Heimskringla - 30.09.1936, Qupperneq 1

L. ÁR'GANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 30. SEPT. 1936
NÚMER 53.
HELZTU FRÉTTIR
Uppgjöf sveitaskulda
í Saskatchewan-fylki
!Síðast liðin* *n mánudag til-
kynti forsætísráðherra Saskat-
chewanfylkis, W. J. Patterson,
að sveitum, sem harðast voru
leiknar af þurkum og uppskeru-
bresti, hefði verið veitt uppgjöf
á skuldum er alls nema $75,-
000,000.
Skuldirnar eru skattar, fram-
færslulán og vextir á lánum. —
Allar s.kuldir af þessu tæi,
verða gefnar upp eða strykaðar
út, ef eldni eru en frá 1. janúar
1935.
ÍÞetta áhrærir 158 sveitir.
Samningarnir sem fylkis-
stjórnin hefir gert um þetta við
lánfélögin, fela auðvitað meira
í sér en þetta. Vextiir á lán-
um frá 1. jan. 1935, verða lagðir
við skuldina. Og alla skuldina,
sem þá er ógoldin, verður að
greiða á 10 árum, með einum
þriðja af uppskerunni á hverju
ári, nema því aðeins að hún
verði afar lítil eða minni en 8
til 10 mælar af ekrunni að jafn-
aði. Verður'þeirri ársskuld þá
bætt við alla ógoldnu skuldina.
Fylkisstjórnin mun ábyrgðar-
full fyrir að samningar þessir
verði haldnir.
Þó gert sé enn sem komið er
ráð fyrir að þessi mikla eftirgjöf
á lánum nái aðeins til sveitafé-
laga, er búist við að bæir verði
hennar einnig aðnjótandi að
einhverju leyti.
Renta á lánum hefir verið færð
uiður í 6% og er um það talað
sem búbót. Hún hlýtur að hafa
verið há áður.
Enginn efi er á því, að þetta
spor. sem þarna hefir verið stig-
ið, veröur tii þess að greiða veg
sveitanna. Og úr því farið er
þannig að strika út skuldir, er
líklegt — jafnvel þó þama
standi sérstaklega á — að aðrar
sveitir smitist af þessu og fari
fram á, að þetta ráð sé víðar
reynt.
Meiri skattar
í ræðu sem Hon. C. A. Dunn-
ing, fjármálaráðherra Canada,
hélt í Charlottetown s .1. föstu-
dag, sagði hann óumflýanlegt,
ef landið ætti að komast hjá
tekjuhalla og safna ekki skuld-
um, að leggja á nýja skatta. Við
höfum sparað alt sem unt es.
Eina úrræðið er nýr skattur,
sagði ráðherrann.
Frakkland víkur
frá gullinnlausn
Síðast liðna vi'ku réðist for-
sætisráðherra Frakklands, Leon
Blum í það, sem þjóðinni hefir
lengi vaxið í augum, en það er,
að lækka verð fránkans og víkja,
sem England og flest önnur
lönd, að nokkru frá gullinn-
lausn.
Gullgildi frankans var sam-
kvæm,t lögum frá 1928 taliö
65.05 milligrömm (níu tíundu
hreins gulls) en er nú um 43 til
49 milligrömm.
Afleiðingin af þessu er sú, að
verð frankans er nú svipaðra
gullverði peninga annara landa,
svo að hægra er en áður að
verðfesta peninga fleini þjóða,
enda er sagt, að nokkur lönd,
svo sem Sviss, Holland, Grikk-
land og Latvía, hafi breytt gull-
gildi peninga sinna í samræmi
við þetta. England og Banda-
ríkiin munu vinna með Frakk-
landi að víðtækri verðfestu pen-
inga.
Frakkland verður að líkind-
um að setja einhverjar reglur
fyrir, að verð vöru og vinnu-
laun haldist í samræmi við
þessa breytingu á verði pening-
anna.
Frakkland gerir ráð fyrir
au'knum viðskiftum af þessu,
vegna þess að verð vöru þeirra
lækkar. En við samkepni af
þeim sökum virðast hvorki Bret-
land né önnur lönd neitt smeyk.
Nærri 160 miljón dollara
tekjuhalli í Canada
Á fjárhagsárinu, sem lauk 31.
marz. 1936, er tekjuhalli sam-
bandsstjórnarinnar $159,989,559
samkvæmt því er frá er hermt í
nýútkomnu hefti af ritinu Can-
ada 'Gazette.
