Heimskringla - 30.01.1935, Page 5

WINNIPEG, 30. JANÚAR, 1935
5. SlÐA
HEIMSKRINGLA
tækni og skipulagi, sem í við-
skiftum er beitt, nú á dögum.
Ráðagerðir um breytingu á
fyrirkomulagi stjórnarþjóna
Um það hefi eg mikið hugs-
að, að skipa þessari starfsemi á
annan veg, en verið hefir. Eg
er nú að gera ráð um það efni,
og það ætla eg að ykkur muni
þykja merkilegt og líklegt til
að valda mikilli breytingu. En
að breyta skiplagi hinnar opin-
beru starfsemi, er líkt og að
gera hús upp að nýju, meðan
búið er í því. Endurgerðinni
verður að haga þar eftir. Þá
deild sem starfar að fjármálum
landsins, höfum vér nú þegar
gert upp að nýju.
Eftir nokkrar vikur verð eg
tilbúinn að taka fyrir næsta
atriðið í ráðugerð okkar, en það
er, að stofna deild til sam-
skifta, er tryggir þjóðarinnar
skeytaskifti, með síma eða
símalaust. Svo munum vér
halda áfram, eftir röð og reglu
og án tafar, þar til lokið er.
Endurskipunar þörf
Eg trúi því ekki, að margir
finnist í þessu landi, af þeim
sem eru hugsunár færir, sem
gera sér ekki fyllilega grein
fyrir, að endurskipunar sé þörf.
Því að sannarlega geta aðeins
fáir verið sjónlausir á þann
sann, sem til grundvallar liggur,
að miklar breytingar hafa átt
sér stað og að vér verðum að
breytast, til þess að fást við
þær. Til dæmis að taka, þá hafa
ætlunarverk landstjórnarinnar
margfaldast og sum breyzt stór-
mikið.
Stór og flókin vandamál og
vafamál, sem voru ekki til fyr-
meir krefjast nú úrlausnar. Ekki
greiðist úr þeim með því, að
láta sem maður sjái þau ekki.
Eg verð að geta þess, þó að-
finning sé við undanfarandi
stjórnir, að mikil hjálp hefði
það verið, ef þeir sem höfðu
völdin fyrir nokkrum árum,
hefðu vaknað við til að skilja
þetta og hagað verkum eftir
því.
Hagsmuna ráð áformað
Enginn maður er svo vel viti
borinn, að hann þurfi ekki á
ráðum annara að halda. Og
engin stjórn er svo alskipuð for-
kunnar gáfumönnum, að hún
ætli að einangra sig og hafna
reynd og ærlegum ráðum, sem
góðvild og ættjarðarást allra
stétta frambýður henni án af-
láts. Vandinn er að velja og
hafna viturlega, og snúa þeim
ráðagrúa til nýtilegrar fram-
kvæmdar. En til þess verðum
við að finna ráð. . Til að kanna
og bera saman hagráða reyndir
er vélar þörf, er vinni úr öllu
þesskonar og komist að endi-
legri viðu'rstöðu. Sú tilhögun
er auðgerð og ódýr.
Henni verður ætlað að rann-
saka og gera tillögur um það
sem til sparnaðar eða þjóð-
megunar má verða. Henni verö-
ur ætlað álíka verk í þjóðar-
hagstefnum ,eins og þjóðkönn-
unar ráðið hefir með höndum
í vísindalegum efnum. Eini
munurinn Hagráða nefndin þarf
engin áhöld til sinna starfg,
nema vit og iðjusemi. Eg legg
til, að slíkt Þjóðmegunar ráð
verði stofnað sem fyrst, og
nefnist því nafni, sem nú var
sagt.
Vinir mínir, eg hefi lýst því,
að eg vil endurskipun fram
hafa. Nú þegar tíminn er kom-
inn til framkvæmda, er hættu-
legt að snúa frá. Vél, sem eitt-
hvað er að, verður að lagfær-
ast, annars hættir hún að vinna.
