Heimskringla - 20.11.1935, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 20. NÓV. 1935
HEIMSKRINGLA
5. SlÐA
ar. Þetta liefir Matthías Jíooh-
umsson gert. Hann ritaði, þeg-
ar hann var hálfáttræður, æfi-
sögu sína, sem hann nefndi
“Sögukafla af sjálfum mér”-
Segir hann í þeirri bók víðast
mjög blátt áfram frá lífi sínu
fram á efri ár og þátttöku sinni
í fjölda mörgum málefnum. Er
bókin að öllu leyti hin merki-
legasta, einkum þó fyrir þá inn-
sýn, sem hún gefur í sálará-
stand höfundarins á ýmsum
tímabilum æfi hans; baráttu
hans og barnslegt hjartalag;
umhugsun hans um dýpstu við-
fangsefni mannsandans og ótal
atvik í hans fjölþætta lífi, sem
oft skýra betur persónuleik
hans en langar lýsingar mundu
gera. Þessir sögukaflar eru
svo fjörlega og skemtilega rit-
aðir að þeir eru skemtilegri af-
lestrar en nokkur skáldsaga.
Hér er ekki unt að fara neitt
ítarlega út í æfisögu Matthías-
ar, tímans vegna. Hann fædd-
ist í Skógum í Þorskafirði, þar
sem foreldrar hans bjuggu, og
var einn af þrettán systkynum.
Þar var mikil fátækt. En for-
eldrar hans voru vel metin,
sökum gestrisni sinnar og and-
legs atgerfis. Einkum hefir
móðir hans verið mikil atgerfis-
og ágætiskona. Áhrif hennar á
Matthías á bernskuárum hans
hafa verið bæði mikil og varan-
leg. Hann fór burt úr foreldra-
húsum, þegar hann var á ellefta
ári, og var næstu fimm árin á
hrakningi, eins og hann kallar
það. Lýsir hann átakanlega ó-
yndi sínu á þessum árum og
fremur misjafnri meðferð, er
hann varð að sæta á sumum
þeim heimilum, sem hann dvaldi
á. Að þeim liðnum var hann
svo heppinn, að komast til
frænda síns, sem var kaupmað-
ur í Flatey á Breiðafirði. Vann
hann við verzlun hans í fimm
ár. Þá sigldi hann til Kaup-
mannahafnar, til þess að nema
ýmislegt, sem að verzlunarstörf-
um laut, því að ætlunin var, að
hann skyldi gera verzlun að
æfistarfi sínu. Þegar hann kom
aftur úr þeirri ferð, vann hann
enn um tíma við verzlun. En
þar sem bæði frænda hans og
öðrum var ljóst, að hann væri
óvenjulegum gáfum gæddur,
kom þeim saman um að styrkja
hann til skólanáms, það er, að
láta hann ganga á læröa skól-
ann í Reykjavík, sem þá var
eini skólinn á ölln landinu, þar
sem svo kallaða hærri mentun
var að fá. Þaðan úskrifaðist
hann árið 1863 og nam svo guð-
fræði við prestaskólann í tvö
ár. Árið 1867 vígðist hann og
varð prestur á Kjalarnesinu,
skamt frá Reykjavík.
Matthías kaus sér ekki prest-
stöðuna af neinum áhuga fyrir
kirkju og kristindómi, heldur af
því, að hann sá sér engan ann-
an veg færan. Efasemdir við-
víkjandi ýmsum kenningum
lútherskrar kirkju höfðu gert
vart við sig hjá honum strax á
barnsaldri- Hann lýsir sálará-
standi sínu um það leyti og
hann varð prestur á þessa leið:
“Eg var nú langt á leið kominn
með að verða prestur. En hvað
sagði mitt innra líf? Það var
eins og oftar í óvissu og á vega-
mótum. Eg fann það vel, að eg
var ekki rétttrúaður eftir bók-
staf fræðanna, en — hver var
það? Hver af skólabræðrum
mínum, sem nokkuð var mark
að, var rétttrúaður? Engin lif-
andi sál.........Eg lét ástæð-
urnar og aldarháttinn ráða og
huggaði mig við, að hvað sem
mig skorti á rétttrúanina, gæti
eg bætt það upp með breytninni
og gáfum mínum..............Samt
sem áður varð mér því óljúfari
fyrirætlun mín, sem nær dró
vígslunni.
í þessu prestkalli var Matthí-
as í sjö ár, og þó ekki stöðugt.
