Heimskringla - 04.11.1936, Page 3

WINNTPBG, 4. NÓV. 1936
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
Verið heima
á ættlandinu
um Jóiin
Sérstakar
hátíða siglingar til Mið-
Evrópu
(yfir Havre og Hiondon)
Frá Montreal—27. nóv.
“ALAUNI'A”
(Sérstakur umboðsmaður
skipalímnmar fylgir far-
þegum sem fararstjóri)
Frá Halifax—5. des.
"ASCANIA”
Frá Halifax—6. des.
“LANCASTRIA”
Frá Halifax—12 des.
"AURANIA”
Cunard White Star hefir stærsta eim-
skipaflota á Atlanz hafinu.
Farið með einhverju þeirra skipa er sér-
staklega verða send fyrir jólin, frá
Montreal eða Halifax, til höfuðborga
Evrópu. Skip þessi eru fræg fyrir hvað
þau eru stöðug, hvað fæðið er mikið og
gott, hvað káetur eru hreinar og loft-
góðar og setustofur þægilegar.
Spyrjist fyrir hjá næsta umiboðsmanni
eða
CUH ARD WH ITESTAfl
uppgerð í kveðjunni, sem hann
sendi heim til íslands í þessum
orðum:
“Biðja skal þig síðsta sinn:
Svani og bláum fjöllum,
hóli, bala, hálsi og kinn
heilsaðu frá mér öllum.”
Engin þörf gerist, að lýsa á
þessum stað skapferli og per-
sónu hins látna samferðamanns;
Mörg af ykkur þektuð ihann
miklu lengur og betur en eg,
enda hefir mat mitt á honum
sem manni óbeinlínis komið
fram í túlkun minni á kveðskap
hans. Þó vil eg bæta þessu við:
Því betur, sem eg lærði að
þekkja þennan vin vorn per-
sónúlega, Iþví betur lærði eg að
meta vinfestu hans og örlæti,
heillyndi hans og hjartahlýju.
þesskonar nart.
Það liggur í augum uppi að
ein eða tvær miljónir dollara
eru smámunir einir þegar verið
er að tala um fjármálaskýrsllur
Canadaveldis,, þar sem heildar-
upphæðin ihleiypur upp á mörg
hundruð miljónir árlega. Meira
að segja er aðaiatriðið ekki það,
hvort reksturskostnaðurinn reyn
ist mikill eða lítill. Alt er undir
því komið, til hvers fénu hefir
verið varið. iSömuleiðis má
segja um alla sköttun til inn-
tekta. Ef skatturinn væri vit-
urlega og réttlátlega lagður á,
og fénu síðan réttilega varið,
sakaði ekkert hve hár hann
væri. Þess hærri sem hann
væri, þess meiri umsetning og
framför yrði1, án þess að raska
hlutföllum frá sjónarmiði ein-
staklingsins.
'Svo þökkum vér kímnisskáld-
inu samúðarríka og ættrækna
samfylgdina, gleðistundirnar,
fræðsluna, í einu orði, ljóðin
hans, sem lengi munu lifa á
vörum manna, og enn lengur í
íslenzkum bókmentum. Vinir
hans, sveitungar hans, landar
hans, heima og hér, þakka hon-
um unnið dagsverk, drjúgt
menningarframlag, og kveðja
hann með klökkum huga.
EINBREITT UMRÓT
Gallinn er vitanlega sá, að
mjög lítill hluti inntektanna er
látinn ganga til þess, sem þjóðin
þarfnast. Hávaðinn gengur í
það að borga vexti af innlend-
um lánum og létta undir með
auðfélögum. Afgangurinn fer
að mestu í kaupgjald stjórnar-
þjóna og fyrir herútbúnað og
lögreglulið, aðallega til þess að
verja stjórnina og auðmenn
landsins fyrir fátæka fólkinu.
En í öllu þessu er þingkostnað-
urinn ekki nema eins og hverf-
í síðustu Heimskringlu er
grein eftir Jónas Pálsson undir
nafninu “Tvíbreið tlorfa”. Þar
kennir ýmsra grasa, sem mér
finst eg þurfa ofurlítið að at-
huga.
