Heimskringla - 10.07.1935, Side 2

2. SÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 10. JÚLÍ 1935
UM UPPELDISMÁL
Erindi flutt af Mrs. S. E.
Björnsson 29. júní
Wynyard, Sask.
Þó það sé að vísu gamalt
mál, og rætt haú verið um það
og ritað í fleiri aldir, af færustu
mönnum þjóðanna, og þó kirkj-
an hafi frá byrjun lagt drjúgan
skerf til þess, þá vitum við, að
með hverri kynslóð sem kemur
fram á sjónarsviðið, koma fram
nýjar hugmyndir og ýmsar
breytjngar á uppeUdisháítum.
Veldur því ýmislegt, en fyrst
og fremst, hreyttir lifnaðar-
hættir manna, og breitt viðhorf
yfirleitt. Við vitum að á ís-
landi, var um lángt skeið, lítil
breyting á þessu, og allar lífs-
reglur fyrir yngri kýnslóðir,
voru einungis siðferðislegs eðlis
og bygðar á kenningum þjóð-
kirkjunnar. Líkamlegt atgerfi,
var að vísu lofað, en þroskun
þess var þó með þeim atvikum,
sem réðu sér sjálf að mestu
leyti. Það hafði lifað með þjóð-
inni gegn um allar hennar
hörmungar, alt frá víkingaöld
og fram á okkar daga. Um
leið og einangrunin varðveittí
það gegn utanaðkomandi hætt-
um, tapaði það einnig þeirri
stæling sem stöðug barátta
gegn eyðileggingaröflum hefir í
för með sér. Líkamsþjálfun, var
ekki iðkuð nema örlítið, og þá
ekki eftir reglum sem nútíminn
þekkir, og notar, og varð því
ekki að neinum verulegum not-
um. Er gott til þess að vita að
á íslandi er nú risin upp ný öld
þekkingar og framfara, á þeim
sviðum og mun heimaþjóðin
ekki standa að baki öðrum
norðurlandaþjóðum í þeim efn-
um í dag. Með þetta yfirlit
framundan, vil eg minnast á að-
eins nokku ratriði, sem við-
koma uppeldi barna nú. Eg hefi
áður h'tillega minst á það mál,
en mér er það fullljóst, að við
höfum engar meiri skyldur að
rækja en einmitt þær sem við-
koma því máli.
Öllum kemur saman um, að
þessi síðustu ár, sem nú hafa
liðið, hafi gerbreytt ýmsu sem
áður var álitið gott og gilt, og
jafnvel sjálfsagt, í okkar ytri
lífsháttum. Skilyrðin hafa
breyst. Aldagamlar reglur hafa
orðið að engu, og nýjar hafa
komið í staðinn. í>að er eins og
jökulhlaup, sem fylt hefir gamla
farveginn, og brotið vatninu,
nýja útrás gegn um hraunleðj-
una. Viðhorfið er orðið alt
annað, því nýjir vegir hafa
myndast gegn um öræfin. í
öllum þeim hamskiftum og
hamförum, sem orðið hafa, má
á ýmsan veg sjá stórkostlegar
framfarir. Vísindin hafa ver-
ið að verki, og bætt ýmsu við
sem áður var óþekt, en sem
hefir orðið til ómetanlegs gagns
fyrir land og lýð. Hafa þau rót-
að við hinum gamla jarðvegi,
og ræktað ný fjörefni fyrir
þroska mannanna.
Þau hafa útrýmt hættuleg-
ustu sjúkdómum úr húsum
manna; og kent þeim ný skil-
yrði, fyrir hamingjusömu lífi.
Þau hafa barist góðri baráttu,
gerð, eftir Proófessor Roy Fras-
er um “Heilbrigði og hærri
mentun”. Vil eg leyfa mér
að tilfæra nokkur atriði úr
þeirri ritgerð, til þess að sýna
fram á þá erfðileika, sem á því
eru að kenna mönnum að færa
sér í nyt, þær vísindalegu upp-
götvanir, sem komið hafa fram
í læknisfræði á síðustu árum.
Hann segir: “Það er ekki ein-
ungis möguleg(, heldur er það
algengt að nemendur útskrifist
af miðskólum og háskólum
landsins, eftir fjögra ára nám,
og hafi engu meiri þekkingu á
ytri mannfélags spursmálum,
og hvernig hægt sé að ráða
fram úr þeim, en í byrjun náms-
ins. Ekki hafa þeir heldur hlot-
ið næga þekkingu á því að
passa sinn eigin líkama.