Varð hann þar fyrir mikilli sorg,
því að bæði fyrsta og önnur
kona hans dóu þar. —
Ferðaðist hann þá til annara
landa, hætti svo prestskap um
tíma og fór að gefa sig við
blaðamensku. Segist hann þá
hafa verið staðráðinn í að
ganga alveg úr þjónustu kirkj-
unnar og jafnvel að fara al-
farinn af landi burt. Skoðanir
hans voru stöðugt að verða frá-
hverfari kirkjukenningunum. —
Um þetta leyti komst hann í
kynni við nokkra leiðtoga Úní-
tara-kirkjunnar á Englandi og
varð fyrir miklum áhrifum frá
þeim. Sömuleiðis kyntist hann
ritum dr. Channings, hins
f
merka og andríka leiðtoga Uní-
tara í Bandaríkjunum á fyrri
hluta nítjándu aldarinnar, sem
hann segist hafa lesið af miklu
kappi.
En þó fór þetta öðru vísi en
hann ætlaði. Eftir sjö ár hvarf
hann aftur að prestskapnum.
Var hann prestur í Odda á
Rangárvöllum í sex eða sjö ár
og svo á Akureyri í þrettán ár.
Eftir það bjó hann þar til
dauðadags og naut heiðurslauna
fyrir skáldskap og bókmenta-
störf.
Matthíasar verður lengst minst
sem ljóðskálds, því á því sviði
var hann eflaust mestur. Hann
samdi að vísu nokkur leikrit, og
hefir eitt þeirra náð mikilli hylli-
Einnig þýddi hann mörg leik-
rit eftir útlenda höfunda, og eru
þær þýðingar sagðar ágætar.
Þó voru mörg þeirra, eins og
leikrit Shakespeares mjög erfið
viðfangs. — Um ljóðaþýðingar
hans munu flestir sammála, að
þær séu yfirleitt fyrirtak; ekki
nákvæmar, en óþvingaðar og ná
anda frumkvæðanna aðdáan-
lega vel. Eru sumar þeirra ef-
laust miklu betri skáldskapnr
en frumkvæðin sjálf. Ljóða-
gerð Matthíasar er afar-fjöl-
þætt. Hann orti svo að segja
við öll tækifæri. Lofsöngurinn
fagri “Ó guð vors lands”, sem ef
til vill er bezt þektur af öllum
hans ljóðum, er tækifæriskvæði,
ort 1874 fyrir minningarhátíð
þúsund ára bygðar á íslandi.
En mörg önnur tækifæriskvæði
hans eru með því allra bezta af
því tæi, sem ort hefir verið á ís-
lenzku. iSama má segja um
eftirmæli hans eftir dána menn
og konur. í öllum þeim fjölda
etfirmæla, sem hann orti, eru
hlutfallslega mjög mörg, sem
eru framúrskarandi fögur. Má
þar til nefna minningarljóð
hans um móður sína, sem er
lfklega hið fegursta kvæði sinn-
ar tegundar, sem ort hefir ver-
ið á íslenzku.
Ein tegund kvæða Matthíasar
er mjög eftirtektarverð, það er
eggjunarkvæði hans. Hann var
óþreytandi að yrkja kjark í ís-
lendinga, hvenær sem einhver
óhöpp eða vanda bar að hendi.
Tilfinningar hans voru st&rkar.
Stnndum lá honum við að yfir-
bugast af sorg og lífsleiðindum,
en karlmenskan og kjarkurinn
voru altaf annars vegar, og hann
náði sér aftur við að yrkja. Það
var sama hvort hann atti sjalf-
ur hlut að máli, eða öll þjóðin:
hann talaði til hennar allrar og
hann talaði fyrir hana alla. Oft
sveið honum ófremd, kotungs-
háttur og meninngarleysi þjóð-
arinnar, eða einhvers hluta
hennar, og þá fór hann ekki
dult með tilfinningar sínar. En
hann elskaði þjóðina og dáðist,
að mikilmennum hennar, og
um þau hefir hann ort sum af
sínum beztu kvæðnm. Hann
var góður íslendingur og þjóð-
hollur, en þó kunnugri menn-
ingu útlendra þjóða en flestir
samtímamenn hans á íslandi-
Það er ómögulegt að lýsa
skáldskap þessa stórvirka og
fjölhæfa skálds í fáum orðum.