Sumum atriðum greinarinn-
ar er eg fylliiega samdóma, svo
sem því, að þingmönnum vorum
mætti stórfækka með ábata, og
því, að engan óþarfari mann
hafi þjóð vor hafið til hátignar
en núverandi fjármálaráðherra,
C. A, Dunning. Ennfremur
verður því ekki mótmælt að
CanadaJþjóðin sé, fyrir löngu
síðan, orðin gjaldþrota á pen-
ingalega vísu.
Plestu öðru, sem greinin fjall-
ar um, vildi eg gjarnan mótmæla
með rökum, ef rúm leyfði, því
sumt af því er svo skaðlega
villandi, sökum klókrar með-
ferðar. Almenningur má ekki
við því að ruglast meira en ver-
ið hefir.
Það er hverju orði sannara að
frá siðferðilegu sjónarmiði skoð-
að, eins og nú háttar til, ættu
þingmenn vorir ekki að fá hærri
framfærslustyrk en menn af
öðrum stéttum. Þeir eru þjóð-
inni öldungis óþarfir menn þeg-
ar bezt lætur, en stórskaðlegir
að öllum jafnaði. En að það
skifti nokkru máli hvað þjóðar-
haginn snertir, er margeltur
misskilningur. Flokksmenn af
öllum sauðahúsum gera mikið
úr þessháttar smámunum á
kosnihgatímum til þess að hylja
merg málsins. Einnig tönnlast
flokksblöðin á f járbruðli og ein-
stöku tilfellum af svindilbraski
milli hríða, f sama augnamiði.
En svinnum leikmönnum sæmir
ekki að leggja sig niður við
andi fis.
Ýmislegt annað en þingkostn-
aðurinn játar J. P. að muni vera
grunsamlegt við reksturinn. Það
er þakkarverð réttsýni; og dett-
ur mér í hug í því sambandi að
draga fram ein tvö eða þrjú sýn-
ishorn, sem lítilsháttar hug-
vekju.
Þegar Bennett kom til valda
lét stjórnin gera upp íbúð hans
á Hotel Laurier (sem þjóðin á)
og einnig fægja og prýða einka-
járnbrautarvagn þann er honum
var ætlaður. Nam sá kostnaður
hundrað og fimtíu þúsund doll-
urum. *
Við og við eru skipaðar kon-
unglegar nefndir lærðra manna
til þess að rannsaka eitthvað af
því, sem allir vita. En kaup-
gjald þeirra, eftir því sem mér
er skýrt, er minst $30.00 á dag,
netto, á hvert nef. Starfaði ein
þeirra lengi hér um slóðir fyrir
nokkru síðan til þess að ákveða
hvort 20c á dag væri sann-
gjarnt kaupgjald fyrir óbreytta
erfiðismenn.
Kostnaður stjómarinnar í
sambandi við iandsstjórann er
nærfelt hálf miljón dollarar á
ári, og finst mér það íhugunar-
verður útgjaldaliður. Ef Canada
er virkilega fullveðja ríki', eins
og okkur hefir stundum verið
sagt, álít eg að England ætti að
standa kostnaðinn af sínum
eigin sendiherra. En J. P. vill
t kki láta róta vlð því, vegna
vissrar samþyk+ar, sc-rn nú er að
vei ða sjötug.
Önnur samþykt, miklu yngri,
fjallar um stríðsskuldimar, en
hana vill J. P. hinsvegar láta að
engu gera, og ennfremur vill
hann að C. N. brautakerfinu sé
skilað til þeirra, sem veðbréf-
I unum halda, og skuldin þar með
| látin falla. Tvorttveggja virðist
mér vanhugsað.
Stríðsskuldir eru að engu
verulegu leyti annars eðli<5 en
aðrar skuldir og væri því órétt-
látt að afnema þær án þess að
láta allar aðrar skuldir falla nið-
ur samtímte. En um það er
auðvitað ekki að ræða fyr en
stjórnarfarinu er róttækiiega
breytt. Og þess er ekki að
vænta af stjóm, sem kosin er
sérstaklega til þess að halda
hinum gamla sið eins nærri
horfi og mögulegt er.
