Heimskringla - 22.04.1936, Blaðsíða 7

WINNIFEG, 22. APRÍL, 1936
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA.
EF LESTRARKUNNÁTTA
ÞJÓÐARINNAR FER ÞVERR-
ANDI HVERS MÁ ÞÁ VÆNTA?
Samtal viS
Sigurð Skúlason, magister
Vísi er kunnugt um, að fyrir
Alþingi liggur erindi frá Sig-
urði Skiúlasyni, magister, þar
sem liann fer fram á, að sér
verði veittur nokkur utanfarar-
styrkur til þess að liann geti
fullkomnað sig í framsagnarlist
og upplestrarkenslu.
I>ar sem hér er að ræða um
nýstárlegit menningarmál, sneri
eg mér til S. Sk. og s>purði
hann, hvað hann ætlaðist fyrir
með þessu.
Hann sagði:
—Óbrúað djúp
í mörg ár hefi eg veitt því at-
hygli, að mUli íslenzkrar alþýðu
og bókmenta þjóðarinnar er að
vissu leyti að myndast óbrúað
djúp. — Hér á eg auðvitað við
nútímabókmentir vorar, því að
um fornbókmentir kærir unga
fólkið sig sýnilega ekki. Um
það, hvað fólkið eigi helst að
lesa, gagna ekkert prédikanir
lærðra manna. En haldi þjóðin
áfram að fjarlægjast nútíma-
bókmentir sínar, og fari lestr-
arhneigð unga fóliksins þverr-
andi, sé eg ekki betur en að
merkur þáttur íslenzkrar menn-
ingar sé að h'ða undir lok.
Fólki er ofvaxið að njóta
þeirra unaðssemda, sem
fólgnar eru í listrænum stíl.
Hvað álítið þér, að sérstak-
lega valdi hinni þverrandi bók-
lestrarhneigð þjóðarinnar?
IJm þetta hefi eg mikið hugs-
að. Fyrst reyndi eg að skella
skuldinni á vaxandi fjölbreytni
skemtanálífsins — útvarp, kvik-
myndir, aukinn iblaðalestur o.
fl., er rændi fólkið það miklum
tíma af tómstundum þess, að
enginn tími væri afgangs til
lesturs góðra bóka. En því
miður er þetta ekki rétta skýr-
ingin, því að yfirleitt hafa menn
í þessum efnum tíma til þess.
sem þá langar til! Astæðan er,
að mínum dómi sú, að allur
þorri yngstu kynslóðarinnar er
það treglæs, að honum er af
eigin ramleik ofvaxið að njóta
þeirra unaðssemda, sem fólgn-
ar eru í listrænum stíl, en til
þess þarf að vísu mikla lestrar-
tækni.
Góðar bókmentir gera
strangar kröfur.
Eigið þér þá við að æska vor
sé naumast læs?
í>að fer eftir því, hve miklar
ikröfur eru gerðar. En góðar
bókmentir gera strangar kröfur
til lesenda sinna.
Og hverjar eru þessar kröfur?
Strangasta krafan sr sú, að
bókmentir séu þannig fluttar.
að menn sjái atburðina gerast,
sem verið er að lýsa. Þeir eiga
að standa ljóslifandi fyrir hug-
skotssjónum lesandans og á-
heyrenda hans.
Það er ekki nóg að lesa
“skammlaust”. Lesarinn verður
að segja fram efnið með mynd-
auðgi tónfallsins. Sem kennari
hefi ^g haft aðstöðu til að
hlusta á lestur nálega 1800
manna, og sorglega lítill hluti
þessa fólks kunni að lesa þann-
ig, að unun væri á að hlýða.
Þér sögðuð að lestrarhneigð
þjóðarinnar færi þverrandi, en
hvaða bækur les þá sá hluti
unga fólksins, sem á annað
borð les Ibækur?
Eg hygg, að mest sé lesið
af “reyfurunum” svokölluðu. f
þeim er að vísu fæstum neinn
skáldskapur, en þar er hrúgað
saman spennandi atburðum,
sem veita æfintýraþyrstum
æskumönnum allmikla uppbót
fyrir fábreytni hversdagslífsins.
