Heimskringla - 02.10.1935, Síða 2

2. SÍÐA
HLIMSKRINGLA
WINNIPBG, 2. OKT. 1935
UM KIRKJUMÁL
VESTAN HAFS
I.
Frá því að verulegt félagslíf
hófst meðal íslendinga í Vest-
urheimi, hafa kirkjumálin verið
ofarlega á baugi. Mannkynið
er trúhneigt að eðlisfari, ís-
lendingar jafnt sem aðrir. Eng-
an þarf þess vegna að furða
á því, þó að fólkið, sem flutti
vestur yfir hafið, fyndi þörf til
kirkjulegrar starfsemi. Vér,
sem nú á dögum reynum að
skygnast inn í líf og starf land-
nemanna, hljótum að komast að
raun um, að það var miklu
meira en meðal-manns átak,
sem til þess þurfti að sigra
örðugleika þá, er við var að
stríða. Til þess þurfti líkam-
legt og andlegt atgerfi í betra
lagi. En það þurfti meira:
Bjartsýna lífsskoðun, trú á til-
verunni og sterka von, hvað sem
bjátaði á. — Þessa lífsskoðun,
von og trú hafði fólkinu inn-
ræzt fyrir áhrif hinnar gömlu,
íslenzku heimilis-menningar,
sem sótti næringu sína jöfnum
höndum til gullaldarbókmenta
þjóðarinnar og til hinnar ís-
lenzku kirkju. Það, sem fram
fór í loggakofunum, var beint
áframhald þess, sem gerðist í
bóndabýlunum heima. Þau and-
legu verðmæti, sem fólkið hafði
þegið í litlu, íslenzku sveita-
kirkjunum, komu því að notum
í lífsbaráttu, sem var harðari
ingar. íslenzk menning í þessulþó að það um leið hyrfi inn í eiginleg. En þegar ræða skyldi
landi á því líka að skoðast sem
þáttur í hérlendri menningu. —
Þeim, sem finst engin þörf leng-
ur fyrir íslenzkar kirkjur, finst
þess vegna engin þörf fyrir
einn merkilegan þátt í hérlendri
menningu. Þeir, sem hinsveg-
ar leggja fram fé og krafta til
hins íslenzka starfs, þeir eru að
leggja sinn litla skerf til þess,
að í þessu landi verði til hér-
lend menning, en ekki einvörð-
ungu ensk. Eg hygg, að Can-
ada yrði engu betur borgið í
andlegu tilliti, þótt t. d. Frakkar
og Pólverjar gleyptu eins og
golþorskar við öllu ensku, en
skeyttu ekkert um það, sem
þeir flytja úr sínum eigin lönd-
um. Hví skyldi það þá vera
þarfleysa að meta einhvers það,
sem íslenzkt er? Á meðan ís-
lendingar hérna megin hafsins
eru nógu sterkir til þess að
halda starfsemi sinni upp, er
því full þörf fyrir hana, ekki
sízt þá sem kirkjurnar inna af
hendi.
n.
Engum blöðum er um það að
fletta, að margir örðugleikar
eru á kirkjulegri starfsemi ís-
lendinga vestan hafs. Telja má
dreifbýli sumstaðar, örðugan
fjárhag o. s. frv., en það er
opinbert leyndarmál, að flokka-
skiftingin er einhver örðugasti
hjallinn. —
“Já, biddu fyrir þér,” segja
annað stærra, íslenzkt kirkju- j sérmál prófastsdæmanna, deild-
en vér getum gert osis fulla | menn stundum við mig, “þessi
grein fyrir í dag. pidri kyn-
slóðinni gat því ekki annað til
hugar komið en að fara líkt að
og Grikkir forðum, er þeir
fluttu sig til annara landa. Þeir
fóru með eldinn að heiman og
bygðu honum nýjan arin í sín-
um nýju heimkynnum.
En nú ter gamla fólkið smám
saman að hverfa yfir á ódauð-
leikans land og nýjar kynslóðir
koma í staðinn. Hafa þær
nokkra þörf fyrir íslenzka
kirkju, úr því að þær geta haft
not af því, sem sprottið er upp
úr hérlendum jarðvegi? Þannig
spyrja menn stundum og svara
því oft á þann veg, að hér sé
engin þörf lengur fyrir það ís-
lenzka. En eg vildi biðja þá,
sem þannig eru innrættir, að
athuga tvennt.