Fáeinar æfingar í frístund-
um, geta ekki komið í staðinn
fyrir yfirgripsmiðlar æfingar í
líkamsþjálfun.”
Skólabyggingarnar sjálfar eru
oft ekki í nægilega góðu á-
standi fyrir varanlega heilbrigði
nemendanna. Skólarnir eru oft
illa lýstir, loftræsting léleg, ekk-
ert hirt um rétt hitastig, og
ekki nægilega hreinir. Og að
Jreyna að kenna, jafnvel undir-
stöðuatriði heilsufræðinnar, í
því umhverfi, er árangurslaust.”
Hann segir ennfremur, að nú-
tíminn heimti leiðrétting á
þessu, og þegar hún er fengin,
gegn aldagömlum venjum og þurfum við að hafa heil-
vanþekkingu sem enn loðir við, brigðiskennara og nægilegar
ekki einungis í kofa fátæklings- bækur, seifn gefa nemendanum
ins, heldur á hæstu stöðum, löngun til að iðka Bjálfur> þær
eins og sjá má á því, sem nu|ætlngar gem ken(lar eru j>að
er að koma í Ijós gegn um rit þart að gera húshreinsun á öllu
þeirra manna sem eru að leitast (skólafyrirkomulaginu, og flytja
við að koma í framkvæmd, ^ inn ný tæki> sem tilheyra nú-
ýmsum umbótum á þessu sviði.* 1 * * * * 6
í ritinu “Health”, sem gefið er
út af The Canadian Social Hy- ] alt
giene Council” og prentað í
Toronto, er meðal annars rit-
tíma vísindum, og þekkingu
manna á heilsufræði umfram
Það er sitt hvað
eftirlíking og gæði
■.ABAWW’S
(PoVg/
KLÁRT 0G TÆRT
Gæðin segja tii og kaupin aukast
NÝ TEGUND
Labatt’s
Extra Stock Ale
Labatt’s hafa á boðstólum hið sama gamla
vinsæla Extra Stock Ale—en skírt og glært.
Svipað eins og allar ekta öltegundir sem brugg-
aðar eru eftir fornum enskum móð, verður vart
við móðu—sem er alveg skaðlaus—í ölinu,
þangað til að hefir sezt vel.
Hin nýja bruggunar aðferð hefir ráðið bót á
þessu, án þess þó að deyfa kraft eða bragð
þessarar gömlu ölgerðar.
Extra Stock Ale er ekki gerilsneytt, fylt kolsýru
eða svikið á nokkurn hátt. Það er ábyrgst að
geymast svo árúm skiftir. Pantið sýnishorn af
því strax og reynið það.
Fæst í klúbbum, afengisbúðum fylkisins, eða
hjá vöruhúsinu.
92 244
JOHN LABATT LTD.
En umfram alt má aldrei
gleyma því, að hversu vel sem
heilsufræðin er kend, og hversu
vel sem öllum nýjustu reglum
er fylgt, í kenslunni þá verður
það aldrei að tilætluðum not-
um ,nema því aðeins að menn
festi stöðugt sjónir á því að
heilbrigði sé borgaralegt hug-
tak. Einstaklings heilbrigði er
ekki nóg.
Það ætti því að vera æðsta
markmið háskólanna, að kenna
heilsufræði, að kenna hverjum
nemanda, að skilja aðalatriðin
í almennri heilsufræði og að
skapa hjá þeim löngun, og
metnað til þess að láta þá þekk-
j ingu koma að notum í þeirra
j heimahéruðum;til þess það gæti
j orðið, ættu iháskólarnir, að bjóða
I fulltrúum frá heilbrigismála-
j ráðuneyti fylkjanna, að flytja
I erindi um heilbrigðismál, og
I gefa upplýsingar um hvernig
bezt sé hægt, að aðstoða heil-
stofn sumarheimili fyrir böm,
þar sem þau geta átt kost á að
njóta sumarsins, í rólegheitum.