Þessir reyfarar eru að mínum
dómi mikil skaðsemd andlegu
lífi í landinu. Og það, sem háir
lestrarkunnáttu þjóðarinnar
mest, er að æskulýðurinn er
ekki látinn lesa upphátt nema
að sáralitlu leyti, heldur þylur
hann alt í barm sér, og verður
svo fyrir bragðið lágtalaður og
óupplitsdjarfur er hann með-
höndlar bækur. Kennararnir
þekkja þetta úr skólunum. En
öll móðurmálskensla verður að
mínu áliti að byggjast á full-
kominni lestrartækni nemend-
anna.
Hið krufna lík —!
Hvað segið þér um íslenzku-
kensluna í skólum vorum?
I þeim framhaldsskólum þar,
sem eg þekki til, virðist mér, að
íslenzkan sé víðast hvar þann-
ig kend, að líkast sé því, að
verið sé að kryfja lík. Setning-
arnar eru limaðar sundur eins
og dautt hræ, og alt lendir í fall
beygingum, tíðbeygingum og
stigbreytingum — sem auðvitað
eru góðra gjalda verðar út af
fyrir sig. En mér virðist, að móð-
urmál vort sé þar meðhöndlað
eins og gersamlega ólífrænt
hraunklungur og alt lendi
í eilífum orðaflokkalærdómi. —
Bókmentasaga er varla nefnd á
nafn, og enginn tími verður til
að fara út í málfegurð og stíl-
fegurð, en hinir bljúgu hugir
hinna hálfþroskuðu og treglæsu
unglinga eru fyltir af þvermóð-
skufullum kenningum um þá
einu sönnu málspeki, sem fólg-
in á að vera í z-um og tvöföld-
um samhljóðendum, er gamlir
og lúnir menn hafa fundið upp
sér til dægrastyttingar og hug-
arhægðar.
— Hvað hafið þér hugsað yð -
ur að gera, ef þér kornist utan?
Eg vil nema — og síðan kenna
— tal og framsagnarlist.
Þá mun eg tkynna mér eftir
föngum nýjustu aðferðir í tal-
og framsagnarkenslu með það
fyrir augum, að kenna síðan
hér heima þeim, sem áhuga
kunna að hafa fyrir því, að læra
að segja fram bókmentir. Eg
veit, að t. d. meðal íslenzkra
Íbarnakennara ríkir mikill áhugi
fyrir bættri lestrarkenslu, og
vænti eg mér góðrar sajnvinnu
við barnakennara vora í þessum
efnum. Ef eg næ því marki,
sem eg hefi sett mér, vona eg,
að áhrif af starfi mlínu geti, með
aðstoð góðra manna, borist víða
um land. Einnig hefi eg hugsað
mér að veita ræðumönnum leið-
beiningar við flutning erinda, ef
þess kynni að verða óskað.
Þór ætlið auðvitað ekki að
kenna fólki að lesa eins og
börnum er kent?
HREIN HVÍT
Vindlinga BLÖÐ
TiOFALT
SJÁLFGER ’
Stórt Bókarhefti
innar mun renna hér upp blóma
öld íslenzkra bókmenta, þó að
síðar verði.
En draumar yðar geta því að-
eins ræzt, að þér fáið styrkinn
— eða er ekki svo?
Jú, því að námið er afar
kostnaðarsamt. — En eg vona
að beiðni minni verði ekki synj-
að. Eg hefi átt tal um þetta,
við ýmsa menn í fjárveitinga-
nefnd, m. a. þá Bjarna Bjarna-
son, skólastjóra og séra Sig.
Einarsson kennara. Báðir eru
menn þessir kunnir skólamenn
og hafa þeir glöggan skilning
á beiðni minni, og hafa tekið
henni með sérstakri velvild.
—Vísir.
ÆFIMINNING
Húsmóðirin: Hefi eg kannske
ekki alt af breytt við yður eins
og þér værið dóttir mín?
Stúlkan: Jú — og nú get eg
ekki afborið það lengur.
Eg ætla lað kenna þeim,
sem kunna að lesa
Nei, alls ekki. Eg mun ein-
göngu kenna því fólki, sem
telja verður vel læst á íslenzkan
mælikvarða.
Takmarkið er það, að hver
maður geti, hvenær sem vera
skal, tekið sér bók í hönd og
lesið upphátt þannig, að gagn
og gaman sé á að hlýða, og
lestrarefni sitt flytji hann eins
og lífrænt talað orð — því að
íslenzkar bókmentir og íslenzkír
rithöfundar eiga sannarlega
heimting á slíku. Ef draumur
minn rætist og hægt er að lyfta
lestrartækni þjóðarinnar á
hærra stig, ætti að verða hér
nokkur breyting til batnaðar.
