Heimskringla - 09.06.1937, Blaðsíða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 9. JÚNÍ 1937
Ijreimskrittjjla
(StofnuB 1SS8)
Kemur út á hverjum miBvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
(53 00 (55 Sargent Avenue, Wínnipeg
Talsímis 86 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurlnn borgist
tyriríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.___________
tJll viðskiíta brét blaðlnu aðlútandl sendlst:
tírnager THE VIKINO PRESS LTD,
(53 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINOLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Heimskringla” is published
and printed by
THE VIKINO PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telephone: 86 637
WINNIPEG, 9. JÚNÍ 1937
HÁTÍÐ NORÐMANNA 1
SWIFT CURRENT
Dagana 24, 25 og 26 júní, halda Norð-
menn í Canada hátíð mikla í Swift Current
í Saskatchewan. Er búist við gestum á
þessa hátíð úr öllum fylkjum Canada,
sunnan úr Bandaríkjum og jafnvel alla
Ieið frá Noregi.
Hátíð þessi mun haldin í því skyni, að
gefa sem flestum Norðmönnum hér vestra
kost á að hittast einu sinni á ári á ein-
hverjum einum stað, eins og mörg þjóðar-
brotin hér gera, en svo er auðvitað að því
unnið um leið, að minna bæði sjálfa sig og
aðra á það, sem Norðmenn eiga dýrmætt í
þjóðararfi sínum og íhuga hvernig það
verði varðveitt hér.
Annars eru þessi hátíðahöld Norðmanna
hér orðin svo kunn, að þeim þarf ekki að
lýsa. Þau hófust í þeim stíl sem þau nú
eru árið 1925 með júníhátíðinni í Minne-
apolis. Þá var rétt öld liðin frá því að
fyrstu Norðmenn fluttu vestur um haf. í
sambandi við hátíðahaldið nú, verður þess
sérstaklega minst, að fyrir 100 árum
(1837) flutti stór hópur Norðmanna vest-
ur um haf með manni þeim er Ole Ryrtning
hét og nam hér land. Það eru í raun og
veru sagðir fyrstu landnemarnir frá Nor-
egi. Og Ole Rynning er talinn landnáms-
faðir þeirra. Á nú 4. júlí að afhjúpa veg-
legan minnisvarða, sem honum hefir verið
reistur, í Noregi. Eiga Norðmenn orðið
svo langa og merkilega sögu hér vestra, að
á hátíð sem þeirri, er nú fer í hönd, er
ærins að minnast, sem þess er vert að hver
íbúi þessa lands kynnist, hverrar þjóðar
sem hann er. Það er einn þáttur nútíðar-
sögu vesturheims og eins merkilegasta
þjóðarbrotsins, sem hingað hefir leitað.
Nútíðarsögu segjum vér. Sú forna mætti
að vísu eins vera með, því enginn viðburð-
ur mannkynssögunnar eða fáir, hafa á-
hrifaríkari orðið, en fundur Ameríku, sem
eignaður er og verður ávalt einum afkom-
anda Norðmanna, fslendingnum Leifi
hepna.
Af skemtiskrá hátíðarinnar er það að
segja, að Heimskringla er ekki nógu stórt
blað til að segja frá henni allri. Þar eru
milli 25 eða 30 víðkunnir ræðumenn, úr
Canada, Bandaríkjunum og frá Noregi;
söng og hljómleikasveitir, skáld, leikarar,
listamenn og íþróttamenn. Þar verða og
voldugar skrúðfarir og alt sem nöfnum
tjáir að nefna til nýunga og skemtana.
Bærinn Swift Current mun því verða
nokkurs konar Mecca í hugum Norðmanna
um tíma og Skandinava og íslendinga, því
engin frændþjóðin ætti fjarri þessu góða
gamni að vera, enda munu landar sem í
Saskatchewan-fylki búa sækja hátíðina,
sem þess eiga kost. Þennan bæ með fimm
eða sex þúsund íbúa á að dubba upp og
prýða og lýsa, svo að hátíða gestirnir ætli
sig er þá ber þar að garði vera komna til
New York, London eða Parísar.
