Heimskringla - 20.11.1935, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 20. NÓV. 1935
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
Málverkum
Mr. EMILE WALTERS
af íslandi
nú til sýnis í
THE SIXTH FLOOR PICTU.RE GALLERIES
hefir verið jafnað við sögu hins norðlæga lands að
mikilleik og göfgi. Myndin “GHacier Blink,” Jökulblik,
þykir einkum stórkostleg í látleysi sínu- Þessi sýning,
sem vakið hefir feikna athygli í New York og Pittsburg
íyrir skemstu, heldur áfram í þessum Picture Galleries
til 23. nóvember. Yður er hjartanlega boðið að koma
og sjá Málverkin.
—Art Gallery, Sixth Floor, Donald.
<*T. EATON
WINNIPEG 1 CANADA
segja, að það hefir svo að segja
engar tilhneigingar, sem beini
lífsafli þess í ákveðnar áttir
undir ákveðnum atvikum.
En nú rekja hátternisstefnu-
mennirnir það, hvemig vér
verðum að þessum samsettu
verum ,sem mennirnir óneitan-
lega eru. Meðal annars er ó-
gerningur að skýra frá öllu því,
sem ein mannvera getur orðið
hrædd við- Og þó er það svo,
að ekki er til hræðsla í barni
nema við tvent. Bam er hrætt
þegar það finnur að það er að
missa jaf'nvægið, er að detta,
og það er hrætt við há, óvænt
hljóð. Það hörfar ekki undan
neinu nema þessu, eða lætur
ekki í ljós hræðslu við neitt
nema þetta, og það virðist ekki
hafa neinar ákveðnar tilhneig-
ingar aðrar en þær að grípa í
hlutina og að stinga þeim upp í
munninn. Barn þekkir ekki til
hræðslu við dýr, dýr, hversu
hræðileg sem þau kunna að
vera í augum fullorðinna. Það
mundi grípa slöngu og reyna að
stinga hausnum á henni upp í
sig, ef því væri leyft það. Bam-
ið verður með öðrum orðum að
læra sjálft alt, sem lýtur að
hættum lífsins. Og með tilraun-
um má sjá, hvernig þetta gerist.
Bamið er að eðlisfari hrætt við
há, óvænt hljóð, eins og drepið
hefir verið á. Tilraunamaðurinn
réttir barninu loðið leikfang,
orðin svo náin tengsl á milli ha-
vaðans og þessa loðna dýrs, að
barnið sýnir eftir það- hræðslu
við leikfangið, þótt ekkert hljóð
fylgi með. Og það sem meira
er, það er nú hrætt við alt, sem
loðið er. Hræðslan nær ekki til
þessa hlutar eins, heldur til alls;
sem einhverja líkingu hefir með
honum.
Að dómi hátternissinna er það
sennilegt, að öll mannleg hræð-
sla sé orðin til með einhverjum
svipuðum hætti. í gegnum ein-
hverjar krókaleiðir atvikanna
hefir svo farið, að tengsl hafa
orðið á milli þess í huga vorum,
sem vér erum hrædd við, og
þeirra fáu frumstæðu tilhneig-
inga, sem vér erum fædd með.
Og hver maður getur sagt sér
það sjálfur, eftir þessar litlu
bendingar, að mjög mikið at'
hræðslu manna stafar af ó-
skapagangi og ofboði og hávaða
fullorðinna, er eitthvað viðsjár-
vert hefir borið að höndum í
æsku barnanna. En hátternis-
sinnarnir sýria ekki einungis,
hvemig þessar kendir, sem eru
svo afdrifaríkar um hamingju
okkar, verða til, heldur sýna
þeir einnig, hvernig þær megi
losa úr huga vorum, ef vér er-
um enn nægilega ung. Eitt
slíkt dæmi langar mig til þess
að segja frá- Dr. Watson, hinn
nafnkendi foringi háttemis-
sinna, segir frá því, að hann
hafi vakið hræðslu hjá barni viö
gullfisk — en þessi litlu síli eru
oft höfð í gleríláti í stofuna
manna. Þetta var gert með
þeim hætti, að barnið var látið
kenna til sársauka í hvert skifti
sem gullfiskurinn var borinn
nærri því. Barnið sagði “bíta”
í hvert skifti sem það sá gull-
fiskinn og þorði ekki með
nokkru móti að koma nálægt
glerílátinu. En Watson segir
sjálfur áframhald sögunnar á
þessa leið*):
“Ef eg lyfti drengnum upp og
set hann fyrir framan ílátið, þá
skælir hann og reynir að brjót-
ast burtu. Ekki er með nokkru
móti unt að losa þessa hræðslu
úr huga barnsins með því að
útskýra fyrir því, að ekkert sé
að óttast. Ekkert gagnar að
segja barninu frá fallegum fisk-
um og um líf þeirra og háttu.