Það mun sönnu næst að C. N.
kerfið sé alment álitið að vera
byrði á þjóðinni; en það er alls
ekki víst að svo sé. Tekjuhall-
inn við rekstur þess, að láns-
vöxtum meðtöldum, mun vera
um hundrað miljónir dollara á
ári að jafnaði, og því tvöfalt
meiri en J. P. gaf í skyn; en með
því er ekki öll sagan sögð. Það
er nokkurnvegin víst, að yrði
C. P. R. eitt um hituna, fengi
almenningur áður langt liði að
svara út þeim miljónum í hækk-
uðum flutningstaxta og öðrum
ókjörum svo sem lengri drætti
til járnbrauta o. s. frv.
Margir af þeim sem ráða fyrir
C. P. R. eiga einnig drjúgan þátt
í verðbréfum C. N. R., svo þess
yrði vart lengi að bíða að kerf-
in rynnu saman í eitt. Þar á
ofan eiga sömu mennirnir bank-
ana, sem segja stjórninni fyrir
verkum og ráða lögum og lofum
í landinu á meðan fólkið rækir
sína trú í musterum þeirra.
iSéu járnbrautir á annað borð
nauðsynlegar er óneitanlega
vissara og ódýrara að reka þær
sem þjóðeign heldur en að selja
þær í hendur prívat mönnum
til að okra á — hvað sem reikn-
ingarnir sýna. Því að í raun og
sannleika eru peningar hinar
stríðustu. hömlur hagfræðinnar.
Þegar hér er komið mun
grunast að við J. P. séum á
öndverðum meið hvað banka-
málin snertir, og er það hár-
rétt. Bankarnir eru, að mínu
áliti, sú stórkostlegast og versta
svikamylna, sem í annálum er.
Þeir eru rótin og þungamiðjan í
öllu því braski, sem “business”
nefnist, og afltaug og akkeri hins
grimmilega siðs eða átrúnaðar,
sem kapitaílismi er kallaður. —
iSkipanir þeirra eru hin æðstu
lög í hverju landi, og í þeirra
valdi liggur að miklu leyti að á-
kvarða hve margir skuli svelta
eða stytta sér líf dag frá degi.
Að sönnu reka þeir öll sín af-
köst á stranglagalegan hátt; en
þar sem þeir fyrirskipa lögin
sjálfir er það hvorki erfitt né
þakkandi. Þar að auki eru þeir
í verunni ein sú glæfralegasta
og ótryggasta fjársýslu stofnun,
sem lög leyfa. Skuldir þeirra,
útsvaranlegar hvenær sem kall-
að er, eru í það minsta tuttugh
sinnum meiri en allir þeir pen-
ingar, sem til eru í landinu. —
Hvaða banki, til dæmis, myndi
.taka í mál að lána út á þesshátt-
ar tryggingu. Eina öryggi þeirra
er trú og fáfræði fólksins.
Ekki lái eg samt bönkunum
frekar en J. P. þetta framferði
þeirra; en eg hefi sterka til-
hneigingu til að lá þeim, sem dá
þesskonar athæfi, móti betri vit-
und.
Um Social Credit lækninguna
vil eg sem minst taíla, því hún
er svo óákveðin þankaþoka að
alla verulega viðspyrnu vantar.
Höfundur hennar, Major Doug-
las komst aldrei svo langt sjálf-
ur að geta skýrt til neinnar hlít-
ar hvað hann átti við, þótt hann
ritaði margar bækur í því skyni.
En einmitt fyrir þá sök gleypir
fólk við henni miklu fyr en því.
sem einfalt er og eðlilegt. En
mest undrar mig að Hjálmar
Gíslason skuli hafa orðið fyrir
því áfalli.
Ýmislegt fleira í grein J. P. ór
athugunarvert, en nóg er víst
komið að sinni. Enda á eg þess
von að Jónas minn greiði úr öll-
um þessum þrymlum sjálfur,
þegar stundir líða fram, því eg
hálfvegis gruna hann um
græzku. Mig minnir að hann
hafi einhverntíma vikið því að
mér með gætni, að hann væri
eiginlega socialisti — þ. e. a. s.
kommúnisti — inn við beinið.
En þess ber að gæta, að hjá
honum er svo miklu lengra inn
að beininu en, til dæmis, hjá
mér, að isvo ótrúlega margt
kann að geta fengist þar við um
lengri tíma, svo sem C. C. F.,
Social Credit og fleira. Þannig
ræð eg tilefni þessarar greinar
hans.
