Heimskringla - 10.07.1935, Síða 5

WINNIPEG, 10. JÚL/Í 1935
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
menn voru svo vel vakandi and-
lega að þeir kyntu sér sjálfir
alveg ótrúlega snemma starf og
stefnu þessarar kirkju og fundu
hinn andlega skyldleika, sem
var á milli þeirra sjálfra og þess
fólks, sem henni iheyrði til. —
Andl|egi skyldlleikijnn var til, ;
þrátt fyrir ólíkan þjóðernislegan
uppruna og mjög ólíkar hags-
munalegar og félagslegar að-
stöður þeirra sem áhrifin komu
frá og þeirra sem fyinr þeim
urðu.
Þér vitið öll, að þessi áhrif,
sem eg hefi verið að tala um,
byrjuðu með viðkynningu nokk-
urra Vestur-íslendinga við Úní-
tarakirkjuna í Bandaríkjunum
fyrir hér um bil fjörutíu ár-
um. Frjálstrúarhreifingin hér j
vestan hafs hefir ávalt síðan
staðið í beinu sambandi við
hana.
Önnur áhrif hafa bæzt við úr
öðrum áttum, ekki hvað sízt
nú á síðari árum frá íslandi,
bæði vegna komu og dvalar um
lengri eða skemmri tímá
margra manna, sem guðfræð-
ismentun hafa fengið við há-
skóla íslands, og svo líka vegna
andlegra tengsla við ættjörðina,
sem hafa verið svo náin, að
vér hefðum ekki getað hjá því
komist að verða fyrir áhrifum
þaðan, jafnvel þó að engir
hefðu komið hingað til þess
að gegna preststörfum. Eg
ætla ekki að eyða meiri tíma
í það að ræða um ástæð-
ur þær og rök, sem liggja að
því að þeSsi frjálslyndi kirkju-
félagsskapur er til. Því máli
er hvort sem er ekki hægt að
gera nein skil í stuttu ávarpi
eins og þessu. En eg vildi
Ibenda á, að þessi hreyfing hef-
ir verið og er sú mikilsverðasta
andleg hreyfing, sem til hefir
verið meðal vor Vestur-íslend-
inga, og að hún er uppvaxin
eins og eðlilegur gróður úr
þeim jarðvegi, sem hefir verið
nógu frjór til þess að fram-
leiða þróttmikinn ávöxt af þeim
fræjum, sem í hann hafa fallið.
Og hitt vildi eg líka mega
benda á í sambandi við þetta,
að þessi hreyfing hefir nú þeg-
ar haft geysimikil áhrif innan
þjóðflokks vors, að þau áhrif
eru miklu víðtækari en félags-
skapurinn sjálfur. Hvort sem
menn alment vilja viðurkenna
það eða ekki, þá er það starfi
þessa félagsskapar að miklu
leyti að þakka, að þröngsýni og
afturhald í trúmálum hafa lítið
fylgi nú meðal þjóðflokks vors.
Breytingin í þeim efnum er
mjög eftirtektarverð.
Engum dylst það, að enn eru
skoðanir mikið skiftar, og sjálf-
sagt verða þær það lengi. Að
loka augum fyrir því og reyna
að telja sér trú um eitthvað sem
ekki er, er hvorki hyggindi né
réttsýni. En þrátt fyrir það
befir um'burðarlyndi farið stór-
um vaxandi, og friðsamlegar og
skynsamlegar umræður um
þessi mál eru nú ólíkt hægari
en áður var. Ber það hvort-
tveggja gleðilegan vott um vax-
andi andlegan þroska. Munu
allir vera sammála um að sam-
úð og samvinna meðal allra, án
skoðanaþvingunar nokkurs
manns, sé eitt af því marga,
sem menn ættu að leggja alt
kapp á að geti náð sem mest-
um viðgangi.
Og að endingu segi eg þetta
þrettánda þing hins Sameinaða
kirkjufélags íslendinga í Vest-
urheimi sett, og bið fulltrúa þá,
sem hér eru mættir, að gera
svo vel og taka til starfa.
G. Árnason
“Endurminningar”
FriSriks Guðmundssonar eru tll
sölu hjá höfumdirvum viö Mo-
zart, í bókaverziun ó. S. Thor-
geirssonar og á skrifstofu Hfcr.
Fróðleg og skemtileg bók og
afar ódýr. ..Kostar aöeins $1.25.
