Heimskringla - 09.06.1937, Page 3

HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
WINNIPEG, 9. JÚNÍ 1937
I*
t
KOSNINGARNAR
Á ÍSLANDI
(Alþingiskosningarnar á ís-
landi fara fram 20. júní.
Um úrslit þeirra skal engu
spáð. Flokkarnir eru nú aðal-
lega þrír: Framsóknarflokkur-
inn eða stjórnarflokkurinn (sem
og stundum er kallaður Jónasar
flokkurinn), Alþýðuflokkurinn,
sem er jafnaðarmenn og höfðu
áður samvinnu við stjórnar-
flokkinn, — en slitu henni. —
Þá sjálfstæðisflokkurinn eða í-
haldsflokkurinn, sem undanfarin
ár hefir verið aðal-andstæðinga-
flokkur stjórnarflokksins eða
flokkanna, á þingi. Þessir þrír
flokkar munu æði sterkir hver
um sig. En hvort nokkur þeirra
fær svo mörg þingsæti, að geta
stjórnað án samvinnu við annan
flokk er ekki líklegt. En svo
verður nú í kosningum stundum
annað en ætlað er.
Bændaflokkur býður sig fram,
en í honum eru nú tveir menn á
þingi. Er ekki ólíklegt, að sá
flokkur eigi samvinnu við sjálf-
stæðisflokkinn, ef hann yrði svo
fjölmennur að mynda stjórn. —
Þessi bændaflokkur er hinn
gamli Tryggva Þórhalls-flokkur,
eftir að samvinnu hans og fram-
sóknarflokksins lauk.
Hér fara á eftir tvær greinar
er aðstöðu flokkanna ræða um
leið og þeir leggja út í kosninga-
bardagann. Er önnur greinin
úr Degi, blaði framsóknarflokks-
ins, en hin úr fslendingi, blaði
sjálfstæðisflokksins. Þó fáorð-
ar séu, skýra þær að nokkru að-
stöðu flokkanna og búumst vér
við að löndum hér þyki betra að
fá þær en ekkert um kosninga-
málin. — Ritstj.)
Samvinnuslit
Stjórnarflokkanna
Akureyri 3. maí
Framsóknarflokkurinn og Al-
þýðufl. gerðu með sér opinberan
málefnasamning árið 1934, þeg-
ar þeir tóku við stjórn ríkisins.
Inn í þann samning voru tekin
þau mál, sem heitið hafði verið
að vinna að í kosningaávarpi
flokksþings Framsóknarmanna
1934. — Jafnframt voru teknir
upp í málefnasamninginn ýmsir
liðir úr hinni svokölluðu “4 ára
áætlun” Alþýðuflokksins, en þeir
liðir fólu eingöngu í sér lausn al
mennra umbótamála, sem hver
frjálslyndur umbótaflokkur
hlaut að vilja sinna. Á þessum
grundvelli hefir samstarf P"ram-
sóknarflokksins og Alþýðu-
flokksins bygst að þessu. Þeir
hafa í sameiningu unnið að lausn
almennra umbótamála og á-
rangur þeirrar samvinnu orðið
framar vonum, þegar tekið er
tillit til þeirrar efiðu aðstöðu,
sem fyrir hendi hefir verið og
skapast hefir af utanaðkomandi
orsökum, er við fáum ekki við
ráðið, svo sem lokun saltfisks-
markaðar í Suður-Evrópu.
Það er öllum vitanlegt að auk
þessa hafa Alþýðuflokksmenn á
stefnuskrá Sinni þjóðnýtingu
eins og jafnaðarmannaflokkar í
öðrum löndum. Þjóðnýtingin er
sérstefna jafnaðarmanna, en
þeirri sérstefnu geta þeir ekki
vænst að koma í framkvæmd á
meðan þeim hefir ekki tekist að
vinna meiri hluta kjósenda til
fylgis við hana. Þannig hefir
þessi sérstefna jafnaðarmanna
Bretlandi og á Norðurlöndum,
sem um áraskeið hafa haft sam-
starf í ríkisstjórnum þessara
landa, alls ekki komið til fram-
kvæmda. Framsóknarmenn líta
svo á, að þegar Samstarf er milli
þeirra og Alþýðuflokksins þá
eigi það að lúta sömu starfs-
reglum og í öðrum nágranna-
löndum. Samstarf milli þessara
flokka hefir líka verið, og á að
vera, um hin almennu umbóta-
mál, en ekki um þjóðnýtingar-
stefnu jafnaðarmanna.
