Heimskringla - 04.11.1936, Page 1

LI. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 4. NÓV. 1936
NÚMER5.
HELZTU FRÉTTIR
Þriðji nóvember 1936
Roosevelt forseti endurkosinn
Fjölmenn jarðarför
Jarðarför Kristjáns N. Júlíus,.
sem fór fram s. 1. fimtudag, var
mjög f jölmenn, ef til vill ein hin
fjölmennasta jarðarför í ís-
lenzku bygðunum í Norður-
Dakota, að því er kunnugir segja
frá. Kveðju-athöfn fór fram
frá heimili Kristjáns Geirs í Ey-
ford-bygðinni (þar sem skáldið
látna hafði lengst af dvalið. Að
henni lokinni, var líkið flutt til
Mountain og fór þar útförin
fram. Ræður fluttu þar séra
Haraldur Sigmar, dr. Rögnvald-
ur Pétursson og próf. Riehard
Beck. Eru allar ræðumar birt-
ar í þessu blaði. Söngflokkur
kirkjunnar á Mountain og ef til
vill fleiri kirkna, höfðu sönginn
með höndum. BYá Mountain var
farið með líkið tii Eyford og var
það jarðað þar í grafreit ís-
lenzku kirkjunnar í Eyford-
bygð.
Fyrir útförinni stóð séra Har-
aldur Sigmar. Líkmenn voru:
Þorlákur Þorfinnsson, Stefán
Hallgrímsson, Kristján Geirs,
Jakob Hall, J. H. Hall, S. K.
Johnson.
Auk þess sem flestir ,!þeir er
heiman gengt áttu úr íslenzku
bygðunum í Norður-Dakota
vottuðu söknuð sinn með nær-
veru sinni við jarðarförina, fóru
um 10 eða 12 manns frá Winni-
peg suður og aðrir ennjþá lengra
að.
Hon. T. C. Norris dáinn
Hon. T. C. Norris, fyrrum for-
sætisráðherra Manitoba, dó s. 1.
fimtudag í borginni Toronto í
Ontariofylki. Hann dó af heila-
blóðfalli eða slagi; hafð|i kent
hjartabilunar lengi.
Norris var 75 ára gamall. —
Hann var forsætisráðherra í
Manitoba frá 1915 til 1922. En
eftir að Kingstjómin kom til
valda, var hann skipaður í ráð
það, er eftirlit hefir með rekstri
á þjóðeigna-járnbrautakerf in u
(C. N. R.).
Mr. Norris var merkur maður
og Manitoba-búum flestum
kunnugri fyrir starf 'hans um
langt skeið í opinberum málum.
Hann hafði ekki notið mikillar
skólamentunar, en aflaði sér
eigi að síður með elju og áhuga
nægiiegrar sjálfsmentunar til
þess, að geta skipað sómasam-
lega æðsta sess þjóðfélags jþessa
fylkis. — Hon. T. C. Norrist
giftist aidrei.
Saskatchewan conservatívar
kjósa nýjan leiðtoga
Dr. J. T. M. Anderson, fyr-
verandi forsætisráðherra Sask-
atchewan-fylkis og leiötogi con-
servatíva í fylkinu, lét nýlega
af starfi sínu, sem flokksforingi.
Til að taka við í hans stað hefir
verið valinn maður að nafni J.
G. Diefenbaker, K.C. Hann er
maður um fertugt, fæddur í
Bruce County í Ontariofylki.
Hann fluttist á unga aldri til
Saskatohewan og útskrifaðist
frá Saskatoon-háskóla 1915. —
Ári síðar lauk hann laganámi.
En hann innritaðist iþá í 196
herdeildina, fór til Prakklands,
særðist og kom til baka 1917.
Tveimur sárum síðar tók hann
lögfræðispróf og 10 árum síðar
hlaut hann K. C. nafnbótina.
Hann sótti í Prince Albert-
kjördæmi til sambandsþings
móti Mackenzie King 1926, en
tapaði; var hann þá rétt 30 ára.
Hann hefir og oftar sótt um
kosningu en tapað. Um skeið
hefir hann verið forseti con-
servatíva félagsins og ávalt lát-
,ið sig stjórnmál mikið skifta.
Árið 1929 giftist hann Miss
Edna Brown í Saskatoon. Heim-
ili hans er í Prince Albert.