Allar tékjurnar á árinu námu
$372,542,039, en útgjöldiin $532,-
531,589.
Öll skuld Canada var í lok
fjárhagsársins (31. marz), $3,-
492,893,427. (Um 3£ biljón doll-
ara), að viðlögðum áminstum
tekjuhalla (160,000,000).
Helztu tekjugreinar voru inn-
anlands skattur $112,733,084.
Tekjuskattur $82,709,802. Toll-
tekjur $74,004,599 og excise
duty $44,409,797. Tekjur póst-
húsa $32,507,888. Gróði af fé
lögðu í eitt eða annað $10,614,-
124. Radiio-leyfi $1,574,431 o.
s. frv.
Aðal-útgjöld auk stjórnar
kostnaðar eru vextir af þjóð-
iskuldinni $134.549,161. Sérstak-
ar útborganir (framfærslustyrk-
ur, til atvinnubóta og til hveiti-
samlagsins) $102,047,284. Tekju
halli C. N. R. kerfiisins $50,000,-
000. Til þjóðhersins $17,122,-
230. Til fylkjanna (subsidy)
$13,768,953. Til opinberra verka
$12,945,277.
Fólksinnflutningur
Borgarstjórinn í London á
Englandi, sem boðdð- var að
•heimsækja Vancouver-borg á
50 ára afmæli borgarinnar, er
nú á leiðinni heim til London úr
þeirri heimsókn. í Montreal lét
hann í ljósi við fregnrita að það
sem Canada vanhagaði mest
um, væri auðsjáanlega fleira
fólk. Hann kveðst hafa g?rt
upp í huga sínum, efbir að hafa
farið ofurlítið um British Col-
umbia og Alberta-fylkin, að þar
væru framleiðslumöguleikar
fyrir 100 miljóniir manna. Það
getur nú verið að þeim missýn-
ist, sem koma úr Lundúna-
þrönginni út í víðsýnið hér. En
hver veit nema eitthvað sé satt
í þessu. Það er ekki alt sem
sagt er um Canada eins miklar
öfgar og ætlað er.
/
Mesta uppskera
Bóndi nokkur í Alberta, Adam
Marks að nafni, hlaut á þessu
hausti 60 mæla af hveiti (Red
Bobs Wheat) af ekrunni. Jörðin
sem hann býr á, er milli Bremn-
er og Fort Saskatchewan, norð-
vestur af Edmonton. Það var
á akurbletti — 11 ekrur að
stærð, sem upps'keran var svona
mikil. Er þetta mesta upp-
skera, sem frézt hefir af á þessu
hausti. '
Frá Spáni
Allra síðustu fréttir frá Spáni
eru þær, að borgin Toledo hafi
gefist upp og sé komin í hendur
fascistanna eða uppreistar-
manna. Borg þessi er skamt
frá Madrid, höfuðborginni, og
um hana er talað sem síðasta á-
fanga uppreistarmanna þangað.
Það fer því að líta illa út með
Madrid síðasta vígi stjórnarinn-
ar; er fullyrt að fjölskyldur
sumra ráðgjafa stjómarinnar
hafi flutt úr borginni og buriu
úr landinu.
Síðast liðinn laugardag var og
sagt að Anzana forseti spánska
lýðveldisins, væri að gera ráð
fyrir að sigla burtu frá Spáni
með skipi frá Argentínu, en í
annari frétt var hermt, að hon-
um væri haldið sem fanga í
Madrid.
Til þess gæti aðeins verið sú
eina ástæða, að honum og for-
sætisráðherranum nýja, Largo
Caballero, sem forustu hervam-
anna hafa með höndum, hafi
greint á. Og því hefir einnig
verið hreyft í fréttum frá Spáni,
að forsetinn telji tíma kominn
til að gefast upp, en forsætisráð-
herra skoði ekki alla von úti
enn.
Del Vayo, fulltrúi Spánar í
Þjóðabandalaginu, sagði á fundi
bandalagsins nýlega, að hlut-
leysi þjóðanna í Spánarmálun-
um, hefði stórhnekt spönsku
stjórninni, það hefði stöðvað
vöru-innflutning til landsins og
ollað hungursneyð, en uppreist-
armenn hefðu eftir sem áður
fengið sínar vistir hindrunar-
laust frá bæði fascistum og naz-
istum. Hann benti og á, að
bardaginn á Spáni, væri bardagi
milli tveggja stefna, lýðræðis og
einræðis og snerti allar þjóðir
jafnt, þó blóðvöllurinn væri nú
sem stæði Spánn.
