eyre hafði verið stúlka full fjörs og
fírugra vona komin að brúðarsæng, en var
nú köld orðin og einmana, lífsblómi hennar
bliknaður, vonir hennar að engu orðnar. Jóla
héla hafði fallið um miðsumar, vetrar nótta
stormur þyrlað mjöll yfir skrúðugan vorgróður,
ísingu lagt á þroskuð epli, skaflar kæft rósir
sem feldu af blöð sín, gaddur gengið yfir
engjar og kornakra; skógar götur í rósum
reifaðar í gær, voru nú í kafi undir veglaus-
um snjó: fyrir tólf stundum veifuðu skógar
laufguðum greinu'm og ilmandi, nú voru þeir
orðnir að eyðilegri villimörk, líkir greniskógum
Noregs á snjóþungum vetri. Vonir mínar
voru allar dauðar — slegnar furðulegum felli-
dómi, á einni nóttu, líkt og frumburðir á
Egyptalandi forðum. Eg virti fyrir mér kær-
ustu óskir mínár; nú lágu þær stirðar, kaldar,
liðin lík sem gátu aldrei. lifnað við. Eg virti
fyrir mér ást mína til húsbónda míns, sem
hann átti og hafði í mér skapað: hún skalf í
hjarta mínu líkt og þjáður barnungi í kaldri
vöggu, aðfram kominn af kröm og kvíða; ekki
gat hún leitað í faðm Mr. Rochesters né sogið
yl úr barmi hans. Ó, hún mátti aldrei leita
til hans framar, því að trúnaðurinn var týnd-
ur, traustið glatað! Mr. Rochester var annar
en sá sem eg hafði haldið hann; ódygð vildi eg
ekki kenna honum né segja að hann hefði
svikið mig, en flekklaus sannur var ekki, leng-
ur samfara , hugsuninni um hann og frá
honum hlaut eg að fara, það sá eg glöggt.
Hvenær, hvernig, hvert vissi eg ekki, en eg
efaðist ekki um, að hann myndi sj'álfur flýta
burtför minni frá Thomfield. Mér fanst sem
hann gæti ekki borið sanna elsku til mín, held-
ur aðeins breytilegan losta hug, og er hann
mátti þeim ekki við koma, væri hann orjðinn
mér afhuga. Eg myndi hræðast að verða nú á
vegi hans, honum yrði víst illa við að sjá mig.
Ó, hversu blind eg hafði verið! hversu reikult
og þróttlaust mitt framferði!
Eg hélt alla tíð fyrir augun, dimma sýnd-
ist þyrlast í kringum mig og í iðrandi sorta
komu og fóru hugsanirnar. Eg slepti sjálfri
mér, slakaði algerlega taumhald á mér sjálfri,
gerði enga tilraun til að beita kröftum mínum;
mér fór líkt því, sem eg hefði lagst í þurran
farveg stórra straumvatna, heyrði flóðið
hlaupa dunandi úr fjarlægum fjöllum og fyndi
flauminn koma brunandi að mér, en eg hefði
engan vilja til að standa upp, enga orku til að
flýja. Eg lá magnlaus og þráði að deyja. Ein
hugsun kvikaði með einhverju lífi í mér —
eg mundi til guðs. Þaðan spratt orðlaus
bæn. Þessum orðum skaut upp öðru hvoru, í
mínum myrkvaða huga, svo sem segjast ættu
í hálfum hljóðum, þó ekki næði eg að koma
þeim upp—
“Vertu ekki fjarstaddur mér, því að vand-
ræði er í nánd: enginn er til liðsinnis.”
Vandræði var í nánd og með því að eg
lyfti engri bæn til himins um að afstýra því
— eg lagði ekki saman lófana, beygði ekki
knén, hreyfði ekki varirnar — þá kom flóðið
yfir mig. Mér fanst lífið einskis vert, ást mín
týnd, vonir glataðar, trúnaðar traust sært bana
sári, alt þetta volæði skall á mig, ferlegt og
furðulega magnmikið. Þeirri beizku stund kann
eg ekki að lýsa, sannlega: “vötn runnu inn í
sál mína; eg sökk í djúpt fen; eg fann engan
botn; eg fór á kaf í djúpan hyl; flóðin runnu
yfir mig.”