Eins og kunnugt er, hafa for-
ráðamenn Alþýðuflokksins vikið
út af þeim samstarfsgrundvelli,
sem áður hefir gilt, og gert þá
kröfu að Framsóknarflokkurinn
fylgdi sér inn á þjóðnýtingar-
brautina. Er þetta því eftirtekt-
arverðara, þar sem forráða-
mönnum Alþýðuflokksins hlaut
að vera það fyrirfram ljóst, að
þessi krafa bæri engan árangur
og hlyti því að leiða til sam-
vinnuslita milli flokkanna. Með
fullráðnum huga og vitandi vits
hafa því Alþýðuflokksforingj-
arnir stofnað til samvinnuslit-
anna, og bera því einir alla á-
byrgð á þeim.
Að vísu var það upphaflega
meining Alþýðuflokksforingj-
anna að gera Kveldúlfsmálið að
orsök samvinnuslitanna, þar sem
þeir heimtuðu, að einstakt fyr-
irtæki væri gert gjaldþrota með
þingvaldi og að Kveldúlfsmönn-
um væri jafnframt gefið einnar
miljónir króna virði. En þar
sem þessi stefna í þessu sérstaka
máli vakti mikla andúð, ekki að-
eins allra Framsóknarmanna í
landinu, heldur náði sú andúð
einnig langt inn í raðir Alþýðu-
flokksmanna sjálfra, þá gugnuðu
foringjarnir við að hafa Kveld-
úlfsmálið eitt að grundvelli sam-
vinnuslitanna og fóru að varpa
inn í þingið óundirbúnum frum-
vörpum, sem haft hefðu geysi-
leg f járútlát í för með sér, ef náð
hefðu samþykki, og það án þess
að benda á tekj uöflunarleiðir. —
Var þar tekin upp ábyrgðar-
leysisstefna Sjálfstæðis- og
Bændaflokksmanna frá undan-
förnum þingum. Það liggur því
Ijóst fyrir, að ágreiningurinn
milli stjórnarflokkanna er fyrst
og fremst og aðallega um þau
mikilfenglegu þjóðnýtingará-
form, er fram komu í frumvörp-
um Alþýðuflokksins um sjávar-
útvegsmálin. Þessi ''frumvörp
um “alhliða viðreisn sjávarút-
vegsins” voru ekki lögð fram
fyr en í byrjun apríl-mánaðar
og án þess að reynt væri að
semja við Framsóknarflokkinn
um lausn þeirra vandamála, sem
um var að ræða, á annan hátt en
með þjóðnýtingu. Til slíkra
samninga hefði Framsóknar-
flokkurinn verið fús að ganga,
t. d. um afnám útflutningsgjalds
af sjávarafurðum o. fl. Jafn-
framt þessum hvatvíslegu að-
förum hrópa foringjar Alþýðu-
flokksins um sinnuleysi Fram-
sóknarmanna gagnvart málefn-
um fólks við sjávarsíðuna. Með
þessum hrópum leggur flokkur-
inn út í kosningabaráttuna, en
þau munu reynast gagnslaus.
Jafnaðarmannaflokkurinn þarf
aldrei að vænta þess að komast
lengra með sérmál sín í sam-
vinni! við Framsóknarflokkinn,
en stefna samstarfsflokksins
leyfir. En auðvitað var Alþýðu-
flokknum frjálst að slíta sam-
vinnunni á hvaða grundvelli, er
honum þóknaðist, en það verður
honum að vera ljóst, að það er
hann, sem ber ábyrgðina á þeim
atburðum og afleiðingum þeirra.
