Heimskringla - 27.11.1935, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HLIMSKRlNGLA
WINNIPEiG, 27. NÓV. 1935
FRAMKVÆMDAORKAN
OG UPPTÖK HENNAR
rannsókn að
syndajátning.
syndajátning.
Svo afleiðing alls
Hegðun mannsins og hættir | þessa varð sú, að tilgangur
þjóða er að sjálfsögðu náskyld
efni, og eru þau efni, sem frá
aldaöðli hafa sí og æ dregið at-
hygli djúpvitrustu manna; enda
eru þau höfuðatriði alls þess,
sem manninn snertir. Við
sundurliðun þessara atriða hefir
manninum loks tekist að gera
sér grein fyrir ýmsum þjóð-
einkennum, sem til skamms
tíma voru myrkrunum hulin. —
Sálarfræðingar hafa lagt fram
stærstann skerf til slíkra rann-
sókna. Meðal hinna mörgu
sannreynda, er sálarfræðingar
hafa leitt í ljós á þessu sviði,
eru tvær þýðingarmestar. Það
virðist sem tvenning þessi hafi
ráðið, og ráði enn mestu, bæði
um framför og hnignun þjóð-
menningar heimsins, og má því
skoðast sem máttarviður allra
framfara og undirrót flestra
þjóðmeina. Undirstöðuatrið
þessi eru: fyrst, að eðlisfar og
tilhneigingar hvers manns skap-
ast að miklu leyti af lífsreynsl-
unni á bernskuskeiði hans og
getnaðaraldri; annað, ef hinum
snöggu kynslegu hvötum (sex-
ual impulse) mannsins verður
ekki fullnægt eins og eðlishvat-
ir hans krefjast, koma þær ó-
hjákvæmilega fram, og án hans
vitundar, í alt annari mynd. —
Þessar ályktanir grundvallast
ekki einungis á heimsspekileg-
um íhugununl, heldur og einnig
á frumlegum rannsóknum um
eðli og einkenni sérstakra
taugasjúkdóma og lækning
þeirra.
Meðal fremstu brautryðjenda
á þessu sviði eru þeir Breuer,
FVeud og Rivers; nöfn þeirra
verða ávalt nátengd öllu því, er
gerist á rannsóknarsviði þessu.
Kenningum Dr. Freuds var nú
ræða, en ekki komu en í ofsafengnum geðs- geta samið sig
Svo afleiðing sll1 hræringum, er grípa oss við og
við þegar einhver óvænta ber
að höndum. Þó einkenni þessi
virðist oft smávægileg, hafa
þau engu að síður djúptæka
þýðingu. Af þeim lærum vér
Freuds var misskilin og rang-
færður á allan hátt og kenning-
ar hans álitnar hégómi einn. Og
svo bætti það ekki úr skák, að j smám saman að gera grein fyrir
flokkur sá, sem vill útrýma allri
kynslegri einskorðun, tók vin-
samlega á móti kenningum
hans, sem honum! var þó alls
engin þægð í. En þess varð ekki
langt að bíða þar til fleiri vís-
indamenn tóku að starfa í sömu
átt. Kom þá brátt í ljós verð-
mæti undirstöðuatriða tilgátna
hans; og fékk hann nú brátt
aftur athygli og fylgi ágætustu
manna. Þar sem yfirgnæfandi
sönnunargögn, kenningu hans
til stuðnings, bárust nú að úr
öllum áttum, voru bendingar
hans og tillögur smátt og smátt
teknar upp og beitt með bezta
árangri við sérstakar tegundir
taugasjúkdóma. Vér ættum
ekki að hafna með fyrirlitning
hjálpandi hendi, þótt hún kunni
ef til vill, að draga fram úr
fylgsnum hugans ógeðfelda
svipi mannlegs eðlis.