Við höfum komist að þeirri nið-
urstöðu, að stöðug velgengni
fer á eftir endurskipun. Við-
reisnar ráðstafanir okkar hafa
gefist vel. Það vitið þið vel.
Þær héldu skútunni á floti,
meðan stórviðrið stóð yfir. Ó-
veðrinu er nú farið að slota.
Nú er tími til að kanna skút-
una og dytta að henni og taka
nýja stefnu.
Eg nota þetta skips dæmi á|
ný, af því að mér þykir það vel
við eiga og líka af því, að eg er
af fólki kominn, sem hefir
stundað sjó og skipasmíðar. Eg
skýt þessu inn í um sjálfan
mig, ekki af því mér sé sárt
um, að þessar viðræður mínar
við ykkur, kunni að vera mið-
ur fimlega orðaðar — það lát-
um við okkur í léttu rúmi
liggja; mitt erindi er að segja
til þess sem satt er en ekki að
flytja fagra ræðu — heldur af
því, að mér finst það vel stoða,
til að finna hvað fullreynt er,
að sá sem talar og þeir sem
hlusta, séu sem bezt samrýmdir.
Enn segi eg, látum okkur
hraða ráðstöfunum okkar til
endurskipunar.
Þá kann vera ,að þið spyrjið:
“Hvað á sá flýtir að þýða, eftir
fjögra ára athafnaleysi í þeim
efnum?” Það er mjög eðllieg
spurn og henni hefi eg svarað
að nokkru leyti, á þessa leið:
Meðan kreppan reið yfir sem
frekast, var ekki annars kostur
en gera ráðstafanir til bráða-
birgða. Að reyna til að hefja
endurskipun í svo stórum stíl,
sem nú stendur til, hefði verið
heimskulegt úr öllum máta,
jafnvel þó hennar hefði verið
þörf. Viðlaga ráðstafana var
brýnust þörf og viðlaga aðgerð-
Myndalaus myndabók
EFTIR H. C. ANDERSEN
Sig. Júl. Jóhannesson, 'þýddi
Sjöunda mynd
Meðfram ströndinni breiðist fagur skógur,
með blómlegum eikar og bækitrjám.
Svo unaðslegur er ilmur skógarins að þús-
undir nát'tgala safnast þangað á hverju vori.
Órskamt frá skógarjaðrinum blasir við
hafið með sínum eilífu breytingum; en með-
fram skógnum eftir endilangri hafsströndinni
liggur þjóðvegurinn, breiður og fjölfarinn.
Hver vagninn fer þar á eftir öðrum; en eg
gef þeim lítinn gaum. Eg beini athygli minni
aðallega að einum sérstökum stað — það er
gröf manns, sem lifði merku og viðburðaríku
lífi; brunnberjatré og aðrir viðir vaxa þar á
milli steinanna.
Hér er náttúran þrungin af fegurð, af
unaði, af skáldskap.
En hvernig heldurðu að mennimir færi
sér það í nyt? Hvernig heldurðu að þeir skilji
það? Eg skal segja þér hvað eg heyrði þar í
gærkveldi og í nótt sem leið.
Fyrst komu tveir auðugir bændur akandi
eftir veginum: “Þetta eru ágæt tré!” sagði
annar.
“Það eru ein tíu hlöss af eldivið í hverju
þeirra,” svaraði hinn: “Það verða að líkindum
harðindi í vetur og í fyn*a fengum við fjórtán
ríkisdali fyrir faðminn.”
Og svo óku þeir áfram.
“Þetta er Ijóti vegurinn,” sagði einn sem
ók meðfram skóginum.
“Það er bölvuðum trjánum að kenna!”
svaraði ferðafélagi hans: “Það er tæplega
hægt að anda fjálslega nema horfa út á
sjóinn.” Og svo voru þeir horfnir.
Og svo kom póstferðavagninn eftir þjóð-
veginum. í honum voru nokkrir farþegar, en
þeir sváfu allir á meðan þeir óku þar meðfram
skógnum, sem hann var fegurstur. Ökumað-
urinn blés í lúður sinn; hann sá ekki fegurð
skógarins, en hann hugsaði á þessa leið: “Eg
kann svei mér að blása, og það bergmálar svo
skrambi vel; hvernig ætli þeim líki það?”
