Heimskringla - 30.01.1935, Side 1

XLIX. ÁRGANGUR
NÚMER 18.
Tileinkað Sveini Thorvaldson
fyrir drengilega hjálp og gestrisni
Örðugan áttirðu gang
Fjallið lá þér í fang
—Fullhuga fimtán vetra.
Þá strengurðu stórlátt heit
Að standa fremstur í sveit
Þeirra, sem bæta það betra.
I
Það heitið hefirðu efnt,
Að hærra marki stefnt
en meðalmenskan getur.—
í brattann braustu geyst
til baka aldrei leist,
og fáum famaðist be'tur.
Nú þeysurðu á þjóðfrægðar gand
Þér þakkar Nýja-ísland,
Þinn heiður er þess heiður.
Það Bretakonungur ber,
Að bestur ertu hér,
Að fylla út í flestar eyður.
Framsókn, sem fæddi von
Fátækum bóndason
Hóf þig í hærra veldi.
Á efri árum nú
Öndvegi skipar þú,
Sem forsjón fáum seldi.
J. S. frá Kaldbak
Þjóðræknisfélagið heldur Sveini kaupm.
Thorvaldsyni og frú veizlu
Sæmdar þeirrar er Sveini
Thorvaldsyni, M.B.E., hlotnaðist
nýlega, var minst með veglegri
veizlu, er Þjóðræknisfélag ís-
lendinga í Ves'turheimi efndi til
í Fort Garry Hotel í Winnipeg
s. 1. fimtudag.
Á annað hundrað mann mun
hafa til borðs setið. Fóru minni
mörg, en trauðla mun hvert
þeirra hafa verið fult horn eins
og í veizlu Bárðar forðum, því
þau voru í vatni drukkin að
góðum sið Templara.
Þegar borð voru rudd, reis
Jón J. Bíldfeil forseti Þjóð-
ræknisfélagsins úr sæti og kvað
sér hljóðs. Taldi hann það öll-
um íslendingum fagnaðar- og
metnaðarmál ;er landinn vekti
eftir’bekt meðal alþjóðar með
starfi sínu, eins og Mr. Thor-
valdson hefði gert. Og að sam-
fagna heiðri hans og þakka
honum starf hans í þágu þjóð-
félagsins, sem Vestur-íslending-
um væri jafnframt til gagns og
frama, væri það sem fyrir Þjóð-
ræknisfélaginu hefði vakað með
veizlu þessari.
Að því búnu voru ræður og
kvæði flutt, og söngvar sungn-
ir undir forustu þeirra Ragnars
H. Ragnars og Paul bæjarráðs-
manns Bardals alt kvöldið.
Ræðumenn voru þessir: Dr.
Rögnvaldur Pétursson, er mæl'ti
fyrir minni heiðurs gestsins. Er
sú ræða birt á öðrum stað í blað-
inu að beiðni Heimskinglu. —
Fyrir minni Canada mælti Jos-
eph T. Thorson, K.C. Minni
íslands flutti séra Jakob Jóns-
son. Fyrir minni Nýja-íslands
mælti dr. Sveinn E. Björnsson.
Og “Minni okkar” þ. e. Vestur-
íslendinga flutti séra Runólfur
Marteinsson. Þá flutti ritstjóri
Lögbergs Einar P. Jónsson
ræðu og kvæði. Guðmundur
verzlunarstjóri Einarsson flutti
kvæði. — Birtist síðar./ —
Nikulás Ottenson flutti og
kvæði.
Þá flutti heiðursgestur-
inn, Mr. s. Thorvaldson ræður
bæði á ensku og íslenzku. Þegar
hér var komið, var klukkan
langt gengin tólf. Varð því að
taka sér hvíld frá ræðuhöldum
og kvæðalestri, þó nokkrir fleiri
hefðu hugsað sér að mæla vildar
orð til heiðursgestsins og einir
þrír ættu óflutt kvæði. Gengu
veizlugestir nú fram og árnuðu
heiðursgestunum Mr. og Mrs.
Thorvaldson heilla iBeð handa-
bandi og hver með sínum eigin
orðum.
Samsætið var hið ánægjuleg-
asta . Ræðurnar sem fluttar
voru túlkuðu vel hug þeirra er
þarna voru komnir saman til
heiðursgestanna.
