Heimskringla - 30.01.1935, Qupperneq 3

WINNIPEG, 30. JANÚAR, 1935
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA.
það á herðum sér frá því að
hann kom hér fyrst og fram
á þennan dag, að vísu hafði
nokkuð verið fengist við sjón-
leika sýningar hér í tíð okkar
góða Magnúsar Bjarnasonar en
fallið niður með brottför hans
úr bygðinni, og legið í dái þar
til Tími kom og tók úpp merk-
ið, sem hann hefir borið æ
síðan. En nú þegar hann t^k-
ur að eldast má búast við að
hann fari að slá slöku við. Og
væri því óskandi að einhver ai
okkar yngri mönnum færu að
koma í ljós sem þeim hæfileg-
leikum væru gæddir að geta
tekið við þar sem hann hættir,
sem eg vona að ekki verði um
nokkuð langt skeið enn.
Annað verk er það sem þau
hjón hafa haft með höndum
um hart nær tuttugu og fimm
ára skeið, sem vel má minnast
og þakka þeim við þetta tæki-
færi og er það póstafgreiðslan.
Það er ekki ofsögum af því sagt
að það eru ótaldir þeir snúning-
ar sem Tími hefir tekið bæði af
mér og öðrum síðan hann byrj-
aði á póstflutningum. Ekki
hugsa eg að þið hafið heldur
oft hitt Sellu önuga eða stirða
í skapi þó þið hafið komið þar
með bréf eða böggla á súnnu-
dag eða að kveldi til, þegar
henni bar alls ekki að sinna
póstafgreiðslu.
Þó margt hafi breyzt
síðan bygðin var reist,
geta börnin þó treyst
sinni íslenzku móður.
Hennar auðmjúka dygð
hennar eilífa trygð,
eru íslenzku bygðanna helgasti
gróður.
Hennar fórn, hennar ást,
hennar afl til að þjást,
skal í annálum sjást,
verða kynstofnsins hróður.
Oft mælir hún fátt,
talar friðandi lágt.
Hinn fórnandi máttur er hljóður.
Ekki veit eg hvemig á því
stendur, en síðan fyrst eg
heyrði þetta erindi úr hátíða-
ljóðum Davíðs Stefánssonar
hefir það altaf táknað í mínum
huga hinar íslenzku mæður
vorar, en ekki móðúrjörðina
sem skáldið kveður til, og ef
við viljum láta það tákna móð-
urina, þá er ekki síður hægt að
heimfæra það til silfurbrúð-
urinnar en flestra annara, því
það segir sig sjálft að kona
sem búin er að ala hóp af jafn
mannvænlegum börnum, sem
lofa svo miklu í framtíðinni, ef
þeim endist líf og heilsa ,hlýtur
að hafa fórnað ýmsu af því sem
nútíðin telur svo nauðsynlegt.
En einmitt í slíkri fórn liggur
íslenzku bygðanna helgasti
gróður.
Að endingú vildi eg taka það
fmm að mér þótti verulega
vænt um að fá þetta tækifæri
til þess að votta heiðursgest-
unum þakklæti mitt fyrir vel
unnið starf í þágu bygðarfé-
lagsins og sér í lægi fyrir þá
góðu viðkynningu sem eg hefi
af þeim haft frá því fyrsta, og
óska þeim svo til hamingju og
blessunar á ófarnri æfribraut.
E. Benjamínsson
SITJIÐ HEIL, FORSETI SILF-
URBRÚÐHJÓN OG VEIZLU-
GESTIR ALLIR
Kæru silfurbrúðhjón:
Eg samgleðsrt ykkur að þið
hafið borið gæfu til að njóta
ástar og umhyggju hvers ann-
ars í tuttugu og fimm ár. Mér
skildist á forsetanum að hann
vonast eftir að eg heldi ræðu
en auðvitað tek eg það í spaugi
því hann veit eins vel og eg og
máske betur, að eg er þess alls
ekki umkomin að halda ræðu,
því síðan að eg heyrði fyrstu
ræðuna haldna, hefi eg altaf
óskað að eg gæti afrekað slík't
þrekvirki. Sú ræða var haldin
fyrir minni heiðurs manns og
flutt af heiðurs manni.