Ef fiskurinn er ekki nálægt, má
að vísu fá barnið til þess að
segja: “Fallegur fiskur, fiskur
ekki bíta,” en sjái hann fiskinn
fer alt í sama horfið. Vér skul-
urn reyna aðra aðferð. Látum
bróður hans, fjögra ára gamlan,
sem ekki er hræddur við fiska,
ganga að glerílátinu og taka
fiskinn upp. En hversu lengi
og oft sem litli snáðinn horfir á
bróður sinn leika sér að fiskin-
um og ekki verða meint af, þá
hefir það ekki áhrif. Hann er
hræddur enn. Vér skulum þá
við annan enda borðsins við
máltíðir. Á hinum endanum
er glerílátið með fiskinum í, eri
yfir það er breiddur dúkur. En
um leið og maturinn er settur
fyrir frapian drenginn^ er dúk-
urinn tekinn af ílátinu. Ef það
hefir einhver áhrif á drenginn,
þá er ílátið fært lengra í burtu,
svo langt, að það hætti að .hafa
áhrif. Drengurinn etur nú í
pæði og alt gengur vel. Næsta
dag er þetta gert aftur, en ílátið
er nú fært nær. Þegar þetta
hefir endurtekið sig fjórum,
fimm sinnum, er óhætt að setja
gullfiskinn fast upp að matar-
disk barnsins, án þess að nokk-
urra áhrifa verði vart.”
Hátternissinninn hefir hér
upprætt hræðslukend barnsins
með því að tengja það, sem
hræðsluna vakti, við þægilega
kend — gleðina yfir matnum.
Eins og eg vona að menn
skilji, þá er ekki svo til ætlast
af minni hálfu, að þessi litlu
dæmi eigi að vera fullnægjandi
greinargerð fyrir heilli stefnu í
sálarfræði. En eg hefi skýrt frá
þessu sökum þess, að eg þekki
ekki neitt, sem í stuttu máli geti
varpað eins miklu ljósi á það,
sem eg held að sé andi Ameríku
í dag. Allir sálarfræðingar eru
*) Hér er þetta tekið úr
“The Science of Life” eftir
Wells-feðgana og Juian Hux-
ley.
sammála um, að hátternissinn-
arnir hafi varpað óvenjulega
björtu ljósi yfir þá staðreynd,
hve sveigjanlegur mannshugur-
inn sé — það megi stefna hon-
um í furðulega margar áttir og
vekja í honum allskonar kendir
og útrýma þeim aftur. En hinn
ágæti árangur þessara manna
hefir orðið til þess, að þeir hafa
haft tilhneigingu til þess að telja
manninn því nær ekkert annað
en óskrifað blað í byrjun —
þeir gera mjög h'tið úr erfðum
og upplagi, sem aðrir telja mik-
ilvægasta þáttinn í hverjum
manni, og þeir virðast stundnm
jafnvel ímynda sér, að hvert
barn sé efni í gáfnasnilling og
andans ofurmenni, ef hægt sé
að ráða algerlega og á viturleg-
an hátt við umhverfi þess í
æsku. Þetta nær vitaskuld ekki
neinni átt. En jafnvel þótt stefn-
an fari út í öfgar, þá gengur nú
enginn sálarfræðingur fram hjá
henni- Og í því sambandi, sem
hér er um þetta rætt, þá er
stefnan sjálf vottur þess hugar-
fars og þess anda, sem með
Ameríkumönnum ríkir — vottur
þessarar djúpsettu trúar, að öll-
um hlutum á jarðríki megi
breyta til farsælla hfs og ríkara,
ef þekking og vilji fylgist að.
Jafnvel svokölluðu manneðlinu
má breyta og móta það að vild,
eins og listamðurinn mótar leir-
inn.
Hér að framan var getið um
skóla Ameríkumanna. Þar kem-
ur enn sama hugarfarið. Enda
eru margir fremstu skólamenn
Ameríku hátternissinnar.
