Heimskringla - 22.08.1934, Síða 6

6. StÐA
H EIMSKRINGLA
WINNIPEG, 22. ÁGÚST, 1934
Jane Eyre
eftir
CHARLOTTE BRONTE
Kristján Sigurðsson, þýddi
“Nú hvað er erindi hans?”
“Rétt það, að segja þér að Mr. Eyre, móð-
urbróðir þinn í Madeira, er fallinn frá, hefir
ánafnað þér alt eftir sig og að þú ert auðug,
rótt það og ekki annað.”
“Eg auðug?”
“Já, þú, auðug.” Svo þögðum við bæði
nokkra stund, þar til hann segir:
“Vitanlega verður þú að sanna hver þú
ert, sem er engum vanda bundið, og þegar það
er búið, geturðu strax tekið við arfinum. —
Briggs hefir erfðaskrána í sínum vörzlum og
öll skjöl, en eignir þínar eru í brezkum ríkis-
skulda skírteinum”.
Nú var nýtt uppi á baugi! ‘Garnan er,
lesari sæll, að hefjast úr skorti til auðs á
einu vetfangi, bæði gott og gaman, en torvelt
að átta sig á, og því erfitt að njóta til fulls,
alt í einu. Miklu meiri unun og dælli fögnuð-
ur er til en þetta, þó áþreifanlegt sé og gott til
værðar og stillingar. Maður hoppar ekki né
hrópar húrra, þegar hann eignast auð fjár,
heldur fer að hugsa um vandann og íhuga
hvað gera skuli. Úndir niðri er honum gott
og glatt í skapi, en þó með áhyggjum og nýtur
sælu sinnar með íbyggnum og hátíðlegum svip.
Nú var móðurbróðir minn fallinn frá, eini
ættinginn minn, sem mig langaði til að sjá, og
sú von mátti aldrei rætast. Og þessi gæfa var
mér einni veitt og engum öðrum af ættinni,
mikil gæfa fanst mér það vera, dýrðlegt fann
eg það vera, að þurfa ekki að sækja til annara,
heldur taka hjá sjálfum sér, það sem mann
langaði til. Af þeirri tilhugsun fyltist eg
fögnuði.
“Það glaðnar þá yfir þér, loksins,” mælti
Mr. Rivers. “Eg hélt að Medúsa hefði litið á
þig og þú orðið að grjóti. Hver veit nema þú
viljir vita, hve auðug þú ert?”
“Hvað á eg mikið til?”
“Það er nú ekki stórt. Varla nefnandi.
rétt tuttugu þúsund pund, trú eg þeir segi —
en hvað er það?”
“Tuttugu þúsund pund?”
Nú gekk alveg yfir mig, eg hafði ekki
búist við meiru en fjórum þúsundum eða sex.
Mér varð svara fall um stund. Þá heyrði eg
Mr. St. John hlægja, í fyrsta sinn.
“Nú, ef eg hefði hryllileg tíðindi að segja
þér, þá hefðir þú varla sett upp meiri hrellingar
svip.”
“Stór upphæð er það, heldurðu ekki að
þú hafir lesið skakt úr tölunum?”
“Hún var skrifuð með bókstöfum, ekki
tölum.”
Mér fór líkt og manni með magamál í
meðallagi, er sezt einn að matborði með næg-
um réttum handa hundrað manns. Mr. Rivers
fór í yfirhöfn sína og gekk til dyra.
“Bíddu við eitt augnablik,” sagði eg.
“Hvernig stóð á því, að Mr. Briggs skrifaði
þér til um mig, átti hann von á, að þú, á
svona afskektum stað, gætir hjálpað til að
finna mig?”
“Ó, eg er eins og aðrir prestar, okkar er
oft leitað með skrítilegum erindum,” svaraði
hann og tók til lokunnar.
“Nei, ekki er mér það nóg, mér finst það
undarlegt og er forvitin.”
