Heimskringla - 31.03.1937, Síða 1

LI. ÁRGANGUR
NÚMER 26.
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 31. MARZ 1937
HELZTU FRETTIR
framkvæmd, og að þeir hafi grip-
Járnbrauta-verkfalli afstýrt
Járnbrautaverkfalli, sem vof-
að hefir um skeið yfir í Canada,
hefir verið afstýrt.
Eins og kunnugt er stóð
þannig á þessari deilu, að laun
járnbrautaþjóna voru lækkuö
um 10% á kreppuárunum. Þar
sem vöruverð hefir nú talsvert
hækkað og framfærslukostn-
aður þótti járnbrautaþjónun-
um ekki ósanngjarnt, að krefj-
ast þess, að kaup þeirra væri
hækkað í það, sem það áður var.
En nefnd sem sambandsstjórnin
og járnbrautafélögin komu sér
saman um að láta gera út um
málið var á móti launahækkun-
inni í svip að minsta kosti. Hefir
síðan litið út fyrir, að járn-
brautaþjónar gerðu verkfall. En
á fundi í Montreal s. 1. mánudag,
sættust járnbrautaþjónar og
járnbrautafélögin á það, að kaup
verkamanna sé hækkað smátt og
smátt t. d. um 1% 1. apríl og
aftur um 1% 1. júní, 1. ágúst,
1. okt., 1. des. Svo á að hækka
kaupið um 2% 1. febrúar 1938
og önnur 2% í byrjun marzmán-
aðar það ár. Fyrsta apríl 1938
verða því launin hækkuð um
10%, (þar með talin 1% hækkun
sem þegar hefir verið veitt) sem
verkamenn fóru fram á.
Það er gefið í skyn í blöðun-
um að verkamenn hafi unnið
stóran sigur í þessari deilu. Vér
sjáum ekki að svo sé þar sem
þeir verða að bíða í heilt ár eftir
endanlegri uppfyllingu á kröfum
sínum. En að sættast var eigi að
síður skynsamlegt. Járnbrauta-
félögunum kemur það vel og ef
satt er sagt um það, að járn-
brautaþjónar sé bezt launaður
verkalýður þessa lands, er von-
andi, að honum reynist það ekki
um megn, að hafa slegið af kröíu
sinni.
Bylting í her Francos
f her Francos, uppreistarfor-
ingja á Spáni var gerð alvaríeg
tilraun til byltingar um síðustu
helgi.
Ýmsir háttstandandi menn í
her Francos, sem að ráðslagi
foringja síns geðjaðist ekki, tóku
sig saman og ætluðu að binda
enda á þetta byltingafargan hans
með því að rísa öndverðir gegn
honum. Þeir reyndu að ná þeim
sem í tugthúsunum í Malaga eru
út og ætluðu að fá þeim vopn í
hendur til sóknar með sér. En
þetta tókst ekki vegna þess, að
þýzka leynilögreglan á Spáni
komst á snoðir um það og kom
því upp. Voru 18 leiðtogarnir
skotnir án nokkúrra vífilengja
um það.
í Tetuan í Morokko var einnig
farið að brydda á uppreist í liði
Francos. Voru 30 skotnir af
þeim, sem helzt þóttu þar við
þetta riðnir.
Frá Gibraltar bárust síðar
fréttir um að í borgunum Alge-
ciras, Lan Linea og San Rogue
hefðu um 50 hermenn úr liði
Francos verið skotnir og um 200
fangar úr liði stjórnarhersins í
hefndarskyni.
Nokkra ítali, sem kvörtuðu
undan vistinni hjá Franco, lét
hann einnig skjóta.
Vestra um páskana
Joseph Thorson, þ. m. fyrir
Selkirk-kjördæmi dvaldi hér
vestra um páskana. Meðal ann-
ars er hann sagði frétta, var að
Selkirk-brúin yrði senn opnuð til
almennra nota og án nokkurs
tolls. Hefir sambandsstjórnin
veitt $1,500 fjárhæð til starfs-
reksturs brúarinnar árlega í 4
ár, en verði kostnaðurinn meiri
en því nemur, greiðir fylkis-
stjórnin, Selkirk-bær og St. Cle-
ment-sveit það. Mr. Thorsoli
samdi við hlutaðeigendur um
þetta meðan hann var hér vestra
fyrir hönd sambandsstjórnarinn-
ar.