Ef til vill ei* ekki hægt að
einkenna skólamál Ameríku-
manna meö öðru móti betur í
fáum orðum en segja, að skól-
inn sé í Ameríku orðinn vísinda-
legt viðfangsefni. Ekki svo að
skilja, að ahir kennararnir séu
brot af vísindamönnum, enda
fer því mjög fjarri. Hitt er
heldur, a,ð leitast er við að
ganga svo frá skólanum, að
sem aUra minst sé undir kenn-
aranum komið. Það eru hf
skólaprófessorar í uppeldismá!
um, sem marka stefnuna. Þei
hafa rannsóknarstofur í kenslu
málum, gera þar margvíslega
tilraunir með börn og ungling
og nota bendingar sálarfræðinn
ar til þess ítrasta, til þess a
komast að niðurstöðum sínur
um það, hvernig kenslu sku)
hagað. Og í þessum efnum nýt
ur Ameríkumaðurinn, eins og
svo mörgum öðrum efnum
þeirrar hamingju, að vera ó
bundinn af erfikenningum. 1
Evrópn eru meir og minna fast
ákveðnar hugmyndir bundnar
við hugtakið mentun og ment-
aður maður. í Norðurálfunni er
sá maður naumast talinn ment-
aður maður, sem ekki hefir
‘‘klassiska” mentun, þ. e- meiri
og minni þekkingu á þeim frum-
lindum fornalda og miðalda,
sem Evrópumenningin er sprott-
in fram af. En Ameríkumað-
urinn veit að undirstaða hans
lífs og hans menningar er ekki
þarna, heldur blátt áfram í iðn-
aðinum og athafnalífinu, sem
heldur í honum lífinu. Og hann
hagar sér eftir þvi. Og Ameríku-
maðurinn veit, að það er enginn
eðlismunur á námsgreinum, og
fyrir því er í meiri háttar ame-
rískum skólum slíkt svið fyrir
námsgreinar, að hvergi þekkist
neitt líkt annarsstaðar. Tak-
mark hins ameríska skóla er
ekki einungis að veita nemand-
anum ákveðna þekkingu, heldur
er áhverzlan fyrst og fremst
lögð á að skila honum þannig af
höndum sér, að hann hafi vald
á sinni eigin þekkingu. Og þar
komum vér aftur að hinum sér-
staka ameríska anda — skólinn
á að breyta manninum. Hér er
enn hin sama ástríða: að beita
vísindunum til þess að skapa
nýjan mannheim. Thorndike,
sálarfræðingurinn og uppeldis-
fræðingurinn nafnkendasti, er
Ameríka á, glímir nú stöðugt
við spurningarnar um, hvernig
þroska eigi frumkvæði og frum-
leik nemandans. í hans augum
hvílir menning hins nýja tíma á
þeim eiginleikum, sem nefndir
eru sjálfstraust, sjálfstæði,
frumkvæði og frumleiki. Án
þessara eiginleika ráða menn-
irnir ekki við viðfangsefnin, sem
hin vísindalega menning hefir
varpað á götu þeirra.
Eg ’veit ekki, hvort eg má
gera mér vonir um, að mönn-
um sé ljósara en áður eftir þess-
ar tvær stuttu greinir, við hvað
var átt, er sagt var í upphafi, að
það væri ákveðinn skapferlis-
og viðhorfsmunur á Evrópu-
mönnum og Ameríkumönnum.
Hann er fyrst og fremst í þessu
fólginn, að Ameríkumaðurinn er
nýi maðurinn. Hinn klassiski
tími er á enda, og við er tekinn
tími stóriðju, véla og vísinda.
Menn kunna að sakna hinna
fornu tíma, en þeir koma ekki
aftur- Og Ameríkumenn eru
fyrsta þjóð, sem gefið hefir sig
með líf og sál á vald hinum nýja
tíma og hugsunarhætti. Þeir
eru vitaskuld ekki komnir nema
skamt enn inn í hinn nýja tíma.
Siðferðishugmyndir, trúarhug-
myndir og margvíslegar mann-
legar stofnanir eiga eftir að
hníga í rústir og aðrar nýjar að
. axa í þeirra stað, en þeir stefna
hraðar til framtíðarinnar en
aðrir.