í ræðu sinni, sem var æði
löng, vék heiðursgesturinn orð-
um að því, að hann skoðaði
heiður þann sem hér væri
minst, ekki sér tilheyrandi frem-
ur en öðrum íslendingum. Hafi
hann sjálfur að nokkru til hans
unnið, væri það því að þakka,
að sambýlingar hans og«sam-
verkamenn hefðu gengið ó-
trauðir fram í öllu er bygð
þeirra og Vestur-íslendingum
væri til fremdar og framfara.
Þjóðræknisfélaginu þakkaði
hann fyrir velvildina, sem það
hefði sýnt sér með þessu veizlu-
haldi, og árnaði því heilla. —
Kvað hann það vera skoðun
sína, að Þjóöræknisfélagið væri
einmitt sá homsteinn sem
traustastur hefði hér verið
lagður að viðhaldi þess sem ís-
lenzkt væri. Ef íslendingar
helguðu því krafta sína, gæti
svo farið, að því hepnaðist það
sem Múhameð hefði ekki hepn-
ast, er hann bauð fjallinu að
færa sig um reit.
Starf Mr. Thorvaldsonar hef-
ir verið unnið í kyrþey. Það
hefir ekki verið gumað af því í
blöðum eða á gatnamótum. En
hversu mikilsvert það hefir ver-
ið hefir um langt skeið verið
deginum ljósara þeim, sem nærri
því hafa staðið og með því hafa
fylgst. Hugur þeirra er ekki
skiftur um það, að það muni
leit á nokkrum íslendingi vestan
hafs, sem meir og þarfara starf
hefir af hendi leyst fyrir bygð-
arlag sitt, en Mr. Thorvaldson
hefir gert. Með óviðjanlegum
athafna og framfara áhuga,
hefir hann ekki lint látum fyr
en þeir möguleikar, sem til
framfara horfðu fyrir bygðina,
voru orðnir að framkvæmd,
hversu fjarstæöir sem þeir
kunnu að hafa þótt í fyrstu.
En þó sambygðarmönnum
Mr. Thorvaldsonar væri þetta
um langt skeið ljóst, og jafnvel
þó enn hafi ekki verið ritað um
starf Mr. Thorvaldsonar, sem
vert væri, er það nú að verða
öllum ljóst. Hvað kemur til?
Það eitt að verkin hafa talað,
eins og minst er á í ræðu dr.
R. P. Það er stundum erfitt
fyrir almenning að átta sig í
svip á áhrifunum af starfi stór-
huga manna. En að því kemur
að þau dyljast ekki. Og svo
er um störf Mr. Thorvaldsonar.
Bygð hans ber þeirra svo ljósar
menjar nú orðið að þau eru að
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 30. JANUAR, 1935
verða alkunn og flestar fram-
farir bygðarinnar eru við nafn
hans tengt. Sambygðarmenn
hans líta til hans sem síns ó-
trauðasta foringja og þess er
þeir eigi jafnframt persónulega
meira upp að inna en nokkrum
einum bygðar-sambýlingi. Því
þó Mr. Thorvaldson hafi greitt
veginn í þjóðfélagslegum skiln-
ingi, er hinu ekki að gleyma,
að hann hefir greitt veg svo
margra einstakra, að til fulls
verður aldrei alment til reikn-
ings fært. Þau níu ár sem sá
er þetta ritar starfaði hjá Mr.
Thorvaldson, var honum það
ekkert sjáldséð sjón, að sjá ein-
staklinginn láni rúninn koma á
fund Mr. Thorvaldsonar með
hnýpna brá, en fara léttari í
huga af fundi hans. Við getum
reynt að mála myndir af því, en
hvað yrðu þær hjá veruleikan-
um annað en svipur hjá sjón?
En þetta er þó ekki nema fátt
eitt af því er minna má á um
verðleika Mr. Thorvaldsonar
fyrir þessari miklu og fágætu
viðurkenningu sem honum hefir
hlotnast og skylt væri að geta
um.
FREGNSAFN
Ottawa, 26. jan. — Það þykir
helzt í frásögn færandi af sam-
bandsþinginu, að hásætisræðan
var samþykt s. 1. fimtudag eftir
litlar umræður með öllum
greiddum atkvæðum.