“Þú skalt fá að vita það seinna,” sagði
hann og leit út eins og honum væri ekki um
sel. •
Eg gekk milli hans og dyranna og mælti:
“Þú skalt ekki héðan fara, fyr en þú segir mér
alt eins og er.”
“Eg vildi síður gera það rétt núna.”
“‘Þú mátt til — þú skalt.”
“Eg vildi heldur, að María eða Diana
segðu þér eins og er.”
Vitanlega ólu þessar viðbárur á forvitni
minni, svölun varð hún að fá og svo sagði eg
honum.
“Eg hefi sagt þér eins og er, að eg er
harðger og torsóttur.”
“Eg er harðger líka og ekki vön því, að
láta af mínu.’’
“Og svo þar á ofan er mér svalt, hefi eng-
an hita í haldinu.”
“En mér er funheitt og hiti bræðir klaka.
Eldurinn þarna hefir brætt snjóinn af yfir-
höfn þinni, svo að mitt sandi stráða gólf er
blautt eins og troðin gata; ef þú vonast til
að fá fyrirgefning fyrir aðra eins meðferð á
sandbornu eldhús gólfi, þá segðu mér það
sem eg vil vita.”
“Jæja, það er þá bezt að eg láti undan.
Þú verður að fá þetta að vita einhverntíma,
hvort sem er. Þú heitir Jane Eyre?”
“Vitaskuld.”
“Þér er væntanlega ókunnugt, að eg ber
sama nafn, eg var skírður St. John Eyre Riv-
ers. Móðir mín bar það nafn; hún átti tvo
bræður, annar var prestur og giftist Miss Jane
Reed í Gateshead, hinn var kaupmaður og dó
í Madeira fyrir skömmu. Hans löglærði full-
trúi var sá Briggs sem skrifaði okfeur til í
sumar, að frændi okkar hefði ánafnað systur-
dóttur sinni, prestsdótturinni, allar eigur sínar.
Hann skrifaði okkur aftur fyrir nokkrum
vikum, til að segja okkur að sá erfingi væri
týndur og spurðist fyrir hjá okkur, hvort við
vissum nokkuð til hans. Nú veiztu hvernig í
öllu liggur. Nafnið þitt sá eg af hendingu á
auðu pappírsblaði í gær, þá þóttist eg vita,
hvernig á þér stæði.” Nú leitaði hann ti.1
dyra á ný.
“Lofðu mér að tala og átta mig 'á þessu
sagði eg. Hann stóð frammi fyrir mér, með
hattinn í hendinni, stiltur eins og vant var.
“Móðir þín var þá föðursystir mín?”
“Já”.
“Jón föðurbróðir minn var þá móðurbróðir
þinn?”
“Óneitanlega.”
“Þið systkinin og eg erum þá systkina
börn.
“Svo er, já.”
Eg virti hann fyrir mér. Þessi maður,
sem hafði fundið mig nær dauða en lífi fyrir
dyrum sínum, var þá náfrændi minn, maður
sem eg gat virt og elskað, og systur hans
voru stúlkumar sem mér strax þóttu elskuleg-
ar og aðdáanlegar, frá því að eg kyntist þeim
fyrst. Þetta var sannlega dýrðlegt fyrir ves-
alan einstæðing. Mér hitnaði um hjartað,
mér vaknaði hrein og fagnaðarrík ástúð, skír,
fjörug, kætandi; sú blessun var ólík gjöf höf-
ugs gulls, þó mikil og velkomin væri sú
stillandi veig svalra seima. Eg klappaði sam-
an lófunum, yfirkwmin af kæti og segi:
“Nú er gaman — þetta þykir mér nú vænt
um!”
Presturinn brosti og kvað mig verða mis-
jafnt við: “Þegar eg tjáði þér, að þú ættir auð
fjár, settir þú upp alvörusvip, en nú uppveðr-
ast þú af því, sem lítils er vert hjá því.”
