Heimskringla - 21.07.1937, Qupperneq 2

2. SÍÐA
HEIMSKR1NGLA
WINNIPEG, 21. JúLf 1937
FRIÐARMÁL
Erindi flutt af Ingibj. M. Sigur-
geirsson á Sambandsþingi
kvenfélaga Sambands-
kirkjufélagsins.
Forseti,
Heiðruðu tilheyrendur:
Eg þakka forstöðunefnd kven-
félaga hinnar íslenzku Sam-
bandskirkju fyrir það að bjóða
mér að flytja erindi hér um
friðarmál. Eg hefi mikin áhuga
fyrir friðarmálum og tók því
þessu boði með þökkum þótt eg
finni að eg hefi ekki eins mikla
þekkingu á málinu eins og æski-
legt væri og þótt eg hafi ekki
tekið eins virkan þátt í friðar-
málum eins og eg hefði átt að
gera, því það er mín skoðun að
eins og ástandið er nú í heimin-
um sé það nauðsynlegt og jafn-
vel skylda hverrar manneskju
að fá brennandi áhuga fyrir
friðarmálum, afla sér þekkingar
um þau og taka virkan þátt í
því að hrinda þeim í fram-
kvæmd.
Núna á þessu augnabliki er
háð hið hryllilegasta stríð á
Spáni. Mennirnir sem eiga að
skoða hvora aðra sem bræður
hafa umhverfst í hin skæðustu
villidýr og einbeita nú huganum
á það hvernig þeir eigi að kvelja
og drepa hvora aðra. Eg las
fyrir nokkru fregn í blöðunum
sem opnaði mér dýpra innsýni í
þjáningar fólksins á Spáni en j
áður. Hún var svona: “Spönsku
börnunum sem flutt voru til
Englands lá við sturlun af ótta
er þau sáu nokkrar enskar flug-
vélar fljúga yfir staðin þar sem
þau dvöldu. Bömin gátu ekki
trúað öðru en að óvinirnir hefðu
flogið alla leið frá Spáni til að
granda þeim. Gnýr flugvélanna
var tengdur við hræðilegar end-
urminningar sem höfðu brent
sig inn í gljúpan barnsheilan”. j
Það fylgdi og fregninni að þau j
ffeldu hvern brauðmola sem þau
komust höndum yfir og færu að
gráta ef brauðið væri tekið af
þeim. Er þetta svo langt í |
burtu að það snertir okkur ekki ? j
Nær ekki samúð manna yfir |
fjarlægðir? Gæti það hent sig
að þessar hörmungar færðust
svo nálægt okkur að það yrði
tilfinningamál fyrir okkur að
taka virkan þátt í friðarmálum ?
Fascisminn, þetta alræði auð-
valds og afturhalds; fascismin
með sinni dýrkun á hervaldi,
með sinni fyrirlitning á rétt'
einstaklingsins og rétti þess sem
minni máttar er hefir nú náð
völdum hjá þremur stórþjóðum
hiemsins: Þýzkalandi, ítalíu og
Japan. Þessar þjóðir sem finst
þær hafa orðið á eftir í kapp-
hlaupinu um nýlendur og auð-
lindir heimsins hafa nú boðið
Þjóðabandalaginu byrgin, svíf-
ast þess ekki að brjóta alþjóða-
lög og hóta opinberlega að grípa
til vopna til að auka veldi sitt.
Japan hefir nú þegar tekið Man-
sjúríu með hervaldi án þess að
bandalagið gæti nokkuð aðgert.
ftalía hefir þegar lagt hramm
sinn á varnarlausa þjóð —
Abessiníu; Þýzkaland og ítalía
eru núna að hjálpa uppreisnar-
flokknum á Spáni til að tortíma
lýðræðinu þar og leggja undir
sig auðlindir landsins, með of-
beldi og blóðsúthellingum. Hin
stórveldin, Bretland, Rússland,
P’rakkland og Bandaríkin vilja
sennilega öll frið. — Sólin sezt
aldrei á Bretaveldi og líklega
nægir það þeim. Rússar eru að
berjast við að koma á stofn nýju
skipulagi og vilja því engar utan
að komandi truflanir. Þeir hafa
og einnig nóg landsvæði og nóg-
ar auðlindir. Frakkland og
Bandaríkin eru ánægð með sitt.