í fyrsta lagi það, að ungur
maður, sem er að hefja sína
lífsbaráttu, hefir þörf á öllu,
sem getur auðgað anda hans og ,
— svo sem þeir ákveða —
flokkaskifting. Hún hefði aldrei
þurft að eiga sér stað, ef þessi
eða hinn hefði hagað sér öðru
vísi, og aðrir ekki tekið svo eða
svo á móti. Og nú eiga bara
allir að sameinast.”
Þetta er nú ekki nema gott
og blessað, en samt hefir það
litla þýðingu að bölsótast yfir
flokkaskiftingunni, ef menn
ekki skilja þau félagslegu rök,
sem að henni liggja, flokka-
skiftingin var á sínum tíma
eðlilegt fyrirbrigði og það er al-
veg ástæðulaust að gera lítið
úr henni, eins og hverjum öðr-
um dutlungum. Ef 10 menn
eru á ferð í glóbjörtu veðri og
ekki er nema um eina leið að
ræða, skifta þeir sér ekki í
flokka, svona eins og að gamni
sínu, og fara að “velta sér hver
yfir annan upp úr þurru”. En
séu 10 menn á ferð á villu-
gjamri heiði í dinfmri þoku og
gert hann víðmentaðri mann. I koma að gatnamótum, er ekki
Og á því er enginn vafi, að nema eðlilegt, að þá geti greint
það víkkar sjóndeildarhring á um leiðirnar, og þá er ekki
hvers manns. að kynnast því §°tt að vita, nema þeir finni
bezta, sem skapast hefir í ís-
lenzkri kristni; en hlutverk ís-
lenzkrar kirkju í þessu landi á
ekki eingöngu að vera það að
boða fagnaðarerindi Krists,
köllun hjá sér til að skiftast á
fáeinum vel völdum orðum. —
Þannig var því farið um flokka-
skiftinguna upphaflega. Menn
greindi á um leiðir og var blá-
heldur að kynna þá ávexti, sem ] föst alvara að láta ekki þoka
hafa sprottið í íslenzkum jarð- sér út í mýrarflóa eða flana
vegi fyrir áhrif þess. Þannig j tyrir björg. Nú orðið finst oss
rennur saman í eitt trúboð og sem sumir þeirra hafi þózt held-
þjóðræknisstarfsemi. Þetta á|ur vissir í sinni sök, en dóm
jafnt við þar, sem enska er not- sinn eiga þeir heimtingu á að
uð ásamt íslenzku við guðs- j fá, hvort sem þeir nú eru lif-
þjónustur. andi eða látnir, út frá þeim á-
I öðru lagi verður mönnum
að vera það ljóst, hvað átt er
við með “hérlendum” áhrifum.
stæðum, sem þá voru en ekki
nú. Þessvegna höfum vér eng-
an rétt til þess að líta á þá eins
Flestir meina þá fyrst og fremst og hverja aðra afglapa, sem hafi
ensk áhrif. En slíkt er í raun I verið sérstök ánægja í því að
og veru algerlega rangt og vill-
andi. Ef nokkurt vit á að
vera í því að tala um “cana-
diska eða ameríska þjóð” og
um Canada eða Banadaríkin
sem sérstakt land, þá liggur
það í hlutarins eðli, að hérlend
menning þýðir ekki það sama
og ensk menning. Hin fyrsta
hérlenda menning er mtenning
Indíána, en um hana er ekki
að ræða í þessu sambandi, því
fremja heimskupör. Hitt er
annað mál, að vér, sem nú er-
um að fjalla um þessi mál, lít-
um öðrum augum á þau atriði,
sem skiftingin snerist um og
teljum því skiftinguna úrelta —
eitt af því sem fortíðinni einni
ætti að heyra til. “Og nú eiga
bara allir að sameinast,” segir
fólkið.