Verður þetta byrjað í sumar á
Gimli, og ef vel tekst með þá
byrjun, eru líkindi til að fram-
hald verði á því á komandi ár-
um. Sumarbústaður fyrir böm,
er að verða eitt af helztu skil-
yrðum fyrir þroska ungmenna í
þessu landi. Ef rétt er með alt
farið, þá hefir reynsla manna
sýnt ,að börn þau, sem hafa
notið slíkra heimila, um stund-
arsakir hafa venjulega eignast
nýtt viðhorf og heilbriðara. —
Meiri kjark og dugnað bæði til
líkama og sálar. Þetta er auð-
velt að skilja. Þau koma í nýtt
umhverfi, þar sem þau eru frí
og frjáls. Heimilið gamla, kirkj-
an þeirra og skólinn, er horfið
í baksýn um stundarsaskir. Og
þau hafa nú eignast nýtt heim-
ili þar sem þau geta óhindruð
notið sumarsins og baðað- sig í
vatninu í sumarhitanum. Og á
milli þessara frístunda umgang-
ast þau ágætt fólk, sem leið-
'beinir þeim og sér um allar
þeirra þarfir. Þó að aðaláherla
hafi verið lögð á frelsið og
ferska loftið, böðin og leikina,
þá er það nú orðið viðurkent að
barnaheimili af þessu tæi sé ó-
viðjafnanleg sem undirbúnings-
skóli fyrir unglinga til farsæls
lífs. Áhuginn vex, þau finna
til meiri ábyrgðar, meiri löng-
unar til að nota kraftana. Þau
verða stjálfstæðari og áhuga-
meiri fyrir sínum eigin þönfum.
Undir góðri stjóm læra þau af
thvort öðru ýmislegt gagnlegt
og eins verða þeir fullorðnu
þeim fyrirmynd í daglegri um-
gengni við aðra menn.
Hér er aðeins drepið á fá
atriði en auk þess sem að fram-
an er sagt, þá er einnig þess að
gæta að kirkjufélag eins og
þetta, og öll þau félög, sem
standa innan vébanda þess,
ætti í slíkri stofnan, óviðjafn-
anlegan stuðning, sem koma
myndi fram í auknum áhuga,
inn á við og út á við, þegar
tímar liðu. Og því meiri rækt
sem slíku fyrirtæki yrði sýnd,
af öllum sem hlut eiga að máli,
því blessunarríkari yrði ávöxt-
urinn af starfinu. En eg vii
einnig minna á það, að fyrir-
tæki af þessari tegund, þarf að
hafa samúð og sameiginlega
hjálp, allra sem hlut eiga að‘
máli. Verkið þarf að vera unn-
ið af alúð, og vilja, með það
eitt fyrir augum, að byggja upp
okkar framtíð, á þeim grunni
sem einn er þess verður, að
vera undirstaða undir okkar
framtíðarvonir. Þetta útheimt-
ir einlægan vilja, fyrirhyggju,
framtakssemi, þrautseigju og
staðfasta trú á alla möguleika
brigðiseftirlit, í hverju héraðii0^ blessunarríkan árangur af
191 MARKET AVE. E.
WINNIPEG
fyrir sig. Ýms kvenfélög hafa
um langt skeið aðstoðað í þessu j
efni og kvennnemendur myndi |
verða sérstaklega sólgnir í
fræðslu um þessi efni.
Þetta er þá undirstöðuatriði,
sem sjá má að menn eru að
I starfinu.
i
BRÉF TIL HKR.
1340—N. 38 St.
Lincoln, Nebraska
29. júní 1935
koma auga á, betur og betur Hr. ritstj. Hkr.:
eftir því sem tíminn líður. —
Framkvæmdir, eins og ávalt,
jafnvel í mestu velferðarmálum
manna, verða sjálfsagt að bíða
síns tíma. En á meðan sá
Jafnframt og eg þakka ykkur
fyrir að hafa sent “Hkr.” hing-
að s. 1. vikur, eftir beiðni minni,
þá langar mig til að biðja þig
að gera svo vel að sjá um að
straumur er að brjótast áframjhún verði send hingað fram-
inn í réttan farveg, verðum við vegis, þar til eg geri ykkur að-
jhísaSveríiflement ls not lnserted by the Government Llquor Control Com-
mlssion. The Commission ls not responsible for statement made
as to the quality of products advertised''.
að reyna að koma ár okkar
þannig fyrir borð, að sem
minstur skaði verið að töfinni.
Við erum hér lítið mannfélag,
með svo að segja tvær hendur
tómar, til þeirra hluta sem gera
skal. En við höfum löngun til
að þær framkvæmdir sem við
höfum sett okkur, fari ekki í
handaskolum. Árin hafa liðið
og líða eins og straumur í út-
hafið en upptökin eru enn í ná-
lægri baksýn, og við eigum
mikið eftir ógert. Eitt af því
sem nú vakir helzt fyrir er að
hlúa að okkar börnum og æsku-
lýð með því að reyna að gera
þeim sumarfríið ánægjulegt og
uppbyggilegt, á annan hátt en
verið hefir á undanförnum ár-
um.