Erlendir skopteiknarar hafa mjög hent
gaman að ósigrum ítala á Spáni. Einn hefir
teiknað mynd af ítölskum hermönnum, sem
eru komnir til Spánar frá Abessjníu og eru
mjög gunnreifir af sigrum sínum þár. En
svo koma þeir auga á byssur andstæðing-
anna, sem bíða þeirra í launsátri. Við það
fellur þeim allur ketill í eld, kasta vopnum,
taka til fótanna og hrópa: Ekki að berjast,
þeir eru vopnaðir!
Læknirinn: Þér ættuð ekki að gefa
manninum yðar svona sterkt kaffi, það
æsir skap hans um of.
Konan: En æstari verður hann þegar eg
gef honum dauft kaffi.
HÁYAÐI
Það vita flestir að hávaði getur orðið
svo mikill að hann æri menn. En með því
er ekki alt sagt sem menn vita nú orðið um
hávaða.
Vísindamenn hafa um langt skeið verið
að rannsaka áhrif hljóðbylgja í ýmsum
greinum, hafa þeir komist að því, að þær
má nota til margs sem til þrifa og þarfa
horfir.
Með hljóðsveiflum einum er það nú orð-
inn hægðarleikur, að drepa gerla. Kvað
nú farið til að hreinsa mjólk með því móti
sumstaðar. Af lofthristingnum tætast
gerlarnir sundur.
í myndavélinni kvað filman hafa verið
endurbætt mjög mikið með þekkingu á
notkun hljóðsveiflanna.
Þá er haldið fram, að notkun þeirra hafi
komið að góðu við vínbruggun. Með þeim
er hægt að láta vín “eldast” eins mikið á
klukkustund nú orðið og á heilu ári áður.
Þannig er eða verður mjög alment að
“gömlu vínin” verði innan skamms gerð.
“Með “hávaða” er hægt að lokka skor-
kvikindi sem menn vilja eyða út í dauðan.
Og við eins algengan hlut og að ná sóti úr
reykháf, er farið að nota hljóðsveiflurnar.
Hátalarinn, þetta Gjallarhorn Heim-
dalls, minnir betur en nokkuð annað á
hvernig magna má og auka hljóðið.
f flugskipunum í Spánar-byltingunni eru
nú hátalarar og tala flugskipin ekki ein-
ungis með því hvert við annað og gefa til
kynna hvað á seiði sé, heldur stjórna úr
loftinu því sem fram fer niðri á jörðunni,
eins og loftför stjórnarhersins hafa gert í
Madrid.
En það sem nú hefir verið minst á, er þó
ekki nema lítið eitt borið saman við það,
sem vakir fyrir að gera með hávaðanum,
eða hljóðsveiflunum.
Það er sem sé verið að athuga, hvort
ekki megi færa sér notkun þekkingarinnar
á hljóðbylgjunum í nyt við stríð, eins og
margar aðra^r góðar vísinda uppgötvanir.
Sérstaklega kváðu menn gera sér vonir um,
að með því að magna hljóðsveiflurnar.
megi hrista hvaða loftfar sem er til jarðar.
í kúlum er sagt að hljóðsveiflurnar verði
upp í loftið sendar og um leið og kúlan
springur þar á hún að gera þann hristing,
sem nægi til þess að loftfarið detti niður
sem skotinn fugl. Það á ekkert að gera til.
þó kúlan hitti ekki loftfarið. Hún á að
springa í vissri hæð og geri hún það ekki
því fjarri flugfarinu eða skotmarkinu, er
hins góða árangurs vænst.
Það þykir með öllu óséð til hvað margra
hluta megi nota áhrif eða orku hljóðsveifl-
anna. Enn sem komið er, er þó alls ekki
búist við að þær komi í stað raforku eða
kola til hitunar. En við efnarannsóknir
er ætlað, að nota megi hljóðbylgjur á yms-
an hátt.