Þessar vilja því sennilega frið.
En fascista hættan ógnar öllum
þjóðum og í staðinn fyrir það
að friðsömu þjóðirnar taki hönd-
um saman að tryggja sameigin-
legt öryggi allra þjóða gegnum
Þjóðabandalagið, hafa nú stór-
þjóðirnar, jafnvel þær friðsömu
tekið þann kostinn að afneita
skyldum sínum við Þjóðabanda-
lagið og leggja út í vígbúnaðar-
kapphlaup»á eigin spýtur. Ríkis-
stjórnirnar leika nú sama leikinn
og þær léku fyrir stríðið 1914.
Þær reyna að mynda stríðs-
bandalög þessi stríðsbandalög
verða til þess að flestar þjóðir
KRYNINGAR
Hrísgróna Bjórinn
ÞETTA ER KRÝNINGAR-ÁR
DREKKIÐ KRÝNINGAR-BJÓR
Sími 96 361
Have the Business
POINT OF VIEW
?
Dominion Business College students have the advantagj
of individual guidance in the all-important factors of
business personality, conduct, and approach.
No matter how thoroughly you know the details of
office work, you must be able to sell your services,
and this is now just as much a part of Dominion
training as Shorthand, Typewriting, Bookkeeping, or
any of the other courses in which Dominion leader-
ship has been recognized for over twenty-five years.
Business is better! Employment is increasing!
Prepare for it.
DOMINION
BUSINESS COLLEGE
On The Mall
and at Elmwood, St. James, St. John's
munu dragast í stríðið þegar það
skellur á. Canada, sem hluti af
Bretaveldi mun sennilega sogast
inn líka eins og í seinasta stríði.
Og þá þegar ástvinir okkar verða
teknir og þeim fórnað á vígvell-
inum, munum við líða þær sál-
arkvalir sem fólkið á Spáni líður
nú og þá mun það verða tilfinn-
ingamál fyrir okkur að vinna að
friðarmálum en þá verður það
of seint.
Jú, við hljótum að hafa áhuga
fyrir því að gera eitthvað núna,
til þess að reyna að afstýra því
að þessar hörmungar dynji yfir
okkur og alt mannkynið. En til
þess að geta beitt áhuga og á-
hrifum okkar á réttan hátt
verðum við að afla okkur þekk-
ingar á því hvað orsakar styrj-
aldir og þekkingu á því hvað
hægt sé að gera til þess að upp-
ræta þær orsakir. Mig langar
' til að benda á nokkur atriði í
þessu sambandi sem gætu orðið
til umhugsunar.
f flestum löndum lifa menn-
irnir enn samkvæmt skipulagi
sem spillir þeim siðferðislega —
sem beinlínis elur upp í þeim
eigingirni og óvild til náungans;
skipulagi sem bygt er að miklu
leyti á samkepnis og baráttu að-
ferðum frummannsins um frum-
stæðustu þarfir lífgins. Þetta
skipulag er gagnstætt öllum sið-
fræðisreglum því siðfræðin
kennir mönnum það að þeir eigi
að elska náúngan eins og sjálfan
sig, hjálpa h\«erir öðrum og
koma fram hver við. annan sem
bræður en hvernig geta þeir það,
þegar skipulagið er þannig úr
garði gert að þeir verða að
keppa hverir við aðra um brauð-
ið, um vinnuna, um stöðurnar,
um peningana, um völdin. Hver
maður verður að hugsa um sjálf-
an sig og eigin hagsmuni fyrst,
annars verður hann undir í bar-
áttunni. Ef hann ekki hugsar
um sjálfan sig þá munu ekki
aðrir gera það. Eins manns dauði
er annars manns líf. Slík að-
staða manna hlýtur að skapa
sjálfselsku, ágirnd, afkyn, óvild,
öfund og hvers kyns ókosti. —
Samkepnin og gróðafýknin geng-
j ur svo langt að mennirnir hafa
j sig jafnvel til að græða fé á
þjáningum annara og á hinum
hryllilegustu þjóðarglæpum eins
og til dæmis vopnsalarnir.