Eg sé í anda —
Eg sé í anda kvöldvökur að
fornum sig, í nýtísku húsum,
þar sem fjölskyldur saifnast
saman og hlýða á bóklestur í
stað þess að dreifast út um borg
og bý í fánýta skemtanaleit. Eg
hugsa mér fjölmenna sveit
þjálfaðra upplesara, sem boðnir
eru og ibúnir að rétta ihinu unga
útvarpi voru hjálparhönd í hinu
merka menningarstarfi þess, og
eg er þess fullviss, að með
bættri lestrarkunnáttu þjóðar-
Þann 24. marz síðastliðinn
andaðist að heimili sínu á Lund-
ar, Man., Guðbrandur Jörunds-
son rúmlega 82 ára gamall.
Guðbrandur var fæddur á
Hólmlátri á Skógaströnd í Snæ-
fellsnessýslu á íslandi þ. 21.
janúar 1854. Foreldrar hans,
sem þar bjuggu, voru Jörundur
Guðbrandsson og Herdís Guð-
brandsdóttir. Voru þau syst-
kynabörn og af merkum ættum
komin. Hefir föðurætt Guð-
Ibrands verið rakin í beinan
karllegg aftur til séra Halls
Árnasonar, sem var prestur á
Breiðabólstað í Vesturhópi á
síðari hluta fimtándu aldar. Er
Guðbrands nafnið komið inn í
ættina frá Guðbrandi Þorláks-
syni Hólabiskup, og hafa marg-
ir í ættinni borið það nafn,
þar á meðal Guðbrandur
Magnússon, afi Guðbrands Jör-
undssonar, Guðbrandur Hannes
son, bóndi á Geitastokk og Guð-
ibrandur Arngrímsson lærða
Jónssonar.
Guðbrandur ólst upp hjá for-
eldrum sínum þar til hann var
19 ára. Fór hann þá í vinnu-
mensku og stundaði sjóróðra á
vetrum, bæði sunnanlands og
undir Jökli, En skömmu síðar
fór hann til Reykjavíkur til tré-
smíðanáms. Lauk hann því þó
ekki þá, sökum þess að smiður
sá, sem hann var ráðinn hjá,
gat ekki haldið hann nógu
lengi, vegna atvinnuskorts. —
Vann hann svo við trésmíðar
öðru hvoru nokkur næstu árin
og fékk sveinsbréf nokkrum ár-
um síðar.
Þótt foreldrar hans væru all-
vel efnum búin, fékk hann enga
aðra tilsögn en þá að hann var
látinn læra að lesa og læra
spurningakverið undir ferm-
ingu; enda var þá lítið hirt um
fræðslu unglinga, nema þeirra,
er áttu að ganga mentaveginn,
eins og það var kallað. Sagðist
Guðbrandur hafa verið látinn
læra kverið í fjósi; en skrift
varð hann að læra af sjálfum
sér, eftir forskrift, sem hann
útvegaði sér, og einfaldasta
reikning.
Árið 1878 giftist hann fyrri
konu sinni, Kristínu Halldórs-
dóttur Bjamasonar frá Litlu
Gröf. Hún dó eftir að þau
höfðu verið saman í hjónabandi
nokkuð á níunda ár. Þau eign-
uðust eitt barn, er dó ungt. Öll
þessi ár stundaði hann smíðar
á ýmsum stöðum, var oft við
kirkjusmíði með tengdaföður
sínum, en hafði þó oftast nokk-
urn búskap með höndum jafn-
framt smíðavinnunni. Árið 1888
gekk hann að eiga síðari konu |
sína Jóhönnu Ásgeirsdóttur frá
Kýrunnarstöðum í Hvamms-
sveit. Fór hann þá að gefa sig
meira við búskapnum, en stund-
aði þó snn'ðarnar nokkuð jöfn-
um höndum við búskapinn,
einkum heima hjá sér; smíðaöi
hann rokka, vefstóla og margt
fleira; enda var hann ágætlega
hagur maður og hugvitssamur.