Alt bendir því tO, að Spánar-
byltingunni muni á einn veg
ljúka, með sigri fascista.
LANDSTJÓRI ÞAKKAR
MÓTTÖKURNAR Á GIMLI
Hr. Jón Laxdal, formaður
móttöku-nefndar við komu
landstjórans til Gimli, 21. sept.
hefir meðtekið bréf það er hér
með fylgir frá einkaritara land-
stjórans. Þar sem æskt er eftir
í bréfinu,. að íslendingum séu
fluttar þakkir landstjórans fýrir
móttökurnar, hefir hr. Laxdal
beðið blöðin að birta það:
Governor-Generals Trarn,
Canada, sept. 24
Jón Laxdal,
Chairman of the
Reeeption Committee,
Gimli, Man.
Dear Mr. Laxdal:
I am desired by the Governor-
General to thank you very much
for the excellent arrangements
m,ade in connection with his
visit to Gimli September 21st.
Would you kindly convey to all
concerned an expression of His
Excellency’s warm appreciation.
Your sincerely
(Signed) C. B. REDFERN,
Secretary to the
Governor-General
“AÐ NORÐAN”
sjötta kvæðabók
Daviðs Stefánssonar
Viðburðirnir í bókmentum
okkar eru fáir á hverju ári. Ný
kvæðabók eftir Davíð Stefáns-
son frá Fagraskógi er einn
þeirra. Bókin, sú sjötta kvæöa-
bók, sem hann hefir gefið út,
heitir: Að norðan.
Þessi fáu orð verða ekki rit-
dcimjur um bókina, aðeins til
þess að benda lesendunum á að
bókin er komin á markaðinn, og
láta þess getið í leiðinni, að þeir,
sem leitað hafa og fundið á-
nægju í ljóðum Davíðs, finna
það ékki síst í þessani bók.
Þeir, sem spáðu því einhvern-
tíma, að Davíð þyldi ekki full-
orðinsár, að æskan og gáskinn
DR. JÓN STEFÁNSSON
DÁINN
Síðast liðinn þriðjudag lézt á
General Hospital í Winnipeg
einn af víðkunnustu læknum
og ágætustu mönnum í hópi
þjóðar vorrar hér vestra, Dr,
Jón Stefánsson, augnlæknir.
Orsökin til dauða hans var
lungnabólga. Tók hann veikina
viku áður og var fluttur á sjúkra
húsið s. 1. fimtudag. Snemma
á þriðjudagsmorgun lézt hann.
Vestur-íslendingar eiga þar
ekki einungis á bak að sjá við-
urkendum lækni, heldur einnig
góðum dreng. Dr. Jón Stefáns-
son naut þeirrar virðingar og
vinsældar í hugum, þeirra, að
þeir munu fáir vera, sem ekki
finna til saknaðarins við lát
hans.
Dr. Jón Stefánsson var fædd-
ur 10. ágúst 1878 á íslandi, en
kom með foreldrum sínum 10
ára gamall vestur um haf. Sett-
ust þeir að í Cypress-bygð og
var Jón í foreldra húsum þar til
að hann tók að stunda nám í
Winnipeg, fyrst á Wesley-skóla
og síðar í læknadeild Manitoba-
háskólans.
Lækningar byrjaði hann fyrst
hjá Dr. J. Prowse, kennara sín-
um og sérfræðingi í augna,
eyrna og kverka-lækningum. I
tvö ár stundaði hann ennfrem-
ur nám í háskólum í Evrópu,
London, Glasgow, Vín og Berlín.
Að því loknu byrjaði hann lækn-
ingar á eigin spýtur.
Fyrir uppskurð er hann gerði
við vissri augnveiki ‘glaucoma’,
varð hann frægur á meðal
lækna í sinni grein um allan
heim. Hafði enginn áður gert
slíkan skurð. En sú aðferð
reyndist vel og er nú algeng.
