Heimskringla - 30.01.1935, Síða 7

WINNIPEG, 30. JANÚAR, 1935
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA.
Á fslenzk tunga og þjóðerni
að hverfa?
Frh. frá 3. bls.
orði<5 er fullorðið, sækir kirkjur
mjög lítið, það hefir aðrar að
sækja, þar er hljóðfærasláttur
og söngur líka, það hefir á-
hrif á fæturnar, minna á höfuð-
ið. Og horfa inn í danlssal og
svo inn í kirkju, er maður
ekki lengi að sannfærast um
hvort hefir meiri aðsókn.
Og mann næstum furðar á að
prestar skuli ekki verða leiðir og
fá ímugust á sínu eigin em-
bætti, þegar áhuginn fyrir mál-
efninu sem þeir flytja er ekki
meiri en raun er á.
En þolinmæði og umburðar-
lyndi fylgja víst kölluninni. —
Og fyrir þessa afar bágbomu
kirkjusókn hafa prestar reyni
að hafa enskar mes&ur, líklega
til að vita hvort ekki væri hægt
að laða unga fólkið þangað, en
hefir víst haft lítinn árangur.
En þaö er óbeinlínis ein aðferð
til að binda íslenzkunni helskó
hér vestan hafs.
Sem sagt, þær einu samkom-
ur, þó næsta óskildar, sem sótt-
ar em af kappi og forsjá, eru,
dansleikir, jarðarfarir og jóla-
tré.
Þá er sunnudagsskólinn. —
Hann gæti átt drjúgan skerf til
undirstöðu fyrir íslenzku kenslu
barna og unglinga ef almennur
áhugi þeirra eldri og þeirra sem
kenslustörf hafa með höndum,
væri eindreginn í þá átt, en eg
er hræddur um að hann sé orð-
inn æði en^ku skotinn, og sum-
ir kennarar við skólana ungl-
ingar, sem ekki kunna íslenzku
nema þá aðeins að tala hana.
Það hefir verið mikið ritað og
rætt um séra Jóns Bjamasonar
skóla af ýmsum mönnum norð-
an línunnar. Hvað mikill og
góður bjargvættur hann sé og
geti verið íslenzkri tungu og
þjóðerni. Með honum standi
og falli íslenzk tunga og vestur
íslenzkt þjóðlíf, undir honum sé
algerlega komin framtíð ís-
lenzkunnar og íslenzkra bók-
menta með Vestur-íslendingum;
þetta má vel vera rétt álitið en
mér finst skóli sá hvorki “fugl
eða fiskur” og ánalega ósam-
stæður rekur maður sig stund-
! Ji
MAIL THIS COUPON TO-DAY!
To tKe Socretary :
Dominbn Business ColUge
Winnipeg. Marutoba
WitKout obligation. please send me fuil particulan
of your courses on‘'StBeamlm«” busness training.
N,m.
Addraa*
S'AeDominion
BUSINES^ COLLEGE
O-J THt
um á í sambandi við þennan
Jörmunelfda íslenzka skóla sem
kendur er við séra Jón Bjarna-
son.
Til dæmis, í fyrra kom mikils
metinn maður frá Winnipeg hér
suður og sýndi myndir frá ís-
landi og löndum í norðurálfunni.
Hann hafði einnig íslenzkar
hljómplötur sem hann lék á
hljómvél. Samkoman fór vel
fram og allir virtust skemta sér
dável, hann endaði svo sam-
komuna með háværri og stór-
yrtri ræðu, áminningu um að
halda við íslenzku máli og
þjóðerni hve afar mikill ábyrgð-
ar hluti það væri fyiúr þjóðar-
brot hér vetsan hafs að láta
séra J. B. skóia hætta sínu á-
gæta og mikilsverða starfi sak-
ir fjárskorts. Alt sem íslenzkt
væri, væri sér og æt/ti að vera
öllum sönnum íslendingum eina
lífið — hann er víst sérlega
góður íslendingur. — Jóns
Bjarnasonar skóli væri sá eini
og alls eini máttarstólpi sem ís-
lenzk tunga hvíldi á, án hans
væri bráður bani búinn íslenzk-
um bókmentum og íslenzku
þjóðerni þjóðarbrotsins vestan
hafs. Svo endaði hann ræðuna
með beiðni um fjáraðstoð fyrir
J. B. skóla.
Með honum var dóttir hans,
ung og lagleg stúlka á að giska
] 17—19 ára gömul, sem aðstoð-
aði hann við myndasýninguna
og hljómplöturnar, og þegar
! hann ávarpaði hana þá var það
ávalt á ensku. “Hvaðan kennir
þef þennan.”