Lesið Heimskringlu
Kaupið Heimskringlu
Borgið Heimskringlu
MENTASKÓLINN Á
AKUREYRI 1932-34
Eftir prófessor Richard Beck
Gengi hverrar þjóðþrifa-
stofnunar á Íslandi er fagnaðar-
frétt öllum sönnum sonum þess
og dætrum erlendis. Slíkar
fréttir heiman að hita þeim um
hjartarætur, treysta ætternis-
bönd þeirra og auka þeim
sjálfsvirðingu og framsóknar-
hug.
Mentaskólinn á Akureyri er
gamallar og göfugrar ættar, —
arftaki Hólaskóla hins foraa.
Nýjustu skýrslur hans bera því
einnig vitni, að hann ætli að
feta dyggilega og röfegsamlega
í spor síns fræga og þjóðnýta
fyrirrennara, sem illu heilli lá
niðri meir en aldarskeið.
Þróttmikið og fjölbreytt
skólalíf einkennir auðsjáanlega
hinn unga og glæsilega menta-
skóla Norðurlands. Margvís-
legur félagsskapur meðal nem-
enda, íþróttir og samkomur,
knýta þá (og kennarana) fast-
ari félagsböndum, glæða áhuga
þeirra og afla þeim andlegan og
líkamlegan þroska. Sönglíf
skólans stendur með miklum
blóma og hefir stórum auðg-
ast og fært út kvíarnar síðan
Björgvin tónskáld Guðmunds-
son varð þar söngkennari og
hljómlistar. Félags- og sam-
kvæmislífi skólans hefir einnig
orðið mikill góði og gleðiauki
að nýstofnaðri hljóðfærasveit
hans, sem einn nemenda, Jak-
ob Havsteen, átti frumkvæðið
að.
Ótalinn er þá einhver allra
merkasti þáttur skólalífsins,
ferðalög kennara og nemenda
á fagra staði og söguríka. Ork-
ar ekki itvímælis, að slík ráða-
breytni er hin skynsamasta til-
breyting frá innisetum og bók-
námi, hið ágætasta þroskameð-
al. Er það holt hvorum tveggja,
kennurum og námsmönnum, að
hrista kenslustofurykið af fót-
um sér, og sál, og blanda geði
á slíkum ferðalögum. “Sálræn-
ar heilbrigðisráðsitafanir eru
eins nauðsynlegar og líkamleg-
ar sóttvarnir”, segir Sigurður
skólameistari Guðmundsson
réttilega í þessu sambandi. Jafn
sannleiksþrungin eru eftirfar-
andi orð hans: “Bókin er neyð-
arúrræði. Betra er að fræðast
um líf og náttúru af sjálfu líf-
inu og sjálfri náttúrunni en af
bók' eða annara frásögn.”
í skýrslum þessum segir frá
austurferðum 5. bekkinga til
Mývatns (1933) og um Suður-
Þingeyjarsýslu (1934), frá
Hólaför 6. bekkjar haustið 1932
og ferð 6. bekkjar um Húna-
þing haustið eftir. Jafnan voru
einhverjir kennaranna með í j
förinni, námsmönnum til leið-1
sögu og aðstoðar. Eru ferða- j
sögurnar vel í letur færðar og ]
hinar fróðlegustu. Prýðilegir
sp.’ettir eru t. d. í frásögn skóla !
piltsins Óskars Magnússonar ]
frá Tungunesi af Mývatnsferð- j
inni. Svofeldri mynd bregður
hann upp af Ódáðahrauni:
“Þessi ógurlegi hraunfláki
teygir sig til suðurs, austurs og
vesturs frá vatninu. Svartur
og úfinn liggur þessi storknaði
hraunsjór mitt í heljarþögn ör-
; æfanna og ögrar gróðri og
graslendi. Dularfult er það,
kynlegur heimur, þar sem þjóð-
itrúin setti niður útilegumenn og
olnbogabörn þjóðfélagsins. Enn
liggur það að mestu ókannað,
heimur firna og feiknstafa, sem
gefur hugarfluginu og æfintýra
þránni byr undir vængi.”
Veigamest, enda lang ítar-
legust, er þó frásögnin um för
6. bekkjar í Húnaþing, eftir
Sigurð skólameistara, er var
fararstjóri. Heimsóttu þeir
ferðalangarnir sögustaði og
fegurðarbletti, sem gnægð er
af á þeim slóðum, leiksviði
margra hinna stórfeldustu og
örlagaríkustu atburða í sögu
þjóðar vorrar. Gerir það frá-
sögnina drjúgum hugstæðari,
að skólameistari fléttar inn i
snjallar staða- og atburðalýs-
ingar skarpar athugasemdir um
menn og málefni, stjórnarfar og
menningu. En ekki verður
þessi skemtilega og lærdóms-
ríka ferðasaga frekar rakin hér,
þar sem hún hefir þegar verið
endurprentuð í “Lögbergi”.