Meðal við berklum
Fréttir frá New York herma,
að hinn frægi sænski prófessor
við Yale-háskóla, Anderson, hafi
uppgötvað eitur-efni berklanna
og meðal við þeim. Hefir pró-
fessorinn á undanfömum árum
framkvæmt rannsóknir með að-
stoð amerískra sérfræðinga og
fengið til þess fjárstyrk frá fé-
lagi, er berst gegn berklaveik-
inni.
Fregnir herma, að próf. And-
erson hafi með líffræðirann-
sóknum fundið 170 efni meðal
berklagerla og var J þeirra áður
óþektur. Þrjú þessara efna eru
áhrifamikið eitur. Auk þess hef-
ir Anderson fundið efni í berkla-
gerlinum, sem gerillinn getur
ekki án lifað. Með því að
sprauta í berklasjúklinginn
blóðsvatni (serum), sem Ander-
son nefnir 'Phikiocol’, hefir tek-
ist að fyrirbyggja áhrif af eit-
urefnum berklagerilsins og jafn-
i framt eyðileggja lífefni hans.
Á Edward VIII að giftast?
Um þetta efni kappræddu
mentaskólastúdentar í Winni-
peg eitt kvöldið s. 1. viku. Þeir
sem með giftingu mæltu, héldu
fram, að bros á fögru andliti,
sem mætti manninum þegar
hann kæmi heim til sín, væri
öllu dýrmætara í heiihinum. Að
koma heim í sjálfa Buckingham
höllina, væri tómlegt án þess.
Þeir sem andmæltu giftingu,
sögðu að ef konunguriim giftist,
yrði hann að gefa upp stöðu
sína sem sendiherra Breta út á
við og það skerti viðskifti Bret-
lands. Ennfremur sögðu iþeir
að með giftingu fflæktist kon-
ungurinn inn í mál erlendra
þjóða og svo hyrffi með henni
rómantíski blærinn, sem nú léki
um hann í hugum þegna hans.
Þeim sem með giftingunni
voru, var dæmdur sigur í kapp-
ræðunni.
J. S. Hungerford
forseti C. N. R. kerfisins
Stjórnarráð Þjóðbrautakerfis-
in í Canada (C. N. R.) tilkynti
Hon. C. D. Howe, flutningamála
ráðherra, að :það hefði kosið J.
S. Hungerford fyrir forseta
jþjóðbrautakerfisins og formann
járnbrautaráðsins. Kosning þessi
er þó komin undir því, að stjóm-
arráðið í Ottawa samþykki
hana.
Tala verkamnna hjá Þjóð-
brautakerfinu er 85,000, sem
Mr. Hungerford er settur yfir;
og kerffinu eru tilheyrandi sím-
ar, express-flutningar, hótel og
millilandaskip o. s. frv., sem alt
er í hans verkahring.
Mr. Hungerford byrjaði sem
drengur vinnu í smiðjum félags-
ins; er mælt að hann hafi við
flest úti og inni unnið hjá félag-
inu. Kunnugri rekstri félagsins
er enginn en halín.
Menn með byssur
Það er eitthvað enn’þá af
sjþógardýrum ráíandi um af-
skektustu héruð í Bandaríkjun-
um. En þau eru fá sögð; að
líkindum ekki eins mörg og
veiðisnatarnir. Fyrir skömmu
var skotleyfi veitt í nokkra daga
,syðra. Notuðu sports-kappar sér
jþað og örkuðu út á mörkina
ÁVARP TIL LANDANS!
(Síðasta Ijóð K. Ns.)
Heyrðu landi, hinsta sinn eg kveð.
Á himni og jörðu færðu táknin séð.
Láttu Drottinn halda í þína hönd.
í Ihinni mætt’ann bera stóran vönd.
Og ef þú svíkur sjálfan |þig í dag,
of seint mun verða að kippa því í lag;
þá hefst hin nýja Hoover’s-súpu-öld,
og hætt er við að súpan verði köld.
K. N.
21. okt. 1936.
með byssu á öxl og í klofháum
sokkum.
Frá því segir ekki hvað mörg
skógardýr voru drepin eða lim-
lest, en þrjátíu veiðimenn voru
skotnir til dauðs. Slys þau
urðu með öllu móti. Ýmist
'Skutu veiðimennimir hver ann-
an niður, því af vígamóðnum
sem var á þeim, var engu kviku
vært. Aðrir urðu fyrir skotum
úr sínum eigin byssum, er þeir
voru að smjúga gegnum girð-
ingar, ganga út úr bílum eða
upp úr bátum o. s. frv. Enn-
fremur meiddust fyllilega eins
margir og dóu.