Einkennilegt af manni sem
] ann íslenzku máli, íslenzkum
bókmentum, og í einu orði sagt
{ öllu sem íslenzkt er, að mæla á
j enska tungu við sitt eigið barn.
Getur maður með góðri sam-
vizku varið sig þeirri syndsam-
legu hugsun að þarna liggi nú
máske fiskur undir steini í sam-
! bandi við Jóns Bjarnasonar
j skóla, eða þá hvort hugur fylgi
! máli?
Annars atviks minnist eg,
það var fyrir mörgum árum, eg
held um 1913. Þá var einn
mikils virtur maður á Moun-
tain, nýkominn af kirkjuþingi.
Hafði verið kosinn erindireki
(og var um eitt skeið féhirðir
Fyrsta lútherska kirkjufélags-
ins). Þá hættir þeim sumum
við að vera æði bringubreiðir og
finna til sín, finnast þeir hafi
barist hinni góðu baráttu trú-
arinnar og bundið djöfulinn í
það minsta um óákveðinn tíma.
Hann spurði mig hvað eg
héldi að hefði komið mikið inn
í samskotum á þessu nýaf-
staðna kirkjuþingi fyrir Jóns
Bjarnasonar skóla, auðvitað í
loforðum — og amerískum vindi
í baksegl. —
Sjálfur sagðist hann hafa gef-
ið eða “lofað” $600.00. Eg sagði
í hjartans einlægni að mér væri
ómögulegt að gizka á hvað ís-
lendingar væru vitlausir. Hann
sagði að í það heila hefðu kom-
ið inn um $6,000.00.
Mér varð það eitt að orði að
hann mundi að sjálfsögðu láta
sín börn ganga á þennan fyrir-
myndar skóla?
“Mín börn”, hrópaði hann,
“nei, þau vilja ekki sjá eða
heyra íslenzka bók.”
En hvað eigum við þá að gera
með íslenzkan skóla ef allir ís-
lenzkir unglingar hafa sömu
skoðun og þín börn? Hann
hefir ekki svarað spurningunni;
og er ekki líklegt eftir þetta.
Séra Jóns Bjarnasonar skóli,
blessi minningu hans.
Nú sem stendur eigum við
engin skáld, sem nokkuð kveð-
ur að hér vestra. í það minsta
engin stórskáld, og ekki líklegt
að þau rísi úr rústum íslenzka
þjóðarbrotsins vestan hafs, og
þeim fer óðum fækkandi, sem
best og drengilegast hafa barist
í þarfir þjóðar og tungu, og þar
til vil eg nefna skáldið og vit-
manninn St. G. Stephansson,
Þorskabít, séra Jónas A. Sig-
urðsson. Þeir eru okkur horfn-
ir og ekki miklar líkur til að
þau skörð fyllist. Þ. Þ. Þor-
steinsson farinn heim til ís-
lands.
Að vísu eigum vér enn einn
sem með óþreytandi elju og
drengilegrí ástundun hefir lagt
fram óskifta krafta til íslenzks
þjóðernis, og það er dr. Rögnv.
Pétursson, og vonandi að hon-
um endist aldur til að starfa
mikið og margt í þarfir þjóðar
! og tungu.
Þá má ekki gleyma góðskáld-
inu dr. Sig. Júl. Jóhannessyni.
Hann hefir lagt fram margt á-
gætt verk til íslenzkra bók-
menta, engin hefir ritað af ann-
ari eins alúð fyrir unglinga og
börn, og alt á þessi indæla ljúfl-
ings máli, og fagrar hugsanir
sem hann á einn.
Jæja, Vestur-íslendingar! —
Eigum við að glata ástkæra yl-
ríka málinu, sem Snorri og!
