Heimskringla - 04.11.1936, Side 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPBG, 4. NÓV. 1936
ÁVARP
Við útför K. N. Júlíus, skálds, í
kirkjunni á Mountain, N. D.,
fimtudeiginn 29. okt. 1936.
Eftir H. Sigmar
Eg veit að þetta ávarp mitt
ætti að vera stutt; því hér eru
fleiri sem taka til máls við útför
hins velmetna og vinsæla
Dakota-skálds. Enda hefði K.
N. sjálfur verið því samjþykkur
að erindtn væru ekki sérlega
löng. En það er stundum ekki
auðvelt að þafa erindi sín eins
stutt og maður veit að ætti að
vera.
Kristján Níels (K. N.) Júlíus
er fæddur á Akureyri 7. aprfl
1860. Foreldrar hans voru Jón
Jónsson og Þórunn Kristjánsd.
bæði af merkum skálda-ættum
komin. Móðir Kristjáns dó er
hann var 14 ára að aldri, fór
hann þá til Davíðs móðurbróð-
ur síns, og var þar til 18 ára
aldurs. Naut hann þar góðrar
umhyggju og næsta mikillar
almennrar tilsagnar og mentun-
ar. Til Ameríku fluttist hann
18 ára að aldri. Hann dvaldi
nokkur ár í Winnipeg, og fá ár í
Duluth, Minn., en kom til ísl.
bygðarinnar í Norður Dakota
árið 1893, og á Geft--heimilið í
Eyford-bygð fluttist hann árið
1894, og hefir ávalt átt þar
heima síðan, þar til hann nú
rúmlega 76 ára að aldri andað-
ist þar sunnudaginn 25. okt.
Þegar eg 'hér við þessa
kveðju athöfn minnist nú K. N.
látins, er það einkum femt sem
eg er að hugsa um:
1. Hvað frábærlega ein-
kennilegur og sérstæður maður-
inn var. Hann hafði sérkenni-
legar gáfur eins og- mörgum er
vel kunnugt um, og eins og
kemur næsta skýrt í ljós, í
fyrstu Ijóðlínum af kvæði einu
sem Guttormur skáld Guttorms-
son orti einu sinni til hans:
“K. N. eys af brunni birgða
Brautir iþeysir allra jarða
Þessi geysir gamanyrða. . . .”
Hann hafði og líka sérkenni-
legt lundarlag, þar sem fór sam-
an óvanaleg bjartsýni, og mjög
mikil viðkvæmni. Og sérkenni-
leg var líka að ýmsu leiti lífs-
skoðun hans, eins og mörgum
mun hafa fundist.
2. Hvað hann var grandvar
í orði. Hvað hann talaði vel og
hlýlega um náungann, og færði
til betri vegar ófullkomnar til-
raunir manna t. d. á sviði ljóða-
gerðarinnar. Útaf þessu kann
að hafa brugðið stundum á fyrri
árum, en síðan eg kyntist hon-
um hefir mér æfinlega virst
hann vera mjög umtalsgóður
maður.
3. Hvað mikill mannúðar-
maður hann var inn við beinið.
Hann var (sérlega bamgóður.
Hann tók ©inlægann þátt í kjör-
um þeirra sem voru þurfandi,
og hrygðist einlæglega með
þeim sem voru staddir á sorg-
arvegi.
4. Hve einkennilega og sí-
feldlega bjartsýnn hann var. Vel
hefði þó mátt vænta þess að
ýmislegt sem skeði á æfileið-
inni, hefði getað leitt hann út í
bölsýni. En ávalt virtist honum
unt að hrinda af sér öllu slíku,
og standa sólarmegin í götunni.