En þrátt fyrir allar bænir
mínar'í þá átt hefi eg aldrei
fengið bænhieyrslu og er víst
aldrei fjær henni en á þessu
augnabliki. En til þess að tjalda
því sem eg hefi til ætla eg að
hafa yfir upphafið á þeirri ræðu
og það hljóðar á þessa leið.
Vinir mínir, eg ætla ekki að
fara að slá þessum vini mínum
sem sér situr neina gullhamra
því eg veit að guð almáttugur
gerir það ekki. Nú segi eg eins eg
ætla ekki að fara að glá þessúm
hjónum neina gullhamra, og eg
veit að guð almáttugur gerir
það ekki heldur, því eins og
hann lætur ekki að sér
hæða, eins mun hann og ekki
hæða aðra, en ef einhver skyldi
á máli mínu merkja þau fáu
augnablik sem eg verð hér, að
kostir og atgerfi þessara ágætu
hjóna hafi ekki með öllu farið
fram hjá mér þá eru þau engir
gullhamrar heldur sannmæli,
sem mér er heimilt að láta í
ljósi ef mér ræður svo við að
horfa og þeim vansæmdarlaust
að hlusta á.
Að svo mæltu leyfi eg mér að
taka vin minn Tímóteus til í-
hugunar í nokkur augnablik.
Nafnið Tímóteus Böðvarson er
leinkennilegt nafn, enda er mað-
ur sá sem ber það ekki eins og
fólk er flest. Hér eru tengd
saman tvö nöfn frá ólíku tíma-
bili, annað er úr fyrstu kristni,
en hitt er úr ramri heiðni. —
Tímóteus var einn af fyrstu
brautryðjendum kristninnar og
hefir sjálfsagt verið mikill fyrir
sér því vesælmenni hefði ekki
ætlað sér þá dul að fara að út-
breiða mannúðar og bræðralags
kenningu, á meðal hins harð-
lynda lýðs þeirrar tíðar.
Marga góða kunningja á eg í
fornsögunum, enn einna hug-
fastastur er mér Böðvar Bjarki,
ekki fyrir það að hann var
hinn glæsilegasti kappi, heldur
fyrir það að hann beitti sínu
mikla atgerfi lítilmennum til
liðsinnis. Mér er minnistætt
atvik er kom fyrir í höll Hrólfs
Kráka. Konungur sat að snæð-
ingi með hirðmönnum sínum.
Enn ekki var stórmenska þess-
ara augnaþræla koungs meiri
en það, að þeir gerðu sér til
gamans að henda hnútum og
beinum í aumingja þá sem leit-
að höfðu sér líknar í konungs-
garði. Böðvar kom þar að og
settist á hinn óæðra bekk meðal
þeirra aumu og greip á lofti
skeyti þau sem þangað voru
send og snaraði þeim svo snarp-
lega til baka að þau stóðu í
gegnum þá sem sendu. Auð-
vitað er þessi Tímóteus Böðvar-
son okkar hvorki trúboði né
konungskappi en hann er líkur
gamla Tímöteusi að því að hann
hefir veitt öllum þeim kenning-
um brautargengi sem miðað
hafa til mannúðar og mannfé-
lagsbóta og hann líkist snemma
nafna sínum að því að leggja
þeim lítilsmetna lið í orði og
verki, en sVo er hann vel að
manni andlega og líkamlega og
norrænn í lunderni að fáir eða
engir sem hann þekkja hafa
kastað að honum hnútum því
þeim skeytum mundi hann í
líkri mynd svara eins og hinn
fornfrægi nafni hans.
Það er náttúrlega ekki há af-
staða í mannfélaginu að vera
bóndi í Geysisbygð, en ekki
verða þau áhrif með tölum talin
né á vog vegin, sem vel gefin
bóndamaður hefir á umhverfi
sitt, en reynslan er hér rækilegt
vitni. Auðvitað veit eg að jarð-
vegur hefir verið hér góður.