Af sömu róturrt er annað þýð-
ingarmikið einkenni mannsins
runnið, sem gé, þessi syndsem-
is og niðurlægingar tilfinning,
sem ávalt gerir vart við sig;
þegar hugarvinglan leiddi af
mótspyrnu gegn rtðlishvötum
þessum, komst dr. Freud brátt
að þeirri niðurstöðu, að sjúkl-
ingurinn gæti því aðeins feng-
ið hugarrósemi sína aftur, tæk-
ist að sannfæra hann um það.
að hugarástand hans orsakað-
ist af niðurbæling eigin ástríða.
Þegar hann reyndi að grafast
eftir sjúkdómseinkennum þeirr-
ar veiki, sem, að hans áliti, átti
upptök sín að rekja til niður-
bældra kynslegra eðlishvata,
mætti hann ávalt, sem við var
ekki tekið með opnum örmum j að búast, sterkri mótspyrnu af
í byrjun. Hann þótti leggja alt
of mikla áherzlu á áhrif þau, er
kynslegu hvatirnar áttu að hafa
á manninn, væri þeim hnekt á
einn eður annan hátt. Var því
ekki að undra þótt sjúklingar
hans risu upp örðugir gegn
hendi sjúklinganna; þar sem
lækningaraðferð þessi er kom-
in undir hreinskilni og óskiftri
samvinnu þeirra, seinkaði þessi
framkoma sjúklinganna ekki
eijuungis fyrir bráðum bata,
heldur og einnig fyrir rannsókn-
rannsóknaraðferðum hans. —jinni sjálfri, sem í byrjun var
einum og öðrum breyskleika
vina vorra og sjá að margt í
fari þeirra, er í fyrstu virtist
sjálfrátt, er þeim reyndar alger-
að háttum og
erfðakenningum þjóðfélags síns,
séu óbreytt, og óbreytanleg,
náttúrunnar börn. í íljótu
bragöi viröist sem staðhæfingin
gæti verið rétt; en við nánari
athugun fær hún alt annað við-
horf. Að nokkur persóna sé til,
sem er öldungis eins og hún
upphaflega var frá náttúrunnar
hendi, er ósönnuö tilgáta og al-
veg ósannanleg. Hvert einasta
lega ósájálfrétt, og getum því barn þarfnast móður- eða föð-
betur umborið þá og bresti urlegrar umhyggju; aðhlynning
þeirra og um leið viðurkent fýr- er ávalt samkvæm
ir sjálfum oss, að vér séum
máske með líku marki brendir.
Þó sálarrannsóknaraðferðin
sé talin einhlítust allra aðferða
við könnun dýpstu afkima
nfannsandans, er hún þó alls
ekki eina leiðin, sem fara má.
Mikilmennum, frá alda öðli,
hefir einhvemveginn tekist að
afla sér sjálfsþekkingar í þess-
um greinum; það var þessari
þekkingu að þakka, engu síður
en gáfum þeirra, að flest hafði
góðan framganga, sem þeir tók-
ust á hendur; og þar í lá mikil-
leiki þeirra. Sálarrannsóknir j
er avait samkvæm em-
hverjum erfðakenningum og
venjum; frá byrjun fær það
aldrei að vera alveg eins og
það vill; sýni það nokkum
frumleik, er hann tafarlaust
bældur niður, því alt frum-
legt ríður í bága við viðteknar
venjur og hætti. Hver og einn
er því sí og æ undir einhverjum
nfenningaráhrifum. Hversu
djúptæk áhrifin verða er alger-
lega komið undir menningar-
stigi þjóðfélags þess, er vér öl-
umst upp í. Verður því auð-
sætt að ómögulegt er að skil-
i greina h.vað í eðlisfari manns-