Spursmálið í mínum huga er
því aðallega það, hvort eggjar
atvikanna fái krufið hann nægi-
lega djúpt til þess að honum
vitrist mergur málsins. áður en
um seinan verður. Það er lítil
aðstoð í iþví að æpa já og amen
þegar allir aðrir öskra í sama
máta. —P. B.
SAMKEPNIN
Formáli
Austri var þá ekki til,
Engin vestri heldur,
Suðri var það sjónar-bil:
Sem að Norðri geldur—‘
I.
Það er fleygt, úr fomum sögum
Flestir um það nokkuð vita,
Erfða-hnoss frá elztu dögum:
.®ðst og hæst að ná í bita:
Þann sem annar áður kepti
Um og vildi sjálfur fanga,
Stundum ekki hann þó hrepti
Hraut úr leik með sveittan
vanga.
Sigraður á sínu bragði
Sagan stendur þér í minni,
Vonina á lukku lagði
Liggjandi í samkepninni. —
Skildi ei neitt í skaða sínum
‘^Skratti fór nú þetta illa”:
Þverkræktur iá lyga-línum
Loddarans sem vildi gylla.
Sína eigin svikatildru
Svo hann geti náð í meira
Fávizkan í glæfra-gildru
Gekk og vildi ei leiðsögn heyra.
Þeirra sem að réttu ráði
Ráða úr þeim kringumstæðum
Dygð varð fyrir flónsku-háðii
Féll á sínum eigin gæðum.
n.
Ekki skal þig undra maður
Allra þjóða dauðastunur
Sigurmál og sæmdar þvaður
Semkepninnar spilamunur.
Samkepnin er sögð að vera
Sjálfkjörin að ráða og meta:
Greina þá sem gæfu bera,
—Greind til þess að fá að éta.
Hinir sem að hafa ekki
Hyggindi af þessu tæi,
Flokkaðir með fúlu þrekki.
Fjandanum í soltnu hræi.
Ef þú trúir ekki þessu
Annað verð eg þér að sanna:
Fjölreynt er, og fæst þó ekki
Friður milli allra manna.
Farðu, lítt’ á frelsis þrepið
Friðhelgun og menninguna:
Sjáðu fólkið dautt og drepið,
Drepið fyrir kenninguna?
III.
“Menningin og máttur þjóða
Myndast fyrir samkepnina,
Þessi kenning gamla góða
Gefur okkur skynsemina.”
Til að spilla, til að myrða?
“Til að frelsa smærri þjóðir”.
Fyrir það með glötun girða.
—Gerast seinna djöfulóðir?
IV.
Trúarbrögðin bindast böndum
Bræðralags við þenna fölska.
Skifta upp í öllum löndum
Embættum með Guð og Kölska.
Þetta færir fátt í haginn
Flókin reynist trúar þokan.
Gamli KöQski gekk í bæinn
Guð má Ját’ í minni pokann.
Trúarbrögð í táralínum
Tilfihningar þínar vekur
Djöfullinn með svikum sínum
Sálirnar af guði tekur. —
V.
Ef að þetta er nú þróðir
‘‘Eins og var í þínu kveri”:
Róa allar rauna þjóðir
Rembinginn að þræla-skeri?
HAUSTSPJÖLL
Semkepninni alt hið illa
Ort er fram á þessa tíma:
Alviljandi öllu spilla
Alllra þjóða frelsis-ríma?
Á að fara að enda hana
Eða hvað skal gera bræður?
Fylla eftir fornum vana
Flokkinn sem að altaf ræður.
Því að eymd og auðnuleysi
Er að verða kónga jafni.
Krossinn upp þó einhver reisi
Annar hefir Þór í stafni.
Báðir eru búnir til að
Berjast fyrir sínu merki'.
Hafa altaf af sér skilað
Einu og sama—frægðarverki.—
VI.
Eg vil betnda á eina tyllu
Útborna og kröftum rúna:
Frelsa kann frá öllu illu!
Andstæðan við heiminn núna.
Landið, fjöllin, háls og haf:
Hastar á köllin brúna.
Grandið, fölin fárs um kaf:
Full eru spjöllin núna.