Frétt þessi er furðuleg. En
eru ekki menn með byssur það
oftast nær einnig?
Mussolini drukkinn
af valdafíkn
Hálf miljón manna kom sam-
an s. 1. sunnudag á hinu mikla
Cathedral Square í Milan til
þess að hlýða á ræðu, er Mus-
solini hélt þar við byrjun fimt-
ánda stjórnarárs síns.
Sitt af hverju söng í karli, en
á það lagði hann nokkra á-
herzlu, að ftalir og Bretar yrðu
að koma sér saman, því ef þess-
ar þjóðir héldu ekki friðinn,
færi heimurinn í bál.
iSamkvæmt þessu eru Bret-
land og ítalía nú stærstu heims-
veldin eða þau sem alt veltur á
í augum Mussolini.
Mussolini mintist á Þjóða-
bandalagið og sagði það mega
fara norður og niður fyrir sér.
En hann er ekki á móti þvf að
gera samning við Breta sérstak-
lega og utan Þjóðabandalagsins.
Um frið sagði hann ekki að
ræða öðru vísi en “vopnaðan
frið”. Hervaldið kvað hann
ítalíu halda áfram að efla.
Hann bannfærði kommún-
isma og Rússland. Frakkland
hefði og reynst ítalíu ótrútt, er
mest lá á og kváð hann þaö
ekki mundi verða gleymt. Þjóð-
verjar voru eina almennilega
jþjóðin, sem hann fyrir fann.
Hann lýsti yfir að för tengda-
sonar síns, Galeazzo Ciano, ut-
anríkisráðherra ftalíu, til Þýzka-
lands fyrir skömmu, hefði haft
|þann árangur, að Þýzkaland og
ftalía ynnu saman í hvað sem
kynni að slást í heiminum. Var
því fagnað af áheyrendum.
Þá mintist Mussolini á að
ítalía væri í sjálfu Miðjarðar-
hafinu og gæti ekki annað en
látið sig frelsi sitt þar skifta.
Þessi ræða Mussolini var frá
upphafi til enda ögrandi og ó-
forskömmuð, en einna verst
lætur það þó í eyrum annara
þjóða, er hann kvaðst með
Þýzkalandi vera þess megnug-
ur, að halda á friði í Evrópu!
Með því að bjóða Bretum að
gera samning \ið ítali, vakiv ef-
laust ffyrir Mussolini, að fá þá
til að viðurkenna rétt ítalíu til
Blálands. Er sagt, að Bretar
muni þó yfirvega hlutina áður
en að þeir víki í nokkru frá
stefnu sinni í þeim málum, er
yfirráðum á Miðjarðarhafinu
koma við; og það munu Bretar
i >
nú orðið sjá, að Blálandsmálið
gerir, hafi þeir ekki séð það
áður.
Leyniherinn
Frá Spáni bárust fréctir um
það fyrir helgina, að stjórnin
hefði dregið saman her fyrir
austan Madrid og að baki her
uppreistarmanna, — með að
minsta kosti 110 skriðdrekum
(tanks) og fjölda flugbáta. —
Þetta kemur flatt upp á árásar-
liðið. Það átti ekki von á þess-
um her þarna. Herinn í Madrid
er og öflugri talinn en áður. —
Gerði hann áhlaup mikið fyrir
helgina á uppreisnarliöiö svarta
frá Afríku og tók þrjár eða fjór-
ar borgir af uppreistarmönnum.
Þykir þess víðar vart, að stjórn-
in isé nú meiri vopnum búin en
von var á. 1 fréttinni var getið
u m að nokkuð af flugherskip-
lim hafi verið keypt í Banda-
ríkjunum, sem þarna eru nú í
notkun, en aðrir segja þau frá
rakklandi eða Rússlandi. En
vaðan sem spönsku stjóminni
'hefir komið vopna-aflinn, er það
víst, að horfur hennar með sigur
eru nú alt aðrar og betri en
lengi hefir verið búist við.
Mussolini heffir sæg herskipa
reiðuhúinn að verja vopnaflutn-
ing um Miðjarðarhafið og er
ekkert myrkur í máli um að
hann ætli sér að gera það, ef
Rússar fayi að flytja vopn til
Spánar. Og þar er nú þessa
stundina óttast, að bálið brjótist
út.