Árið 1916 giftist dr. Jón Stef-
ánsson rússneskri konu af háum
ættum Joanna Philipowska. Dó
hún 1932. Eignuðust þau tvö
börn, er bæði eru á lífi, Nichol-
as, 15 ára og Mariha 10 ára.
Skyldmenni dr. Jóns Stefáns-
sonar önnur eru Jón bróðir
hans, bóndi í Tyndall, Mani-
toba, og sytsir Mrs. J. Cryer,
105 Olivia St., Winnipeg. Enn-
fremur tveir hálfbræður, Óli og
Harold í Cypress River og ein
hálfsystir, Mrs. A. Blöndal, kona
dr. A. Blöndals í Winnipeg.
Dr. Jón Stefánsson hafði um
nokkur ár kent við læknadeild
Manitoba háskóla.
í félagsmálum íslendinga tók
Dr. Jón, Stefánsson ávalt mik-
inn þátt. Hann var um mörg
ár ritari skólanefndar Jóns
Bjarnasonar skóla. Hann unni
þjóðerni sínu og flutti iðulega
fyrirlestra í þjóðræknisdeildinni
“Frón” í Winnipeg. Hann var
og oftast í stjórnarnefnd elli-
heimilisins á Gimli.
Jarðarförin fer fram næst-
komandi laugardag kl. 2.15 e.
h. frá Fyrstu lút. kirkju á Victor
stræti.
væri aðal ljóðlindir hans, hafa
farið með hrakspár. Ljóð reynda
og fullorðna mannsins verða
landsmönnum engu síður kær-
komin, en þau, sem hann orti á
yngra skeiði. Það sýnir best
bókin sú arna.
Daví^ Stefánsson er þjóð-
skáld okkar, ekki síst sakir þess,
að hann yrkir um áhrif frá at-
burðum líðandi tíma, skynjar
undirvitund þjóðlífsins eins og
því er lifað, dregur fram það,
sem máli skiftir og færir í þann
elskulega búning, að hverju
mannsbarni verður ljóst af
tungu hans, það sem augað
kannske daglega sér, en óþrosk-
uð skynjun almennings aldrei
getur fest í huga af sjálfsdáð-
um. í ljóðum slíkra manna
speglast þjóðlífið með tilbrigð-
um sínum.
(Slík skáld eru samvizka þjóð-
arinnar, leiðbeinendur, refsend-
ur, hluthafar í hvers manns
sorg og gleði.
En svo yrkir Davíð líka, eins
og við vitum oft rétt eins og fyr-
ir sjálfan sig, þegar hann rifjar
upp fornar sagnir og klæðir
gamlar rökkursögur í æfintýra-
búning hugkvæmnii sinnar og
orðsnildar.
Sveitin og vorið eru enn mjög
ríkjandi í ljóðagerð hans. En
yrkisefni eru sem fyrr mörg og
fjölskrúðug.
Frá vorinu og sveitinni, yrkir
hann m. a. “lofkvæðið um kýrn-
ar”, en minnist svo á “snjó-
mokstur” atvinnuleysingjanna á
mölinni, lýsir “skrifstofubákn-
inu”, á skipulagsöldinni og
staldrar við, þar sem hann kem-
ur auga á “Líkið í fjörunni”,
napurt kvæði.
Hann yrkir um “Bæinn við
Fjörðinn”, þar sem ýmsu er á-
bótavant, en fegurð svo mikil,
að þar
“gætu menn numið af náttúr-
unni einni,
að njóta lífsins — fagna af öllu
hjarta”.
Og “Höfuðborgin” fær sitt
kvæði um það, hvemiig hún á
að vera og hvernig hún á ekki
að vera.
Þarna eru þjóðsöguljóð og
margt fleira. Þama er kvæði
“Til móður minnar sjötugrar”,
því um móður sína hefir Davíð
altaf verið að yrkja, frá því
hann byrjaði ljóðagerð.—Mbl.
ÍSLANDS-FRÉTTIR
eftir Mbl.
f VopnafirSi
hefir heyskapur gengið vel í
sumar. Fiskafli hefir verið frem-
ur tregur, en bætt úr, að togar-
ar hafa keypt bátafisk, alls á
þriðja hundrað smálestir. Að-
faranótt 1. og 2. þ. m. var
hörkufrost í Vopnafirði og í
gærmorgun hvítt af snjó ofan í
bygð.—4. sept.