Landarnir í máli við
Bandaríkja-stjórnina
í bréfi frá vini Heimskringlu í
Norður-Dakota, segir frá því, að
stjórn Bandaríkjanna hafi fyrir
nokkru ákveðið að koma upp
friðunarstað fyrir fugla í Mouse
River dalnum, skamt frá Upham
En til þess þurfti að kaupa þar
sjö jarðir. Bændur sem jarð-
irnar áttu, voru ekki ánægðir
með verðið, sem -stjórnin (eða
the Biological Survey, er um
kaupin sá) bauð fyrir þær og
vildu ekki selja. Fór málið fyrir
dómstólana í Devils Lake nýlega.
Var þessum 7 bændum dæmt um
$18,000 meira fyrir jarðirnar, en
stjórnin bauð þeim í fyrstu. Þeir
hlutu frá $5 til $6.25 meira fyrir
hverja ekru.
Það -sem frétt þessari fylgir
er að það hafi flest verið fslend-
ingar,.er jarðirnar áttu og í mál
fóru við landstjórnina.
Málið fyrir réttinum sóttu fyrir
hönd bænda landarnir Nels G.
Johnson lögfr. í Towner og A.
Benson lögfr. í Bottineau.
Stjórnin gerir þarna tjarnir og
annað til þess að draga fugla að
þessum stað.
Bændurnir geta verið á jörð
unum þar til fyrsta október
1937 og heyjað á þeim og fært
sér þær á allan hátt í nyt, nema
þann hluta af þeim, sem Biologi-
cal Survey þarf með.
önnur frétt frá Dakota
William Goodman í Upham,
N. D., hefir nýlega tekið við
stöðu við gróðrarstöð í Norton,
Kansas, sem aðstoðarstjórnandi.
The Norton Greenhouses kvaðu
vera stór gróðrarstöð, og staða
Mr. Goodmans við hana vel laun-
uð. Mr. Goodman hafði lært
fag sitt í tvö ár í North Dakota
School of Forestry.
Landstjóri Canada
heimsækir Roosevelt
i
Síðast liðinn mánudag kom
landstjóri Canada og frú hans til
Washington. Þau voru að heim-
sækja Mr. og Mrs. Roosevelt og
endurgjalda forsetanum með því
heimsókn hans til Canada s. 1.
sumar. Frá viðtökunum er ó-
þarft að skýra. Þær voru ekki
einungis hinar virðulegustu,
heldur einnig hinar vinalegustu.
Frá Alberta
Frá þinginu í Alberta hafa
þær fréttir borist, að í gær hafi
einn' fjórði af fjárveitingu árs-
ins, eða rúmir 6 miljón dalir,
verið samþyktir, en meira ekki.
Er haldið fram að veiting þessi
eigi að nægja þar til fyrsta júli,
en þá skuldbindur stjórnin sig til
að vera búin að koma social
credit hugmyndinni í fram-
kvæmd.
Þetta er í fyrsta sinni sem
aðeins nokkur hluti af f járlógun-
um hefir verið samþyktur á
nokkru þingi. Ep ástæðan fyrir
því lítur út fyrir að vera sú, að
nokkrir þingmenn í flokki Aber-
ið þetta ráð, að fresta samþykt
f járlaganna, til þess að flýta því.
Á þinginu á nú að kjósa
þriggja — eða fimm manna
nefnd til þess að leggja ráðin á
hvernig koma eigi social credit
hugsjóninni í verk. Ætla sum-
ir, að þá gefist á ný tækifæri, að
fá Major Douglas til aðstoðar
stjórninni við það verk.
Hvað er um
vinnulauna-skattinri?
Mr. L. St. George Stubbs gerði
tillögu á Manitoba þinginu ný-
lega um að afnema með öliu
vinnulaunaskattinn. Tillagan
kom til umræðu í þinginu s. i.
mánudag og var reynt að fá
stjórnina til að láta ganga til at-
kvæða um hana. En forsætis
ráðherra, John Bracken, ská-
gekk tillöguna og áleit bezt að
leggja hana til síðu þar til fjár-
lögin væru íhuguð. Mr. Stubbs
lokaði samt umræðum á þing-
inu í gærkveldi svo búist er við,
að harih ræði málið í dag. Fov-
sætisráðherra er sjáanlega ekki
vel við þessa tillögu, enda eiga
andstæðingaflokkar stjórnarinn-
ar á þinginu erfitt með að greiða
atkvæði á móti henni, því þeir
lofuðu hver og einn að afnema
þennan skatt í kosningunum. AI-
menningur bíður með óþreyju
eftir því að sjá hvernig þing-
menn greiða atkvæði um afnára
vinnulaunaskattsins. Hann er
gleggri mælisriúra en margir
ætla á því hvernig þingmenn líta
á skyldur sínar og ynna þær af
hendi á þingi.