Hver maður, sem les Ijóð hans,
verður hrifinn af hugmynda-
fluginu, orðgnóttinni og snild-
inni yfirleitt, sem birtist í þeim
flestnm. Að vísu eru þau mis-
jöfn að gæðum; einstaka er
jafnvel lélegt hjá svo miklu
skáldi; en það munu þá vera
helzt þau, sém skáldið hefir ort
án þess að finna nokkra sterka
hvöt hjá sér til að yrkja, svo
sem sum erfiljóðin, sem ef-
laust hafa verið ort eftir beiðni
annara, og önnur minni háttar
tækifærisljóð. iStundum hefir
verið sagt, að í kvæðum Matt-
hn'asar sé talsvert af innihalds-
litlu orða,glamri. Vera má, að
þvi bregði fyrir hér og þar. En
hvað er það á móti þeim auði
háleitra og fagurra hugsjóna og
ódauðlegrar snildar, sem þau
hafa að geyma?
Ihans eins og þær voru þá og
| höfðu verið- Tvent er ljóst,
| bæði af þessum orðum hans
og öðrum, sem er það, að hann
var jafn andstæður kredduá-
trúnaði kristinnar kirkjn og efn-
ishyggju vísindalegrar heims-
skoðunar, sem allmargir ment-
aðir íslendingar höfðu aðhylst
um hans daga. Guðdómsneist-
inn í manninum er það, sem
hann byggir trú sína á. Hann
Eg ætla ekki að minnast á trú- ! sér, að mönnunum er ofvaxið
arljóð hans sérstaklega, og eru að skilja hinstu rök tilverunnar.
þau þó ærið umræðuefni út af Hann er ekki heimspekingur, þó
fyrir sig. Sálma hans þekkja
allir. Þeir eru góður skáldskap-
ur, og auk þess birtist í þeim
innileg og heit trú; enda var
skáldið mikill trúmaður í orðs-
ins rétta skilningi.
Matthíasi fanst víst oft sjálf-
um, og ýmsum fanst það h'ka að
hann ætti ekki heima í prest-
stöðu. Þegar hann var sæmdur
skáldalaununnm, var það gert
að skilyrði, að hann hætti prest-
skap. Bendir það á, að þeim,
að hann þekki heimspekina;
hann er ekki kenningabundinn
guðfræðingur; og hann er ekki
eins og vísindamaðurinn, sem
leggur of einhliða áherzlu á það,
sem hann getur þekt og rann-
sakað. En hann er skáldið og
maðurinn, sem lítur á hlutina
frá mannlegum sjónarmiðum,
og sú aðstaða gefur honum
írúna bæði á manninn og Guð
— traustið, sem er undirrót sið-
gæðisins og líka honum “örugg
sem þar réðu um, hafi ekki hjálp í nauðum.” Þannig trúði
fundist það mikill skaði, þó að hann þessi ágæti maður, sem
var einn af fremstu
hann tapaðist úr prestastéttinni.
Það sem að olli þessu van-1 leiðtogum þjóðar vorrar
trausti hans sjálfs og annara hálfra aldar skeið.
var það, að hann gat aldrei að-! --------------
hylst þá guðfræði, sem honum MÁLVERKASÝNING
hafði verið kend. Hann var van-
trúarmaöur frá sjónarmiði hins
lútherska rétttrúnaðar. En
vantrú hans var sama vantrúin
og sú, er síðar festi rætur meðai
prestastéttar ísiands og nú hefir
náð svo mikilli útbreiðslu þar.
Hann var á undan sínum tíma.
Ýmsir, sem voru lengi vel á
móti honum, vegna þessarar
vantrúar, urðu síðar með hon-
um, í öllum aðaiatriðum að
minsta kosti. Hann var svo
hreinskilin maður, að enginn
gekk þess dulinn, hverjar skoð-
anir hans voru. Altaf fram á
elliár var hann að leita að nýj-
um sannleik, hvar sem hann
hélt að hann gæti fundið hann.
Sjálfsagt hefir hann verið fljót-
ur að verða fyrir áhrifum í
þeim efnum. Hann vildi aldrei
binda sig, og þess vegna gat
hann ekki orðið það, sem venju-
lega er kallað góður flokks-
maður- En hann var mikill trú-
maður, sem er alt annað en að
vera fylgjandi einhverra vissra
hugsanastefna í trúmálnm, og
andlegu
um
Frh. frá 1 bla.
skilja, að snjómyndirnar séu
þær einu, sem vert sé að nefna.