Geysir-búar hafa altaf verið
hinum svokölluðu menningar-
málum vel sinnandi, langt fram
yfir það, sem gerist í útkjálka
sveitum. En eg fullyrði, að
vinur minn eigi þar mestan og
beztan þátt. í þeim félagsmál-
um, sem bygðarbúar hafa unnið
að, hefir hann ætíð verið fram-
arlega og oft fremstur. Hann
sitofnaði kappræðufélag fyrir
mörgum árum síðan, og þó ekki
væri máske djúpt rist frá sjón-
armiði menta- og vísindamanna,
þá var þar mörgum málum
hreyft, sem annars hefðu legið
í þagnargildi og málbein manna
æfð svo vel, að síðan hafa þeir
óhikað getað látið hugsanir
sínar í ljósi á mannafundum.
En það sem hann hefir lagt
mesta rækt við, er leiklistin,
enda stendur þessi bygð framar-
lega á því sviði. Sjálfur er
hann leikari góður og það hygg
eg að ef hann hefði sjálfur mátt
semja förlög sín, að við brjóst
þeirrar listar hefði hann helst
viljað aldur sinn ala. En auð-
vitað hefir hann ekki verið einn
á ferð í síðast liðin 25 ár. Eg
er viss um það að vinur minn
er á sama máli og eg, að aldrei
fáum við karlmenn nógu vel
þakkað drottni þá hugkvæmni
og nærfærni, um það hvað
manninum mætti til mestrar
blessunar verða, þegar hann gaf
hinúm einmana Adam annað
eins gersemi eins og hún Eva
var. Og þó að ýmsir hugsunar-
litlir menn og miður góðgjamir,
hafi lagt henni þetta eplatilfelli
til lýta, þá hefi eg aldrei fylgt
þeim flokki. Þvert á móti hefir
mér fundist það fyrsti vottur
þess fagra eiginlegleika kon-
unnar að neyta einskis og njóta
einskis án þess að láta mann
þann, sem hún hefir bundist
trygðaböndum njóta allrar
blessunar með sér. Og það ein-
kenni var svo róttækt í eðli
hinnar fyrstu konu, að það
hefir gengið í erfðir til dætra
hennar í þúsundir ára og eg
er viss úm að silfurbrúður sú,
sem hér er í dag, hefir fengið
þennan arfhluta sinn óskertan.
Eg hefi þekt hana síðan hún
var tveggja ára gömul og sem
afleiðing af þeirri viðkynning,
get eg gert þá staðhæfingu, að
hún sé hinn ágætasti kvenn-
kostur. En kvað þurfum við
annars fleiri vitni við, en þeirra
að hún er dóttir hans Jóns og
hennar Guðrúnar í Fögruhlíð,
einhverra hinna göfugustu
hjóna, sem skreytt hafa þess.i
bygð um á fjórða tug ára. Eg
segi skreytt. Ekkert skraut á
nein bygð fegurra en það, að
vera setin af göfúgu mann-
dómsfólki.
Fjarri sé það mér að gera lítið
úr búmannshæfileikum brúð-
gumans, en eg fullyrði, að kona
hans hafi haft eins mikið af
þeim hyggindum sem til hags
koma, eins og hann. Mér er
vel kunnugt að þegar þau byrj-
uðu búskap, áttu þau ekkert til
af þessa heims fjármunum. Al-
eiga þeirra var, framtíðar vonir,
starfsþrá og heilbrigð skynsemi.
Og að þessum höfuðstól hefir
þeim búnast svo vel, að þau
eiga laglegt bú og hafa alið upp
myndalegan barnahóp og mann-
að hann og mentað betur en
flestir aðrir, með þeirra efna-
liagsskilyrðum, og mér vitan-
lega aldrei komist undir ánauð
nokkurs lánardrottins, svo sann
arlega hafa þau hingað heilum
vagni heim ekið.