En sameining tveggja kirkju-
félaga, sem áður hafa verið
félag. Alt þetta verður að taka
með í reikninginn. Það má
ekki gera lítið úr þeim greinar-
mun, sem kann að koma fram í
starfi eða vilja safnaðanna. Sú
eining, sem ekki tekur fult til-
lit til þess munar, sem er á ein-
staklingunum, er ekki haldbær.
Það eina, sem enn er hægt að
gera, er því að leitast við að
finna form fyrir viðkynningu og
samvinnu í þeim efnum, sem
báðum kirkjufélögunum eru
sameiginleg, en gefi þeim svig-
rúm til að starfa hvort í sínu
iagi, þar sem það þykir heppi-
legra.
Ekki er því að leyna að nú
þegar hafa verið stigin mikilvæg
spor í þessu máli. Á hátíðar-
þingi lúterska kirkjufélagsins í
sumar var hinu Sameinaða
kirkjufélagi boðið að senda full-
trúa, og mun flestum þykja það
töluverður viðburður er dr.
Rögnvaldur Pétursson flutti
kveðjuna suður á Mountain. —
Á þingum beggja kirkjufélag-
anna voru samþyktar tillögur,
sem hvöttu til nánara sam-
starfs, og á þingi Sameinaða
kirkjufélagsins var ennfremur
kosin nefnd til þess að vera
aðili í öllum samvinnumálum
f. h. kirkjufélagsins.
Þetta er alt saman ágæt
byrjun, en það er heldur ekki
nema byrjun, á meðan ekki eru
fundin ákveðin form fyrir því
samstarfi, sem hér ræðir um.
Vafalaust hafa margir velt því
fyrir sér, hvernig því yrði bezt
hagað, og vera má, að ýmsir
hafi þar góðar tillögur á tak-
teinum, þótt ekki hafi þær kom-
ið opinberlega fram. En þetta
er orðið svo brennandi nauð-
synjamál, að engin ástæða er til
að draga lengur að ræða það á
opinberum veíttvangi. í því
trausti, að fleiri líti svo á, leyfi
eg mér að setja fram þær til-
lögur.
Önnur tillagan er stofnun
Prestafélags fslendinga í Ame-
ríku. — Það félag hafi allir
íslenzkir prestar rétt til að
ganga í hvort sem þeir þjóna ís-
lenzkum söfnuðum eða ensku-
mælandi og í hvaða kirkjudeild
sem þeir eru. Markmiðið er það,
að prestarnir kynnist hver öðr-
um, fái glaggri þekkingu ’hver
á annars vandamálum1 og verði
um leið hver öðrum til styrkt-
ar. Það er alkunna, að mörg
prestafélög eru til, sem ná til
manna í ólíkum kirkjudeildum
og ætti það því ekki að verða
þessari hugmynd að fótakefli.
Aðal-erfiðleikarnir stafa af því,
hve prestarnir eru dreifðir yfir
stór svæði. Fundimir yrðu því
færri en æskilegt væri, jafnvel
þó að sætt yrði færi að halda
þá um sama leyti og t. d. þjóð-
ræknisþing og kirkjuþing. En
margvísleg not ættu samt að
geta orðið af samtökunum.
Hin tillagan er á þá leið, að
ungmennafélög o*g kvenfélög
beggja kirkjufélaganna hafi
með sér fundi einu sinni á ári
til að kynnast og til að ræða
þau mál, sem, snerta sameigin-
legt starf. Og því ekki að stíga
feti framar, og halda sameigin-
lega.n kirkjufund fyrir bæði
kirkjufélögin. Setjum svo, að
ust fundarmenn í tvo flokka og
hélt hvor flokkur sinn fund út
af fyrir sig, en þó báðir á sama
tíma. — Ef þannig væri að far-
ið hér vestan hafs í kirkjumál-
unum, fengist staðfesting á því,
hvort mönnum er alvara í því
að taka samhn höndum, betur
en verið hefir. Með slíkri sam-
vinnu sem þessari standa bæði
kirkjufélögin jafnfætis. Hvor-
ugt þeirra er sett ofar hinu eða
gert hærra undir höfði. Það
má vel vera að einhverjir örð-
ugleikar séu á framkvæmd hug-
myndarinnar, sem eg sé ekki, og
eins hitt, að ráða þurfi fram úr
ýmsum snfávandamálum í sam-
bandi við formsatriði. En eg
treysti því, að ef stjórnamefnd-
ir kirkjufélaganna eða sam-
vinnunefndir ræddust við í
bróðerni, fyndist viðunanleg
lausn á öllu slíku. Það eru því
vinsamleg tilmæli mín, að þessir
aðilar taki málið til athugunar.