Egill mæltu á, málinu sem1
Hallgrímur, Jónas, Matthías og
Þorsteinn kváðu á. Eigum við
að láta íslenzkt þjóðerni verða
“glerbrot á mannfélags haug”
vestrænnar samsteypu menn-
ingar, eða eigum við að halda í
horfið af öilum lífs og sálar
kröftum fyrir þjóðemi og
tungu?
Og þá hvernig?
Með því að gera samband
Vestur- og Austur-ifslendinga
ennþá öflugra, hafa manna-
skifti? Að ungir og hraustir
menn fari heim til íslands og
dvelji þar um lengri eða
skemmri tíma, og kynnist eftir
beztu föngum landi og þjóð.
| Og aftur á hinn bóginn, að
[ ungir og mentaðir menn komi
að heiman og taki af heilum
hug þátt í og verði kunnugir
þjóðernisstarfi Vestur-íslend-
inga.
“Og þá mun þjóðlíf dafna
hjá þessum unga lýð”.
Þetta er orðið lengra en eg
ætlaði í fyrstu og eg vildi óska
að einhverjir mér ritfærari menn
vildu ræða þetta mál með og
mót í blöðunum. Það nær til
allra sem af íslenzku bergi eru
brotnir, og ætti að vera öllum
frjálst að láta í ijós skoðanir
sínar.
Að endingu þakka eg þeim
sem kynnu að lesa þessa, að
mörgu leyti, ófullkomnu rit-
gerð, fyrir tímatöfina og þolin-
mæðina. Og svo í nafni allra
sem íslenzku máli unna, enda
eg með hinum aðdáanlegu vís-
um skáldsins Einars Benedikts-
sonar.
Eg ann þínum mætti í orði
þungu
eg ann þínum leik í hálfum
svörum
grætandi mál á grátins tungu
gleðimál í ljúfum kjörum.
Eg elska þig málið undurfríða
og undrandi krýp að lindum
þínum.
Eg hlýði á óminn bitra blíða
brimhljóð af sálaröldum mínum.
Og við ættum að hugsa okkur
um áður en við seljum af hendi
það fegursta og dýrasta mál,
sem móðir hefir kent barni og
drottinn hefir gefið nokkurri
þjóð.
J. B. Holm
Aths. Hkr.:
Heimskringlu virðist ekki á-
stæða til að birta ekki grein
þessa, enda þótt hún sé ýmsum
atriðum í henni ósammála, eins
og t. d. því, að J. B. skóla verði
haldið við án fjárhagsaðstoðar
frá almenningi. Allar íslenzkar
stofnanir hér þurfa á stuðningi
íslendinga að halda í orði og —
verki. Og satt bezt sagt, er það
sú aðstoð sem skortir hér þó við
það sé ekki eins fúslega kann-
ast og hitt, að leiðtogunum sé
ábótavant. Annars veitir Hkr.
umræðum um mál það sem hér
er minst á fúslega móttöku.
Kennarinn: Því biðjum vér
um vort daglega brauð, enn
ekki um það vikulega, eða mán-
aðarlega?
Stfna: Af því við viljum fá
það ferskt á hverjum degi.
FRÁ ISLANDI
UNGUR RITHÖFUNDUR
Fyrir nokkrum dögum kom
út bók, sem vel er þess verð, að
henni sé verulegur gaumur gef-
inn. Hún heitir Við Álftavatn, ]
efni hennar er barnasögur, og |
höfundurinn heitir Ólafur Jó-
hann Sigurðsson. Tvent er
merkilegt um bókina, annað
það, að hún er látlaust, fjör-
lega og vel skrifuð, en hitt, að
böfundurinn var aðeins nýorð-1
inn 16 ára, er bókin kom út, en
skrifaði hana 15 ára gamall. Er
það, að eg hygg, yngsti höf-
undur, sem fengið hefir gefna j
út heila bók hér á landi. Bæta
má því við, að bókina hefir
hann fengið gefna út aðeins
vegna hennar eigin verðleiks,
því að drengurinn kom handriti
sínu á framfæri einn og ókunn-
ugur, hjá vandlátum útgefanda,
Ólafi Erlingssyni. Hefir Ó. E.
gert bókina myndarlega úr
garði, að ytra frágangi.