MANNFÆKKUNIN HÆTTULEG
AUÐVALDSSTEFNUNNI
í ræðu sem hagfræðingurinn og vísinda-
maðurinn J. M. Keynes hélt í London ný-
lega benti hann á, að það sem vissulega
ríði auðvaldsstefnunni að fullu, ef kom-
múnisma og sósíalisma ekki takist það,
verði fækkun barnsfæðinga. En þær væru
nú orðnar svo eftirtektaverðar, að segja
mætti, að íbúa-tala allra landa er hvítir
menn byggja fari hvergi fjölgandi.
Vér sáum því og nýlega haldið fram í
einhverju hérlendu blaði, að fæðingum
fækkaði svo í Canada, að óhugsanlegt væri
að landslýðnum fjölgaði til muna, ef ekki
yrði um neinn fólksinnflutning að ræða.
Látum þetta gott heita. En hver tapar
á því að fólki fækki í heiminum?
Mr. Keynes heldur fram, að mannfækk-
unin komi engum eins í koll og auðmann-
inum, kapitalistanum.
Með lækkandi tölu barnsfæðinga, hætti
þjóðirnar að vaxa. Og þá takmarkast við -
skifti, en það er á viðgangi þeirra sem
auðmennirnir geta haldið áfram að græða.
Þegar viðskiftin ekki aukast, er ekki leng-
ur um nýjan gróða af þeim að ræða. Og
viðskifti geta ekki haldið áfram að aukast,
ef mannkyninu heldur ekki áfram að
fjölga, segir Mr. Keynes.
Með þeim afturkipp í mannfjölgun sem
byrjaði 1928 í mjög víðtækum skilningi,
var ekki við góðu að búast. Það hefði ef
til vill komið í veg fyrir kreppu og at-
hafnaleysi eftirfarandi ára, að lækka þá
vexti á peningunum í nógu stórum stíl. En
það var nú ekki gert í tíma og ekki svo
neinu munaði. Og vér erum hræddir um,
segir Mr. Keynes, að kapitalistamir verði
enn of seinir og kollsigli sig heldur en að
slaka á klónni.
Bert er af þessum ummælum Mr.
Keynes, sem hér eril að vísu ekki þýdd orði
til orðs, en sem hugmynd hans raskar ekki
stórvægilega, hverjum augum hinn heims-
frægi hagfræðingur lítur á orsakir “hung-
ursins í alls-nægtum”, sem hvert þjóðfélag
á nú í braski við.
FÓRNIN
Eftirfarandi bréf birtist í blaðinu “Wit-
ness” í Montreal 26. maí 1937. Ber það
með sér, að Bretar þjóni herguðinum eigi
síður en aðrar þjóðir, þó mjög mikið minna
sé það á orði haft í fréttablöðum þessa
lands. Bréfið hljóðar á þessa leið:
“LONDON—Það er margt sem lesa má á
milli línanna í fréttum blaðanna hér um
herútbúnað vorra tíma. Skal hér á sumt
af því minst.
Á síðast liðnum tveimur árum hefir
gróði vopnaframleiðenda í Englandi vaxið
óhemjulega. Hann óx frá árinu 1934 til
1935 65.5 prósent og frá 1934 til 1936 um
135 prósent. Allur gróði þrjátíu helztu
járn- og stálsuðu félaga og stórskipagerð-
arinnar, sem nú eru önnum kafin við
vopnaframleiðslu, jókst um 25 miljónir
dollara á tveimur síðast liðnum árum. Árið
1934 báru skýrslur þessara félaga með
sér, að gróði þeirra nam 19 miljón dollur-
um, en árið 1935 311/2 miljón og árið 1936
$44,705,000 eða nærri 45 miljónum dollara.
Þetta átti sér alt stað áður en stjórnin
samþykti hálfa áttundu biljón dollara
hernaðar-áætlunina.