Og svo hélt póstvagninn leiðar sinnar. Þá
komu tveir ríðandi veiðimenn; þeir voru báðir
ungir: “Hér er fjör og líf æskunnar! hér er
blóðið heitt og hugsjóirnar bjartar!” hugsaði
eg.
Þessir ungu menn horfðu á mosavaxnar
hæðir og dökkan skóginn: “Hér .vildi eg óska
mér að vera með henni Kristínu dóttir málar-
ans!” sagði annar.
Og svo héldu þeir áfram.
Blómin ilmuðu svo unaðslega að hverja
hugsandi sál hlaut að dreyma um himnaríkis-
sælu. Það var blægjalogn svo ekki blakti
hár á höfði né blað í skógi. Það var eins
og haf og himinn rynnu saman í eitt og föðm-
uðu dalinn með ósegjanlegum friði.
Svo kom vagn eftir veginum. í honum
voru sex manns; fjórir steinsváfu, hinn fimti
var að hugsa um nýju sumarfötin sín — hvað
þau mundu fara sér vel, hvað hann yrði falleg-
ur í þeim. Hinn sjötti laut niður að öku-
manninum og spurði hvort nokkuð væri mark-
vert í sambandi við þessa grjóthrúgu (hann
átti vi,ð leiðið): “Nei!” svaraði ökumaðurinn:
“Það er bara grjóthrúga; en skógurinn er
merkilegur.”
“Að hverju leyti?, segðu mér það!”
“Já, hann er mjög merkilegur. Á vetum-
ar þegar alt er fent í kaf og ekki er hægt að
átta sig á neinu, þá erul það trén í skóginum
sem hægt er að reiða sig á. Eg hefi þau þá
fyrir vegvísi og þau bjarga mér frá því að aka
beint út í sjóinn. Að þessu leyti er skógur-
inn merkilegur — þú skilur það!”
Og svo fóru þeir leiðar sinnar.
Nú kom málari eftir þjóðveginum. Það
var eins og ljós logaði í augun hans. Hanu
mælti ekki orð af munni. En hann blístraði.
Náttgalarnir sungu hver í kapp við annan.
“Hér er verkefni í málverk!” hrópaði
hann. Og svo virti hann fyrir sér hina miklu
dýrð og fegurð; hann tók nákvæmlega eftir
öllum litbreytingum og allri litblöndun:
“Blátt, svolítið dökkbrúnt,” sagði hann.
Þetta hlaut að verða dýrðlegt málverk!
Hann náði því alveg eins og spegillinn nær
mynd þess er í hann lítur. Og á meðan hann
gerði þetta blístraði hann lag eftir Rossini.
Sá síðasti sem eg sá fara eftir veginum
var fátæk stúlka. Hún hvíldi sig við gröf hins
látna mikilmennis; lagði frá sér byrði sína.
Andlitið var fagurt fölleit't; hún horfði beint
upp í skóginn; andaði að sér unaðsilm trjánna,
gladdi sál sína við hina óútmálanlegu fegurð
og hlustaði hungfangin á söng náttgalanna.
Ljómi skein í augum hennar þegar hún lyfti
þeim til himins og rendi þeim út yfir hafið.
Hún krosslagði hendurnar og eg held hún hafi
lesið “Faðirvorið”.
Sjálf skildi hún ekki til fulls þær tilfinn-
ingar sem streymdu heillandi gegnum alla til-
veru hennar. En eg veit að um ókomin ár
vakna oft hjá henni endurminningar um þetta
eina augnablik, þar sem náttúrufeguröin um-
hverfis hana var miklu dýðlegri — já, meira
að segja langtum trúrri, en málarinn gat
teiknað hana með pensli.
Geislar mínir fylgdu henni eftir þangað
til bjarmi komandi dags kysti hana á ennið.
ir létum við ekki skorta, sem
dugðu vel. Skipinu þurfti að
stýra í stórviðrinu, áður en far-
ið væri að gera við það. Þetta
var mitt svar við spurningunni,
en ekki allri.