Því var haldið fram í fyrri
greininni, að það væri misskiln-
ingur, ef íslendingar héldu, að
þeir ættu yfirleitt samleið með
Evrópu. Hin eiginlega Evrópu-
menning hefir aldrei fest djúpar
rætur á íslandi. Það er ekki
skáldamál eitt að nefna land
vort og þjóð einbúann í Atlants-
hafinu. Hér hefir verið mikið
og vafalaust á köflum ömurlegt
einbýli. Vér höfum átt svo lítið
sammerkt við Evrópu, að merk-
asta þjóðlífsfyrirbrigði í allri
miðaldasögu Norðurálfunnar
náði aldrei hingað til lands —
lénsskipunin, sem svo óendan-
lega mikið teimir enn eftir af í
hugsunarhætti Evrópu. — Hin
latneska menning katólskrar
kirkju festi heldur aldrei djúpar
"ætur hér. Og nú, þegar hinn
iýi tími steðjar að oss, þá fer
öví fjarri, að vér eigum annars
"’rkosti en að ganga honum á
lönd. Hinn ytri menningararf-
ir vor er svo lítill, að vér'munö
im deyja út, ef vér ætluðum
iss að búa við hann. Um alda-
mótin síðustu var hér lítið eitt
fleira fólk en fyrir svartadauða
og væri um það að tefla að
hverfa aftur til þess lífs, sem
aér ríkti, þó ekki sé lengra far-
ð aftur í tímann en fimtíu ár,
þá mundi hver viti borinn mað-
ur flytja sig. og börn sín af landi
burt. En sé svo, að tími stór-
iðju, orku, véla og vísinda hljóti
að koma, þá væri skynsamlegt
áð búa sig undir hann eins og
bezt eru föng til. Og getur þá
naumast orkað tvímælis, hvar
mest sé af að læra- Vér eigum
ekki að beina augum vorum
þangað, sem menn streitast af
öllum mætti á móti því, sem
verða vill og verða á, heldur f
hina áttina. þar sem leitast er
við að ná valdi á hinum nýju
ástæðum. Að minni hyggju er
sá staður í Norður-Ameríku.
Ekki af því, að ekki sé þar
margt geigvænlegt að líta í
hinni miskunnarlitlu baráttu um
lífsgæðin, heldur af hinu, að
andi tímans er þar gróðursettur
innan um margskonar illgresi.
Andi tímans er andi vísindanna,
andi ráðdeildar, andi skipulagn-
ingar. Það er sá andi, sem oss
er hollur og heilnæmur og líf-
gefandi.—Eimreiðin.
HITT OG ÞETTA
Jörðin á eftir að “lifa”
í 2 biljónir ára
Hjá Cammermeyers bókafor-
laginu norska er nýlega komin
út bók eftir P. Rolseth verk
fræðing um alheiminn og stærð
hans. Rekur hann þar allar
kenningar, sem komið hafa
fram um það, kenningu Ein-
steins og margar aðrar kenn-
ingar, sem skotið hefir upp alt
fram 4 þennan dag. Seinast
talar hann um það, hve lengi
jörðin muni verða við líði, og
mun margur fagna því, að
hann kemst að þeirri niður-
stöðu samkvæmt nýjustu út-
reikningum vísindamanna, að
það verði 2 biljónir ára þangað
til alt líf á jörðunni er útkúln-
að. En þá eigi þó sólin eftir
að skína í 15—20 biljónir ára.
* * *
í Tokio hefir verið stofnaðnr
skóli, þar sem nemendunum er
kent að segja skrítlur og kýmni-
sögur, svo að þeir sé velkomn-
ir í öll samkvæmi-
* * ♦
Viltu leggja þennan pakka
inn í sporvagn fyrir mig?
— Já, þvaða sporvagn?
— Það er alveg sama. Þetta
er morgunverður mannsins
míns, og hann er í skrifstofunni
fyrir óskilagóss.
* * *
Fakíra-klúbbur
í San Francisco er nÝstofnað-
ur klúbbur fakíra. Þeir sýna
sig ekki opinberlega, en koma
saman einu sinni í viku, til að
sýna hvor öðrum hvað þeir séu
duglegir að sofa á glerbrotnm
og annað þessháttar.
* * *
Flestar útvarpsstöðvar
í heiminum senda' út sérstaka
dagskrá fyrir kvenfólkið. Eftir
seinustu hagskýrslum sést að
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
BlrgOlr: Henry Ave. East
Sími 95 551—95 552
Skrlfstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
japönsku stöðvarnar nota þrisv-
ar sinnum meira af dagskrár-
tíma sínum fyrir kvenfólkið, en
stöðvarnar í Evrópu.
* * *
Tímarnir breytast
Enskt blað hefir komist að
eftirfarandi: Árið 1870 var kon-
an móðir baraa sinna. 1925 var
hún orðin systir barna sinna og
1980 verður hún dóttir barna
sinna.