Svo ætla eg ekki fleirum
orðum um þetta að fara. Eg
óska ykkur allrar blessunar í
komandi tíð, fyrst, að þið eign-
ist dálítið af því sem Vídalín
kallar hinn þétta leir, og að
þið megið njóta góðrar heilsu
og starfskrafta í lengstu lög.
Og síðast en ekki síst að lífs-
gleði og bjartsýni blessi ykkur,
sivo að endaðri vegferð, þegar
þið lítið yfir farin veg og lokin
störf, að þið sjáið það alt með
augum hins bjartsýna manns,
sannfærð úm það að lífið sé
dýrmæt drottins gjöf, sem aldrei
verði of vel þökkuð.
Gísli Einarsson
Læknir sem hafði orð fyrir
að vera nokkuð berorður var
sóttur til maurapúka sem lá
hættulega veikur. Þegar lækn-
irinn bjó sig til farar spurði
sjúklingurinn hvað mikið hann
skuldaði. “Látum það vera nú,”
sagði læknirinn, “erfingjamir
borga mér”.
Á ÍSLENZK TUNGA OG ÞJÓÐ-
ERNI AÐ HVERFA EINS OG
DROPI f SJÓINN VESTAN
HAFS?
Þeim sem nokkuð hugsa og
lesa og horfa fram á veginn,
getur naumast dulist að ís-
lenzkan er á hverfanda hveli hjá
okkur Vestur-Islendingum.
Ekki svo að skilja að það ætti
að vera æskilegt, eða nokkrum
þeim sem af íslenzku bergi eru
brotnir ánægjuefni eða að
nokkru leyti ávinningur, heldur
einmitt það gagnstæða.
Og þegar við sem fædd erum
á íslandi og fluttumst vestur
ungir eða unglingar með meira
eðá minna af íslenzku vega-
nesti, lítum yfir veru okkar hér
vestan hafs, þá hljótum við
nauðugir viljugir að kannast við
að íslenzkan er að bíða, þótt
hægt fari, ósigur. iSkólar lands-
ins og 'ensk tunga er smásam-
an að rífa hana upp með rótum.
Við þeir eldri höfum ekki lagt
nægilega rækt við að kenna
börnum okkar að lesa og skrifa
íslenzku. Meiri hlutinn af börn-
um og uppvaxandi unglingum,
og þeim sem eru hér innfæddir
og eru nú harðfullorðnir, eru
illa eða með öllu ólæs og skrif-
andi á íslenzka tungu. Við höf-
um afhent þau alþýðu skólum
landsins undir eins og þau hafa
komist á þann lögákveðna skóla
aldur sem mun vera um 5—6
ára aldur, og þar hafa þau eðli-
lega hlotið sína uppfræðslu og
mentun á ensku máli, og við
það höfum við látið sitja. Eg
er viss um að margir eldri for-
eldrar vildu nú að börn þeirra
hefðu lært að lesa og skrifa ís-
lenzku, en nú er það um seinan.
íslenzku kenslan hefir yfir það
heila tekið hjá Vestur-íslend-
ingum, verið látin sitja á hak-
anum, og til þess eru máske
fleiri en ein ástæða. Annir og
umstang að hafa í sig og á
hefir dregið flug úr fjöðrum. —
Enskir skólar og mentastofnan-
ir hafa staðið opnir kostnaðar-
laust eða í það minsta kostnaðar
lítið, öllum börnum og ungl-
ingum af hvaða þjóðflokki sem
er og þar með öllu kenslu
bjástri lyft af foreldrunum, úm
enga íslenzku kenslu að ræða
nema þá sem hefði mátt hafa
um hönd í heimahúsum, og þar
var ekki um neina þrengingu
eða skyldugrein að ræða, eins
og við alþýðu skóla þessa lands.
Flesta sem komnir eru til
aldurs mun reka minni til að
hafa heyrt sagt eða jafnvel sagt
sjálfir, að íslenzku nám og
mentun væri ónauðsynleg í
þessu landi, aðal undirstöðu at-
riði til andlegrar og efnalegrar
afkomu væri að mentast, og
mentast nógu vel á þessa lands
vísu, öll viðskifti og starfs-
ræksla væri rekin á ensku máli,
þetta kann að vera rétt ályktað
um það skal ekki dæmt að
þessu sinni.