“Þér kann að lítast svo, þú átt systur og
þykir lítið koma til þess að eignast frænku,
en eg átti ekkert skyldmenni, en nú koma
þrjú — eða tvö, ef þú vilt ekki láta telja þig
með — fulltíða inn í minn heim. Eg segi
aftur: eg er sannarlega fegin!”
Eg tók dl að ganga um gólf, því að mér
var mikið niðri fyrir. Þeir sem höfðu bjargað
mér allslausri og eg elskað án þess að geta
sýnt það í verkinu, gat eg nú orðið að liði. Þau
voru undir oki — því gat eg létt af þeim, þau
voru aðskihn, eg gat heimt þau aftur til sam-
búðar það sjálfstæði sem mér var veitt, mátti
eg gefa þeim með mér og hlutdeild í minni
velmegun. Vorum við 'ekki fjögur? Tuttugu
þúsund pund, ef skift var í jafna parta milli
okkar, gæfi hverju okkar fimm þúsund í hlut,
sem var nóg og meir en nóg; með því móti
væri öllum gert rétt og gerðir ánægðir. Nú
fann eg ekki lengur til þunga af auðnum, —
Nú var arfurinn meir en tómir peningar, fjör-
gjafi var hann og vongjafi, sannur gleðigjafi.
Ekki veit eg hvemig eg var útlits, meðan
þessar hugsanir byltust í mér, en eg varð þess
brátt vör, að Mr. Rivers var kominn með stól
og reyndi að fá mig til að setjast, réði mér
líka til að vera stilt. Eg forsmáði, allar dylgj-
ur eða ávæning um að eg þyrfti hjálpar við
eða væri trufluð á sálinni, hristi hönd hans af
mér og dikaði fram og aftur sem áður, og
segi við hann:
“Skrifa þú Díönu og Maríu til á morgun
og segðu þeim að koma strax heim. Diana
sagði að þær þættust auðugar ef þær ættu
sitt þúsundið hvor, svo að fimm þúsund áfettu
að duga.”
“Segðu mér hvar eg get náð í vatnsdrykk
handa þér,” sagði St. John, “þú verður að taka
á því sem þú hefir til og stilla þig.”
“Hvað ertu að fara með! og hvernig verð-
ur þér við að fá þinn arfahlut? Heldur hann
þér kyrrum hjá Miss Oliver og laðar þig í hjú-
skap eins og hvern annan dauðlegan mann?”
“Þú ferð með rænulaust tal. Eg sagði
þér víst of skyndilega frá tíðindum, þér hefir
orðið of mikið um.’’
“Mr. Rivers! Eg er með fullu ráði, þú
skilur ekki eða læzt ekki skilja hvað eg á við.”
“Hver veit nema mér tækist að skilja, ef
þú segðir skýrara til.”
“Hvað er að skýra? Ef tuttugu þúsund
gullpeningum er skift milli bróðúrsonar og
þriggja systradætra hins látna, þá koma fimm
þúsund í hvers hlut, það skilurðu víst. Eg
vil að þú skrifir systrum þínum strax til og
segir þeim hvaða happ hefir hent þær.”
“Hent þig, vildirðu sagt hafa.”
“Eg er búin að segja til minnar skoðunar
og get ekki af henni látið. Eg er hvorki
grimmlega sínk né smánarlega vanþakklát.
Þar á ofan vil eg hafa heimili og gott fólk að
umgangast. Mér fellur vel í Moor House og
þar vil eg eiga heima; mér fellur prýðilega
við Díönu og Maríu og vil festa við þær æfi-
langa vináttu. Mér er bæði gagn og gaman
að því, að eiga fimm þúsund pund en af tutt-
ugu þúsundum hefði eg áhyggjur og vanda,
ætti heldur ekki sanngjarnt tilkall til þeirra,
þó forsvaranlegt kunni að vera eftir lögum. —
Ykkur læt eg þess vegna eftir, það sem eg
hefi alls engin not af. Það er algerlega ó-
þarft, að koma með mótbárur eða jafnvel ræða
um þetta efni; við skulum koma okkur saman
um það strax.”