Undirbúningur stjórnarinnar
Nú þegar þið spjrrjið: “Af
hverju þessi flýtir?” Þá segi
eg, að ekki verður farið geyst,
hvorki í áformum né fram-
kvæmd. En þörfin er brýn.
Þetta er tvent ólíkt. Nú er
rétti tíminn til endurskipunar,
nú erum vér við henni búnir.
Eg sagði ykkur og sagði satt,
að við höfum þegar hafist
handa. Það skuluð "þið hafa
hugfast, því að það er merki-
legt.
Það er nú meir en ár liðiö
síðan stjórnin kannaði vandlega
hvað gera skyldi og komst að
þeirri niðurstöðu, að hefja strax
breytingar á bankaskipun, á
gangeyri og peningamálum og á
sölu náttúrunnar afurða.
Einnig varð þá fastráðið, að
byrja á ráðstöfunum viðvíkjandi
breytingum á lögeyri og á lausn
af skulda klafa og þing beðið
löggjafar til að leyfa þetta. Þau
lög voru samþykt og stjórnin
byrjaði sitt endurskipunar starf
samkvæmt lögum um Bank of
Canada, um Marketing (sölur)
um Farmers Indebtedness and
Farm Loans (skuldafar bænda
og búlán) og samkvæmt enn
fleiri lögum.
Lögin um sölur
Eg drap á skuldirnar, þegar
eg talaði um vanda búandi
manna. Nú skal eg segja ykkur
frá Sölulögunum.
Það er alt annað en nýtt, að
vandi fylgi því, að koma búsaf-
urðum út. Hvað skyldu margir
sléttubúar hlusta á mig, er
muna þá daga, þegar bændur
ekki reynt til að hefta framfarir
með því brigsli, að persónulegt
frelsi eða frjálsræði einstakra,
væri skert og skaðað með þeim.
Það sem gera þarf, er þetta:
Að leita þess með lagi, hvað j
kaupendum líkar bezt, þar næst'
finna, með skynsamlegum til-1
raunum, bæði kaupenda og selj-
anda í hag, hvernig þarfir kaup- j
enda verði uppfyltar, á sem
hentugastan og fullkomnastan |
hátt.
Með Ottawa samningunum
náðum vér ítaki á Bretlandi og
markaði svo góðum, að hvergi
getur slíkan, fyrir reykt flesk,
mjólkur afurðir, trjávið, tóbak
og margan annan varning. —
Þessa útlenda markaðar verður
vel að gæta. Það verður að
hafa nákvæmar gætur á, hve
mikill varningur er þangað
sendur og eins að vanda hann
sem bezt. Allar okkar aðgerðir
til vöru vöndunar, flokkun eftir
gæðum og alt þess háttar, miða
að því, að varan verði sem út-
gengilegust og sem bezt við
hæfi kaupandans.
Ottawa samningarnir náðu
brezkum markaði
Meinið var að sala varnings
gekk frumyrkja úr greipum,
jeins og svo margt annað gagn,
j og hvarf undir fáeina menn. —
Sölum var stýrt frá einum stað
og bóndinn misti tökin og öll ráð
um þær. þeir sem stóðu í móti
sölulögunum vildu ekki annað
gera en segja bóndanum, að
láta sölur afurðanna afskifta-
lausar að öðru leyti en því, að
flytja búsafu'rðir til næstu
stöðvar.
Ef verðið sem hann fær, er
ekl^i að hans skapi, segja þeir
honum að bíða með þolinmæði
þangað til prísarnir skáni, og
því minna sem hann hugsi um
þá, því betra. Þeir brýna hann
fluttu hveiti sitt til eins korn-
byrgis eða elevators, af því, að
til annars var ómögulegt að ná,
og elevator félagið var alveg
einrætt um, hve mikið eða ef
til vill, réttara sag: lítið, það
vildi borga, eða hvort það keypti
hveitið, jafnvel. Þeir dagar eru
liðnir. Ný öld er upp runnin
með samtökum bænda.