Framsóknarflokkurinn gengur
öruggur til kosninga í sumar
sem frjálsyndur umbótaflokkur.
Hann einn er hreinn milliflokkur
með öfgastefnur til hægri og
vinstri.—Dagur.
Breiðfylking íslendinga
Akureyri 30. apríl
Þegar núverandi stjórnar-
flokkar, Framsóknarflokkurinn
og Alþýðuflokkurinn, gengu
saman til stjórnarmyndunar fyr-
ir þremur árum síðan, var lagð-
ur ákveðinn málefnagrundvöll-
ur, sem samvinna flokkanna
skyldi byggjast á.
Enda þótt forráðamenn þess-
ara flokka haldi því fram, að
samvinnan hafi verið- góð þar til
nú á nýafstöðnu þingi, þá er þó
vitanlegt, að ýmsir árekstrar
hafa átt sér stað milli flokkanna,
þó að reynt hafi verið að jafna
deilurnar og breiða yfir sundur-
lypdið.
Stjórn undanfarandi ára hefir
sýnt mönnum áþreifanlega,
hvernig högum þjóðarinnar er
nú háttað, hverja blessun allur
almenningur hefir hlotið af sam-
Starfi þessara fjærskyldu flokka,
sem með völdin hafa farið.
Samstarf þeirra hefir skapað
þjóðinni verri aðstöðu til efna
legrar afkomu, atvinnuleysi hef-
ir aukist, hvar sem til spyrst. —
Alstaðar er þrengt að kosti ein-
staklingsins til eigin reksturs,
alt skraf flokkanna um umbæt-
ur á öllum sviðum atvinnulífsins
og skipulagningarbrölt þeirra
hefir, að því er virðist, leitt til
meiri örbirgðar, minni áhuga til
sjálfsbjargar en áður. Höft og
hömlur draga úr mætti og vilja
þeirra til atvinnureksturs, sem
eitthvað geta. Og ofan á alt
þetta ófremdarástand eru þegn-
arnir skattpíndir og hlaðnir öðr-
um álögum svo þeir fá ekki undir
risið. Er nú svo komið, að flest-
um finst sér í rauninni nóg boð-
ið og að hér verði staðar að
nema.
f sambúðinni hafa Socialistai
gerst býsna kröfuharðir. Hafa
þeir á alla lund leitast við að
koma stefnumálum sínum fram,
og sveigst í ýmsum atriðum
mjög á sveif Kommúnista. —
Hefir sú hneigð komið einna ber-
ast fram nú upp á síðkastið, enda
er unnið öllum árum að því, að
samvinna takist nú við kosning-
ar þær, sem í hönd fara, milli
Alþýðuflokks'ins og Kommún-
ista. Framsókn þykist vera mið-
flokkurinn, sem skapi jafnvægi
í þinginu.
Nú er það vitað, hvernig það
hefir tekist. f ýmsum atriðum
og það þýðingarmiklum atriðum,
hefir sá flokkur orðið að ganga
erinda Socialista til þess að sam-
vinna héldist. — Nú ganga þeir
að vísu til kosninganna með fög-
ur loforð og fyrirheit um sann-
girni í allra garð og umfram alt
að halda jafnvæginu, svo alt fari
ekki úr skorðum. Hinsvegar
vita það allir skynbærir menn og
geta ráðið það af fyrri fram-
komu þess flokks, að hugur hans
allur hneigist til vinstri flokk
anna, Alþýðuflokksins og Kom ■
múnista, og að þar muni sam-
vinna takast á einhvern hátt að
afstöðnum kosningum, að minsta
kosti í bili.
Hið ömurlega ástand í lapdinu
og yfirvofandi hætta á fram-
haldsráðsmensku Socialista og
vinstri flokkanna hefir fært
mönnum heim sanninn um það,
að allra ráða verði að neyta til
þess að afstýra þeim möguleik-
um.