* * *
Æfisaga Jónasar
Hallgrímssonar
1 5. bindi af ritum Jónasar
Hallgrímssonar, sem nú er ný-
komið út, er mjög ítarleg æfi-
saga skáldsins, rituð af Matth.
Þórðarsýni. Kemur hér margt
fram í dagsljósið, sem fæstum
var áður kunnugt, enda er
Matthías manna fróðastur um
Jónas og hefir unnið að nitum
hans um mörg undanfarin ár.
* * *
Stefano Islancþ í SvíþjóS
Khöfn. 9. sept.
Stefán Guðmundsson söng-
maður hélt hljómleika í stærsta
hljómleikásal Gautaborgar í
gærkvöldi, fyrir fullu húsi. —
Morgunblöðin skrifa um hljóm-
leika Stefáns, og ljú’ka á þá
miklu lofsorði .
Göteborgs Posten segir, að
það sé áhættulaust að spá þess-
um unga íslenzka söngmanni
glæsilegrar framtíðar.
* * *
LakkrísgerS og pappírspokar
Blaðamönnum var í gær boð-
ið að skoða nýtt verksmiðjuhús,
er stendur í hinu væntanlega
verksmiðjuhverfi Reykjavíkur-
bæjar, inn við Vitastíg nr. 3.
Húsið er myndarlegt tvílyft
steinsteypuhús, með kjallara, að
stærð 20X12 metrar.
SÆMD GULLMEDALÍU
Elva Pálsson
var sæmd gullmedalíu af kon-
unglega hljómlistar skólunum í
London á Englandi, fyrir að
skara fram úr öllum keppi-
nautum sínum í Canada við
hljómlistar prófin síðast liðiö
vor. Þetta er í fyrsta sinni sem
íslendingur hefir hlotið þenna
heiður. Elva er 14 ára gömul
og stundar hljómlistarnám sitt
hjá föður sínum Jónasi Páls-
syni.
í húsinu eru tvö íslenzk iðn-
fyrirtæki, lakkrísgerð og papp-
írspokagerð.
Hið síðar talda er á efri hæð
hússins. Tó’k það til starfa fyr-
ir skemstu, og er nefnt Pappírs-
pokageröin h.f. Eigandi þess og
forstjóri er Herluf Clausen stór-
kaupmaður. Verkstjóri er norsk-
ur maður, og kom hann hingað
með vélarnar, sem eru keyptar
frá Noregi.
í verksinýðjunni starfa alls 12
manns, 8 stundir á dag. Getur
verksmiðjan framleitt alt að 250
þús. pappírspoka daglega, af öll-
um stæröum.
Hefir verksmiðjan nú fram-
leitt um 1£ miljón af pokum, og
er þegar farin að selja vöruna
hér í bænum, en þó mest úti á
landi.
Lakkrísgerðin, -sem- Holger
Clausen er framkvæmdastjóri
fyrir, er á neðri hæð hússins.
Hefir sú verksmiðja verið starf-
rækt í tvö ár, og er þar fram-
leidd allskonar girnileg lakkrís-
vara, “pípur”, borðar, kúlur,
lakkrísmentol o. fl. o. fl., sett í
snotrar umbúðir og selt úti um
alt lands. Er eftirspum mjög
mikil eftir vörunni, og hefiir
verksmiðjan vart getað fullnægt
þörfum vtiðskiftavina til fulls
síðan hún tók til starfa.
Um 11 manns hefir atvinnu
við lakkrísgerðina.—Mbl.
* * «
Miss Dorothea Eriksson
heitir ung vestur-íslenzk
stúlk^,, sem nýlega er komin
hiingað til bæjarins ásamt móð-
ur sinni. Hún er fædd og upp-
alin í San Diego í Califomíu, en
foreldrar hennar eru bæði ís-
lenzk. Miss Eriksson hefir orð-
ið svo hrifiin af landi forfeðra
sinna, að hún hefir ákveðið að
dvelja hér í vetur. Ætlar hún
að taka að sér kenslu í ensku
og spænsku svo og píanóleik í
heimahúsum. Miss Dorothea
Eriksson hefir hlotið beztu ein-
kunn í skólum og hlotið verð-
laun í námssamkepnum vestra.
Móðir Miss Eriksson er mág-
kona Jóns Ólafssonar banka-
stjóra.—Mbl.
Björn Eggertsson kom til bæj-
arins síðast liðna viku í verzl-
unar erindum.