Þegar jarðyrkja var rekin til
viðskifta gróða, óx vandinn að
koma búsafurðum í verð, að
sama skapi. Margar tilraunir
hafa verið gerðar, til að leysa
þann vanda. , Við vissum vel,
þegar við setitum lögin um
markaði eða afurða sölu, að það
var flókið mál, sem við skár-
umst þá í, og að reynslu þyrfti
að njóta til framkvæmdar lag-
anna og úrlausnar vandans.
Lögin hafa nú verið í gildi um
fjóra mánuði með þeim árangri,
að undir þeirra áraburð hefir
verið skotið þeim vörutegund-
um, sem hér teljast: ávextir, til
sölu utan lands og innan, og
ýmislegur varningur úr ávöxt-
um gerður, kál, tóbak, baunir,
kartöflur, fiskur, trjáviður, þak-
spónn, hænsni og egg, kvikfén-
aður, til sölu utanlands og inn-
an og mjólkurbúa afurðir alls-
konar. Aðstoðar þeirra ráða,
sem lögin setja, hefir leitað ver-
ið úr öllum fylkjum þessa lands.
Við kyntum okkur reynslu
þessa lands og annara, áður en
lögin voru sett, reynslunnar vit
skal við hafa, til að beita þeim
lögum og víkka verkasvæði
þeirra.
Staðlausar aðfinningar
Vondri viðleitni hefir borið á
í þessu landi, til að níða þessa
ráðstöfun með því að hún
hnekti persónulegu frelsi. Hver
sem vill leggja á sig, að rann-
saka það sem Söluráð Canada
hefir afkastað og sömuleiðis
hvað söluráð hvers staðar hefsr
að, mun reyna hve ástæðulaus
sú aðfinning er. Hafið hugfast,
að tæplega hefir endurskipun
nokkurn tíma fram farið svo, að
þeir sem hafa hag af að rekja
og troða forna troðninga, hafi
til að framleiða, hvað sem prís-
unum líður. Þeir segja, áð lög-
in um birgðir og eftirspurn
megi til að hafa sinn harða-
gang, hvað sem hagsmunum
! framleiðandans líður.
Er nú ekki eðlilegt, spyr eg,
að bændur hafa tekið í sínar
hendur, að ráða sölum svo að
hann viti fyrirfram, hversu mik-
ið hann geti selt af vöru sinni, á
markaði, og hvemig sú vara
skuli meðhöndlast, til þess hún
sé sem útgengilegust.
Stjórnarkúgun alls engin
Ennfremur er reynt að telja
bændur af, að nota sér þetta
endurskipaða sölu tól (machin-
ery), með því að segja þeim, að
það sé gildra til að koma við
stjórnar kúgun. Ekki er það
rétt. því er ekki troðið upp á
neina stétt. Og satt að segja
hefir stjórnin ekki auglýst það,
að nokkru ráði. Því að starfs-
menn Söluráðsins og sá ráð-
herra, sem fer með framkvæmd
laganna, hafa haft svo mikið að
gera, að sinna þeim sem leitað
hafa aðstoðar þeirra til !að
koma út vörum, að þeim hefir
ekki gefist tóm tll, að skýra
frumyrkjum þessa lands frá
lögunum og framkvæmdum
þeirra.
Þvingun er ekki aðal atriði í
þeim tillögum. Hún miðar um-
fram alt til þess, að fá fram-
leiðendur til að vinna saman
Til þess eru hafðar fortölur.
Þvijngun kann að koma til
greina, gagnvart minnihluta í
hópi framleiðenda einhverra
vörutegunda.
Ykkur mun reynast svo, að
þeir sem tala mest um þing-
réttindi eru fámæltir um rétt-
indi minnihluta á þingum. Þeg-
ar frumvarp hefir samþykt verið
af báðum deildutn þingsins, þó
ekki sé nema með eins atkvæðis
meiri hluta, þá verður frum-
varpið að lögum, sem hver
borgari landsins er skyldur að
hlýða. Á þá þingviljinn að lúta
í lægra haldi fyrir smáum minni
hlutum í framleiðenda hópum
! — jafnvel hve smár sem sá
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
BirgBlr: Henry Ave. East
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
minnihluti kann að vera?