Þau hjón bjuggu lengst af á
Saurum í Laxárdal meðan þau
voru á íslandi. Var hagur
þeirra allgóður þar, þrátt fyrir
mikla ómegð. Á þessum árum
gegndi Guðbrandur ýmsum
trúnaðarstörfum í sveit sinni og
átti sæti í sýslunefnd.
Árið 1903 afréðu þau hjónin
að flytja með fjölskyldu sína til
Canada. Var þá sumt af skyld-
fólki þeirra komið vestur. —
Hagur bænda á íslandi var að
mörgu jleyti erfiöur um þær
mundir, en héðan að vestan
bárust glæsilegar fréttir um
fjölbreytta atvinnuvegi og vel-
megun. Seldu þau búslóð sína
alla á uppboði. Gerði andvirði
hennar ekki betur en að
Það sem einkum mun hafa
hugðu hag barna sinna betur
borgið vestan hafs en á íslandi.
Þegar þau komu hingað, sett-
ust þau að í Grunnavatnsbygð-
inni, sem svo var nefnd þá, við
Stony Hill pósthús. Nam Guð-
brandur þar land, og þar
bjuggu þau nærfelt 20 ár. Var
heimili þeirra eitt hið myndar-
legasta og efnaleg afkoma góð
eftir ástæðum, þegar fyrstu erf-
iðleikaárin voru liðin. Um 1920
íbrandur sér þá til íslands og
dvaldi þar hér um bil árlangt. J huga
Þegar hann kom vestur aftur,
Dr. M. B. Halldorson 401 Boyd Bldg. Skrifstofusími: 23 674 Stundar sérstaklega lungnasjúk- dóma. Er að finni á skrifstofu kl. 10—12 f. h. og 2—6 e. h. Heimili: 46 Alloway Ave. Talsimi: 33 158 G. S. THORVALDSON B.A., LL.B. Lögfrceöingur 702 Confederation' Life Bldg. Talsími 97 024

Dr. J. Stefansson 216 MEDICAL ARTS BLDG. Horni Kennedy og Graham Stundar eingöngu augna-eyrna- nef- og kverka-sjúkdóma Er að hdtta frá kl. 2.30—5.30 e. h. Talsimi: 26 688 Heimili: 638 McMillan Ave. 42 691 W. J. LINDAL, K.C. BJÖRN STEFÁNSSON ISLENZKIR LOGFRÆÐINGAR á ,öðru gólfi 325 Main Street Talsimi: 97 621 Hafa einnig skrifstofur að Lundar og Glmli og eru þar að hitta, fjrrsta miðvikudag i hverjum mánuði.

Jacob F. Bjarnason —TRAN SFER— Baggage and Furniture Moving 591 SHERBURN ST. Phone 35 909 Annast allskonar flutninga fram og aítur um bæinn. M. HJALTASON, M.D. ALMBNNAR LÆKNINGAR Sérgrein: Taugasjúkdómar Lætur úti meðöl i viðiögum VitStalstímar kl. 2—4 e. h. 7—8 atS kveldinu Sími 80 857 665 Victor St.
Dr. K. J. AUSTMANN Wynyard —Sask. A. S. BARDAL selur líkkistur og annast um útfar- ir. Allur útbúnaður sá besti. Ehiníremur selur hann aliskanar mlnnisvarða og legsteina. 843 SHERBROOKE ST. Phone: 86 607 WINNIPEG
MARGARET DALMAN . TEACHER OF PIANO 854 BANNING ST. Phone: 26 420 Dr. S. J. Johannesson 218 Sherburn Street Taisimi 30 877 Viðtalstími kl. 3—5 e. h.
Dr. O. BJORNSSON 764 Victor St. OFFICE & RESIDENCE Phone 27 586 Rovatzos Floral Shop 206 Notre Dame Ave. Phone 94 954 Fresh Cut Flowers Daily Plants in Season We specialize in Wedding & Concert Bouquets & Funeral Designs Icelandic spoken
Gunnar Erlendsson Pianokennari Kenslustofa: 594 Alverstone St. Sími 38 181 THE WATCH SHOP Thorlakson Baldwin Dlamonds and Wedding Rings Agents for Bulova Watches Marriage Licenses Issued 699 Sargent Ave.