Fullyrt er að það sé nýtt í
sögu þingsins, áð boðskapur
stjórnarinnar sé samþyktur í
einu hljóði.
King, foringi liberala, kvað
þannig á afstöðu sinni standa,
að hann fýsti að flýta störfum
þings.
A. A. Heaps, verkamannafull-
trúi frá Winnipeg, kvaðst efast
um að hugur fylgdi máli hjá
Bennett um endurskipun fyrir-
komulagsins, ekki sízt þar sem
það kæmi fram rétt fyrir kosn-
ingar. Samt sem áður væri
hann Bennett þakklátur fyrir að
tala um veruleg umbótamál í
löggjöf sinni. Og á móti henni
væri hann ekki. Svipuð er af-
staða CCF flokksins og bænda-
fulltrúa frá Alberta. Þeir sjá
ekki ástæðu til að vera á móti
löggjafar-ákvæðum Bennetts,
en vildu þó að þau færu lengra
í þjóðeignaáttina.
* * *
Eindæma frosthörkur voru í
Canada yfir janúar, einkum um
og upp úr miðjum mánuði. í
Winnipeg og hlýrri bygðum og
bæjum, varð frostið mest tvo
daga 41 stig á Fahr. í kaldari
bygðum, t. d. Pince George,
B. C., varð það 54 stig. Á ein-
um stað í Norður-Ontario var
frostið 73 stig (fyrir neðan O á
Fahr.). Et. það tailið mest
frost sem þekst hefir hér. —
Hámark þess áður var 72 stig
á þessum sömu slóðum.
* * *
Þingið í Manitoba kemur
saman 12. febrúar. Liggi eitt-
hvað markvert fyrir þinginu, er
það enn fyrir utan sjóndeildar-
hringinn.
* * *
John Queen borgarstjóri í
Winnipeg, hefir sagt lausri
stöðu sinni sem foringi verka-
manna á fylkisþingi Manitoba.
Foringi var kosinn í hans stað
J. S. Farmer.
* * *
Fyrir skömmu fór nefnd
manna frá St. Vital, Man., á
fund fylkisstjórnarinnar í Mani-
toba. Erindi hennar var að
krefjast þess, að W. C. McKinn-
ell þingm. frá Rockwood, sem
fylkisstjórnin skipaði til að líta
eftir skuldamálum sveitarinnar,
væri rekinn frá því starfi, vegna
yfirgangs og einræðis er hann
hefði í frammi. Kvað nefndin
McKinnell taka algerlega fram
fyrir hendur sevitarráðsins og
öllu yrði að haga eftir hans
eigin höfði og lánardrotna sveit-
arinnar. Stjórnin daufheyrðist
við köfum nefndarinnar.
* * *
Þegar Mr. King. leiðtogi liber-
ala hélt ræðu í sambandsþing-
inu nýlega og sýndi fram á með
mikilli mælsku, að hann hefði
ávalt haft velferðarmál þjóðar-
innar á stefnuskrá sinni, tók
einn þingmanna fram í fyrir
honum og spurði King hvað
hann hefði gert?
Mr. King: “Eg skal segja þér
hvað eg hefi gert. Eg hefi skrif-
að bók og sett þar fram skoð-
anir mínar.”
Þegar Mr. Bennett reis síðar
u'pp úr sæti sínu til að svara
ræðu Kings, mintist hann orða
Jobs:
“Ó, að orð mín væru skrifuð
upp, ó, að þau væru skrifuð í
bók”-------
En Mr. Bennett var ekki bú-
inn að segja allar hugsanir sínar
með þessari einu ívitnun. Hann
bætti því við úr opinberunar-
bókinni, 10. kapítula, 10 versi
þessum orðum: “Og eg tók
litlu bókina úr hendi engilsins,
og át hana upp, og í munni
mér var hún sæt sem hunang,
og er eg hafði etið hana, fann
eg til beiskju í kviði mínum.”