“Þetta er að fara eftir því sem manni
dettur fyrst í hug, gefðu þér tómstundir að
hugsa þig um, áður en þú afgerir nokkuð.”
“Ó, ef þú gerir ekki nema efast um ein-
lægni mína, þá er alt auðveldara: þú sérð hvað
réttast er í þessu efni?”
“Eg sé hvað réttast er að vissu leyti, þó
gagnstætt sé öllum venjum. Allur arfurinn er
þín eign, móðurbróðir minn eignaðist þann auð
af sjálfs sín ramleik og mátti gefa hverjum
sem honum þóknaðist, hann gaf þér alt eftir
sig; þess vegna mátt þú, með góðri samvizku,
eigna þér allan arfinn með fullum rétti.” Eg
svaraði:
“Eg fyrir mitt leyti fer fult svo mikið eftir
því sem mér bezt líkar, eins og því sem sam-
vizkan segir mér. Tilfinningum mínum má
eg til með að láta eftir, því að það hefi eg
svo sjaldan getað hingað til. Þó þú kapp-
ræddir, kæmir með mótbárur og skapraun-
aðir mér í heilt ár, þá gæti eg ekki hafnað
þeirri dæilegu unaðssemd, sem eg sé nú fyrir
mér, að endurgjalda mikinn greiða og eign-
ast trausta vini æfilangt.”
“Svo sýnist þér nú sem stendur,” svaraði
St. John, “af því að þú veizt ekki enn hverju
það líkist, að eiga mikinn auð og mega njóta
hans. Þú rennir ekki grun í, hve mikil met
leggur af tuttugu þúsund gullpeningum, á
þann sem er eigandi þeirra, né hver staða í
þjóðfélaginu er samfara slíkri eign, né hvers
þú mættir vænta —.” Hér tók eg fram í og
segi:
“Og þú getur ekki gert þér í hug, hve
mikið mig langar í bróður og systur kærleik.
Eg hefi aldrei átt neitt heimili, né bræður og
systur, en nú vil eg þetta alt eignast. Þér er
væntanlega ekki móti skapi, að kannast við
mig og veita mér viðtöku, eða er svo?”
“Jane, eg vil vera bróðir þinn, systur mín-
ar skulu vera þínar systur, þó þú afsalir þér
ekki lögmætum arfL”
“Bróðir? Já, í þúsund mílna fjarlægð!
Systur? Já, í þrældómi hjá ókunnugum! Eg
auðug — fleytifull af gulli, sem eg vann ekki
fyrir og á ekki skilið, og þú öreigi! Afbragðs
jöfnuður og bræðralag! Bærilega náinn
kunningsskapur og umgengni!”
“En þú getur náð þeim heimilishögum og
ættarböndum gem þig langar í, Jane, með öðru
móti, — þú getur gifst.”
“Hvaða fjarstæða! Eins og mig langi til
að giftast! Því fer fjarri, eg ætla mér aldrei
að giftast.”
“Nú tekur þú ofmikið af, svona gífurmæli
sanna, að þú ert æst um of.”
“Eg tek ekki of mikið af. Eg veit bezt
sjálf hvað mér býr í skapi og hve afhuga eg er
giftingu; eg má ekki einu sinni til giftingar
hugsa. Enginn myndi biðja mín ástar vegna
og síður en ekki vil eg að braskarar eða gróða-
menn leiti ráðahags við mig í gróða skyni. Og
ókunnan mann vil eg ekki og mér ólíkan eða
jafnvel ógeðfeldan. Eg vil vera með mér
skyldum og geðþekkum. Seg þú aftur, að þú
viljir vera bróðir minn, einlæglega ef þú getur,
því að þar af verður mér glatt í skapi.’’