Það er hressandi líf í mynd
eins og The Country Parsonage.
Veðrahamurinn uppi yfir Kálfs-
tindum er kröftugt málverk;
Icelandic Springtime sýnir Hall-
ormsstaðaskóg við Lagarfljót og
hlýtur að vekja þá hugsun hjá
útlendingunum, að þeir sem
færu til íslands, gætu átt annað
í Ýændum en “ApproaOhing
storm”. — Þó að eg hafi nefnt
þessar myndir, er það ekki gert
af því eg álíti þær betri en allar
hinar, en þær hafa orðið mér
einna minnisstæðastar eftir
eina yfirsýn. >
Málverkasýning Emiles Wal-
ters er eitt dæmi þess, hvernig
Vestur-lslendingar geta enn
hagnýtt sér auð hins gamla ís-
lands. Málararnir snúa sér
auðvitað fyrst og fremst að
landinu og náttúru þess, en þó
efast eg ekkert um, að öll and-
leg kynni þeirra af þjóðinni
ennþá fjarskyldara því, að vera hjálpa þeim til góðs árangurs.
í orði kveðnu játandi einhverra | Qg yestur-íslenzkir listamenn
kenninga og játninga. Trú | stan<ja anra erlendra manna
Matthíasar var játningarlaus bezt ag vígi til að hagnýta sér
trú, sem hann stöðugt reyndi að slilt tækifæri, ef þeir leggja sig
samrýma hverjum nýjum sann-
leik, sem hann fann og veitti
fúslega móttöku. Trúarskoð-
unum hans verður engan vegin
betur lýst en með þvi að tilfæra
hans eigin orð; Hann segir á
einum stað í æfisögu sinni: “Eg
eftir íslenzkri tungu. Eg er
farinn að hlakka til þess undir
eins, að sjá listamenn héma
megin hafsins taka til rækilegr-
ar meðferðar ísl. þjóðsögur,
fornsögur og íslenzkt landnema
líf. Og einhverntíma kemur sá
skoða öll tilverunnar efstu rök áagur^ að meðai ungu kynslóð-
eins og óráðnar rúnir. Vér vit- I arinnar hér rfsa upp sögu- og
um ekki hvað lögun og nauð- 1 ijóSslcðld, sem augða canadiskar
syn náttúrunnar veldur, og fyrir og amerískar bókmentir —
því er hver heimshugmynd til- enn frekar en orðið e± með vöxt
gáta. Eg fylgi þeim, sem trúa á unum af höfuðstól íslenzkrar
guðdómsneistann og mátt hans reynslu< Einmitt sú kynslóð,
sem nú er æskuskeiði, hefir
tækifæri til að framkvæma bók-
mentaleg og listræn afrek, sem
engir aðrir menn á jörðinni geta
framkvæmt í þeirra stað.
Listssýning Emiles ætti að
, geta ýtt við tilfinningum ungra
eg, að sú lífsskoðun nái lengra , manna og hvenna og vakið þau
en nokkurt lögmál, sem vér svo til umhugsunar um skyldu sína.
köllum....... Á forlög trúi eg j
ekki, hversu rík sem rök og;
í anda vorum, vilja og sam
vizku. Eg trúi því, að einhver
vísir frjálsræðis búi í hverri sál
og þar með rót eða upphaf
mannsins sjálfsábyrgðar. Eg
trúi því, að í Guði erum vér,
lifum og hrærumst. Og svo trúi
Jakob Jónsson
S. A. Magnacca
KJÓSIÐ
S. A. Magnacca
fyrir
Bæjarráðsmann í annari
kjördeild
Maður sjálfstæður í
skoðun og framkvæmd,
er ekki trúir á að flokka
pólitík skuli ráða í bæj-
arráðinu.
Krefst heilbirgðrar ráðs-
mensku í bæjarmálum.
KJÓSIÐ:
FÁEIN MINNINGARORÐ
Heita, blíða, hrausta, djúpa sál,
heill sé þér við Guðs þíns dýrð-
ar bál!
Hlýtt við þér, er hani dauðans
gól,
hefir Ijómað Krist í andlits sól.
Matth. Jochumsson
í dag (23. okt.) eru liðin tvö
ár síðan merk íslenzk kona and-
aðist í Wynyard bæ. Hennar
hefir ekki verið minst í íslenzku
blöðunum, svo eg hafi séð,
nema þar sem sagt er frá láti
hennar. Þessi dagur minti mig
sérstaklega á að hér væri ó-
gert það sem átt hefði að gera.