¥ * *
Calgary, 29. jan. — Borgar-
stjórar víðsvegar að úr Vestur
Canada, sem á ráðstefnu sitja
nú í Calgary, komu sér saman
í dgg um uppkast að tillögum
er að því lúta, að sambands-
stjórnin leggi fram fé til at-
vinnubóta að hún láni borgun-
um fé til að takast sjálfar á
hendur atvinnubótastörf, og að
bæir og borgir veiti engan styrk
eftir 31. marz tií atvinnulausra
og þurfandi. Það á að því leyti
sem með þarf, einnig að koma
niður á samþandsstjórninni. Ef
fleiri hefðu' vit á að kasta
þannig áhyggjum sínum á aðra,
eins og borgarstjóramir, væri
gaman, fyrir þá að minsta kosti,
að lifa. * * *
Fyrir Kennedy-rannsóknar-
nefndina komu' nýlega stúlkur,
er unnu í verkstæðum í Toron-
to. Bar ein þeirra er áður vann
Til Sveins Thorvaldsonar
kaupmanns við íslendingafljót
24. janúar, 1935.
Það fara’ ekki margir í fötin þín Sveinn
að frækni í elju og striti.
Og þú gengur ennþá svo bjartur og beinn
og brynjaður íslenzku viti.
En þrátt fyrir margskonar annir og ys
og átök við hryðjur og rosa,
varð aflrauna bjarg hvert sem ódeilis fis
og allatíð svigrúm til brosa.
Þú kunnir þér illa í kveifmenna sveit
með kræklum, sem vermast við ofninn;
þín bardaga löngun var hamröm og heit
og hrein eins og norræni stofninn.
Þig langaði ungan að skilja þín sköp
og skygnast um nýheima álfur,
og þrátt fyrir örlæti, auðsæld og töp
þá áttu þig gránaðan sjálfur.
Með sjálfsdáð þú ruddir þinn víkingaveg
og valdir þér Bifröst að setri. —
Þó konungleg orða sé ákjósanleg,
er arfurinn norræni betri.
Á steintöflum aldanna stendur það glæst
og stimplað í kynslóðarótið,
að komist þú einn hafir krýningu næst
af kóngssonum norður við Fljótið.
Einar P. Jónsson
pointe, dómsmálaráðherra Can-
ada á stjórnarárum Kings, flutti
í sambandsþinginu s. 1. mánu-
dag, hélt hann fram, að fylkin
hefðu ekki neitunarvald í mál-
um þeim er' sambandsþingið
samþykti og snerti breytingar á
stjórnarskrá landsíns, svo
fremi, að málin litu ekki að
trúmálum, þjóðernismálum og
mentamálum. Um þetta eru
skiftar skoðanir og ýms fylki,
þar sem liberal stjóm er, hafa
strax hótað að fella öll lög Ben-
nettstjórnarinnar, er stjórnar-
skrárbreytingu fela í sér. Fyr-
verandi dómsmálaráðherra lib-
erala fyllir auðsjáanlega ekki
flokk þeirra.
* * *
Tim Buck, kommúnisti, sem
heima á í Toronto, og sá er
úr fangelsi kom í haust, er
sagt að ætli að sækja um þing-
mensku í Norður-Winnipeg í
sambandskosningunum. A. A.
Heaps er fulltrúi kjördæmisins
nú og er verkamanna-sinni. —
Segir hann kommúnista áður
hafa verið gagnsækjanda sinn
og honum ægi það ekkert. En
Tim Buck er samt sagt að hafi
mikið fylgi í Norður-Winnipeg.
* * *
í Bandarískum blöðum birt-
ist grein nýlega, eftir fréttarit-
ara í Washington, er heldur því
fram, að Bennett hafi fengið
hugmyndina um nýmælalöggjöf
sína frá Roosevelt en ekki frá
liberölum eða CCF flokkinum í
Cana. Hver skildi næst telja
Bennett lærling sinn?
* * *
Járnbrautarþjónar í Manitoba
fá $45,000 meira ka.up yfir jan-
úar, en næsta mánuð áður. —
Laun þeirra voru hækkuð í
ársbyrjun um 3%. Þegar laun-
in hafa verið hækkuð um þau
15%, sem þau voru feld, og
sem líklegt er að gert verði
smám saman, fer hvern ein-
stakling að muna um það.