Geta má þess hér að eg hefi
komist að þessari niðurstöðu
eftir tiltölulega skamma við-
kynning; því um kynni af K. N.
hvað mig snerti, var ekki að
ræða fyr en eftir að eg fluttist
liingað fyrir réttum 10 árum
síðan.
iS^r.nast að segja, átti eg elclii
von á því þegar eg fluttist hing-
að, að það mundi takast með
nokkru verulegur kunnings-
skapur og því síður vinátta, þó
eg hinsvegar teldi víst að okkur
yrði auðið að komast af hver
við annan. Eg þekti náttúrlega
mmn veikleika á sviði bókment-
anna og Ijóðagerðarinnai, og
bjóst við að á því sviði leitaði
hann helst vina. Og eg vissi
ennfremur að K. N. lét ekki
kirkjumálin til sín taka, og á því
sviði vissi eg að mitt starf
mundi aðallega liggja hér. En
þrátt fyrir 'þetta fór svo að altaf
dró heldur saman með okkur,
eftir því sem samveruárin hér
urðu fleiri,. Virtist Iþví svo vera
að við ættum eitthvað sam-
eiginlegt.
Þegar hingað til sveitar kom
og K. N. fór að gefa sig að okk-
ur fjölskyldunni, —þessum nýju
innfyltjendum eða “emigrönt-
um”, fanst mér hann þegar
sýna okkur einlægan vinsemdar
og velvildar hug. Svo okkur
jvarð þá eðlilega þegar í stað,
hlýtt til hans, og það fór svo
■ altaf fremur vaxandi en þverr-
andi. Og mér fanst þegar í
byrjun að það sérstaklega vera
þrent sem hann vildi kenna okk-
ur og innræta okkur.
1. Að dásama þessa fögru.
yndislegu og ágætu Dakota-
bygð. Hve mjög hánn bav til
b.ygðarinnar hiýan hug!
2. Að komast sem allra fyrst
í innileg vinarsambönd við fóik
bygðarinnar, og læra þegar í
stað að treysta iþví sem sérstak-
lega ágætu fólki. Það varð ekki
misskilið hvað fóikið hér var
honum kært.
3. Að eiga svo, þar til v ð-
bótar brennandi aðdáun fyri ■ ís-
landi, — feðra- og mæðra-land-
inu yndislega fyrir handan haf-
ið, þar “norður við heimskaut í
svalköldum sævi”. Honum var
altaf ljúft að syngja íslandi lof.
Af því K. N. átti þetta sjálfur
í svo ríkum mæli, ásamt með
ást sinni á bókmentum og
skáldskap, vildi hann eðlilega
innræta það öðrum.
KVEÐJA OG ÞÖKK
OHULTA LEIÐIN
AÐ SENDA PENINGA
HEIM
Fljótasti og öruggasti vegurinn að
senda peninga er gegnum eitthvert
útibú Royal Bankans. ÞaS er alveg
sama til hvaðastaðar þér viljið senda
þá, bankinn ráðstafar því öllu fyrir
yður — engir snúningar og engin
ómök — en þér getið verið viss um
að peningarnir komast til skila til
þess sem þeir eru ætlaðir.
THE
ROYAL BANK
O F CANADA
Eignir yfir $800,000,000
(Ræða flutt við jarðarför
Kristjáns N. Júlíusar skálds,
29. október, 1936)
Eftir prófessor Richard Beck
Að sumu leyti var K. N. Júlíus
einstæðingur, þó hann reynd-
ar væri það ekki að öllu leyti.
Hann misti móður sína er hann
var 14 ára að aldri eins og áður
var sagt. Og enginn kann að
meta þann stóra skaða, né veit
'hver áhrif það hefir haft á lífs-
feril hans. Þegar til Ameríku
kom varð hann aftur viðskila
við sína nánustu ættingja. Hann
kvongaðist aldrei og átti því
ekki heimili sjálfur. En Geir-
beimilið í Eyford bygðinni tók
hann þá að sér, og þar átti hann
heima meir en 40 ár.
Þegar eg þakka 'þeim Geir-
hjónunum sem þar búa nú, og
bömum þeirra fyrir góðvild í
hans garð, ágæta umönnun og
góða aðhjúkrun honum til
handa ekki síst nú er kraftar og
kjarkur hafði bilað, — veit eg að
eg taia fyrir munn hans sjálfs,
og ættingja hans og margra
fleiri.