Á undanförnum þingum hafa
Sjálfstæðismenn og Bænda-
flokksmenn verið í fullkominni
andstöðu við hina ráðandi flokka
og unnið saman í ýmsum málum
og reynt þannig að afstýra ó-
höppum af yfirgangi Socialista
og samverkamanna þeirra. —
Þessi barátta flokkanna hefir
leitt til þeirrar ályktunar, að
þessir flokkar, Sjálfstæðisflokk-
urinn og Bændaflokkurinn
myndu hafa samvinnu og veita
hver öðrum gagnkvæman stiíðn-
ing við næstu Alþingiskosning-
ar. Með því eina móti væri nokk-
uð sterkar líkur fyrir því, að nú-
verandi valdstjórn yrði hnekt,
og aftur mætti takast að rétta
við og kippa ýmsu í betra horf
en nú er. — Þessar spár eru að
rætast.
Þessir flokkar hafa nú gert
með sér ákveðið kosningabanda-
lag þannig, að þeir styðja hvor
annan þar sem þörf er á. Er
þetta kosningabandalag orðið
umtalsefni dagblaðanna í Rvík.
og nefna þau samfylkingu flokk-
anna: Breiðfylkingu fslendinga.
Er helzt í ráði, að í nokkrum
tvímenningskjördæmum verði
maður í boði frá hvorum flokkn-
um fyrir sig, t. d. í Árnessýsh
og Norð-Múlasýslu.
Eru frambjóðendur enn eigi
tilnefndir nema í Árnessýslu. —
Þar fer Eiríkur Einarsson,
bankamaður, fram af hálfu
Sjálfstæðisflokksins, en Þor-
valdur ólafsson, bóndi í Arnar-
bæli, af hálfu Bændaflokksins. f
nokkrum einmenningskjördæm-
um munu flokkamir ætla að
bjóða fram Sinn manninn hvor,
svo sem í Austur-Húnavatns-
sýslu og Vestur-Skaftafellssýslu,
en aftur í öðrum styðja framboð
hvers annars.
f Breiðfylkingu íslendinga (
munu margir þjóðhollir menn
skipa sér, aðrir en þeir, sem áð-
ur hafa fylt flokkana, sem að
henni standa. — Er t. d. gert ráð
fyrir því, að mjög margir Fram-
sóknarflokksmenn muni skipa-
sér í þá fylkingu.—íslendingur.
BLENHEIMS-BARDAGI
Eftir Robert Southey
(Þýtt)
Það var um sumars kyrlátt kveld
Er Kaspars dagsverk þraut,
Hann heima sat við hússins dyr,
Og hlýju sólar naut;
Og Vilhelmína var þar smá
Á velli, afa sínum hjá.
Þá Pétur bróður sinn hún sá
Með stórt hann eitthvað var,
Sem hann í leik við lækinn fann
Og lét það velta þar,
Og vildi fá að vita rétt,
Hvað var svo stórt og kúpt og
slétt.
öldungurinn upp það tók
En ungi sveinninn beið;
Og karlinn mælti og hristi haus,
Og hann þá stundi um leið—
“Þar höfuðkúpu fáráðs finn
Sem féll við mikla sigurinn.
Og eins eg finn þær innangarðs,
Það eru margar hér;
Og oft þeim velti upp úr mold
Þá út að plægja fer;
Því fleiri þúsund féllu þar
Er frægur sigur unnin var.”
“En hvað kom til þeir höfðu
stríð”,
Svo hrópar Pétur þá,
Og Vilhelmína — augum í
Með undrun — beið þar hjá,
“Um ófrið segðu okkur þar,
Og út af hverju barist var.”
“Hér voru enskir”, hrópar karl,
“Og hröktu Frakka burt;
En um hvað berjast þurftu þeir,
Eg það hefi ekki spurt.
En öllum saman um það bar
Að einn það frægur sigur var.
“Hann faðir minn að Blenheim
bjó
við bæjarlækinn smá;
Þeir brendu niður húsið hans,
Svo hlaut að flýja þá:
Með barn og konu hraktist hann,
Og hvíldarstað þar engan fann.
“Með eldi og sverði alt um kring
Þeir eyddu landið þá;
Og sængurkonur létu líf
Og líka börnin smá:
En óhjákvæmt það fram svo fer,
Þá frægur unninn sigur er.