* * *
Höfðingi klæddur gulli
Það hefir komið í ljós, að
víkingurinn, sem fanst í Ladby-
víkingaskipinu hefir klæðst í-
burðarmiklum klæðum( gulli-
skreyttum. í haugnum fundust
klæði þessi nokkurnveginn ó-
skemd-
* * *
Nýtísku víkingur
Verið er nú að opna nýtt
veitingahús í Mayfair f London.
Dyravörðurinn verður klæddur
fornum víkinga búningi, með
hjálf og hringabrynju.
IHNKOLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
T CANADA:
Árnes..............................Sumarliði J. Kárdal
Amaranth.............................j. jj. Halldórsson
Árborg.................................G. O. Einarsson
Baldur.............................. Sigtr. Sigvaldason
Beckville.............................Björn Þórðarson
Belmont...................................G. J. Oleson
Bredenbury..............................h. O. Loptsson
Brown.............................. Thorst. J. Gíslason
Calgary..............................Grímur S. Grímsson
Churchbridge....................................Magnús Hinriksson
Cypress River.............................P4U Anderson
^a^oe...................................S. S. Anderson
Elfros................................... g_ Anderson
Eriksdale.........................................ólafur Hallsson
^?31? Bake..........................................John Janusson
Gimli....................................K. Kjernested
Geysir.................................Tím. Böðvarsson
Glenboro..................................q.. j oieson
Hayland...............................sig. B. Helgason
Hecia................................Jóhann K. Johnson
Hnausa...................................Gestur S. Vídal
Hove............................................Andrés Skagfeld
Husavík...........................................John Kernested
Innisfail............................Hannes J. Húnfjörð
Kandahar................................s. S. Anderson
Keewatin.........................................Sigm. Björnsson
Kristnes.........................................Rósm. Ámason
Langruth.................................. p. Eyjólfsson
Doslie...............................Th. Guðmundsson
Lundar....................................Sig. Jónsson
Markerville....................... Hannes J. Húnfjörð
Mozart...........................................S. S. Anderson
Oak Point.............................Andrés Skagfeld
Oakview.......................................Sigurður Sigfússon
Otto...............................................Björn Hördal
Piney.....................................S. S. Anderson
Poplar Park..............................Sig. Sigurðsson
Red Deer............................Hannes J. Húnfjörð
Reykjavík.........................................Árni Pálsson
Riverton..........................................Bjöm Hjörleifsson
Selkirk..........................................G. M. Jóhansson
Steep Rock........................................Fred Snædal
Stony Hill.........................................Björn Hördal
Swan River............................Halldór Egilsson
Tantallon..............................Guðm. ólafsson
Thornhill...........................Thorst. J. Gíslason
Víðir.............................................Aug. Einarsson
Vancouver...........................Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis...»..................................Ingi Anderson
Winnipeg Beach....................................John Kernested
Wynyard.................................S. S. Anderson
T BANDARTKJUNUM:
Akra............................................Jón K. Einarsson
Bantry.............................................E. J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash......................John W. Johnson
Blaine, Wash...................Séra Halldór E. Johnson
Cavalier..........................................Jón K. Einarsson
Chicago: Geo. F. Long, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta.
Edinburg....................................Jacob HaU
Garðar................................S. M. Breiðfjörð
Grafton...............................Mrs. E. Eastman
Hallson.........................................Jón K. Einarsson
Hensel...........................................J. K. Einarsson
Ivanhoe...,........................Miss C. V. Dalmann
Los Angeles, Calif....Thorg. Ásmundsson, 4415 Esmeralda St.
Milton..................................F. G. Vatnsdal
Minneota...........................Miss C. V. Dalmann
Mountain..............................Th. Thorfinnsson
National City, Calif......John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Point Roberts..........................Ingvar Goodman
Seattle, Wash.........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Svold.................................Jón K. Einarsson
Upham................................E. J. ílreiðfjörð
The Viking Press, Limited
Winnipeg Manitoba
loðið dýr, og um leið er slegið
með hamri á járnstöng, svo að
bamið hrekkur við. Þetta er
gert þrisvar, fjórum sinnum, og
eftir það eru í huga barnsins
reyna að storka honum, eða
sneypa úr honum hræðsluna.
Alt. kemur fyrir ekki. En reyn-
um þá þessa einföldu aðferð-
Vér tökum tíu til tólf feta langt
>orð. Drengurinn er látjnn sitja