En það er alls ekki hvatning
eða uppörvun til viðhalds ís-
lenzkri tungu, slenzkum bók-
mentum eða íslenzku þjóðerni.
Eg hefi kynst heimilum þar
sem bæði heimilisfaðirinn og
húsmóðirin hafa verið íslenzk í
húð og hár, og alist upp í ís-
lenzkú umhverfi og við slenzkt
daglegt mál, en tala ekkert ann-
að en ensku við bömin á heimil-
inu.
Er nú nokkur sanngirni sem
mælir með því, að íslenzk börn
sem alist hafa upp við enska
tungu, eða þá barnaböm okkar,
sem hafa verið sjónar- og
heyrnarvottar að því að þeir
eldri viljandi eða óviljandi, bein-
línis eða óbeinlínis hafa að
meira eða minna leyti afneitað
íslenzku máli og íslenzku þjóð-
erni, verði áhrifa meiri og fram-
takssamari til viðhalds íslenzkri
tungu og íslenzkum bókment-
um en við vorum?
Eg held tæplega.
Frá mínu sjónarmiði, þá er
það aðallega þrent sem öflugast
hefir haldið við íslenzkri tungu
og íslenzku þjóðerni með þjóð-
arbrotinu vestan hafs, og það
eru fyrst og fremst vikublöðin
Heimskringla og Lögberg.
Þau hafa staðið eins og klett-
ur í hafi, gegnum þykt og þunt,
í gegnum alla þá örðugleika og
annmarka sem samfara er út-
gáfu íslenzkra blaða hér vestan
hafs, og barist hinni góðu bar-
áttu í þarfir íslenzkrar tungu
og íslenzks þjóðernis.
Þau hafa verið greiðvikin og
umburðarlynd, að leyfa lærðum
sem leiknum rúm í dálkum sín-
um að láta í ljós hugsanir sínar
og skoðanir.
Og þó að sumar þær ritgerðir
hafi máske verið, “lærðar lítt,
og leitað skamt til fanga”, þá
hafa þær samt sem áður verið
hugsaðar á íslenzku, ritaðar á
íslenzku og lesnar af íslenzku
fólki. Og það út af fyrir sig
hefir verið og er stórt spor í átt-
ina til viðhalds íslenzkrar tungu.
Þau hafa flutt vikulega í h.
ú. b. 46 ár íslenzkt lesmál, ís-
lenzkar húgsanir og áhrif inn á
nálega hvert íslenzkt heimili
vestan hafs, og þau hafa verið
og eru öfluagsta og öruggasta
akkeri íslenzku þjóðlífi í vest-
urheimi.
Og þau hafa flut't málið hreint
og óblandað af fremsta megni,
þegar tekið er tillit til þess að
enskan er hér aðalmálið, að
undan skildum kvæðum sem
ýmsir hafa snúið á ensku og vel
hefðu mátt missa sig úr Heims-
kringlu og Lögbergi, því við
þeir eldri getum lesið þau á
frummálinu. Þýðingar á ís-
lenzkum ljóðum ættu að birtast
í enskum tímaritum, og það
gæti verið þjóðrækni að þýða
vel íslenzk kvæði á ensku og
gefa þannig ensku talandi fólki
hugmynd um íslenzkan skáld-
skap, þar getur yngri kynslóð-
in lesið þau, það er hygg eg fátt
af fjöldanum sem les Heims-
kringlu og Lögberg hvort sem
er.
Næst er kirkjan. Hún hefir
verið öflug undirstaða íslenzk-
tunnar og gæti verið voldug á
því sviði ef rétt væri áhaldið,
og alt væri eins og það ætti að
vera, þar getur farið fram á
hverjum helgum degi, alíslenzk
samkoma, þar eru l'sjenzkir
sálmar sungnir, ræður fluttar
og bænir bornar fram, þar getur
fólk í sameiningu hlýtt á gott
íslenzkt mál, hugsað á íslenzku,
og sameiginlega átt þjóðernis-
legan heim út af fyrir sig. En
hvemig tekur þetta sig nú út?