Eins og lesandinn þegar hefir
séð, er hér ekki um' samein-
ingu að ræða heldur samvinnu
milli tveggja félaga, sem hvort
um sig hefir sitt fulla sjálfstæði
gagnvart hinu. En til þess að
gefa þessari starfsemi ákveðið
nafn, má nefna hana Kirkju-
samband íslendinga í Vestur-
heimi.
III.
Eg bið um rúm handa þessari
grein bæði í “Heimskringlu” og
“Lögbergi”, til þess að hún nái
til sem flestra. Ef fram koma
athugasemdir, sem eg tel þörf
að svara, mun eg gera það, ef
ritstjórinn leyfir, í sama blaði
og flutt hefir grein hins aðilans.
Það er von mín, að hvort sem
þessar tillögur mínar ná fram
að ganga eða ekki, verði þess
ekki langt að bíða, að íslend-
ingar í Vesturheimi hefjist ræki-
lega handa um að framkvæma
með einhverjum hætti fegurstu
hugsjónina, sem nú er uppi
þeirra á meðal.
Jakob Jónsson
SIGURLAUG FREEMAN
Hinn 28. janúar síðastliðinn
andaðist að heimili gínu, nálægt
Blaine, Wash., heiðurskonan
Sigurlaug Þorbergsdóttir Free-
man. Hún var fædd á Víði-
völlum í Skagafirði, 6. apríl,
1858 og var því langt komin á
7. árið yfir sjötugt, þegar hún
dó.
Foreldrar hennar voru: Þor-
bergur Þorbergsson og kona
hans, sem lengi bjuggu rausn-
arbúi á Sæmundarstöðum í
Vindhælishreppi, í Húnavatns-
sýslu. Sigurlaug var ein af 23
systkinum; voru alsystkinin 14
en 9 hálfsystkini. Var faðir
hennar tvíkvæntur. Sigurlaug
ólst upp hjá Árna hreppstjóra
Jónssyni á Þverá í Hallárdal í
Húnavatnssýslu, frá því hún var
eins árs gömul. Þegar hún var
tvítug fór hún sem vinnukona
til séra Jakobs Benediktssonar
á Miklabæ í Blönduhlíð. Vestur
um haf fór hún árið 1883, með
unnusta sínum Jóni Jónssyni
Freeman. Giftust þau í Winni-
peg sama ár og dvöldu þar tvö
næsta sumar yrðu bæðí kirkju- I fyrstu árin vestra. Þá fluttu
að lítil hætta mun vera á því, | andstæð gerist ekki í einum
að unga fólkið íslenzka fari að hvelli. Til þess liggur ein mjög
gerast Indíánar. Þá er ekki augljós ástæða. Hvort kirkju-
nema einn möguleiki eftir, ogj félagið fyrir sig hefir enn sem
hann er sá, að með orðtakinu j komið er nokkura sérstöðu í
“hérlendri menningu” sé átt við
það menningartillag, sem allar
binar innfluttu þjóðir, hver fyr-
ir sig og sem ein heild, leggja
farm til eanadiskrar og ame-
ýmsum efnum; hvort fyrir sig
hefir myndað sér starfshætti,
komið á fót stofnunum o. s. frv.,
og auk þess munu vera til þeir
þingin haldin á sama tíma og
á sama stað. Fundartímanum
yrði skift, og nokkur hluti hans
ætlaður sérmálum, en afgang-
urinn sameiginlegum og al-
mennum málum. — Það er auð-
vitað ólíku saman að jafna,
Austfjörðum og Ameríku, en þó
vil eg minna á það, að svipuð
aðferð hefir um nokkurra ára
bil verið viðhöfð á kirkjufund-
mn fyrir Austurland. Prófasts-
dæmin eru tvö, Suður- og Norð-
ur-Múlaprófastsdæmi og hvoru
fyrir sig bar að halda sinn hér-
aðsfund, þrátt fyrir kirkjufund-
inn, sem átti að vera fyrir þau
bæði. Þess vegna tókum við
upp það ráð að koma saman til
allra þessara funda á sama
menn, sem kynni að falla illa að | stað. Allir fyrirlestrar og al-
riskrar (ekki enskrar) menn- sjá sitt gamla félag lagt niður, menn umræðumál voru sam-
þau til Argyle-bygðarinnar,
námu þar land og bjuggu þar
þangað til árið 1903. Þá seldu
þau land sitt og bú og fluttu
vestur að Kyrrahafi. Keyptu
þau 60 ekrur af landi nokkrar
mílur suður frá Blaine og
bjuggu þar síðan þangað til Jón
dó fyrir allmörgum árum gíðan.