NÝ LJÓÐABÓK
Vér getum búist við að les-
endur “Hkr.” hafi gaman af að
frétta að í vændum er, að út-
komi ný ljóðabók fyrir eða um
næstkomandi mánaðamót eftir
þjóðkunnann og góðkunnann
vestur-íslenzkan höfund. Ljóða-
safn þetta er eftir skáldið Pál S.
Fálsson bókhaldara í Winnipeg.
Fjölda kvæðum hafa menn þeg-
ar kynst (eftir þenna vinsæla
höfund er eftir hann hafa birst
í blöðum og tímaritum í síðast-
liðin 35 ár. Það má því ætla að
fólki þyki vænt um, að eiga nú
kost á því að eignast kvæði
hans í sameiginlegri heild og
snyrtilega útgefinni bók. Páll
er hvortveggja í senn, alvöru
og kímniskáld. í hinum alvar-
legu kvæðum hans, kennir þýð-
leika og draumlþunga sem ekki
er alvanalegur í íslenzkum ljóð-
um, yndisleika og djúprar sam-
úðar með .samferðamönnunum.
Hann er óbundin í hugsun og
sjálfstæður í skoðun og gerir
kvæðin aðlaðandi til lesturs.
Bókin kemur út á þeim tíma
sem mþnnum er ánægja að
bæði að gefa og eignast góða
bók — nokkru fyrir jólin. —
Vandað verður til hennar að
öllum frágangi bæði hvað band
og pappír snertir. Pantanir má
senda til höfundarins 796 Bann-
ing iSt., á prentsmiðju Hkr. og
til íslenzku bóksalanna. Bókin
kostar $2.00 í bandi en $1.50 í
kápu.
Kosningarsigur hans meiri en
sögur fara áður af í
forsetakosningunum.
Alger úrslit forsetakosning-
anna í Bandaríkjunum verða
ekki komin um það leyti er
Heimskringla 'kemur út, en svo
mikið er óhætt að segja, að
Roosevelt er sigurinn vís og
mikið meira en það. Hann er
svo langt á undan í 44 ríkjum af
48 alls, að honum eru þau hik-
laust talin.*
í tveimur ríkjum aðeins, Maine
og Vermont, er Landon viss. —
Hann er og á undan í þriðja rík-
inu New Hampshire.
í sínu eigin ríki, Kansas, eru
öll líkindi til að Landon tapi.
Snemma í nótt er leið eða
um kl. 1.40 eftir New York tíma,
viðurkendi Landop að hann og
republikar hefðu tapað kosping-
unni.
Tala atkvæða, svo langt sem
henni er komið, sýnir að Roose-
velt er á undan í 519 kjördeild
um (Electoral college) en Lan-
don aðeins á undan í tólf. Sigur
Roosevelts verður að líkindum
eins dæm,i í kosninga sögunni.
í neðri deild þingsins er nú
þegar tala demokrata sem vissir
eru um kosningu 101, en repub-
lika aðeins sjö.
í öldunadeild þingsins hefir
bæzt við tölu demokrata svo að
'þar eru 59 nú vissir, en 49 nægja
til þess að vera þar í meiri-
'hluta.
Flokkur Roosevelts eða demo-
krata er því í meiri hluta í báð-
um deildum þingsins.
Ríkisstjórar demokrata verða
í miklum meirihluta af þessu út-
liti af fylgi Roosevelts að dæma.
Þannig ei*þá dómurinn sem
almenningur hefir kveðið upp
um viðreisnar-tilraunastarf
Roosevelts og stefnu ihans yffir-
leitt. Nánari fréttir verða að
bíða þar til í næstu viku.
FJÓRAR GAMANVfSUR K. Ns.
(Eftirfylgjandi bréf og visur sendi
skáldið K. N. Júlíus, í sumar vini
sínum Sveini kaupmanni Thorvaldson
við Riverton. Tilefnið var að for-
stöðUnefnd Islendingadagsins við
Hnausa bauð skáldinu á hátíðina, en
hann treysti sér ekki að koma.)
Mountain, N. D.,
22 júní 1936.