Fyrir mína hönd og fyrir hönd
fjölskyldu minnar og líka fyrir
hönd sveitarinnar hér, þessarar
íslenzku sveitar sem hann hafði
svo oft skemt vel, og sem hann
bar svo einlæglega hiýjann hug
til, og sem einnig bar til hans
hlýjann hug, ber eg nú fram
hlýjar vindsemdar kveðjur til
hans látins.
Fyrir hönd hans kveð eg ætt-
ingjana kæru, heimilið jþar sem
hann svo lengi dvaldi, og bygð-
ina sem var orðin hans eigin.
Mrs. Benson, bróðurdóttir
hans hefir beðið mig að bera
fram innilegar kveðjur og þakk-
læti náinna ættingja til hans
sjálfs, til heimilisins þar sem
hann dvaldi, og til sveitarinnar
íslenzku hér, sem þeim finst að
hafi reynst honum svo vel, og
að minnast þess að einkum hafi
hrifið hugi 'þeirra hin veglega
afmælisveizla er bygðin hélt
honum á liðnu ári, er hann varð
75 ára að aldri.
Margir hans nánustu ættingj-
ar sofa í vígðri mold í grafreit í
Winnipegborg. Og það gat í hug-
um þeirra eðlilega komið til
greina, að Iþar hjá þeim yrði
hann lagður til hvíldar. En
niðurstaða þeirra varð þó sú, að
hann fengi að sofa undir trján-
um hér syðra, sem honum þóttu
svo fögur, og í þessari moid
þessarar íslenzku sveitar hér,
sem var honum svo hjartkær.
Og sérstaklega þó það, að hann
fengi að hvílast hér meðal þess
fólks sem hann hafði átt sam-
leið með um svo langt skeið nú
síðast, og lært að meta og elska
á þeirri leið, — þess fólks sem
hann var svo oft búin að skemta
með sínum undursamlegu kviðl-
ingum, og sem hafði líka lært
að meta hann og víkja honum
mörgu góðu.
Þar á nú líkaminn að hvílast
eftir starfið og stríðið, — eftir
æfigönguna á þeim vegi, sem
stundum var ósléttur og lirjóst-
ugur, þó stundum væri hann
sléttur og bjartur. — En fleygur
andinn svífur inn á lönd eilífð-
arinnar, þar sem er meiri birta
og þroski.
Far þú í friði.
Friður guðs þig blessí.
Hrökkva hörpustrengir,
hníga Braga-vinir;
enn er auðn í skógi,
aldnir falla hlynir.
(R. B.)
Mig setti hljóðan, er mér barst
á mánudaginn fregnin um lát
vinars vors og samferðamanns,
sem vér fylgjum hér til moldar.
Að vísu duldist mér eigi, að degi
æfi hans var drjúgum tekið að
halla, sól hans komin lágt á
vesturhimin, skuggamir famir
að lengjast. Þó átti eg þess
enga von, þegar við kvöddumst
á jámbrautarstöðinni í Grand
Forks fyrir stuttu síðan, að eg
myndi innan svo skamms tíma
standa í þessum sporum, við
líkbörur hans, færandi honum
hinstu kveðju mína og annara.
En “enginn ræður sínum næt-
urstað”, og skamt er milli dag-
mála og náttmála mannlegs lífs.
Hinn spaki öldungur, er forn-
enskar sagnir greinafrá, hafði
rétt að mæla, er hann líkti jarð-
ardvöl vorri við komu fuglsins,
sem kom fljúgandi inn um aðrar
salardyrnar, vermdi sig um
stund við eldinn, er brann á
miðju salargólfi, og flaug síðan
leiðar sinnar út um hinar húss-
dymar.