vorra daga standa á sama jns er tekið að erfðum og hvað
Samkvæmt skoðunum Dr. | þungamiðjan, sem alt snerist
Freuds, stafaði taugasjúkdóm-| um. Komst hann nú bráðlega
ur þeirra algerlega af því að að þeirri niðurstöðu, að hér
þeim hafði ekki tekist að semja ! væru voldug öfl að verki, er
sig að háttum fjöldans — að beittu allri orku gegn fram-
samræmast menningarumhverfi haldandi játning, og grunaði nú,
sínu. í byrjun rannsókna hans að þetta væru öflin, sem geð-
lögðu lög og erféakenningar veikistegundir þessar upphaf-
mentaþjóðanna, í mörgum lega stöfuðu frá. En þessi mátt-
greinum, miklu strangari höml- ugu öfl eru vitanlega ekkert
ur á holdlegt samræði á öllum annað en þjóðfélagsfyrirkomu-
stigum en á nokkuru öðru und- iagið, bæði hugsjónarlegt oe
anfarandi þjóðmenningartíma- iagakvæðisiegt, sem takmark-
bili. Þó nú hafi að vísu nokk- ar athafnafrelsi kynslegra til-
uð verið dregið úr þeátsum hneiginga einstaklingsins. Ef
hönflum, eða ekki eins þunglega þjóðlífsfyrirkomulagið krefst
tekið á þótt eitthvað beri út af strangs kynslegg hóflætis, berj-
í þeim efnum, þá var slík til- ast tvær andstæður ósjálfrátt í
hhðrun óþekt á uppvaxtarárum huga mannsins; — eðlisástríð-
sjúklinga Dr. Freuds. Frá byrj- ur kal(a að á aðra hönd, en
un og alt til loka nítjándu aldar- knýjandi þvingunartaumhald á
innar var sterk blygðunartil- hina.
finning samfara öllu lostsam-! í afbrigðilegum tilfellum
legu athæfi, og að svala hold- verða hinar meðfæddu ástríður|sem ja.^’ e ur n n 1 voru
legum girndum var skoðað sem og barndómsreynslan óafvitandi j ag e^lr V1 ur ir'
afmán og synd; og þessar til- hæstráðandi vald mannlegs
finningar eru enn ríkjandi hjá hugar. En þessi öfl eru einnig
mörgum; þessi viðloðandi 'blygð- sístarfandi í huga hvers manns,
grunni og fyrrum — aðeins
yfirgripsmeiri og efnisríkari,
sökum vísindalegrar niðurskip-
unar og er því nothæfari og
niðurstöðumar nákvæmari.
Dátbragð vort og eðlisfar
mótast í æsku, einkanlega á
barnaldursskeiðinu. Þegar vér
kynnumst manni, sem er frá-
brugðin í lund og látæði, reyn-
um' vér að gera oss grein fyrir
einkennileika hans, sem tekst
oft miður.
Úrlausnarinnar er leita
umhverfis bamsvögguna og út
frá henni. Dr. Freud hug-
kvæmdist nú að orsakasam-
bandið milli taugasjúkdómg og
einkenna hans ætti máske rót
sína að rekja til atvika í lífi
barnsins, tilfinninga þess og
sálarástands að þetta hefði
lagt grunvöllinn að taugasjúk-
dóm, sem ekki kæmi fyllilega I
ljós fyr en á fullþroskaskeiði
persónunnar. Það er ómögu-
legt að ákveða með nokkurri
visgu hve mikið að eitt eður
annað bemsku atvik kann að
leiða af sér; en það er augljóst,
að hver raun, hvort sem hún er
gleði—eða hrygðarefnis, skilur
eitthvað eftir, er lýsir sér síðar
í framkomu vorri og lundarfari.