Margt og mikið er nú ritað
á íslandi um Þjóðfélags- og
mentamál, og bregður að von-
um til beggja skauta með heil-
næmi þeirra kenninga, þó
klæddar séu þær ósjaldan
skrúðibúningi máls og mynda.
Óhætt mun þó mega segja —
að minsta kosti frá sjónarmiði
þeirra, sem ekki eru gjörblind-
aðir af flokksfylgi — að fáir
menn íslenzkir ræði nefnd mál
af jafn mikilli heilskyggni og
víðsýni sem Sigurður skóla-
meistari. Hann er jafnframt
ritsnjall með afbrigðum, svo að
teljandi eru þeir rithöfundar
vorir, sem eru honum jafnvígir
að orðfim^ og stflþrótti.
í skólaskýrslunni fyrir árið
1933-34 eru prentuð tvö af
hinum djúpúðugu og alvöru-
þrungnu erindum skólameist-
ara: “Ávarp til gagnfræðinga
1934” og “Framtíðarhorfur og
þroskakjör stúdenta um síðustu
aldamót og nú”. I hinu síðar-
nefnda, sérstaklega, er djarf-1
lega farið ómjúkum höndum
um ýmsar meinsemdir íslenzks
stómmálalífs; en í erindi þessu
ber höfundur saman íslenzka
stjórnmálabaráttu nú og fyrir ]
30-40 árum og ræðir uppeldis
og mennigaráhrif hennar. Þó
honum virðist íslenzk stjóm-
málabarátta: vorra daga þroska-
vænlegri en stjómarskrárbar-
áttan fyr á árum, er hann jafn
glögg skygn á annmarka henn-
ar og illar fylgjur, eins og fram
kemur í þessum varnarorðum
hans:
“Æskulýð lands vors er nú úr
tveim gagnstæðum áttum boð-
uð miskunnarlaus byltingatrú.
Slík áhrif var ekki reynt að
hafa á íslenzka æsku kringum
seinustu aldamót. Ef til vill
telja sumir byltingaljóð Þor-
steins Erlingssonar til slíkrar
viðleitni. En þau létu í eyrum
sem fjarlægir hersöngvar,
sungnir fyrir hugsjónir og heri,
sem þá skiftu litlu land vort
og þjóð.
Eg lái ekki æskunni, þó ólgu-
blóð hennar sé næmt fyrir boð-
skap byltingamanna. Hún sér,
hve margt er rotið og ranglátt
í þjóðfélagi voru. Ágætir nem-
endur mínir hafa vikið að því
í ibéfum til mín, hve mikill sé
aðstöðumunur ungra manna
um lífskjör, menning og nám,
þó að ekki sé sjáanlegur mun-
ur á hæfileikum né verðleikum.
Fyrir slíku virðist mér ungir
menn næmari nú heldur en á
skólaárum mínum. Er slíkt og
eðlilegt svo mikið sem ritað
hefir verið um jöfnuð og ó-
jöfnuð á seinustu árum. Öðr-
um unglingum gremst og áreið-
anlega hitt, að þeim finst lögð
vera fæð á sig saklausa, sökum
góðrar efna-aðstöðu þeirra sem
þeim hefir óbeðið veitst og þeir
sjálfir geta því ekki gert að, ef
svo má orða slíkt. Ekki væri
vanþörf á, að einhver, sem vel
kann að hugsa, rýndi og rann
sakaði, hvað réttmætt er og
óréttmætt í jafnaðarkröfum
vorra daga. Slík rannsókn er
ekki hlutverk mitt hér. En eg
tel stöðu mína leggja á mig þá
skyldu, að benda ungum nem-
endum mínum á afdrifamikla
Myndalaus myndabók
EFTIR H. C. ANDERSEN
Sig. Júl. Jóhannesson, þýddi
Tuttugasta og sjöundia mynd
“Eg horfði niður á stórt leikhús,” sagði
máninn. “Áhorfendasætin voru öll skipuð.
Fólkið þyrptist þangað af forvitni því nú átti
nýr leikandi að koma fram í fyrsta skifti. —
Geislar mínir teygðu sig inn um litla glugg-
ann á múrveggnum. Málað andlit þrýsti enn-
inu upp að rúðunni. Það var aðalleikandi
kveldsins.