Sigurlaug hélt þó áfram1 að búa
á heimilinu, með umsjá barna
sinna, sem búa þar í nágrenn-
inu. Hefir hún og þurft þeirrar
umsjár mjög með, þar sem hún
var heilsulaus allmörg síðustu
árin.
Þau Jón og Sigurlaug eignuð-
ust 11 börn. Dóu tvö þeirra í
æsku, en 9 komust til fullorðins
ára. Nú eru þrjár syrstranna
dánai-: Kristín, Jakobína og J
Jónína. Tvær þær síðastnefndu
voru giftar. Þau sem eftir lifa
eru: Kristján, giftur Jakobínu
Pétursdóttir Finnsson; Jóhanna,
gift manni af finnskum ættum;
Lúðvik og Karl, báðir giftir hér-
lendum konum; Elín og Sigríð-
ur, giftar hérlendum mönnum.
Auk þessara barna lifa Sigur-
laugu 25 bamaböm og tvö
barna-barnaböm. í grafreitn-
um við California-lækinn ná-
lægt heinfili hennar, hvíla nú,
auk hennar, 7 af hennar nán-
ustu: eiginmaður, tengdasonur,
þrjár dætur og tvö barnaböm.
Má því líta svo á, að hún hafi
enn ekki skilic^ við heimili sitt,
sem var henni alt, heldur aðeins
flutt í annað herbergi, þar sem
nokkur hluti fjölskyldunnar var
þegar fyrir. Landnámið er full-
komnað og hið nýja land vígt
og helgað afkomendunum um
ókomin ár — þeirra ættar óðal
og föður- og móðurland.
Sigurlaug heitin var myndar-
leg, móðurleg kona. Hún var
glaðlynd, góðlynd og friðsöm.
Söngelsk var hún mjög og lestr-
arfús, þó lífsannirnar gæfu lítið
tækifæri til að þroska þessar
gáfur, eins og gefur að skilja
um 11 bama móðir með annir
og erfiðleika frumbyggja lífsins
á herðum sér. Baráttuna við
fátækt og erfiðleika, veikindi óg
ástvinamissi og heilsuleysi
hennar sjálfrar síðustu æfiárin.
bar hún með ró og stillingu. —
Hugrekki og jafnaðargeð ein-
kendu hana. Heimilið var henn-
ar heimur og vildi hún alt á sig
leggja til þess að þar ríkti ætíð
friður og sátt. Til þess varð
hún oft að" sitja á sínu eigin
ska,pi og bera sínar eigin raunir
ein. Sem dæmi um þetta má
geta þess að við grafir ástvin-
anna hélt hún til baka sínum
eigin tárum til þess að hún gæti
venð bomunum til huggunar.
Hún mátti ekki unna sér svöl-
unar grátsins svo hún grætti
þau ekki meir. ótta sinn við
yfirvofandi uppskurð duldi hún
fyrir bömum sínum, þangað til
hættan var afstaðin. Þau sáu
hana aldrei fella tár, æðrast eða
óttast. En þetta voru í raun og
veru fórnir, sem hún lagði fús-
lega á altari heimilis- og móður-
ástarinnar. Enda var samband
móður og barna hið aðdáanleg-
FOR
DEMOCRATIC GOVERNMENT
SOCIAL REFORM
SOUND ECONOMIC
LEGISLATION
H. P. ALBERT HERMANSON
LIBEJLAL CANDIDATE
WINNIPEG
NORTH CENTRE
' HUGSIÐ UM ÞAÐ!