Hvert hvatvíst orð, hvert reiði-
svar, hvert hýrubros og alúðar-
mót hvert fagnaðarheiti, hver
vonblekking, hvert óefnt loforð
• alt þetta hefir óafmáanleg
áhrif á hinn afarmóttækilega
huga bamsins. Atvikin sjálf
gleymast, en áhrif þeirra loða
við hugann, og án vitundar
vorrar eða vilja, stjórna bæði
geði vom og gerðum. Bam
sem elst upp á heimili, þar sem
friður og ei-ning ríkir, verður alt
annar maður en það hefði orð-
ið, hefði uppeldisskilyrðin og
umhverfi þess verið gagnstæð
hinum fyrri — á heimili, þar
unartilfinning var, og er, miklu
áhrifameiri — hefir sterkara
taumhald á gerðum vorum og
eftir siðlæti meðal vor langt
fram yfir alla þjóðfélagsskipun,
sem einungis hegnir siðlætis-
hrösun rrteð útlátum. eða fang-
elsi. En á hinn bóginn varð
bygðunartilfinning þessí til
stórrar hindrunar þegar til vís-
indalegra rannsókna kom. í
byrjun rannsóknanna var ná-
lega ómögulegt að fá sjúkling-
ana til að tala afdráttarlaust og
hreinskilnislega um þau efni, er
snertu hinar kynslegu ástríður
þeirra, þótt þeim væri fullijóst,
að spuraingaraar væm allar
sjúkdómsfræðilegs eðlis. Að-
standendum og vinum hinna
og ráða að meira eða minna
leyti athöfnum hans og hegð-
un. Að oss óafvitandi höfum
vér allir til að bera einn eður
annan kynlegan sérkennileik
Vér vitum aldrei fyrirfram
hvaða áhrif að sérstakir at-
burðir munu hafa á oss, þegar
þá ber skyndilega að höndum.
Áhrifin koma venjulega í ljós,
án minstu íhugunar, í andstæð-
um einum, og er því slíkum á-
hrifum oft lýst sem andverkun
hugans til eins eður annars;
einn grætur, annar hlær undir
sömu atvikum. þó atburðurinn
feli hvorki í sér hrygð né fögn-
uð. Hvort sem þessar skap-
einkunnir vorar eru lítilvægar
eða þýðingarmiklar, em þær alt
sjúku þótti spurningamar of! af augsýnilegri vinum vomm
persónulegar og nærgöngular; en sjálfum oss. Innri tilfinning-
og óviðkomandi efninu, þar ar vorar lýsa sér fremur í smáu
sem hér væri um sjúkdóms- atvikunum og daglegri fram-
* Beztu heimildir em sammáJa
um það, að það sem véi*' nefn-
um “persónan” er ekki sá hreini
og óbreytti meðfæddi persónu-
leiki, sem alment er álitið; held-
ur er hún sarrtsafn af ótal á-
stríðum og hindrunum, lagaleg-
um og siðvenjulegum, þjóðfé-
lags þess, sem einstaklingurinn
sjálfur (persónan) er meðlim-
ur í. Við vöggustokkinn hefst
viðureignin milli þessara afla og
heldur látlaust áfram þar til að
grafarbakkanum er komið. Dr.
Burrows heldur því fram, að
þeir sem eru eins og fólk er
flest, þjáist allir af taugasjúk-
lóm, sem stafi af venjum, erfða-
kenningum og fyrirkomulagi,
sem þjóðfélögin neyði upp á
meðlimi sína. Þetta á sjálfsagt
að skiljast svo, að þó eðlilegar
eða náttúrlegar persónur finnist
máske á meðal vor, þá séu flest-
ir rangsnúhir og ónáttúrlegir.
Er því með þessari staðhæfing
gefið til kynna, að þeir sem ekki
er vani.
Þá komum vér að síðara
grundvallaratriðin: áhrif og af-
leiðing niðurbældra kynslegra
eðlishvata mannsins.
Þó margir séu þeirrar skoð-
unar, að flest, ef ekki alt, sem
lýtur að hegðun og háttum
mannsins stafi af meðfæddum
tilhneigingum. Þá eru, ef til vill,
fult eins margir, sem aðhyllast
nú þá skoðun, að hegðun vor
sé sjaldnast beinlínis runnin frá
sönnum eðlishvöturrf, þar sem
þær hljóti að breytast að meira
eða minna leyti af lífsreynsl-
unni. Með öðrum orðum, með-
skapaðar tilhneigingar um-
myndast af lífskjörum vorum og
menningarhttum; ummyndunin
er ósjálfráð og gerist án vorrar
vitundar.