Okkur hefir hugkvæmst aðj
vart um að breyta til aftur.
Dvöl okkar hér, verður lengri
en við bjuggumst við í fyrstu,
og þó að það fari eins vel um
okkur eins og mögulegt er í
þessu nýja umhverfi, þá finst
okkur, gömlu hjónunum, að
það mundi vanta eitthvað sér-
staklega mikið á vellíðan okkar
ef við sæjum aldrei íslenzkt orð
á prenti. . Svo við getum verið
hjartanlega samdóma skáldinu
sem sagði: “Held eg verði hæp-
in sál himnaríkis friður. Heyr-
ist aldrei íslenzkt mál, eða fossa
niður.” —
Hér heyrir maður nú ekki
fossa nið heldur, en þegar við
fórum meðfram og yfir stór-
fljótin Mississippi og Missouri,
vöknuðu upp gamlar endur-
minningar um ár og fljót heima
gera tilraun með að setja á á gamla landinu, einkanlega um
Héraðsvötnin í Skagafirði. —
Nema munurinn er þó sá að
vatnið í héraðsvötnum er þeim
mun tærara heldur en í þess-
um tveimur áminstu fljótum,
sem íslenzkan er hreinni en
enskan, og straumkastið þeim
mun meira hrífandi og alvöru-
þrungnara, sem fsl. er hljóm
fegri en amerikenskan. — Þetta
finst okkur nú þessum gömlu
sumum. Og ef að allir þeir sem
bera þessar tilfiningar í brjósti
vildu vera svo drenglundaðir
að leggjast á eitt með að standa
í skilum við ísl. blöðin, þá væri
þeim borgið, til margra ára
ennþá. — Ekki er eg með sam-
steypu blaðanna, mest fyrir þá
sök að skoðanir mínar á ýms-
um málum, sem snerta okkur
ÍVestur-ísl. er ennþá svo mikill
1 að hann gæti naumast þrifist á
þann hátt að öllum yrði gert
jafnt undir höfði, hvað ritfrelsi
snerti, ef um eitt blað væri að
ræða, nema með því að vekja
sundurlyndi með þeim sem
blaðinu ættu að stjórna. Því eg
geng út frá því sem vísu að
skoðanir þeirra á ýmsum mál-
um væru ekki allar steyptar í
sama forminu, ef ætlast væri til
að blaðið “representaði” alla
V.-ísl. Sumum finst nú máske
óþarfi að skoðana munur þríf-
ist. — Að allir ættu að geta
verið sammála um alt sem
snertir okkur V.-ísl. eða sam-
band það sem verið er að reyna
að styrkja milli Austur- og
Vestur-ísl., en eftir undanfar-
andi reynslu að dæma, þá eru
litlar líkur til að það geti orðið
í náinni framtíð. Enda alger
kyrstaða ekki æskileg í nokkru
sem snertir almenn mál. En
persónuleg illkvittni og getsak-
ir mættu vera dauðadæmd. —
Jæja, eg ætla ekki að þreyta
þig meira á mínum hugmynd-
um. Þær eru hvort sem er lítils
virði.
Á ferðalagi okkar hingað, fór-
um við yfir nokkuð mikinn part
af 4 ríkjum, N. Dakota, Minne-
sota, Iowa og Nebraska. í byrj-
un júní voru akrar lengra á veg
komnir í norðurparti Norður
Dakota, heldur en í suður part-
inum, mest fyrir þá sök að rign-
ingar voru meiri í suður partin-
um um sáðtímann. — Einnig í
miðparti Minnesota var allur
jarðargróður styttra á veg kom-
inn en þegar kom suður og
austur fyrir St. Paul, og jafnvel
beggja megin við tvíbura-borg-
irnar, var alt mikið lengra á
veg komið, og útlitið ágætt; og
fór altaf batnandi, eftir því sem
sunnar kom. í Red Wing, Minn.
vorum við í eina viku. Sá bær
er á bökkum Mississippi fljóts-
ins, og taldi um 11,000 fbúa.
Þar umhverfis er einkennilegt
landslag — ákaflega háir hólar,
með djúpum giljadrögum á
milli. Af mörgum þessum hól-
um sér maður yfir allan bæ-
inn, og í margra mílna fjarlægð
útfrá í allar áttir. Þar á meðal
langt austur um ríkið Wiscon-
sin upp á einn af þessum hól-
um, sem er fast við bæinn, hafa
verið bygðir steinsteypustigar.