ÚTVARPSRÆÐA
Flutt af Rt. Hon. R. B. Bennett
7. janúar 1935
Á síðasta þingi fór stjómin
fram á, að veita Búlánanefnd
(Dominion Farm Loan Board)
á saumaverkstæði í þeirri borg (fé til umráða, til að lána bænd-
hjá, Eaton, að hagur stúlknanna (um gegn fyrsta veðrétti, með
hefði verið svo bágborinn ogjvægum kjörum. Ennfremur
kaup svo lágt, að “þær hefðu Voru ráð sett, til að lána bænd-
ætlað að tapa vitinu og hótuðu | Um peninga með skömmum
að fyrirfara sér”. Stúlka þessi borgunar fresti. Öllum má vera
fór frá félaginu s. 1. vor og var
riðin við samtök er stúlkur
mynduðu til að bæta kaup sitt.
Aðrar báru að kaup hefði lækk-
að um 50% við ákvæðis vinnu
eftir 1929, og með því væri ekki
hægt að fá lögákveðið kaup.
Formenn félagsins kváðu þó
kaup þeirra stúlkna, er ekki
náðu lágmarkslaunum, ávalt
hafa verið bætt upp, svo þær
hefðu haft kaup, sem lögákveð-
ið væri í Ontariofylki. Neituðu
stúlkur því ekki, en kváðu það
af þeim tekið, ef þær afköstuðu
meiru en sem svaraði lágmarks-
kaupi.
* * *
London, 29. jan. — Sam-
kvæmt því er blaðið Financial
Times hermir, auglýsir kaup-
höllin í London (Stock Ex-
change) ekki á skrá sinni yfir
sölu og verð eigna og verðbréfa-,
verðbréf á borgina Vancouver í
Canada. Verðbréf þessi hafa
verið tekin af söluskránni vegna
hótana borgarinnar um að
greiða ekki skuldir sínar.
* * *
í ræðu sem Hon. Ernest La-
ljóst, að svo stórkostlegt fyrir-
tæki má ekki framkvæma gá-
lauslega, heldur verður að fara
eftir því, sem reynslan kennir.
Eg mun biðja þingið sem nú er
saman komið, að gera oss fært
að auka og efla þessa lánstofn-
un almennings.
Um aðra lánveitendur
Ekki er tilætlunin sú, að bola
út öðrum, sem lána peninga.
Þeir mega lána bændum, eða
lána öðrum, sem þeir vilja. En
með því að bóndi er bústólpi
og bú landstólpi, hér sem ann-
ars staðar, þá er rétt, að bænd-
ur njóti bolmagns allrar þjóðar-
innar, til að fá nægilegt rekst-
ursfé, með vægum kjörum, til
þarfa sinna. Til þess er þessi
ráðstöfun stjórnarinnar gerð.
Þar næst rakti Mr. Bennett,
með hverju lagi úthlutun varn-
ings hafi fram farið, nefndi til
“opinn markað”, þar sem við
skifta gróði var einráður og
“samkepni”, þar sem úthlutun
eða framboð er komin undir
eftirspurn.
Stórusamtökin og viðskiftin
Því meir sem brúkað væri af
varningi, því meir væri hert á
framleiðslu og þar næst komu
samtök til viðskifta, sem færðu
út kvíarnar, þar til þau réðu
lofum og löguin. “Ólokuð sölu-
torg” liðu undir lok. Framleiðsla
og eyðsla hertu rásinu með
stærri og sterkari sam-
tökum, >er drotnuðu yfir þeim
sem minni máttar voru, óháðir
framleiðendur urðu þeim háðir
og héldust aðeins með góðu lofi
þeirra.
Þessi samtök réðu vitanlega
miklu um verðlag og verkakaup.
Gróði var vitanlega og er enn
sú hvöt, sem knýr iðjuna og sú
hvöt hefir reynst haldgóð og
traust. En ef aðhaldi frjálsrar
samkepni er slept fram af
gróða kerfinu, þá kemur það
áreiðanlega hart niður á verð-
lagi og verkakaupi.
Hin öflugu samtök voru fast
að því einráð í viðskiftum við
þá sem unnu arð úr nátturunni.
Ef sá sem vöru hefir að selja,
getur ekki náð til fleiri kaup-
enda en eins, þá er hætt við, að
hann ráði ekki miklu um verð-
lagið.
Þeir sem vinna að því, að
dreifa eða útbýta vamingi,
vinna þýðingarmikið og rétt-
mætt félagsstarf, en það hefir
viljað reynast notalítið, á stund-
um, og æði kostbært. Þetta
Frh. á 4. bls.