XXVII. Kapítuli
Þegar eg loksins leit upp, sá eg af geislun-
um á veggnum, að sól var komin lágt á loft,
og enn spurði eg: “Hvað á eg að gera?”
En.andsvarið sem sál mín veitti — “Fara
strax burtu” — var svo glöggt og greinilegt,
svo hræðilegt, að eg gat ekki þolað að heyra
þau orð. Eg skaut þessu við: “það er vægasti
þáttur mæðu minnar, að eg er ekki brúður
Edwards Rochesters, að eg hefi vaknað upp af
dýrðlegum draumum og fundið að þeir voru
allir innantómir og fánýtir, það hryllilega mót-
læti gæti eg borið og ráðið við, hitt get eg ekki
gert: að skilja við hann strax til fulls og alls”.
En innra í mér kvað samt við raust, sem
fullyrti að þetta gæti eg gert og sagði fyrir, að
svo myndi eg gera. Eg barðist við þá ákvörð-
un mína: eg þráði að vera ítsöðulaus, til að
forðast hina ógurlegu þjáninga braut, sem eg
sá mér vísa; og Samvizka gerðist frek til ein-
ræðis, tók fyrir kverkar Losta, smánaði hann
og sagði, að hann hefði ekki gert meira hingað
til, en dýfa sínum fína fæti í forina, og hét
honum því, að með þessum járnarmi. skyldi
hún sökkva honum niður í ómæld dýpi and-
legra kvala.
Þá hrópaði eg: “Verði eg þá burtu slitin!
Sé mér til þess hjálp veitt!”
“Nei, sjálf skaltu þig burtu slíta, og enga
hjálp til þess hafa; sjálf skaltu stinga út þitt
hægra auga, sjálf skaltu sníða af þína hægri
hönd; hjarta þitt skal vera fórnardýrið og þú
sjálf sá prestur sem stingur það í gegn.”
Eg stóð upp skyndilega, slegin ótta af
þeirri aleyðu, sem svo harðbrjósta dómari hélt
sig í, — við það hljóð sem svo hræðileg raust
ofraði. Mig svimaði af æsingi. og innantómi,
hafði ekki bragðað mat síðan daginn áður, því
að enga lyst hafði eg haft á morgunverði. Og
nú varð mér ljóst og hnykti við, að þó hér
hefði eg dvalið mestallan daginn, hafði ekki
verið gert boð til að vita hvemig mér liði eða
til að bjóða mér að koma niður — jafnvel
Adela hafði ekki klappað á dyrnar hjá mér,
né Mrs. Fairfax. “Voluðum hverfa vinirnir”,
kom mér til hugar, lauk upp og gekk út. Eg
rasaði og lá við falli, þá studdi mig útréttur
handleggur, eg leit upp og sá Mr. Rochester
sitja á stól fyrir u'tan þröskuldinn.
“Þú komst þá út á endapum”, mælti hann.
I “Eg hefi beðið lengi eftir þér og hlustað, en
I hefi ekki heyrt til þín svo mikið sem stunu, ef
j lengur hefði haldist sú þögn, þá hefði eg
I brotist inn til þín. Svo þú forðast mig? Þú
lokar þig inni og syrgir einsömul? Heldur
hefði eg kosið að þú hefðir komið og álasað
| mér með frekju. Þú ert skapmikil og eg bjóst
I við reiðilátum af þér. Eg átti von á heitu tára
I flóði, en eg ætlaðist til að þeim væri úthelt
I við minn barm, en ekki í klút eða á gólfið.
| En hvað er, þú hefir alls ekki grátið! Eg sé
j hvíta kinn og dapurt auga en engin merki tára.
Eg býst við að hjarta þitt hafi grátið blóðugum
tárum?
“Nú, Jane! Ekki eitt brigzlyrði? Engin
beizkja til að særa tilfinningu eða stinga í ofsa.
Þú situr róleg þar sem eg set þig og horfir á
mig þreytuleg og aðgerðalaus.
“Jane, eg ætlaði ekki að særa þig til
svona. Ef maður sem átti aðeins eitt gimbrar
lamb sem honum þótti eins vænt um og dóttur
sína, sem át af hans brauði, drakk af hans
skálum og hvíldist í fangi hans, slátraði því í
misgripum, þá iðraðist sá ekki meir sinnar
blóðugu yfirsjónar, heldur en eg nú harma
mína ávirðing. Muntu nokkumtíma fyrirgefa
mér?”