“Eg hugsa að eg geti það. Eg veit, að mér
hefir altaf þótt vænt um systur mínar og það
af því, að eg met mikils þeirra innræti og
dáist að því hvað vel gefnar þær eru. Þú
hefir líka stöðuglyndi og vit, ert lík þeim í
háttum og að smekk, eg hefi ánægju af tali
þínu og nærveru. Mér finst eg vel geta fundið
rúm í hjarta mínu fyrir eina systur til, og það
er bezt að þú sért sú þriðja og yngsta.”
“Þetta er vel sagt og nóg í kveld. Nú er
best þú farir, ef þú stendur lengur við, þá get-
ur skeð þú egnir mig með tortrygni og við-
bárum.”
“Og hvað um skólann, Miss Eyre? Eg
býzt við að það verði að loka honum?”
“Nei, eg held því starfi þangað til önnur
fæst til að taka við.”
Þá brosti hann, því það líkaði honum
vel. Við kvöddumst með handabandi og svo
fór hann sína leið.
Eg ætla ekki að lýsa þeirri rekistefnu, sem
eg átti í við systkinin, en á endanum fengust
þau til að leggja málið í tveggja manna gerð,
Mr. Olivers og lagamanns nokkurs. Þeir
komust að þeiri niðurstöðu sem eg vildi, enda
hugsa eg, að systkinin ætluðu þetta sanngjarnt
vera og hefðu farið eins að í mínum sporum.
XXXIV. Kapítuli
Um það öllu þessu var til lykta ráðið, var
komið að jólum. Eg lokaði skólanum þegar
fríið byrjaði og gætti þess, að skilja ekki gjafa-
laust við börnin. Happ opnar hjarta ekki síður
en hönd, og að gefa af því sem manni hefir
verið örlátlega og ríkulega veitt, er að veita
tilfinningum sínum indælt eftirlæti. Skóla-
meyjarnar höfðu látið mig vel og eg fann,
þegar við skildum, að þeim þótti vænt um
mig. Þær létu það skírt og kröftulega í Ijós,
þegar við skildum. Mér þótti mjög vænt
um, að eiga traust ítak í þeirra falslausa
hjarta. Eg lofaði þeim, að ekki skyldi nein
vika líða svo, að eg segði þeim ekki til í eina
stund eða svo. Að svo búnu lét eg þær fara,
lokaði skólanum og stóð með lykilinn í hend-
inni og talaði við þær að skilnaði, sem mér
féll bezt við (en alls voru þá sextíu í skólan-
um), siðugar, látprúðar, vel innrættar og vel
gefnar stúlkur. Þá kom presturinn að og
segir:
“Finst-þér þú hafa uppskorið umbun fyrir
erfiði þitt þetta misseri? Er þér ekki ánægja
að því, að hafa unnið nokkuð þarflegt á æf-
inni?”
“Víst svo.”
“Og þú hefir erfiðað aðeins fáa mánuði!
Ætli þeirri æfi væri ekki vel varið, sem beitt er
á að endurfæða þitt kyn?”
“Jú”, svaraði eg; “en því gæti eg ekki
farið fram án afláts. Eg má til að njóta minna
hæfileika ekki síður en rækta annara. Nú er
kominn tími til þess fyrir mig. Skólanum
skaltu ekki snúa að sál minni né líkama, eg er
búin í skólanum og ætla að létta mér upp.”
Hann setti upp alvöru svip. “Hvað nú?
Hvaða ákefð er nú yfir þig komin, alt í einu?
Hvað ætlarðu fyrir þér?”
“Að starfa — koma eins miklu af og eg
get. Eg verð að biðja þig að láta Hönnu lausa
og fá einhverja aðra til að þjóna þér.”
“Þarftu á henni að halda?”
“Já, til að koma með mér til Moor House.
Systurnar koma eftir viku tíma og eg vil að
alt sé vel við komu þeira búið.”
“Nú skil eg. Mér datt í hug, að þú ætlaðir
að þjóta eitthvað til skemtunar sjálfri þér. —
Þetta er betra, Hanna skal fara með þér.”