Öll önnur störf en herútbúnaður hafa
verið skágengin. Fyrir hann hefir flestu
verið fórnað. Brýr sem lengi hefir verið
talað um að nauðsynlegar væru til þess að
bæta og greiða samgöngur hefir orðið að
fresta að leggja. Smíði nýrra járnbrauta-
katla eða vagna, er nú ekkert átt við Járn-
vörur allar, eldavélar, potta, pönnur, hnífa,
skeiðar og skafa, saumamaskínur og
hverja aðra algenga muni úr járni á heim-
ilinu, er nú ekki til neins að panta í stórum
stíl. Afleiðingin af því hefir svo orðið gíf-
urleg verðhækkun á þessum vörum. Á
bresku iðnaðarsýningunni fyrir nokkru,
neituðu margir, sem vörur sýndu að taka
pantanir frá útlendum mönnum af þvi
þeir gátu ekki ábyrgst að hafa vöruna til
á ákveðnum tíma. Sumar iðnstofnanirnar
hafa nú þegar á höndum sér margra mán-
aða verkefni.
Sir Thomas Inskip, hermálaráðunautur
kvað mjög nauðsynlegt sem stæði að
stöðva smíði stórhýsa, skóla og spítala,
sem mikils stáls þyrfti með í. “Eg vona.
að þjóðin taki því með vanalegu jafnaðar-
geði, þó miklar hýbýla-umbætur verði ekki
ráðist í, meðan verið er að framkvæma
herútbúnaðar áætlunina,” sagði hann í
þingræðu.
Stjórn Ástralíu pantaði fyrir eitthvað
tveimur árum 70 herflugvélar frá Eng-
landi. Smíði þeirra er ekki enn lokið,
vegna þess hve verksmiðj urnar eru kafnar
í pöntunum frá stjórninni á þessum vör-
um. Meira að segja gat Sir Hubert Wil-
kins ekki fengið smíðað skipið, sem hann
ætlaði í neðan-sjávar til Norðurpólsins og
varð því að fresta ferðinni þar til í júní
1938. Verðhækkunin, sem á allri járn-
vöru hefir borið svo mikið á, er nú orðin
eins mikil á sumum öðrum vörum er
vopnaframleiðslu koma við. Snemma á
árinu 1936, var verð á. “glycerin” $200
tonnið. Nú er tonnið af því orðið sem
næst $500; en það er notað mjög við gerð
sprengikúlna.
Það er margt sem undarlega kemur fyr-
ir sjónir við þessa vopnaframleiðslu. í
Irvin á Skotlandi er ný vopnaverksmiðja
tekin til starfa. Þar eru sérfræðingar frá
Þýzkalandi að segja fyrir verkum, eins og
Englendingar væru ekki nógu góðir til
þess. Gasgrímur eru búnar til á alla ve
reiðarhestana í Newmarket. Staður þessi
var á leið flugskipa í síðasta stríði og var
einn hestur drepinn þar 1916.
Loks má geta þess, að þeir sem fram-
leiða barnagull, eru nú önnum kafnir við
það, síðan þeir byrjuðu að búa til vopn og
hermenn. Tin soldátar, flugvélar, fall-
byssur, skriðdrekar, vopnaðir bílar, Rauða-
kross sjúkravagnar og hermannabúningar,
alt þetta selst nú sem lostæti væri. “Við
höfum varla við að búa þessa hluti til,”
sagði einn framleiðandi þeirra. “Börn
létu sig þessa muni ekki orðið mikið skifta;
hugsunin var öll í bílum. Nú leika þau sér
ekki að neinu eins og því að vera hermenn
skjótandi eða stríðandi.”
HEPBURN KVEÐUR
KÓNG OG JARL
Síðast liðinn föstudag gerðust
þau tíðindi í Ontario-fylki, að
liberalaflokkurinn þar, með Mit-
chell Hepburn forsætisráðherra í
broddi fylkingar, sagði sig úr
lögum við liberal-flokkinn í Can-
ada, sem King forsætisráðherra
veitir auðvitað leiðsögu.
Liberal flokkurinn í Canada,
eða blöð hans, láta sem hér sé
ekki um neitt eftirtektavert að
ræða. Þau líta á þetta eins og
eitthvað sem fram hlyti að koma,
en láist þó að gera nokkra grein
fyrir því, aðra en þá, að Mr.