Kirkjur eru að því sem eg
heyri sagt yfirleitt illa sóttar,
það sem helst sækir kirkjur er
roskið og gamalt fólk, ekki þó
með eins miklum áhuga og
sannfæringar krafti og maður
skildi ætla, af fólki sem endi-
lega vill hafa kirkjur og presta
og safnaðarlíf.
Unga fólkið sem komið er
yfir fermingar aldur og það sem
Frh. á 7. bls.
INNKOLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
í CANADA:
•^rnes................................................F. Finnbogason
Amaranth...............................J. B. Halldórsson
■^ntler...................................Magnús Tait
Árborg................................ G. O. Einarsson
Baldur............................................Sigtr. Sigvaldason
Beckville..............................Björn Þórðarson
Belmont....................................q. J. Oleson
Bredenbury..............................h. O. Loptsson
Brown...............................Thorst. J. Gíslason
Calgary............................Grímur S. Grímsson
Churchbridge.........................Magnús Hinriksson
Cypress River.......................................Pán Anderson
Hafoe..............*....................S. S. Anderson
Klfros.............................J. H. Goodmundsson
Eriksdale.............................. ólafur Hallsson
Foam Lake...........................................John Janusson
Ghidi................................... K. Kjernested
úeysir..............................................Tím. Böðvarsson
Glenboro...................................g. J. Oleson
Hayland.................................Sig. B. Helgason
Hecla.............................. Jóhann K. Johnson
Hnausa...................................Gestur S. Vídal
Hove.....................................Andrés Skagfeld
Húsavík...............................'...John Kernested
Innisfail............................Hannes J. Húnfjörð
Kandahar..................................s. S. Anderson
Keewatin...........................................Sigm. Björnsson
Kristnes...........................................Rósm. Ámason
Langruth.................................. b. Eyjólfsson
Leslie...............................Th. Guðmundsson
Lundar..............................................sig. Jónsson
Markerville........................ Hannes J. Húnfjörð
Mozart................................... Jens Elíasson
Oak Point........................................Andrés Skagfeld
Oakview........................................Sigurður Sigfússon
Otto...............................................Björn Hördal
Piney.....................................S. S. Anderson
Poplar Park..............................Sig. Sigurðsson
Red Deer............................Hannes J. Húnfjörð
Reykjavík...........................................Ámi Pálsson
Riverton...........................................Bjöm Hjörleifsson
Selkirk..................................G. M. Jóhansson
Steep Rock.........................................Fred Snædal
Stony Hill.........................................Björn Hördal
Swan River..............................Halldór Egilsson
Tantallon.........................................Guðm. ólafsson
Thornhill............................Thorst. J. Gíslason
Víðir.................................. Aug. Einarsson
Vancouver............................Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis.....................................
Winnipeg Beach......................................John Kernested
Wynyard..................................S. S. Anderson
í BANDARÍKJUNUM:
Akra...................................Jón K. Einarsson
Bantry..................................E. J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash......................John W. Johnson
Blaine, Wash...................Séra Halldór E. Johnson
Cavalier...............................Jón K. Einarsson
Chicago: Geo. F. Long, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta.
Edinburg....................................Jacob Hall
Garðar.................................S. M. Breiðfjörð
Grafton...............................Mrs. E. Eastman
Hallson...............................Jón K. Einarsson
Hensel..................................J. K. Einarsson
Ivanhoe.............................Miss C. V. Dalmann
Los Angeles, Calif...Thorg. Ásmundsson, 3314 Sierra St.
Milton...................................F. G. Vatnsdal
Minneota...........................Miss C. V. Dalmann
Mountain..............................Th. Thorfinnsson
National City, Calif......John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Point Roberts..........................Ingvar Goodman
Seattle, Wash.........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Svold..................................Jón K. Einarsson
Upham.................................E. J. Breiðfjörö
The Viking Press, Limited
Winnipeg Manitoba