Felli,vellir , vötn og ár,
Valla falla úr gengi.
Svelli hellir bryngublár
Ðlær, um f jalla strengi.
Stílar dóminn heims í höll:
Hörku skjóminn baga.
Hvfla blómin okkar öll;
Undir grómi flaga.
Stundir líða. Alt hvað er,
Ei sín bíða lætur.
Undir svíða. Og því mun þér:
Þungt um kvíða nætur.
Jón Kernested
miim—ii \mm .........—.....— m
Kaupið Heimskringlu
Jak. J. Norman
Borgið Heimskringlu
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRIN6LU
l CANADA:
Amaranth.........
Antler, Sask.....
Árnes..............
Árborg...........
Baldur...........
Beckville........
Belmont..........
Bredenbury.......
Brown............
Churchbridge.....
Cypress River....
Dafoe............
Ebor Station, Man,
Elfros...........
Eriksdale........
Foam Lake........
Gimli............
Geysir.............
Glenboro.........
Hayland..........
Hecla............
Hnausa...........
Hove.............
Húsavík..........
Innisfail........
Kandahar.........
Keewatin.........
Kristnes.........
Langruth.........
Leslie...........
Lundar...........
Markerville......
Mozart...........
Oak Point........
Oakview..........
Otto.............
Piney............
Red Deer.........
Reykjavík..........
Riverton.........
Selkirk..........
Sinclair, Man....
Steep Rock.......
Stony Hill.......
Swan River.........
Tantallon........
Thornhill..........
Víðir............
Vancouver........
Winnipegosis......
Winnipeg Beach....
Wynyard..........
.........J. B. Halldórsson
......jK. J. Abrahamson
......Sumarliði J. Kárdal
.........G. O. Einarsson
......Sigtr. Sigvaldason
.........Björn Þórðarson
............G. J. Oleson
.........H. O. Loptsson
......Thorst. J. Gíslason
......Magnús Hinriksson
..........Páll Anderson
.........S. S. Anderson
.........K. J. Abrahamson
.........S. S. Anderson
.........ólafur Hallsson
............John Janusson
..........K. Kjernested
........Tím. Böövarsson
............G. J. Oleson
........Sig. B. Helgason
......Jóhann K. Johnson
.........Gestur S. Vídal
........Andrés Skagfeld
..........John Kernested
......Hannes J. Húnfjörð
.........S. S. Anderson
.........Sigm. Björnsson
.........Rósm. Ámason
.........—B. Eyjólfsson
.........Th. Guðmundsson
Sig. Jónsson, D. J. Líndal
......Hannes J. HúnfjörO
.........S. S. Anderson
........Andréa Skagfeld
......Sigurður Sigfússon
............Björn Hördal
..........S. S. Anderson
......Hannes J. Húnfjörð
............Árni Pálsson
........Bjöm Hjörleifsson
.........G. M. Jóhansson
......K. J. Abrahamson
............Fred Snædal
............Björa Hördal
.........Halldór Egilsson
.........Guðm. ólafsson
.......Thorst. J. Gíslason
.........Aug. Einarsson
........Mrs. Arma Harvey
............Ingi Anderson
.........John Kernested
..........S. S. Anderson
í BANDARTKJUNUM:
Akra..................................Jón K. Einarsson
Bantry............................... E. J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash.................Mrs. John W. Johnson
Blaine, Wash...................Séra Halldór E. Johnson
Cavalier..............................Jón K. Einarseon
Chicago: Geo. F. Long, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta.
Edinburg...................................Jacob Hall
Garðar...............................S. M. Breiðfjörö
Grafton..............................Mrs. E. Eastman
Hallson...............................Jón K. Einarsson
Hensel.................................J. K. Einarsaon
Ivanhoe............................Miss C. V. Dalmann
Los Angeles, Calif....Thorg. Ásmundsson, 4415 Esmeralda St.
Milton..................................F. G. Vatnsdai
Minneota...........................Miss C. V. Dalmann
Mountain..............................Th. Thorfinnsson
National City, Calif.....John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Point Roberts.........................Ingvar Goodman
Seattle, Wash.........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Svold................................Jón K. Einarsson
Upham................................E. J. BreiðfjörO
The Viking Press Limited
Winnipeg Manitoba