0
FRÉTTALAGÐAR
Það getur farið svo, að í Mani-
toba verði að lögum gert, að gera
andlega veiklaða menn ófrjóa,
svo þeir eignist ekki afkvæmi.
Þessu hefir verið hreyft á fylk-
isþinginu. Tala þeirra sem á vit-
firtra stofnunum eru, hækkar
stöðugt í fylkinu og er þessa
stundina um 4,000.
* * *
Mussolini segist ekki senda
neina til krýningar George Vi'.
Bretakonungs 12. maí í vor,
vegna þess að stjórnin á Bret-
landi hafi boðið Haile Selassie
Ethíópíu keisara að senda fuil-
trúa þangað.
* * *
Effel-turninn í París kvað eiga
að rífa niður. Verkinu er ætlast
til að verði lokið 1939, en þá eru
rétt 50 ár síðan turninn var
reistur.
* * *
Úr herliðinu hafa verið valdir
273 menn til þess að vera við
krýningu Bretakonungs, sem
hersveit frá Canada.
* * *
Nefndinni, sem sambands-
stjórnin skipaði til þess að rann-
saka verð akuryrkju verkfæra
og sem W. G. Wier, frá Cypress
River stjórnar, var nýlega sagt
að búnaðar-áhöld öll mundu
bráðlega hækka í verði. Það er
fróðlegt að vita, hvað nefndin
gerir við því.
* * *
Stjórnin á Spáni vinnur hvern
sigurinn af öðrum. Hún hrakti
á Suður-Sppáni ítali hroðalega
af hólmi. Er sagt, að fátið hafi
verið svo mikið á ítölum á flótt-
anum, að þeir hafi skotið hverir
aðra niður. Þjóðverjar sem eft-
ir öllu taka, kváðu vera að gefa
því alvarlegan gaum hvort ítalir
séu til nokkurs nýtir, sem her-
menn. Eftir framkomu þeirra á
Spáni að dæma, eru þeir ekkert
hrifnir af þeim.
Skotland Yard er að kenna
100 hestum þær kúnstir, að
ganga upp og ofan stiga. Hest-
arnir eiga að sýna þessa list
sína á krýningar hátíð George
VI. 12. maí.
* * *
í byrjun þessarar viku flutti
Edward Windsor frá Enzesfeld
til Appesbach í Austurríki. Er
hinn nýi bústaður hans góð vist-
arvera, en samt um $1,500 ódýr-
ari á mánuði, en Enzesfeld kast-
ali. Edward Windsor hefst
þarna við um mánaðar híma. Að
því búnu bregður hann'sér til
Parísar að hitta Mrs. Simpson.
Hvort þau setjast að í Appes-
bach eftir giftinguna, er óvíst
um.
ATHYGLISVERÐ
SaMKOMA
Samkomustaðurinn er Good
Templara-salurinn hér í borg.
Fimtudaginn 15. apríl er ákveð-
ið að halda þar samkomu, sem
ætti að vekja eftirtekt fram yíir
flest ef því er skeð hefir í sam-
kvæmislífi fslendinga í Winnipeg
á þessum vetri. Vil eg nú færa
að því nokkur rök. Samkoman
er til arðs fyrir Jóns Bjarnason-
ar skóla. Hann hefir ekki haídið
margar samkomur á þessum
yetri. Sanngjarnt væri því að
ætlast til fjölmennis, þó engin
yæri ástæðan önnur en þessi. En
langt er frá því að það sé tilfell-
ið. Það sem þar* er boðið al-
menningi ætti að minsta kosti að
íylla húsið: fyrirlestur sem dr.
Rögnvaldur Pétursson flytur og
söngur Karlakórs íslendinga í
Winnipeg.' Má vera að eitthvað
bætist við á þessa skrá síðar.
Allir, sem líklegir eru að sækja
þessa samkomu vita hversu ynd-
islega karlakórinn syngur. Hmn
mikilhæfi söngstjóri kórsins hef-
ir góðfúslega lofað að leika á
píano, auk söngsins.
Að kjmna fyrirlesarann, Dr.