“Þeir hryllilega segja sýn
Þá sviðið unnið var;
Á móti sól hin mörgu lík
Sem máttu rotna þar:
En óhjákvæmt það eftir fer,
Þá unnin frægur sigur er.
“Hertoginn enski, eins vor prins,
þeir unnu af lofi gnótt.”
En Vilhelmína, “verkið”, kvað.
“Er voðalega ljótt!”
“Nei, nei, barn mitt”, þuldi ’ann
þar,
“Því þetta frægur sigur var!
“Hertogans allir sögðu af sæmd
Hann sigraði stríðinu í.”
En Pétur spurði “hvað var helst
Sem hafðist gott af því?”
“Kann ei við því,” sagði ’ann,
“svar,
En sigur frægur þetta var.”
Böðvar H. Jakobsson
Hin mikla orusta sem kend er
við Blenheim, smábæ við Doná,
var háð 13. ágúst árið 1704; þar
börðust Englendingar og Þjóð-
verjar saman, á móti Frökkum
og Bavaríumönnum, og unnu sig-
ur; þar féllu 37,000 manns.
B. H. J.
FYRSTU KYNNI
EVRÓPUMANNA
AF ZIGAUNUM
Það er talið að flest eða öll
mál og mállýskur heimsins hafi
eitthvert ákveðið orð yfir þann
flökkulýð, sem við íslendingar
erum vanir að nefna Zigeuna eða
Tatara, þó bæði þessi orð séu
lánuð úr erlendum málum.
Um uppruna þessa förulýðs
veit enginn maður með neinni
vissu, en þó álíta margir, að
þeir muni komnir austan úr Ind-
Iandi.
Það má heita einstakt, hve
Zigeunar eru hér sjaldséðir gest-
ir, því þeir eru kunnir að því, að
gefast aldrei upp við langar ferð-
ir, og hafa af þeim mikið yndi.
Þessi þjóðflokkur er útbreidd-
ur um allan heim, og talið er, að
í Evrópu einni búi nálægt 1 milj.
Zigeuna. En sú tala er þó lítið
meira en lausleg ágiskun.
Á 12. og 13 öld er vitað, að
mikill fjöldi þessa þjóðflokks
hafðist við á Balkanskaganum
og Grísku eyjunum, og munkur
einn, sem uppi var um 1300, tel-
ur, að hann hafi orðið þessa fólks
var á eyjunni Krít, og segir svo
frá, að þeir tefji aldrei lengur en
mánuð á hverjum stað og búi í
tjöldum.
í Vestur^Evrópu varð þeirra
fyrst vart 1122, en það er ekki
fyr en á fyrri hluta 15. aldar, að
Zigeunar vekja á sér sögulega
eftirtekt hér norður frá.
Árið 1417 er merkilegt ár í
“kynningarsögu” Evrópumanna
við Zigeuna, því þá skýtur þeim
upp í fjölmörgum förumanna-
sveitum í Dónárlöndunum, og
þóttu strax hinir verstu gestir.
Var af fólki þessu hinn megnasti
óþefur, og svo skítugt var það og
sóðalegt, að allir forðuðust að
koma nálægt því. — Þessi fyrstu
og óþægilegu kynni hafa síðan
loðað við, því viðbjóðurinn er
mjög einkennandi fyrir kynn-
ingu Evrópumanna á Zigeunum.