Eg hefi verið beðinn, að flytja
hinum látna samferðamanni
kveðju og þökk sveitunga hans
hér í bygðinni,, sem nú sakna
vinar í stað. Eg tel mér sæmd,
að verða við þeim tilmælum. —
Veit eg að í þeim kveðjuorðum
tala eg einnig fyrir munn allra
íslendinga hér í ríkinu, þeirra,
sem komnir eru til vits og ára
og ekki eru orðnir fráskila ís-
lenzkum þjóðsystkynum sínum.
Jafnframt flyt eg hinu látna
skáldi hugheilar kveðjur mína
og annara þeirra, sem við Ijóða-
gerð og önnur íslenzk ritstörf
fást hér á vesturvegum. Vér
vitum, og sjáum þó betur er
stundir líða, hvert skarð er nú
höggvið í fámennan hóp vorn.
Ennfremur er eg þess fullviss,
að á þessari stundu streyma
hlýjar kveðjur og þakkir til hins
látna skálds frá íslendingum
hvaðanæfa, eigi aðeins í landi
hér, heldur einnig heiman af
ættjörð hans og vorri, hafi
fregnin um lát hans og jarðar-
för borist þangað, eins og eg
geri ráð fyrir. Góðhugur úr
mörgum áttum vef ur því dánar-
beð skáldsins mildum örmum,
og fer það að vonum, þar sem
hlýstreymi hefir um flangt skeið
frá honum andað í fleygum ljóð-
um hans. Og þá er eg kominn
að því sem vera átti annað, og
aðal, ihlutverk mitt, að fara
nokkrum orðum um ljóðagerð
skáldsins og skerf hans til ís-
lenzkra bókmenta.
Regnboginn er mörgum litum
ofinn, en þó myndi jafnvægi
hans raskast og fegurð hans
dáprast, ef hann væri sneiddur
einum þeirra. Svipað er því
farið um mannlífið og menn-
ingu þjóðanna. Auðlegð þeirra,
fegurð og fjölbreytni, eru ávöxt-
urinn af framlagi hinna ólíkustu
einstaklinga, er allir hafa sitt
hlutverk að vinna, á sama hátt
og hver hljóðfæraleikarinn um
sig í ihljómsveitinni. Þeir eiga
allir sinn þátt í því, að samspil
þeirra verði sem fegurst og full-
komnast.
í heimi ibókmentanna —
skáldanna — ríkir sama lögmál-
ið. Þau eru Inisjafnri og fjar-
skyldri listgáfu gædd, og beita1
henni á ólík vigfangsefni, en1
eiga þó öll tilverurétt, og leggja j
sinn iskerf til þess, að gera bók-
mentir þjóðar sinnar sem fjöl-
breyttastar og ríkastar. Til þess
að sannfærast um það, þurfum
vér eigi annað en minnast Ijóða
höfuðskálda vorra að fomu og
nýju. Um nokkur þeirra orti eg:
Orkutónar Egils,
herða hug til dáða;
bænahljómar Hallgríms
önd manns opna himin;
hreimdjúp harmljóð Bjama
miðla mannvitsgulli;
Steingríms svana-söngvar
yngja elli-hruman.
Jafnkært er að minnast blæ-
þýðra og kliðmjúkra náttúru-
lýsinga Jónasar, andríkra sólar
og sigurljóða Matthíasar, djúpa
og stórbrotinna spekimála
þeirra Stephans G. Stephans-
sonar og Einars Benediktsson-
ar.