Pétursson, gerist ekki þörf, ef
um það eitt er að ræða að láta
menn vita hver hann er, því
tæpast er til sá Vestur-íslend-
ingur, að hann ekki kannist við
Rögnvald Pétursson. En þeir
sem ,vel þekkja hann vita, að
hann er maður frábærum gáfum
gæddur og miklum mannkostum
•búinn. Hann er lærdómsmaður
með afbrigðum og klæðir hugs-
anir sínar í búning með snild. Ef
hann flytur fyrirlestur mega
menn búast við erindi með sterk-
um tilþrifum. Þar er hin full-
komnasta ástæða til að sækja
þessa samkomu.
samkomuna hefir athugað það,
að einstaka maður sem hefði
einnamesta löngun til að hlýða
á þetta mál gæti ef til vill ekki
borgað hátt verð. Hún hefir því
afráðið að bjóða skilyrðislaust
öllum til samkomunnar og láta
vilja og ástæður ráða því, hvað
hver gefur. Frjálsar gjafir til
málefnisins en ekkert skyldu-
gjald. A^ir Velkomnir!
Látið þetta berast um fslend-
ingabygðina í Winnipeg. Hvar
sém maður hittir kunningja sinn
berist þetta í tal.
Munið eftir samkomunni í
Good Templara salnum fimtu-
daginn, 15. apríl.
Rúnólfur Marteinsson
LTTANRÍKISMÁLIN 1
HENDUR ÍSLENDINGA
1943
Þingsályktunartillaga, í sam-
ræmi við samþykt flokksþings-
ins verður lögð fram í dag af
fulltrúum stjórnarflokkanna i
utanríkismálnefnd.
f dag verður lögð fram á Al-
þingi af fulltrúum stjórnar-
flokkanna í utanríkismálanefnd
þingsályktunartillaga þess efnis,
að þingið feli ríkisstjórninni að
hefja þegar undirbúning til þess
að ísland geti verið undir það
búið 1943 að taka að fullu með-
ferð utanríkismálanna í sínar
hendur og leggja tillögur um það
fyrir Alþingi.
Eins og áður hefir verið skýrt
frá í blaðinu, var samhljóða á-
lyktun gerð á flokksþingi Fram-
sóknarmanna og formaður
Framsóknarflokksins, Jónas
Jónsson, hefir undanfarið bæði
hér í blaðinu og Tímanum ritað
ítarlegar greinar um þetta mál
og ýmsar leiðir til úrlausnar i
Lsambandi við það.
—N. Dbl. 27. febr.
SLYSAYARNAFÉLAG
ÍSLANDS
beitir sér fyrir slysavörnum
á íslandi
Rvík. 3. marz.
Síðastliðins árs mun verða
minst sem eins hins hörmuleg-
asta um langt skeið, um slysfar-
ir á hafi úti og við strendur
landsins. Á árinu hafa drukn-
að 71 íslenzkir menn, þar af ein
íona.
f skýrslu, sem forseti Slysa-
varnafélags íslands gaf á aðal-
fundi félagsins, sem haldinn var
fyrir skömmu upplýsti hann:
að af þessum 71 manns hefðu
19 faris af síldveiðagufuskipi
“örnin”, 12 af vélbátum yfir
12 smálesta, 12 af opnum vél-
bátum, 11 druknuðu við, eða
út af bryggjum, 4 druknuðu
af árabátum fast við land, eða
jafnvel inn í höfn, 4 druknuðu
í ám og vötnum, 3 féllu fyrir
borð af togurum, 4 fellu fyrir
borð af mótorbátum og drukn-
uðu, 1 féll niður um sjávaris
og druknaði, samtals 71 fs-
lendingur.
Af þessu yfirliti sést að 20
manns hafa druknað, í ám og
vötnum, út af bryggjum, af ára-
bátum þétt við land, jafnvel
innanhafnar, niður um ís o. s.
frv.
51 maður hefir þá raunveru-
lega druknað af fiskiflotanum á
hafi úti.
Franskir menn fórust 39 hér
við land á árinu, og 5 norskir. —
Mintust fundarmenn þessa, með
því að rísa úr sætum sínum.
Skipströnd og bátstapar.
6 vélbátar yfir 12 smálestír
fórust á árinu, og 1 undir 12
smálestir, 1 vélbátur brann, 1
togari sökk, 1 síldveiðagufuskip
fórst, 6 opnir vélbátar er talið
að hafi eyðilagst.
Útlend skipströnd á árinu
Forseti gat þess að á árinu
nefðu verið settar upp 11 björg-
unarstoðvar í viðbót við þær 25
er fyrir voru, væru þær því 36
nú. Þá gat hann þess að nú
væri búið að bjóða út byggingu
björgunarskútunnar hér heima
og erlendis. Væri von á tilboö-
um 15. marz n. k.—Mbl.