Sú röksemd sýnist ekki vera
með miklu viti gerð.
Ef frumyrkjar í þessu landi
og einkum bændur, eiga að fara
svo með sína vinnu, að þeim
sé hagnaður að, þá má ekki
svifta þá þeim réttindum, sem
þeir eiga, ráðstafa sölu afurða
sinna eftir því, sem þeim þykir
bezt miða til að þjóna þeim
stóru samfélögum, hverra góð-
vilja þeir þurfa með. Kaupend-
ur og notendur í þessu landi
hafa ekki látið kvartanir til sín
heyra.
Nei, vinir, ekki hafa mótbárur
og aðfinningar heyrzt frá þeim,
heldur koma viðbárur gegn
hinni nýju tilhögun frá þeim,
sem kunna ekki að taka neinum
breytingum og haga sér eftir
nýjum viðhorfum. Það eru til
hagsmuna samtök, sem tor-
tryggja og hræðast samtök
bænda, alveg eins og samtökin,
á öldinni sem leið, óttuðust
j verkamanna samtökin.
Mín stjórn kom fram lögun-
! um um búsafurða sölur og
það var okkar fyrsta átak til
endurskipunar. Þau lög eru
merkileg ekki aðeins vegna þess
hve vel þau vinna að hagsmun-
um margra manna, heldur líka
af því þau styðja að þjóðfélags
öryggi (security). Virðing og
vald hinnar miklu bændastéttar
þessa lands heimtar að þeir ráði
meira um sölu og úthlutun af-
urða sinna, heldur en áður.
— Eitt sinn kallaði maður
fram í fyrir Lloyd George og
sagði:
— Að þú skulir vera að þvæla
þetta Lloyd George. Hann fað-
ir þinn gekk hér á milli okkar
og seldi kálhausa úr vagni, og
hafði asna spentan fyrir.
— Já, faðir minn er dáinn og
kálhausarnir seldir og vagninn
brotinn fyrir löngu, en eg sé að
asninn stendur þarna ennþá,
svaraði Lloyd George.
SEALED TENDEKS addressed to the
undersigned and endorsed “Tender for
Dominion Public Building-, Winnipeg,
Manitoba,” will be received at this
office until 12 o’clock noon, Thursday,
February 28, 1935, for the construc-
tion of a Dominion Public Building
at Winnipeg, Manitoba.
Plans and specifications can be
seen and forms of tender obtained at
the offices of the Chief Architect,
Department of Public Works, Ot-
tawa, the Supervising Architect, 36
Adelaide Street East, Toronto, Ont.,
the Resident Architect, Post Office
Building, Regina, Sask., and the
Resident Architect, Customs Building,
Winnipeg, Man.
Blue prints can be obtained at the
office of the Chief Architect, Depart-
ment of Public Works, by depositing
an accepted bank cheque for the sum
of $100 payable to the order of the
Minister of Public Works, which will
be retumed if the intending bidder
submit a regular bid.
Tenders will not be considered un-
less made on the forms supplied by
the Department and in accordance
with the conditions set forth therein.
Each tender must be accompanied
by an accepted cheque on a chartered
bank in Canada, made payable to the
order of the Minister of Public
Works, for the sum of one hundred
thousand dollar ($100,000), or Bearer
Bonds of the Dominion of Canada, or
of the Canadian National Railway
Company and its constituent com-
panies unconditionally guaranteed as
to principal and interest by the Dom-
inion of Canada of the value of one
hundred thousand dollars ($100,000),
will be accepted as security or the
aforementioned bonds and certified
cheque if required to make up the
amount stated.
The security cheque or bonds will
be forfeited if the person or persons
tendering refuse to enter into a con-
tract when called upon to do so, or
fail to complete the work contracted
for.
By order,
N. DESJARDINS,
Secretary.
Department of Public Works,
Ottawa, January 25, 1935.