Það er til málsháttur sem segir
“Betra seint en aldrei”, og er
hann sannur iá sína vísu.
Konan sem hér verður minst
er Kristín Sigurveig Jóhannes-
dóttir Axdal, ekkja Sigurðar
Jónssonar Axdal, sem farinn
var yfirum rúmum sex árum
fyr en hún. Það var rituð ítar-
leg æfiminning eftir hann af
séra Friðrik A. Friðrikssyni,
presti þeim sem jarðsöng hann.
Sigurveig Axdal fæddist 9.
júlí árið 1856 að Naustavík í
Þingeyjarsýslu á íslandi. For-
eldrar hennar voru þau hjónin
Jóhannes Þorsteinsson og Sig-
urbjörg Sveinsdóttir. Sigurveig
var næst yngst af 9 systkinuiíi,
sem öll eru dáin nema Guðrún.
kona Sigurjóns Axdal í Wyn-
yard, sem var yngst þeirra.
Sigurveig misti foreldra sína
mjög ung, og var þá tekin til
fósturs af þeim hjónunum Sig-
urði Guðnasyni og Björgu Hal!-
dórsdóttur, á Ljósavatni í Bárð-
ardal. Þar ólst hún upp á góðu
heimili til fullorðins ára, og þar
giftist hún rúmt tvítug Sigurði
Jónssyni Axdal, eins og getið
er um hér að framan.
Eftir giftinguna voru þau enn
nokkur ár á Ljósavatni, en flutt-
ust síðan að Axará í Bárðardal
og bjuggu þar í tvö ár. Þar
eignuðust þau einkabam sitt,
dóttur sem heitir Sigurbjörg, nú
saumastúlka í Wynyard.
Œhá Axará fluttust þau að
Krossi í' Köldukinn og bjuggu
þar í fimm ár. Þaðan fóru þau
til Ameríku árið 1890.
Þegar til þessa lands kom
fóru þau til Norður Dakota, og
lifðu í Garðar bygð, þar til þau
fluttu til Vatnabygða árið 1905.
Þar nam Sigurður land og reisti
bú.
Heimili þeirra hjóna var ætíð
með miklum myndar brag. Þau
voru samhent með dugnað,
reglusemi og þrifnað, hvar sem
litið var, hvort heldur úti eða
inni, var sami hreinleikablær
yfir öllu-
Öllum sem að garði þeirra
bar, var tekið með alúð og
Frh. á 8 bls.
\Je\V&
k*

« et« sV0
. 0?,
et v«818 t -eW 60 .

Caa-0
um
regla tilverunnar kann að sýn- j _ Þú hefir farig yíða _
ast. Forsjónartrúin hefir mé, heim> sagði jðn við yjij sinn.
i ncr ° VT1' — já, eg hefi víöa farið og er
kunnugur víða.
— Blessaður náðu þá í Eng-
landi fyrir mig í útvarpinu.
jafnan þótt bæði fegri og skyn
samlegri, en þó með þeirri at-
hugasemd hins forna spámanns,
sem sagði fyrir munn Jehóva:
“Mínir vegir eru ekki yðar veg-
ir” o. s. frv. Eg trúi, að hver
sú skíma, sem vftrast voru
veika kyni frá dyrðardjupi ei-
lífðarinnar, hún birtist, glæðist
og þróist samfara vexti hins
sanna og góða í oss og lífsfélagi
voru 6g að þaðan viðhaldist og
nærist sú forsjónartrú, sem létt-
ir og helgar lífsins stríð.”
Þessi orð ritaði hann á gam-
als aldri og þau lýsa skoðunum
Annast um aðgerðir á
Radios, set upp aerials,
einnig sel ný og gömul
Riadio.
TH. VIGFÚSSON
Sími 39 359 559 Furby St.
Lesið Heimskringlu
Borgið Heimskringlu
bNeT
Caa'
og

.Ýa'
ð etU
itæé1

ada-
T. G. BRIGHT
& CO.
LIMITED
Stærsti vín-
framleiðandi í
Canada
Niagara Falls,
Ontario
Stonfsett 1874

ri$ht's
1 O
Thla advertlsemeni is not inserted by ttie Government Liquor Control Conumssioa The
Oommission ls nci responslble for statements made as to quality of produot advertised.