Af meðfæddum eðlishvötum,
stendur sú kynslega einna
fremst. Er erfðakenningar vor-
ar og siðferðisreglur reisa sterk-
ar skorður við fullnæging þess-
ara hvata, breytist hún að ein-
hverju leyti. í sumunl tilfellum
hafa hömlur þessar orsakað
geðveiki, þunglyndi, drykkju-
skap, vitfirring og bráðþroska-
æði. Alt þetta, að hyggju dr.
Rivers, getur stafað af barátt-
unni milli siðvenja og eðlishvata
mannsins, siðvenja, sem tak
marka eða hindra fullnæging
slíkra hvata. Samt er hver
meðlimur hinna svonefndu æðri
þjóðfélaga skyldur að hlýða hin-
um sömu ströngu siðferðislög-
málum og venjum og þeir, sem
þjást af þessum sjúkdómsein-
kennum. Hveraig víkur því þá
við, að einn eða annar þessara
kvilla þjá ekki meirihlutann?
Samkvæmt skoðunum Dr. Riv-
ers breytist orkan, sem skapast
af hugarhræringu sterkra með-
fæddra ástríða, sem ekki verður
fullnægt, í flestum tilfellum, í
framsóknarstefnu æðri hug-
sjóna. Þegar vér gefum ástríð-
um vorum lausann taum, getur
orka þessi ekki safnast fyrir og
knúð oss til dáða, þar sem
henni er þurausið þegar löngun-
inni er fullnægt eins og eðlis-
hvötin krefst.
Sú skoðun, að allar framfar-
ir, verklegar og andlegar, stafi
frá öflum, sem myndist alger-
lega utan vébanda meðvitundar
vorrar, er stöðugt að ryðja sér
til rúms; óhrekjandi sannanir,
sem í ljós hafa komið við m'arg-
nslegar rannsóknir, hafa áorkað
því. Þar sem menningin sam-
anstendur af ótal sjálfsafneit-
unum, og að hún eflist án af-
láts svo framarlega sem sið-
lætissteínunni er haldið í sama
horfi, því áhrifin skapast æ að
nýju við fæðing, vöxt og fram-
göngu hvers einstaklings, sem
verður að þræða sama siðferðis-
veginn — standa sí og æ á móti
freistingum meðfæddra hvata.
Og fremst allra slfkra giðmenn-
ingar afla eða atkvæðamest er
orka sú, er hnekking kynslegu
ástríðanna framleiðir; — ork-
unni, senl ástríða þessi leiðir af
sér, er ekki sólundað á þann
hátt, sem eðlishvötin krafðist,
heldur er henni varið til þjóðfé-
lagseflingar og framfara.
Þetta er sameiginlegt álit
þeirra Rivers og Freuds.
Venjulegast hafa framstigular
þjóðir hafið framfaragöngu sína
með stækkun og efling ríkis
síns. Þessu hefir verið komið
til leiðar með hertekning, kúg-
un og ofbeldi, eða fúsri undir-
gefni lítilmótlegri þjóða, eða
með landnámum í fjarliggjandi
stöðum. í kjölfar þessa fer svo
aukin jarðræksla, stofnun alls-
kyns iðnaðar og námagröftur.
Og því næst er færst í aukana
á verzlunarsviðinu, þar sem
takmarkið er heimsverzlun í
stórum stli. Allar slikar fram-
kvæiridir útheimta grandgæfi-
lega íhugun, aðgætni, starfsþol
og viljaþrek; enda hefir hver
framförul þjóð þegið þessa eig-
inleika í ríkum mæli. Menn-
ingarsagan sýnir glögglega að
framleiðslumagn jóðanna er
komið undir landvinningum
þeirra; það fyrra leiðir af hinu
síðara. Það er ekki tilviljun ein,
að hver framtakssemin hefir
rekið aðra eftir fræga sigur-
vinninga.