Skáldið, sem vér fylgjum til
grafar í dag, Kristján Níels
Júlíus — Káinn — átti sinn blett
í ríki Ijóðlistarinnar, og ræktaði
hann vel. Hann var, eins og
fleiri en einn ræðumaður kom-
ust að orði um hann á sjötíu og
fimmára afmæli hans, “fæddur
til að fækka tárum”, og aldrei
hefir það verið talið óveglegasta
og ókristilegasta æfistarfið. -—
Hann hlaut í vöggugjöf fágæta
kímnigáfu, og beitti henni með
jafn sjaldgæfri orðfimi og frum-
leik. Með kímnikveðskap sínum
létti hann samferðamÖnnunum
skapið og sporin um meir en
hálfrar aldar skeið. Ekki elr þó
þar með alt talið. Eins og önn-
ur sönn kímniskáld, var hann
oss einnig lærimeistari, er
kendi oss, að sjá hið broslega í
fari voru, að skoða sjálfa oss,
menn og málefni, í sannara
ljósi. Því að kímnigáfan í insta
eði sínu er næm jafnvægiskend,
er skipar hverjum hlut í sínar
réttu skorður. Nú er ekki því að
leyna, að kímnin kemur fram í
ýmsum myndum; hún getur til
dæmis verið kaldræn og níst-
andi háðnepja, örvar hennar
hertar í eitri. Ljúft er að minn-
ast þess hér, að þeir, sem ritað
hafa um hið látna skáld vort,
eru á einu máli um það, að
kímni hans hafi ekki verið með
því marki brend, Iheldur gaman-
söm og góðlátleg. Þessvegna
ekki sízt, naut hann einnig
þeirra miklu vinsælda, sem
hann átti að fagna. Og það var
einmtit iþetta græskuleysi hans,
að ógleymdri orðfiminni og
frumleiknum, sem gerði hann
sérstæðan meðal íslenzkra
kímniskálda, eins og réttilega
hefir verið bent á af ýmsum.
Þetta einkenni á kveðskap
skáldsins var engin tilviljun. —
Hann átti í því sammerkt við
önnur sönn kímniskáld, að hann
var undir niðri samúðarríkur
alvörumaður. Það leynir sér
ekki í ljóðagerð hans, þó þeirri
hlið hennar hafi eðlilega verið
minni gaumur gefinn en fyndn-
inni, sem þar leiftrar í blæbrigð-
um máls og mynda. Skáldið
hafði séð og heyrt nóg á langri
lífsferð, við mjsjöfn kjör, til íþess
að fyllast samúð með olnboga-
börnum lífsins, enda var hon-
um sú tilfinning í blóð borin.
Hann veit, einis og ,hann orðar
það í einu kvæða sinna:
“en gleðin er margföld og
gleymist ei strax,
ef gleðjum vér þann, sem á
bágt”.
Barngæsku hans er við brugð-
ið, enda fær hún fagran búning
og viðkvæman í sumum vísum
hans, svo sem þessari:
“Hreina ást og hjartans yl
hefi’ eg ekki að bjóða,
en alt, sem skárst er í mér til,
áttu, barnið góða.”
Af sama toga er það spunnið,
að skáldið tekur innilegan þátt
í ástvinamissi frænda sinna og
vina. í fáum orðum sagt, það
er ekkert steinhjarta sem slær
í ljóðlínum vors látna skálds.
Honum hefir eflaust stundum
farið eins og enska merkisskáld-
inu, að hann hefir brosað til
þess “að hylja tárin”. Og svo
hlýtur þeim öllm einhverntíma
að fara, sem ekki eru andlegir
trémenn, horfist þeir alvarlega
í augu við lífið og lífskjör
manna.
Enn er ótalinn einn þátturinn
í kveðskap skáldsins — ættjarð-
arást ihans. Hann stóð djúpum
rótum í íslenzkri mold og bar í
barmi ríka rækt til ættland3
síns og íslenzkra erfða, enda
var hann sprottinn upp úr jarð-
vegi eims fegursta og sögurík-
asta héraðs landsins. Svo fer
öllum þeim, sem skilja náið
samband sitt við fortíð sína og
kynstofn sinn. Það er enginn
Have the Business
POINT OF VIEW
Dominion Business College students have the advantagí
of individual guidance in the all-important factors of
husiness personality, conduct, and approach.
No matter how thoroughly you know the details of
office work, you must be able to sell your services,
and this is now just as much a part of Dominion
trainink as Shorthand, Typewriting, Bookkeeping, or
any of the other courses in which Dominion leader-
ship has been recognized for over twenty-five years.
Business is better! Employment is increasing!
Prepare for it.
DOMINION
BUSINESS COLLEGE
On The Mall
and at Elmwood, St. Jiames, St. John’s