Hepburn sé vindhani og skifti
um skoðun með hverju tungli.
Það er öll ástæðan sem blaðið
Winnipeg Free Press getur gefið
fyrir þessu fáheyrða fyrirbrigði,
að ein fjölmennasta deild liberal
flokksins í Canada, Ontario-
liberal flokkurinn, slítur sam-
vinnu við Kings-liberala, höfuð
flokkinn í landinu.
Blaðið Free Press er þessu
kunnara en það lætur. Og á-
hangendur liberal-flokksins í
Canada vita einnig, að hér er um
mikilsvert atriði að ræða og sem
veigamiklar afleiðingar getur
haft í för með sér fyrir liberal-
flokkinn í heild sinni, þó þeir séu
að reyna að gera lítið úr því,
og telja mönnum trú um, að það
sé Hepburn, sem ekki viti hvað
hann sé að gera.
Miskliðin reis milli King og
Hepburns út af raforkumáli
Ontariofylkis, er Mr. Hepburn
neitaði að greiða Beauharnois og
öðrum raforkufélögum stórfé ár-
lega fyrir orku, sem fylkið aldrei
notaði. En um vinskap Kings
og Beauharnois-félagsins er
flestum ljóst. Að vera óvinur
orkufélaganna, var að safna
glóðum elds að höfði sér frá
King. Orkufélög hafa að vísu
þennan sið um alt land, að selja
fylkis- eða bæjarstjórnum orku,
sem aldrei er notuð. Það er gert
í Winnipeg, svo ekki sé lengra
farið. En eini fylkis-forsætis-
ráðherrann, sem risið hefir önd-
verður gegn þessu, er Mr. Hep-
burn. Á hann fulla viðurkenn-
ingu fyrir það skilið. En að það
kostaði það, að slíta samvinnu
við liberal flokkinn var auðsætt
fyrir löngu. Liberal-flokkurinn
er bundin þeim böndum við ýmsa
yfirgangsseggi, sem réttsýnir
menn og einlægir geta ekki felt
sig við. Það er ástæðan fyrir
þessum skilnaði Ontario-liberala
og Kings-liberala.
Það er pólitísk hræsni á hæsta
stigi hjá liberölum að kannast
ekki við þetta. Og þeim eða blöð-
um þeirra er það heldur ekkert
til hróss, að spinna Gróu-sögur
um Mr. Hepburn, sem lúta að
því, að lítilsvirða hann í augum
alþjóðar. Það er svo næfur þunt
til að skýla sér með, að það veld-
ur engum missýningum, blekkir
engan.
í ræðunni sem Hepburn hélt,
er hann skýrði frá þessu, gat
hann þess að Ontariofylki legði
meira á borð sambandsstjórnar-
innar en nokkurt annað fylki.
En bæði það og Quebec-fylki
væru skammarlega látin gjalda
þessð að forsætisráðherrar
þeirra stjórnuðu ekki eftir
kokkabók Kings.
Á þessu sjá liberalar Iíklega,
að það er alvarlegt orðið fyrir
King, að hafa bæði stærstu fylk-
in á móti sér.
FRÁ ALBERTA
Fylkisþingið í Alberta kom
saman s. 1. mánudag, eftir
tveggja mánaða hvíld. En vinnu-
tími þess var ekki langur, því
það tók sér aftur hvíld á þriðju-
dag til 14. júní.
Á þeirri hvíld stendur þannig,
að til Alberta er von á skutil-
sveini C. H. Douglasar, höfundi
social credit stefnunnar á fimtu-
dag. Heitir hann G. F. Powell.
Á hann að fræða aulabárðana í
Alberta um hvað þeir eigi að
gera. Kýs þingið að heyra ráð
þess vísa manns, áður er alt fer
í hrærigraut með málin á þingi.