Sérhvert þjóðfélag hefir til að
bera möguleika til fram-
kvæmda. Að virða fyrir sér og
íhuga nákvæmlega alt. sem að
framförum lýtur, og gera sér
skýra grein fyrir hvemig ráða
megi bætur á því, sem áfátt er,
er meðfædd tilhneiging, en ork-
an, sem knýr manninn til að
koma ályktunum sínum og á-
formum í framkvæmd, myndast
þegar sterkum meðfæddum á-
stríðum verður ekki fullnægt.
Með öðrum orðum, hugaræs-
ingar þær, sem baráttan milli á-
stríða og siðferðisvenja leiða af
sér, framleiða orku, sem hvet-
ur manninn til dáða og beinir
huga hans dýpra og hærra en
nokkur önnur orsakaskilyrði
geta komið til leiðar. Sálarfræð-
ingar skýra þetta á þessa leið:
Ef menn og konur hafa ótak-
markað eða fullkomið kynslegt
frjálsræði, fá eðlishvatir þeirra
umsvifalausa fullnæging; en ef
kyneðlis tækifærin eru tak-
mörkuð, verður tilhneigingin að
sjálfsögðu oft að lúta í lægra
haldi. En þessi niðurbælda löng-
un breytist í annað — fær aðra
framrás. í sumum tilfellum,
sérstaklega þegar skírlífisregl-
urnar eru strangar, geta áhrif-
in snúist upp í sjúkleika; en*í
ögrum tilfellum geta þau leitt
til afturfarar; en alloftast koma
þau í ljós sem nýr andansþrótt-
ur, sem verður þeim mun öfl-
ugri sem skírlifTsákvæðin eru
strangarí. Þegar siðalögmál
þjóðarinnar krefst strangasta
hófs og skírlífis, kemst þjóð-
menning hennar og fram-
kvæmdir á hæsta framfarastig.
En þegar holdslegu tilhneiging-
unum er gefin lausari taumur,
verða framfarirnar minni og i
menningarstigið lægra.
Engra framfara er að vænta
hjá fjölkvænis þjóðum. Þær
halda við en auka aldrei erfða- j
kenningar sínar. Þær skorta
framtaksþrótt og frumleik til að
skapa sér nýjar hugmyndir; þær
láta sér nægja að viðhalda forn-
um venjum og feta nákvæmlega
í fótspor forfeðranna. Þó und-
antekningar eigi sér stað í þess-
um greinum, eiga þær rót sína
að rekja til orsaka, sem liggja
langt fyrir utan þjóðfélagsskip-
un fjölkvænis þjóða.
Hvað efling framfaraorkunn-
ar snertir, þá eru siðferðishættir
kvenþjóðarinnar miklu þýðinga-
meiri en karlkynsins. Ef fjöl-
kvænismenri eiga börn með
konum einkvænisþjóða, ber nýja
kynslóðin langt af þeim eldri
að dáðríki og framsókn. Þegar
Márar bratust til valda á Spáni,
fyltu þeir kvennabúr sín af
dætrum kristinna manna og
Gyðinga. Synir þessara kven-
manna stofnuðu skynsemis trú-
armenning, er vakti mikla eftir-
tekt um stund. En innan h'tils
tíma var kvennaforði þessi
gengin til þurðar, og um leið
var loku skotið fyrir framhald-
andi framfaraþróun Mira á
Spáni.
Þar sem fjölkvæni ríkir, fær
kynseðli konunnar minst svig-
rúm; þar hefir hún engin úr-
slitaáhrif á það, sem dýpst er í
eðli hennar, meydómurínn er
inngönguskilyrði hennar í
kvennbúrið. Þótt ástarband
hennar sé takmarkalaust tengt
einum manni, er maður hennar,
pótt einskorðaður sé, ekki þann-
ig takmarkaður. Einungis með-
al einkvænisþjóðanna er mann-
inum og konunni sett sömu
hjúskapar takmörk.