“Segðu henni þá að vera til í fyrra málið;
og hér er lykillinn að skólahúsinu, lykillinn að
íbúðinni skaltu fá á morgun.”
Hann tók við og svaraði: “Með mikilli
kæti afhendir þú hann. Þá léttúð á eg bágt
með að skilja, því að eg veit ekki hvert það
starf er, sem þú ætlar þér í stað þess, sem
þú hættir við. Hvert er nú þitt augnamið og
ásetningur í lífinu?”
“Minn fyrsti ásetningur er sá, að hreinsa
(skilurðu það til fulls: hreinsa) Moor House frá
kvisti til kjallara, annar sá, að strjúka það
með vaxi og óteljandi tuskum þangað til það
glóir og glitrar, sá þriðji, að setja hvem stól,
borð, rekkju og gólfdúk á sinn stað, fjórði að
gera svo heitan eld í hverri stofu, að kúfinn
taki af þínum kolabyng og móhraukum, og
enn sá, að verja tveim seinustu dögunum fyrir
komu sýstra þinna til þess, með aðstoð
Hönnu, að þeyta egg, tína kúrennur, mala
krydd og ket í snúða og fremja margan matar
seyð, miklu margvíslegri en unt er að segja
með orðum, eins fávísum manni og þú ert.
Mitt augnamið og ásetningur er í stuttu máli
sá, að hafa alla hluti sem bezt búna við
komu systranna og bjóða þær velkomnar með
sem mestri rausn.
Hann brosti aðeins við þessu en var samt
ekki ánægður. “Þetta má vel svo' vera að
sinni, en eg ætla að vona, þegar mesti f jörgáll-
inn er af runninn, að þú þá leitir nokkurs
æðra en heimilis blíðu og húsverka gamans.”
“Sem er það bezta, sem veröldin hefir að
bjóða.”
“Nei, Jane, nei. Þessi veröld er ekki til
nautna ætluð — reyndu ekki að gera það úr
henni; ekki heldur til hvíldar — vertu ekki
hvíldrækin.”
“Þvert á móti, eg ætla mér að vera vel
að.”
“Jane, þú skalt hafa tveggja mánaða und-
anþágu til að njóta þinna nýju sældarkjara og
nýfenginna frænda, en að þeim tíma liðnum
vil eg mega treysta því, að þú farir að líta
lengra en til Moor House og systurlegrar ást-
úðar í umgengni og sérgóðrar værðar og
holdsins glaðningar við allsnægtir í siðfáguðu
samfélagi. Þá vona eg að þér fari að verða
óvært af áleitni þeirrar orku sem í þér býr.”
Eg varð hissa, leit við honum og sagði:
“St. John, eg held það sé fast að því synd-
samlegt, að tala svona. Þegar eg hefi helzt
hug til að láta mér alt eins vel líka og drotn-
ing, þá reynir þú að vekja í mér óró! í hverju
skyni gerir þú slíkt?”
“í því skyni að venda til gagnsmuna þeim
gáfum, sem guð hefir þér til umráða gefið;
um þær mun hann vafalaust heimta af þér
strangan reikning einhvern tíma. Eg mun hafa
vandlegar gætur á þér, Jane, og áhyggjusam-
legar, það máttu eiga víst. Og reyndu til að
hafa hemil á hug þínum til hvundagslegra
heimaláta og ákefð í ánægju af þeim. Þú mátt
ekki loða svo fast við holdsins fjötra; geymdu
þitt stöðuglyndi og fjör til þess að beita þess-
um sálargáfum á nokkuð sem er þeim sam-
boðið; sóaðu þeim ekki á hégómlega og hverf-
ula hluti. Heyrirðu hvað eg segi, Jane?”
“Já, álíka og þú talaðir grísku. Eg þykist
hafa fullgilda ástæðu til að vera ánægð og
farsæl vil eg vera. Vertu sæll.”