Sögurnar í bók þessari gerast
flestar “við Álftavatn” í Árnes-
sýslu, en höf. er alinn upp þar
á vatnsbakkanum, á Torfastöð-
um í Grafningi. Er þarna sagt
frá ýmsum atvikum úr bernsku
hans, og hefir höf. þegar furðu'-
legt vald á máli, frásögn og
lýsingum, þótt ungur sé, svo að
bók hans er í fremstu röð ís-
lenzkra bamabóka, auk þess
sem hún hlýtur að standa börn-
um miklu nær en ýmislegt.
sem gefið er út handa þeim og
þeir menn skrifa, sem fjarlægari
eru börnum og bernsku en þessi
höfundur.
Eg hefi notið þeirrar ánægju,
að kynna&t hinum unga rithöf-
undi, og vegna þeirra kynna
finst mér eg geti ekki látið hjá
líða að vekja athygli á honum,
um leið og fyrsta bókin hans
kemur út. Því að hvort sem
lionum tekst að verða stór og
mikill rithöfundur eða ekki, þá
er það nokkuð sem víst er, að
hér er ekkert hversdagsbarit á
ferðinni.
Ólafur á Torfastöðum sat
ekki auðum höndum í fyrra-
vetur. Hann var hér í borginni
tíma úr vetrinum og skrifaði þá
bókina, sem nú er komin út. En
auk þess skrifaði hann langa
skáldsögu', um 400 skrifaðar
kvartsíður, eitthvað af smásög-
um og ritgerðum og orti nokkra
tugi af kvæðum. Og nú í sum-
ar hefir hann ort heila syrpu af
kvæðum við orfið sitt austur í
Grafningi. Sjálfsagt er þetta
ekki alt skáldskapur, sem ekki
er von. Það er æfing og tamn-
ing óráðinna og viltra hæfileika.
En í þessu ritstarfi öllu kemur
fram svo mikið áræði, dugnað-
ur og trú á köllun, að það er
vert fylstu athygli og virðingar.
Hvað verður svo úr þeim
hæfileikum og þeim þrótti, sem
þarna er að gera vart við sig og
krafjast þroska og ræktunar?
Ólafur á Torfastöðum er sonur
fátæks bónda, sem berst í bökk-
um með daglegar nauðsynjar og
getur ekki hjálpað drengnum
til menta, þó að hann hafi á því
fullan vilja. Þjóðfélagið kaupir
ekki köttinn í sekknum, þegar
um er að ræða unga hæfileika.
Það kýs heldur, að láta gáfurn-
ar kala úti, en að eiga á hættu
að hlúa að gróðri, sem ekki
þroskast eins og vonir stóðu til.
Stundum hafa áhugasamir ein-
staklingar hlaupið undir bagga
hæfileikaríkra æskumanna og
hjálpað þeim til menta. Ef ein-
hver með slíkan áhuga til fram-
dráttar góðum hæfileikum, og
afl þeirra hluta sem gera skal,
með höndum, les línur þessar,
væri hann vís til að athuga,
hvort ekki væri rétt að reyna
að gera stóran rithöfund úr hin-
um unga höfundi bókarinnar
“Við Álftavatn”.
—Nýja Dagbl. 1. nóv. 1934.
Jón — Eg fæddist sama ár
og Björnstjerne Björnson dó.
Árni — Sjaldan er ein báran
stök.
NAFNSPJÖLD
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bldg.
Skrifstofusími: 23 674
Stundar sérstaklega lungnasjúk-
dóma.
Er að finni á skrifatofu kl. 10—12
f. h. og 2—6 e. ,h.
Heimili: 46 Alloway Ave.
Talsími: 33 158
G. S. THORVALDSON
B.A., LL.B.
Lögfrœðingur
702 Confederation Life Bldg.
Talsími 97 024
------------:!
Dr. J. Stefansson
216 MEDICAL ARTS BLDG.
Hornl Kennedy og Graham
Stundar eingöngu augna-eyrna-
nef- og kverka-sjúkdóma
Er að hitta frá kl. 2.30—5.30 e. h.