Hinn 14. október veitist hverjum kjósenda í Manitoba tækifæri
á að greiða atkvæði. Hvert atkvæði samþykkir annað hvort
(1)
eða
(2)
Þær landsmálastefnur sem fljótt og þráðbeint leysa
úr vandamálum Manitoba.
Þær landsmálastefnur sem ganga í öfuga átt við
það sem fylkinu er fyrir beztu.
HVAÐ HUGSIÐ ÞJEB YDUB AÐ GEBA? AKVÖBÐUN
YÐAB SKIFTIB MIKLU MALI FYBIB MANITOBA.
» t
MacKenzie King hefir tilkynt með 14-liðaðri stefnuskrá hversu
Liberal og Progressive flokkurinn hefir ákveðið að ráða fram úr
hinu núverandi ástandi í Canada. Liðimir eru •
at-
við-
við-
1. Nýjar árásir gegn
vinnuleysis fárinu.
2. Viðreisn erlendra
skifta.
3. Efling canadiskra
skifta innan lands.
4. örfun stofn iðnaðar í
landinu.
5. Ríkis umráð yfir lánveit-
ingum.
6. Ríkis umráð yfir sölu og
útboði verðbréfa.
7. Verndun jámbrautakerf-
is rikisins.
8. Jafnræði milli vinnulýðs
og verkveitenda.
9. Þingbundið stjómarfar.
10. Trygging persónufrelsis-
ins.
11. Endurbætt kosningalög.
12. Jöfnun útgjalda og inn-
tekta á fjárlögunum.
13. Alþjóða vináttu sambönd
14. Jafnrétti innan þjóðfé-
lagsins.
Engin hluti þjóðmálastefnu ríkisins snertir Manitoba meira en
stefnan. í viðskiftamálum þjóðarinnar. Hún snertir alla, karia,
konur og börn í fylkinu beinlínis sem einstaklinga. Vér erum
framleiðendur fyrir útlenda markaði. VJEB VEBÐUM AÐ
SELJA HVEITIKOBNIÐ EN MEGUM EKKI SAFNA ÞVI
FYBIB I SIVAXANDI HBÚGUB. Manitoba-bændur verða að
treysta á sölu hveitisins til útlanda. Það verða bæjarbúar í
Manitoba að gera líka. Sömuleiðis allir jámbrautaþjónar í Mani-
tóba. Og einnig allir verzliuiarmenn í Manitoba.
VJEB ÞUBFUM AÐ EIGNAST ÞA IUKISSTJÖBN, SEM BEYN-
IB TIL AÐ KOMAST INN A HEIMSMABKAÐANA OG SELJA
ÞÆB AFUBÐIB SEM MANITOBA FBAMLEIÐIB 1 SVO BIK-
UM MÆLI. OG MANITOBA ÞARF AÐ HAFA ÞA FULLTRÚA
A RÍKISÞINGI SEM STYÐJA ÞA STEFNU.
Mótsetta stefnan—stefna Bennetts—hátolla stefnan
innan Canadá, er dregur úr utanlands viðskiftum—
þýðir kreppu, atvinnuleysi og kyrstöðu fyrir fólk
innan Manitoba.
Hinir einu frambjóðendur sem heitbundnir em því að berjast
fyrir örfun utanlands viðskifta innan Canada, eru þeir sem út-
nefndir hafa verið af Manitobá, Liberal Association og Manitoba
Federal Liberal-Progressive Association.
GREIÐIÐ ATKÆÐI MEÐ
VIÐUBKENDUM
MACKENZIE KINGS
ÞINGMANNA-EFNUM
Issued by authority of the publicity sub-committee of the Mani-
toba Liberal and Progressive Election Committee, Great West
Permanent Bldg., Winnipeg.