Kæri vinur, Sveinn Thorvaldson,
Beztu þakkir fyrir iþitt góða
og alúðlega bréf, og tilboð, þó
að eg því miður geti ekki notað
það eða orðið við tilmælum ykk-
ar, en þar er svo margt sem ber
á milli að óþarffi er upp að telja,
en ekki er því að neita að eg
hefði haft gaman af að sjá Nýja
ísland í sumarskrúða áður en
eg drepst. Eg hefi séð það í
vetrar búningi einu sinni úr
“Freezer” glugganum hjá Gutta
og það fer jafnan hrollur um
mig þegar eg hugsa til þeirrar
sjónar.
Nú veit eg að eg þekki ekki
einn af hundraði af löndum þar
nyrðra og ekki eina einustu
löndu. Og þaðan af síður að
nokkur þekki mig. “Tímamir
breytast og mennirnir með”.
Það er frá mér að segja að eg
hefi verið hálfgerður ræfill fyrir
farandi mánuði. Kuldinn í vet-
ur var fór illa með mig, svo eg
hefi ekki getað heitið ferðafær
og lítið farið út af heimilinu. Má
kalla að eg sé seztur í helgan
stein, hefi ekki bragðað neitt
sterkara en kaffi síðan í haust
var, varast að láta mér detta í
hug vísu eða nokkuð sem gæti
orðið nokkrum til skemtunar,
þar af sérð þú að ekki er um
auðugan garð að gresja.
Eg hefi lofað gamla vini mín-
um Kristjáni Johnson í Duluth
að heimsækja hann í byrjun
júlí og má til að enda það hvað
sem tekur við, (lifandi eða
dauður). Þá kemst eg að raun
um hvað eg má bjóða mér. Hitt
næði ekki nokkurri átt að fara
að setja mig á prógram upp á
svona mikla óvissu, því það
gætu einhverjir ómakað sig fyr-
ir forvitnis saklr til þéss að sjá
gamla K. N., og þá væri hann
ekki þar frekar en flóin
“Döddsmannsins” og það gæti
orðið til þess að einhver fengi
hjartaslag.
Það er ekki frítt oim að eg
skoði það nokkurs konar for-
sendingu að senda mann með
ræðu eða kvæði á “Iðavelli”,
eftir það sem maður er búinn að
sjá frá þeim Kaldbak og kom-
paný, þó held eg að það hefði
ekki aftrað mér frá ferðinni ef
eg hefði verið að öðru leyti vel
undir hana búinn.
Soffonías Thorkelsson hefir
verið að bjóða mér í túr með sér
út á vatnið í sumar, en eg veit
ekki hvort eg get sint því, þó þaö
þurfi ekki neinn andlegan und-
irbúning. Satt að segja skoða
eg ekki skaðan ykkar megin á
töflunni heldur þvert á móti.
Svo bið eg að heilsa nefndinni
og þakka henni fyrir hugulsem-
ina, og óska henni til lukku með
samkomuna þó að eg geti ekki
orðið ykkur að neinu liði.
Berðu fyrir mig kæra kveðju
þeim skáldunum Dr. S. I$jöm3-
syni og Gutta, og segðu að þeir
megi fara að búa sig undir að
yrkja eftir mig en hafa það ekki
langt.
Nú er Káinn, sárt að sjá
í soHi rekka.
Sitja hjá og horfa á
er hinir drekka.
Fyrsta unnusta K. Ns.
Undur falleg frjáls og góð
af fljóðum öllum bar ’ún.
Dóttir Elli ung og rjóð,
Æska, kölluð var ’ún.
Vertu svo alla tíma blessaður.
Vifisamlegast,
K. N. Júlíus
Ef svo ólíklega skyldi við bera
að eg yrði brattari þegar frá
líður, gæti skeð að eg yrði
staddur á hátíðinni hjá ykkur,
þó það yrði ekki til þess að
skemta neinum nema sjálfum
mér, en nú sem stendur er ekki
hægt að segja neitt um það.
Sami.
K. N. dó ekki ráðalaus.
(Hann setti skóinn á bótina
þegar hann gat ekki sett
bótina á skóinn.)
Eg byrjaði á að bæta skó,
en bótin varð of stór,
að svona slysi samt eg hló,
og sjáðu hvernig fór.
Þar var ekki að hopa hót,
því hér var efni nóg,
og skónum strax eg breytti í bót
en bótin varð að skó.
Þetta skeði í gærdag. Nú
eru ekki háfleyg yrkisefni.
Fyrirgefðu,
K. N.