Eigi skorti það þó, að þessar
förumannasveitir, sem skaut upp
í Ungverjalandi 1417, og héldu
norður, bærust ekki nóg á, hið
ytra. í fararbroddi reið 300
manna sveit, auk mesta fjölda
barna, kvenna og gamalmenna,
og nefndu fyrirliðar þessir sig
Secana. f fylkingarbroddi riðu
“hertogar” og “greifar”, en þeir,
sem næstir þeim riðu, voru í lit-
klæðum og breiddu glitofin teppi
á hesta sína. Sveitarmenn höfðu
og með sér íturvaxna og gíruga
veiðihunda, sem sóttu jafnt eftir
húsdýrum bænda og villidýrum
skóganna, í þeim héruðum, er
þeir fóru yfir. Sveitarforingj ar
voru mjög ósparir á að sýna
griðabréf þau, er Sigismundu
keisari Þýzkalands og konungur
Unevrjalands (f. 1368, d. 1437)
hafði látið þeim í té. f griða-
bréfum þessum var frá því
skýrt, að sveitir þessar kæmu
frá Litla-Egyptalandi og hefðu

Þér sem notið— TIMBUR KAUPIÐ AF THE Empire Sash & Door CO., LTD. Birgðir: Henry Ave. East Sími 95 551—95 552 Skrifstofa: Henry og Argyle VERÐ - GÆÐI . ANÆGJA

forfeður þessa fólks, endur fyrir
löngu, verið kristið ágætt fólk!
En svo sneru þeir baki við
trúnni, og af þeirri ástæðu hefðu
forstöðumenn kirkjunnar vísað
þeim úr landi og sagt, að vantrú-
aðir ættu að flakka um heiminn
og biðjast beininga!
Þesssi keisaralegu griðabréf
voru svo sem nógu ginnandi í þá
daga, og ollu því, að sveitarfor-
ingjarnir fengu hlýjar viðtökur
og mikla fjárstyrki í ýmsum
stórbæjum Norður-Þýzkalands,
t. d. Lubeck, Hamborg og Ro-
stock. En þegar það varð ljóst,
að barnsrán, stórþjófnaðir, í-
kveikjur og önnur fyrirbrigði
stórglæpanna urðu nú algeng,
hvar sem “pílagrímar” þessir
fóru, skarst löggjafarvaldið óð-
ara í leikinn, og mikill fjöldi
Zigeuna var þá tekinn af lífi. En
sagan sannar það hvað eftir
annað, að það má telja vonlaust,
að ætla sér að uppræta þenna
þjóðflokk. Því þó bæði sé tekið
af lífi og rekið úr landi, s'kýtur
altaf upp nýjum í stað þeirra,
sem hverfa.
Eftir ferðina til norður-þýzku
verzlunarbæjanna hurfu “píla-
grímar” þessir suður á bóginn
og dreifðu sér um sunnanvert og
mitt Þýzkaland. En þar gátu
þeir heldur ekki setið á strák
sínum og tóku upp sínar fyrri
aðferðir um ýmsa glæpi. Var
þeim síðan stökt úr landi, með
miklum stimpingum, að svo
miklu leyti, sem auðið var að
losna við þá. Fimm hundruð
manna sveit fór þá yfir Sviss til
Frakklands, og skutu hvarvetna
fólki skelk í bringu, sem vænti
alls ills af þessum viðurstyggi-
legu flökkugemsum.—Sdbl. Vísis
Skoti einn er að kaupa sér
farmiða með hraðlest. Hann er
lengi að prútta við járnbraut-
arþjóninn um afslátt á fargjald-
inu , en gefst upp að lokum og
kaupir farmiðann eftir taxta. —
Að því loknu fer Skotinn að
telja aurana, sem hann fékk til
baka. Ameríkumaður einn, sem
orðinn er óþolinmóður af að
komast ekki að, segir höstugur
við Skotann:
— En hvað þér eruð lengi. —
Það tekur jafnlangan tíma að
afgreiða einn Skota og þrjá
Ameríkumenn!
— Sama sögðu Þjóðverjar í
heimsstyrjöldinni, svaraði Skot-
inn og hélt áfram að telja aur-
ana.—Alþbl.
Have the Business
POINT OF VIEW
?
•
Dominion Business College students have the advantag*
of individual guidance in the all-important factors of
business personality, conduct, and approach.
No matter how thoroughly you know the detalls of
office work, you must be able to sell your services,
and this is now just as much a part of Dominion
training as Shorthand, Typewriting, Bookkeeping, or
any of the other courses in which Dominion leader-
ship has been recognized for over twenty-five years.
Business is better! Employment is increasing!
Prepare for it.
DOMINION
BUSINESS COLLEGE
On The Mall
and at Elmwood, St. James, St. John's