ÓPRESTLEG
TÍUNDASVIK
Lögberg frá 11. marz tekur
upp ritsmíð úr Sameiningunni
eftir séra Jóhann Bjarnason sem
heitir: “Ferð til Vatnabygða.”
Mér finst þessi ferðasaga skrif-
uð í þeim anda að hún megi ekki
óumtöluð fara framhjá Vestur-
íslendingum, allra sízt Vatna-
bygða-búum.
Þegar presturinn er búinn að
koma sér í mjúkin hjá heilmörg-
um bygðarmanna telur hann
fram eins og hann kallar það
“fasta” og “búsetta” presta
bygðarinnar frá byrjun, og telur
svo fram fimm en dregur und-
an fimm og eru það tíundarsvik
sem um munar.
Ekki getur séra Jóhann dregið
þessa fimm presta undan í fram-
talningunni vegna trúarskoðana
þeirra nema hann sé ekki lengur
lúterskur á sömu vísu og þjóðin
heima á gamla landinu, því þeg-
ar einn af þessum fimm ófram-
töldu prestum kemur heim til
föðurlandsins, er hann valin til
að kenna prestsefnum þjóðar-
innar, og með því viðurkendur
rétttrúaður á vísu kirkjunnar á
íslandi og allir vita sem vilja
vita að hinir fjórir prestarnir
voru og eru sömu trúarskoðana
og séra Ásmundur Guðmunds-
son.
Lesari góður, hvaða afl finst
þér að hafi stjómað orðalagi
prestsins þegar hann tekur frarn
“fasta” og “búsetta” presta
bygðarinnar, í staðin fyrir að
segja prestar tilheyrandi Evan-
geliska lúterska kirkjufélagi ís-
Iendinga í Vesturheimi.
Eins og svo kunnugt er hafa
tíu “fastir” eða “búsettir” þjón-
að í Vatnabygðum af íslenzkum
prestum, en séra Jóhanni finst
aðeins fimm af þeim þess virði
að tala um þá sem presta! Já,
lesari góður, er það andi Krists
sem stjórnar orðalagi prestsiii3.
andinn sem sameinar og styrkir,
eða er það andi hins, andinn sem
sundurdreifir og veikir, eða vissi
presturinn ekki hvað hann var
að tala um og þessvegna tók ekki
af sér skóna áður en,hann sté
inn á hinn heilaga reit, blaðsíður
Sameiningarinnar. Sjálfum finst
mér ritsmíðin svo strákslega
framsett að það geti ekki hjá þ%í
farið að presturinn verði alvar-
lega Kaldbak-aður fyrir framrni-
stöðuna bæði af Vatnabygðar-
búum og öðrum Vestur-íslend-
ingum, þeir verða ekki ánægðir
með að segja, ó, þetta er bara
hann séra Jóhann.
Á sánkti Patriks messu, eftir
kaþólskum mælikvarða.
John S. Laxdal
Dr. Richard Beck frá Grand
Forks, N. D. kom til bæjarins s.
1. föstudag til þess að vera á
stjórnarnefndarfundi Þjóðrækn-
isfélagsins.
* * *
Laugardaginn þ. 27. marz lézt
að heimili sínu í Palo Alto, Cal.,
eftir stutta íegu öldungurinn
Hallur ólafsson Hallsson, 83 ára.
Hans verður getið nánar síðar.
harts hafi verið óánægðir með
'hve seint hafi gengið að koma
social credit hugmyndinni í
En ekki minna um vert en
j alt þetta er efnið sem hanri flyt-
ur fyrirlestur um, en það er séra
Jón Bjarnason. Efni kærara
Winnipeg-íslendingum verður
ýæpast valið en það gengur furðu
næst, að hann skuli flytja fyrir-
lestur um þetta efni. Hann var
einmitt á trúmálasyiðinu á öna-
verðum meiði við séra Jón, aðal-
keppinautur hans á seinni árum,
sá sem stóð í broddi fylkingar í
hreyfingu þeirri er aðhyltist
aðra skoðun í kirkjumálum (jn
þá sem séra Jón og samherjar
hans börðust fyrir. Skyldu nú
ekki allir Winnipeg-fslendingar
verða forvitnir að heyra hvað
Dr. Rögnvaldur hefir að segja
um Dr. Jón?
Þess má ennfremur geta, að
Dr. Pétursson hefir í seinni tíð
✓
verið frábærlega drengilegur
stuðningsmaður Jóns Bjarnason-
ar skóla.
Ef mælt er verðmæti þess sem
stendur til boða á samkomunni.
mætti búast við háum inngangs-
eyri; en nefndin sem annast um