Skeggið var karlmennalegt og tilkomu-
mikið — það var falskt — en eg sá að augun
voru full af tárum — það var nýbúið að hrópa
hann niöur og það ekki að ástæðulausu. —
Klaufar og klunnar líðast ekki í ríki listagyðj-
unnar. Hann átti djúpar tilfinningar og við-
kA'æmar og hann elskaði listgyðjuna, en hún
lét sig hann engu varða.
Leikstjórinn lét hringja bjöllunni — djarft
og einarðlega sagði hlutverk hans að hetjan
ætti að ltoma fram á sjónarsviðið — og hann
varð að koma fram fyrir áhorfendurna og
verða þeim að athlægi.
Þegar leikurinn var á enda sá eg mann
sem vafði að sér yfirhöfnina og laumaðist út
úr leiklhúsinu — það var hann; aðalleikandinn
sem hafði orðið öllum til hinna mestu von-
brigða. — Fólkið hvíslaðist á um það hversu
óhæfilega hann hefði leikið; hversu mjög hann
hefði syndgað á móti listinni.
Eg fylgdist með syndaranum þangað til
hann var kominn heim til sín og staddur þar
aleinn inn í svefnherbergi sínu. Hann var í
djúpum hugleiðingum. Honum kom til hugar
að hengja sig, en svo þótti honum það ógeðs-
legur dauðdagi; að taka inn eitur var miklu
| betra, en það er ekki altaf við hendina. —
] Já, hann hugsaði um þetta hvorttveggja. Eg
horfði á hann þegar hann skoðaði nábleikt
andlitið í speglinum og hálflokaði augunum til
þe?s að vita hvort hann yrði fallegt lík ef hann
væri dauður. Maður getur verið yfir sig
kominn af hrygð en samtímis gagntekin af
hégómagirni.
Hann hugsaði um dauðann; hann hugs-
aði um sjálfsmorð; mér sýndist hann dauð-
kenna í brjósti um sjálfan sig — hann syrgði
sjálfan sig alveg eins og hann væri að fylgja
sjálfum sér ti) grafar. Hann grét hátt og
lengi; og þegar menn hafa útausið tárum
sínum og tilfinningum óhindrað, þá er engin
hætta á að þeir fremji sjálfsmorð.
Nú er liðið heilt ár síðan þetta skeði. —
Enn þá var verið að leika. En nú var það í
litlu leikhúsi, þar léku fátæklegir flökkuleik-
endur.
Eg sá þar aftur sama andlitið sem e^
'hafði áður séð; eg sá máluðu kinnarnar og
hrókna skeggið. Hann leit ennþá einu sinni
upp til mín og brosti. — En það fór eins
og áður; hann var ennþá blásinn niður —
já, blásinn niður á þessu litla og óvandaða
leikhúsi; blásinn niður af skríl.
Þetta kvöld var ekið með fátæklegan lík-
vagn út úr borgarhliðinu. — Ekki ein einasta
mannvera fylgdi líkinu — hér var maður, sem
framið hafði sjálfsmorð! Það var málaði
leikandinn, sem fólkið hafði blásið niður.
Ökumaðurinn var sá eini sem fylgdi
honum tii grafar — engin annar — ekki einn
einasti — nema máninn.
í horninu við kirkjugarðsvegginn var
sjálfsmorðingjanum hrúgað niður. Þar verður
gröfin innan skamms þakin illgresi, þangað
kastar kirkjugarðsvörðurinn þistlum og þyrn-
um og alls konar rusli frá hinum gröfunum.”
staðreynd: Það þykir, að réttu,
þjóðarböl, ef landfarsótt, eins
og spænska veikin 1918, drep-
ur á stuittum tíma nokkur
hundruð landsbúa, jafnt hraust- í
an og hruman, börn og gamal- ]
menni, vandaðan og óvandað-
an, fjáðan og fátækan. En er
það samt ekki stóum meira
þjóðarböl, enn óskaplegri þjóð- ]
ar-ógæfa, ef til byltingar kæmi,
sem eg engu get spáð um? |
Menn verða, á lifandi vísu, að
gera sér grein fyrir því, að bylt-
ing er stríð, þar sem barist er
með sömu tökum og tækjum
sem í þjóðastríði. Slíkt stríð
vekur, sem allar blóðsúthelling-
ar, upp morðingjann í mann-
brjóstinu, hvort sem þær dráps-
vopnahríðir koma í fyrstu að
ofan eða að neðan, frá hægri
eða vinstri. Þar drepa lands-
menn á miklu, miklu stórfelld-
ari hátt og grimmilegri hver
annan heldur en drepsóttir hafa
nokkru sinni felt mannfólkið á
íslandi. í slíku stríði getur svo
farið, að bróðir vegi bróður og
vinur vin. Þar má margur sak-
laus sekra gjalda. Eg trúi
hvorugu, að ekki sé önnur ráð
til að skapa réttlátt og frjó-
samt þjóðskipulag, né heldur
hinu, að það sé ráð til slíks, að
mennirnir breyti sér í bíóðþyrsta
úlfa. Úlfar skapa aldrei guðs
ríki á jörðu. Úlfar byggja
aldrei annað en úlfdali, hvaða
stjórnskipulagi, sem þeir koma
á með sér. Um slíkt þarf engra
vitna við, nema skilnings á úlf-
hug og eðli hans. Þá er úlfar
hafa étið alla andstæðinga sína,
og þeir ]ifa einir eftir, hefja þeir
baráttú hver við annan til að
fullnægja úlfúð sinni, ófriðar-
og ránsdýrslund”.