Svo lítur út, sem klofningur-
inn í social credit flokknum hafi
verið orðinn það alvarlegur, að
Aberhart hafi orðið að láta það
eftir uppreistarmönnum í liði
sínu, að leita ráða Douglasar til
að gróðursetja social credit fyr-
irkomulag í Alberta. Og víst er
um það, að betur færi, að það nú
lánaðist svo að maður þurfi ekki
að hugsa svipað um alla upp-
reistarmenn og þá á Spáni. En
að Aberhart hafi eins mikið ílt
gert með því sem Douglas kallar
kák hans og úr er gert í ritum
Dauglasar, samþykkja ef til vill
ekki allir. Og árás Douglasar á
Aberhart, er næsta undarleg,
ekki sízt þegar þess er gætt, að
sjálfur hefir hann hvergi birt
hvernig stefna hans vinnur í
fylkismálum. Hann fýsti auð-
sjáanlega að drepa fingrunum
í skófnapottinn í Alberta, þeg-
ar Aberhart var búinn að gera
social credit hugmyndina mönn-
um skiljanlega.
Verði Douglasi greiðara um
framkvæmdir, þá er það gott og
vel. En það er hitt sem vév
efumst um, að því verði með
réttu haldið fram, að Aberhart
hafi gert ókleift, að koma þess-
ari stjórnskipulags-breytingu \,
sem hér er um að ræða. Það er
að minsta kosti ekki verri að-
staða ennþá, en þegar Aberhait
byrjaði. Douglas eða útsendarar
hans verða að hafa sér annað til
afsökunar ef illa fer, en það.
En þingið í Alberta kemur nú
saman næstkomandi mánudag og
þá stendur eflaust ekki á að
segja til verka svo ekki þurfi
lengi að bíða eftir viðreisninni.
BARNAHEIMILIÐ
Síðastliðnar vikur hafa mér
verið að berast þau blöð heiman
af íslandi, sem gefin eru út um
og eftir sumarmálin. Kennir
þar auðvitað margra grasa, að
efni til. Fregnir eru þar af
ýmsu, bæði illu og góðu, sem ger-
ist í íslenzku þjóðlífi. Eitt af
því sem er þar mjög áberandi,
einmitt um þetta leyti árs, eru
frásagnir af starfsemi sem innt
er af hendi í þágu barnanna. Eru
það nú orðnir margir aðilar, sem
að því vinna, og ógerningur að
telja þá alla upp. Rétt til dæmis
má nefna það, að íslenzka kirkj-
an hefir á öllum fermingardög-
um sérstaka fjársöfnun fyrir
barnaheimilissjóð sinn. — Sá
sjóður á nú þegar eina jörð (í
Grímsnesinu) og hefir látið hana
í té ungri stúlku, sem hefir kynt
sér starf barnaheimila erlendis.
Sú stúlka starfrækir þar bama-
heimili árið um kring. — Barna-
vinafélagið Sumargjöf í Reykja-
vík hefir helgað sínu málefni
sumardaginn fyrsta. Þann dag
eru haldnar fjölmennar sam-
komur, barnaskrúðgöngur og
annað slíkt, sem vekur athygli á
starfi félagsins, jafnframt því
sem fé er safnað til að starf-
rækja dagheimili fyrir börn. Slík
heimili eru að verða fleiri og
stærri með hverju ári, þangað
geta mæður komið börnum sín-
um á morgnana og sótt þau aft-
ur á kvöldin. — Loks eru verk-
lýðsfélögin að hefjast handa um
barnastarfsemi, og þaðan hefir
meðal annars komið sú tillaga,
að heimavistarskólar í sveitum
séu notaðir sem barnaheimili
fyrir kaupstaðabörn á sumrin. —
AUmikið er gert að því að kaup-
staðarbörnum sé komið fyrir í
sveit á sumrum, og er barna-
verndarnefndunum, sem eru lög-
skipaðar stofnanir í hverju
bygðarlagi, ætlað sérstakt starf
í því efni.
Þessar fregnir að heiman gefa
manni góðar vonir um, að fs-
lendingar ætli að reyna að gera
sitt til þess að gera tuttugustu
öldina að “öld barnanna” í sínu
þjóðlífi og verða þannig sam-