Lesari, eg fyrirgaf honum á samri stund.
í augu hans var djúpa eftirsjá að líta, sanna
vorkunn í raust hans, karlmennlegan kjark í
framkomu hans, og þar á ofan svo óbreytta
elsku í hegðun og útliti, að eg fyrirgaf honum
alt, en ekki með orðum né útvortis táknum,
heldur í innsta afkima hjarta míns.
“Þú veizt að eg er fantur, Jane?” spurði
hann eftir stundarkorn, döprum rómi — hann
furðaði sig, vænti eg, á þögn og fjörleysi mínu,
sem kom af magnleysi fremur en viljaleysi.
“Já, herra.”
“Segðu þá svo, með berum orðum og
skerpu — vertu ekki að hlífast við mig.”
“Eg á ekki hægt með það. Eg er þreytt
og veik. Mig vantar vatn að drekka.”
Hann stundi við, tók mig í fangið og bar
mig ofan stiga, eg vissi varla hvert, því ?
þoka var fyrir augunum á mér. Eftir litla
stund fann eg leggja á mig lífgandi yl frá
eldi, því að þó sumar væri, var mér orðið ís-
kalt í mínu herbergi. Hann lét mig dreypa á
víni, svo á mat og þá tók eg að hressast. Hann
hafði sett mig í stól sinn, við eld í bókastofu,
og hann var hjá mér. “Ef eg mætti nú skilja
við, án sárra kvala, þá væri mér það fyrir
beztu,” hugsaði eg, “þá þyrfti eg ekki að
ganga í þá ofraun, að rjúfa strengi hjarta
míns með því að slíta þá frá Mr. Rochester.
Ekki er annar kostur til en fara frá honum.
Eg vil ekki fara frá honum, eg get ekki frá
honum farið.”
“Hvemig líður þér nú, Jane?”
“Miklu betur, herra; eg verð bráðum jafn-
góð.”
“Dreyptu aftur á víninu, Jane.”
Eg gerði sem hann sagði, hann tók við
staupinu af mér, setti það á borðið, stóð
frammi fyrir mér og horfði á mig gaumgæfi-
lega. Alt í einu kvað hann við, *af orðlausri
vorkun, og sneri sér undan, gekk snúðugt stof-
una á enda og kom aftur, beygði sig ofan að
mér, svo sem til að kyssa mig, en eg minntist
þess, að ástar atlot voru nú bönnuð. Eg sneri
mér undan og ýtti andliti hans frá.”
“Hvað er nú!” segir hann snúðugt. “Ó, eg
veit, þú vilt ekki kyssa manninn hennar
Berthu Mason? Þú álítur mig eiga fult í fangi
og faðmlög mín annarar eign?”
“Að minsta kosti er þar hvorki rúm né
réttindi fyrir mig.”
“Af hverju, Jane? Eg gkal hlífa þér við
að tala mikið; eg skal svara fyrir þig — af
því að eg er giftur annari, viltu segja. Eg
get rétt til?”
“Já.”
“Ef þú hugsar svo, þá máttu hafa undar-
lega skoðun á mér; þú hlýtur að álíta mig
brögðótt varmenni, auðvirðilegan, vesalan
flagara, sem léti eins og hann bæri til þín
ósérplægna elsku í því skyni, að lokka þig í
gildru og svifta þig ærunni og þeirri virðingu,
sem þú hefir á sjálfri þér. Hverju svarar þú
til þess? Eg sé að þú getur engu svarað. í
fyrsta lagi ertu máttfarin ennþá, átt nóg með
að draga andann; í öðru lagi geturðu ekki
komið þér að þvf, að ákæra mig og smána
mig í orðum og enn eitt: stíflur táranna eru að
opnast og þau mundu' brjótast út, ef þú segðir
mikið; og þig langar ekki til að áklaga, ávíta,
stofpa til rifrildis — þú ert að hugsa um hvað
þú eigir að gera — þér finst gagnslaust að
tala. Eg þekki þig og er á verði.”
“Herra, mig langar ekki til að hefjast
handa gegn þér,” sagði eg, og svo óstyrk var
röddin mín, að mér þótti ráðlegra að segja fátt.