Engin dæníi eru til þess í
mannkynssögunni, að nokkurt
mannfélag hafi rutt sér varan-
lega framfarabraut nema það
hafi verið ströngum einkvænis-
lögum háð. Og ennfremur, hún
getur hvergi þess þjóðfélgs, sem
gætti strangra einkvænis og
siðferðislaga, sem ekki hefir
sýnt ötulleik, framkvæmdasemi
og fyrirhyggju. Á umliðnum
öldum, víðsvegar um heiminn,
hafa margskonar mannfélög
hafist til vegs og valda, blóm'g-
|ast um setund, og hnignað svo
aftur. í hverju einasta tilfelli
var framsóknin hafin á meðan
siðvendis og einkvænis skipu-
lagsins var vendilega gætt; en
þegar frjálsari stefna í þessum
greinum var tekin upp, og ný
kynslóð alin upp í þeirri reglu,
urðu afleiðingarnar ávalt þær
sömu — hnignun og eyðilegg-
ing.
í þeirri þjóðfélagsskipun, þar
sem einkvænislögum er strang-
lega hlýtt, verður hreinlífi, bæði
karia og kverina, þó einkum
kvenna, eftirsóknarvert sjálfs
þess vegna, þar sem það er
prófsteinn siðferðis vors og
dygða. En hversu æskilegt sem
það kann að vera, þá hefir laga-
boði þess. í þess ströngustu
mynd, aldrei verið framfylgt til
lengdar. í sannleika sagt, hvert
það þjóðfélag, sem aðhylst hefir
strangar einkvænisreglur, hefir
stöðugt verið að endurskoða og
draga úr strangleik þeirra á
I einn eða annan veg; þó má
segja áð flestar endurbæturnar
hafi ávalt stefnt að því, að losa
konur og böm undan algerum
yfirráðum mannsins.
Það var á öndverðri elleftu
öld sem kvenþjóðin naut laga-
legs jafnræðis við karlmenn hjá
Engilsöxum. Ýmsir höfundar
hafa lagt mikla áherzlu á atriði
þetta, og segja, að enginn geti
skilið þjóðfélagssögu Englenda
til fulls nema þetta sé vandlega
hugfest. Á sextándu öld áttu
giftar konur á Englandi við
miklu þrengri kost að búa, hvað
lagaleg réttindi snerti, en kon-
ur Engilsaxa; og jafnvel nú, á
tuttugustu öldinni, vandar mik-
ið á að konumar hafi náð full-
um jafnrétti við menn sína.
Undir áhrifum kirkjuréttarins
og bókstafslegrar þýðingar
kenninga postulanna Páls og
Péturs (Bréf Páls til Efesus-
manna V. 21—24; og til Kól-
ussumanna 111. 18. Fyrra bréf
Péturs III. 1—2), tapaði konan
jafnrétti við mann sinnn, sem
henni var gefin á ríkisstjómar-
árum Knúts Sveinssonar ríka á
Englandi (1016—1035). Á þessu
sögutímabili Englendinga (1500
—1600) var konan lagalega til-
verulaus. Kirkjurétturinn á-
kvað að maðurinn og konan
væri eitt — ekki tvær persónur
heldur ein. Og þannig atvikað-
ist það, að í lok sextándu aldar
var enska kirkjan búin að hefja
manninn upp í sitt forna há-
sæti, þar sem konunni var ætl-
að sæti við fótskör hans. Hófst
nú kvenfrelsisbaráttan að
nýju. Þar sem kirkjan dró nú
taum mannsins, jók það eigi all-
lítið á biturleik viðureignarinn-
ar á báða bóga. En þrátt fyrir
aðstoð kirkjunnar, urðu þeir,
sem staðið höfðu á móti kven-