Þeir íslendingar sem vígreif-
astir eru í þjóðmálum, mættu
vel leggja hlustir við þeirri heil-
brigðu viðvörun skólameistara.
Spakleg og minnisverð eru
einnig þessi orð hans: “Þroska-
arður af allri baráttu fer alt af
mjög eftir með hverjum hug og
alvöru barist er. Það er rauna-
legt hlutskifti margra, að þeir
minka á hverju stríði, hve góðs
máls sigri, sem þeir í orði
kveðnu berjast fyrir”.
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Birgfltr: Henry Ave. East
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argyie
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
kirkjufél. í tilefni 50 ára af-
mælis þess; ennfremur skrifar
séra Friðrik Hallgrímsson um
forseta kirkjufélagsins og fylgja
myndir þeirra allra. Séra Páll
Sigurðsson skrifar “Minningar
vestan um haf”. — Auk þess er
í ritinu grein, sem heitir “ísland
tilsýndar” eftir séra Jakob Jóns-
son og “Opið bréf til Gunnars
Benediktsson” eftir séra Benja-
mín Kristjánsson. Þeir, sem
vilja fylgjast með því, sem rætt
er eða gert í ísl. kirkjunni
heima, ættu að kaupa kirkjurit-
ið.
HÁTÍÐ SUMARSINS
Kirkjutitið,
málgagn hinnar íslenzku
Þjóðkirkju kemur út 10 sinnum
á ári, um 24 arkir alls og kost-
ar vestan hafs 1 dollar. í síð-
asta hefti er birt kveðja Jóns
biskups Helgasonar til lúterska
Hámessu undir hvelfing blárri
heldur náttúran.
Hefir vora foldu fært í
fagra glitskrúðann.
Lætur nú frá léttu brjósti
lögin glymja hátt,
tónafjálg, með fagnaðshrifning,
fram um loftið blátt.
Nú er hátíð hátíðanna
hér á norðurslóð.
iSumardís með yl í anda
yngir þreyttan móð.
Skýin fljóta í feginstárum.
Fætt við sólbros hlýtt
glitrar skært í geislabárum
gróðrarríki nýtt.
Nú, á hátíð ljóssins, lífsins,
ljósvakans úr hyl
magnan fylltir flæða straumar
foldar vorrar til.
Öllu sem á láði lifir
léttist hagurinn.
Lyiftir fold í ljóssins veldi
langi dagurinn.
Alt sem skynjar skraut og
fegurð
skemtun fær um hríð.
Nú er tími að njóta yndis:
Nú er gleðitíð.
—En alt sem hefir upphaf, síðar
endalokin fær.
Hátíð byrjar; hátíð slítur
haustsins kaldi blær.,
B. Thorsteinsson
‘Success Training’
Has a IVIarket Value
University and matriculation students are securing
definite employment results through taking a “Suc-
cess Course”, as evidenced by our long list of young
men and women placed in local Winnipeg offices
in 1934 and 1935.
Selective Courses
Shorthand, Stenographic, Secretarial,
Accounting, Complete Office Training,
or Comptometer.
Selective Subjects
Shorthand, Typewriting, Accounting,
Business Correspondence, Commercial
Law, Penmanship, Arithmetic, Spel-
ling, Economics, Business Organiza-
tion, Money and Banking, Secretarial
Science, Library Science, Compto-
meter, Elliott-Fisher, Burroughs.
Cal| for an interview, write us, or
Phone 25 843
-= SUCCESS
BUSINESS COLLEGE LIMITED
Portage Ave. at Edmonton St., Winnipeg
(Inquire about our Courses by Mail)