'
! hér
með stjómmálum, bæði
og heima á íslandi, las
settust þau að í þorpinu Lundar íslenzk blöð og hélt uppi bréfa-
og bjuggu þar upp frá því til skriftum við gamla kunningja
æfiloka. Jóhanna andaðist hér heima. Nokkrar smágreinar
um bil ári fyr en maöur hennar, 1'ita.ði hann í íslenzku blöðin hét
og höfðu þau þá verið í hjóna- um ýms efni, sem hann liafði á-
bandi í nærfelt 47 ár. huSa fyrir. Lýsti sér í þeim
öllum einlæg viðleitni til að
skilja málefnin og segja blátt á-
fram sína skoðun á þeim; en
ekki var honum að sama skapi
synt um að klæða hugsanir sín-
ar í áferðarfagran búning, sem
meðfram stafaði af því að hann
Þau hjón eignuðust mörg
börn og dóu sum þeirra ung.
Þau sem til fullorðins ára kom-
ust eru þessi: Ásgeir, ókvænt-
ur, býr á föðurleifð sinni; Her-
dís, kona Guðjóns Thorkelsson-
ar, búa skamt frá Lundar;
Kristinn, kvæntur Láru dóttur f. , á ætmm að tast
Jons Jonassonar, sem lengi bjo. . , , .
tveimur arum ntaði hann ágnp
Dr. A. V. JOHNSON
ÍSLENZKUR TANNLÆKNIR
212 Curry Bldg., Wlnnipeg
Gegnt pósthúslnu
Simi: 9« 210 Heimilit: 33 321
í Grunnavatnsbygð, búa í grend
við Oak Point; Þuríður, ógift,
til heimilis í Los Angeles í Cali-
forníu: Kristín, gift manni, seni
heitir Harry Mitchell, í Los Ang-
eles; Aðalheiður, gift Ronald
McNutt, í Los Angeles; Óskar
Hólm, giftur Graoe Sigurðsson
J. J. Swanson & Co. Ltd.
REALTORS
Rental, Inturance and Financial
Agenti
Slml: 94 221
#00 PARIS BLDG.—Wlnnipeg
af æfisögu sinni, og er hún að
mörgu leyti fróðleg og eftir-
tektarverð og væri vel þess verð
að birtast á prenti. Hann fygld-
ist og vel með trúmálahreyfing-
J um sáðari ára og var fylgjandi
! hinni frjálslyndu stefnu í kirkju-
málum hér.
frá Riverton, búa í grend við
Otto pósthús; Guðjón Franklin,1 Guðbrandur var maður hag-
ókvæntur og hefir altaf verið; sýnn og fyrirhyggjusamur, á-
með foreldrum sínum. Af syst- , reiðanlegur og skyldurækinn,
kynum Guðbrands komust að- nokkuð ör í skapi og mat mik-
eins tvö önnur en hann til full- j hs hreinskilni og drengskap hjá
orðins ára: Kristíana, kona hins öðrum. Hann var góður heim-
RAGNAR H. RAGNAR
Píanisti oo kennari
Kenslustofa: 683 Beverley St.
Phone 26 555
merka öldungs Daníels Sigurðs-
sonar á Lundar, dáin fyrir
hálfu þriðja ára, og Kristján.
fyrrum bóndi á Þverá, nú hjá
syni sínum, séra Þorsteini í
Sauðlauksdal.
Guðbrandur var maður vel
gefinn, greindur vel og athugull
og mesti hagleiksmaður. Hann
var hreinskilinn og einarður í
lund og sagði meiningu sína
hiklaust, hver sem hlut átti að
máli. — Hann fylgdist af á-
ilisfaðir og lét sér mjög ant um
velferð allra sinna. Lengst af
æfinni var hann heilsuhraustur
maður, en sjón og heyrn farin
að bila undir það síðasta. Hann
andaðist eftir þriggja daga legu
í lungnabólgu og var jarðsung-
inn á Lundar fyrsta apríl af
séra Guðm. Árnasyni að við-
stöddum fjölda fólks.
Með honum er fallinn frá
mætur og vel metinn maður.
G. Á.
Ornci Peoni
87 293
Rks. Phone
72 409
Dr. L. A. Sigurdson
109 UKDICAL ARTS BUILDING
Orric* Hovrs:
12 - 1
4 F.K. - # P.lf.
un BT APPOINTMENT
Dr. E. JOHNSON
116 Medical Arts Bldg.
Talsími 23 739
Viðtalstíml 2—4 p.m.
Heimili: 776 Victor Street
Winnipeg
Talsimi 22 168.