Ekki tók eg tíma til að telja j
tröppurnar, en sagt var mér að j
þær væru um 1,000. Þó á mað- j
ur nokkuð eftir upp á efs'ta topp- 1
inn, þegar stigarnir þrjóta, og j
þar uppi er bandaríska flaggíð |
á svo hárri stöng að manni óar
við að horfa þangað upp, eink- |
anlega af því að fljótið er þar
svo nærri, að aumingja liggur
við að sundla. Þegar eg var
staddur upp á þakinu á McAr-
hur byggingunni í Winnipeg, og
horfði útyfir þá miklu borg, þá
átti eg hægra með að halda j
jafnvæginu, en þarna á Red
Wing hólnum. En þar vantar
100 feta flaggstöng. Umhverfis
annann hól við bæinn var sá
einkennilegasti grafreitur sem
eg hefi séð. Þar var mölborin
þraut, sem vatt sig utanum hól
upp í topp, og meðfram henni
alla leið voru hvílustaðir hinna
fráföllnu Red Wing->búa. Eða
öllu heldur heimili þeirra jarð-
nesku leifa. Þar var ekki hverju
minnismerkinu þjappað fast að
öðru eins og víða á sér stað í
V0GUE
HREIN HVIT
VINDLINGA
BLÖÐ
Stórt Bókarhefti
aðeins
5c
grafreitum. Nei, þar var nóg
pláss fyrir hvers manns bústað
og allur frágangur og hirðing
upp á það fullkomnasta, og
smekklegasta, að okkur fansi.
— Af þessum hól var nærri eins
víðsýnt eins og hinum; þegar
komið var upp í vörðu sem þar
var bygð uppi. — Þaðan gat
maður séð, eftir nísirum, 1
hvaða átt stærstu bæir ríkisins
væru, og í hvað margra mílna
fjarlægð frá Red Wing. — Upp
á þrjá aðra, hæstu hólana, utan
við bæinn klifraði eg. Þeir voru
á þrjá kanta við heimili sonar
I okkar Matthíasar, mílu út frá
Ibænum; og þar þreytti eg kapp-
J hlaup við 15 ára gamlan son-
ar son minn, og beið ósigur.
Af öllum þessum sjónarhæð-
um var að líta fögur bænda-
býli, inn á milli annara smærri;
blómlega akra, og mikilfengleg
skógarbelti, af fleiri tegundum
en eg kann að nefna. En samt
fanst mér ekki fegurð útsýnis-
ins þarna geta jafnast á við það
sem gróf sig inn í huga minn
þegar eg var unglingur heima
og stóð norðarlega á fjallgarð-
inum milli Hjaltadals og Við-
víkur sveitar; þaðan sem sást
út yfir allan fjörðinn. Lengst
fram eftir öllum Skagafirði
vestan við fjallgarðinn, yfir
mest af Hjaltadal að austan, og
part af Kolbeinsdal. Einnig
Norður yfir Óslandshlíð og part
af Höfðaströndinni. Þó fanst
mér það mest töfrandi þegar
heiðmyrkurþokan var rétt að
hverfa út úr dalnum og firðin-
um, fyrir sunnan blænum, og
geislum sólar og búverka reyk-
urinn steig upp frá hverjum
bæ, en náttdaggardroparnir
glitruðu eins og demantar á
hverju strái. — Blómskrúðið
þegar ofan í fjallshlíðina kom,
gerði og sitt til að auka töfra-
mátt útsýnisins.
Frá Red Wing fórum við til
Linsoln, Nebraska, 16. jún, um
470 mílur. Matti og hans fjöl-
skylda keyrði okkur til Ames,
Iowa, og þar mætti Theodore
okkur, sem heima á hér í Lin-
coln. — Þegar til Iowa kom
var vetrarhveiti útsprungið víð-
ast hvar og haustrúgur einnig,
enda var hann það líka í Minne-
sota, og leit alstaðar vel út.
En vorhveitið l(Rit betur út
bæði í Iowa og Nebraska þar
sem við fórum um heldur en í
Minnesota. En vegna of mikilla
votviðgra er nú að koma
“black rust” í hveiti hér í öll-
um þessum þremur ríkjum; en
þó mest í vetrarhveitið. Þar að
auk hafa orðið miklar skemdir
hér í Nebraska af hagli, og
þungum rigningum, sem hafa
lagt hveitið, svo að því er
naumast viðreisnar von. Miklar
skemdir hafa orðið af flóðum
síðan við komum hingað, í
kring um Omaha og víðar i
þessu ríki, en fólki öllu — nema
6 manns, bjargað. í Suður