Talsími: 26 688
Heimili: 638 McMillan Ave. 42 691
W. J. LINDAL, K.C.
BJÖRN STEFÁNSSON
ISLENZKIR LÖGFRÆÐINGAR
á öðru gólfi
325 Main Street
Talsimi: 97 621
Hafa einnig skrifstofur að
Lundar og Gimli og eru þar
að hitta, fyrsta miðvikudag 1
hverjum mánuði.
Rovatzos Floral Shop
206 Notre Darae Ave. Phone 94 954
Fresh Cut Flowers Daily
Piants in Season
We specialize in Wedding &
Concert Bouquets & Funeral
Desig'ns
Icelandic spoken
Dr. S. J. Johannesson
218 Sherbum Street
Talsími 80 877
Viðtalstimi kl. 3—5 e. h.
Office Phone Res. Phone
87 293 72 409
Dr. L. A. Sigurdson
109 MEDICAL ARTS BUILDING
Office Hours:
12-1
4 P.M. - 6 P.M.
AND BY APPOINTMENT
THE WATCH SHOP
Thorlakson Baldwin
Diamonds and Wedding
Rings
Agents for Bulova Watches
Marriage Licenses Issued
699 Sargent Ave.
VIKING BILLIARDS
og HárskurOar stofa
696 SARGENT AVE.
Knattstoía, tóbak, vindlar og
vindlingar. Staðurinn, þar sem
Islendingar skemta sér.
J. J. Swanson & Co. Ltd.
REALTORS
Rental, Insurance and Financial
Agents
Simi: 94 221
600 PARIS BLDG.—Winnipeg
M. HJALTASON, M.D.
ALMENNAR LÆKNINGAR
Sérgrein: Taugasjúkdómar
Lætur úti meðöl í viðlögum
Slmi: 36155 682 Garfield St.
A. S. BARDAL
selur líkkistur og annast um útfar-
ir. Allur útbúnaður sá besti. _
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvarða og legsteina.
843 SHERBROOKE ST.
Phone: 86 607 WINNIPEG
RAGNAR H. RAGNAR
Píanisti oa kennari
Kenslustofa: 683 Beverley St.
Phone 89 502
MARGARET DALMAN
TEACHER OF PIANO
854 BANNING ST.
Phone: 26 420
Dr. A. V. JOHNSON
ISLENZKUR TANNLÆKNIR
212 Curry Bldg., Winnipeg
Gegnt pósthúslnu
Sími: 96 210 Heimilis: 33 328
Jacob F. Bjarnasön
—TRANSFER—
Baggage and Furniture Moving
762 VICTOR ST.
SlMI: 24 500
Annast allskonar flutninga fram
og aítur um bæinn.
Svanhvít Jóhannesson, LL.B.
Islenzkur “lögmaOur"
Vlðtalssitfa: 609 McArthur Bldg.
Portage Ave.
(I skri&tofum McMurray & Greschuk)
Simi 95 030
Helmili: 218 Sherburn St. Sími 30 877
J. T. THORSON, K.C.
fslenskur lögfrœOingur
Skriístofa:
801 GREAT WEST PERMANENT
BUILDING
Síml: 92 755

MAKE YOUR PLEASANT
LUNCH HOUR DATES AT
The
jfHarlborougf) ^otel
A Service to Suit Everyone
LADIES MEZZANINE FLOOH
11.30 to 2.30 Special Luncheon
35c
BUSINESS MEN CLUB
LUNCHEON—11.45 to 2.30
50c and 75c
also a la carte
COFFEE ROOM (Men & Women)
SPECIAL LUNCH, 12-8......40c
SPECIAL DINNEB, 6 to 8....50c
Það var miðdagSverðu og
gestir voru komnir. Jón litli
hrópar:
Dr. K. J. AUSTMANN
Wynyard —Sask.
Talsimi: 28 889
Dr. J. G. SNIDAL
TANMLÆKNIR
614 Somerset Block
Portage Avenue WXNNIPEG
“Ó, manna, það er hár í súp-
unni minni.”
“Hvaða vitleysa. Það er bara
sprunga á disknum.”
Litlu seinna:
“Ó, mamma, mamma eg get
fært til sprunguna með gafflin-
um mínum.”
Dr. A. B. Ingimundson
TANNLÆKNIR
602 MEDICAL ARTS BLDG.
Síml: 22 396 Helmllis: 46 054
»