Samkepnis og gróða fyrir-
komulagið er ekki einungis gagn-
stætt allri siðfræði heldur og
gagnstætt heilbrigðri skynsemi
manna, því sigur mannanna yfir
náttúruöflunum hefir margfald-
að möguleika til vinskapar og
samvinnu. Vísindamenn hafa
fært sönnur fyrir því að ef menn
ynnu saman og notuðu sfna vís-
indalegu þekkingu til fulls þá
væri hægt að tryggja efnalega
afkomu allra manna og allra
þjóða. Allir hugsandi menn eru
því að sannfærast um það betur
og betur að samkepnin upp á
líf og dauða um brauðið er ekki
einungis ósæmileg fyrir siðaða
menn heldur og í hæsta máta
heimskuleg. Og fleiri og fleiri
eru að komast á þá skoðun að
núverandi skipulagi ætti að
breyta sem fyrst. En slík breyt-
ing er erfiðleikum bundin sök-
\ um þess að valdið og gróðinn af
viðskiftunum, undir samkepnis-
fyrirkomulaginu hefir safnast
saman í fárra manna hendur —
auðvaldsins. Og þessir menn og
þeirra áhangendur sporna við
því af mætti að skipulagning-
unni sé breytt og tekin sé af
þeim möguleikin til að halda
völdum.
Ekki ber því að neita, að mörg
lög hafa verið samin til að reyna
að bæta að nokkru leyti þetta
úrelta óréttláta skipulag og þær
framfarir hafa átt sér stað inn-
an þjóðfélagsins — innbyrðis
hjá þjóðinni, að lög hafa verið
sett sem varna því að menn
drepi hverja aðra í baráttunni
um brauðið og völdin. Þegar á-
greiningur á sér stað m^ hvor-
ugur aðilji beita ofbeldi eða
leggja út til manndrápa, heldur
verður hlutlaust vald að dæma
um málið samkvæmt gildandi
lögum landsins. Ennfremur er
löggæzla sem sér um það að
dómnum sé framfylgt. Þannig
helst friður innanlands — það er
að segja, menn eru nokkurn veg-
in óhultir um líf sitt, þrátt fyrir
hina harðvítugu samkepnis bar-
áttu.
Þetta samkepnis og gróða
skipulag hygg eg vera grund-
sínu og verða að dygðum. —
Stjórnin er sýknuð, hermaður-
inn er sýknaður. Föðurlands-
ástin helgar allan þennan
verknað.
Eg ætla ekki að fara lengra út
í orsakir styrjalda. Sjálfsagt eru
mörg aukaatriði, sem koma til
greina en að mínu áliti eru þetta
grundvallar orsakirnar: 1. Sam-
kepnis og gróða fyrirkomulag
sem ríkir í viðskiftum manna og
vallar orsökina sem leiðir til j þjóða og stríðir á móti sam-
styrjalda — skipulag sem elur j vinnu og kærleika. 2. Vöntun á
upp í mönnum eigingirni, valda- sterkri alþjóðalöggæslu. 3.
fýkn og óvild til annara. Styrj- j Skipulögð áróðurstarfsemi, sem
aldir er ekki nema eðlileg afleið-
ing af þessu fyrirkomulagi, því
hvernig er hægt að búast við því
að ríkisstjórnir í viðskiftum sín-
um hafi öðruvísi hugsanahátt en
spillir fólkinu og blindar það
svo að það lætur leiða sig út í
verknað sem er gagnstæður sið-
ferðistilfinningu þess.
Hvernig er þá hægt að upp
þann sem liggur til grundyallar ræta þessar orsakir? Samkepn-
skipulagsins innan þjóðfélags- jg 0g gróðafyrirkomulagið sem
ins. Enda sameinast allir ókost- j skapar þessa óstjórnlegu gróða
ir og lestir samkepnisfyrirkomu-
lagsins í viðskiftum ríkisstjórn-
anna. Þar nær samkepnin um
eignaréttin og völdin hámarki
sínu, enda eru flestar ríkis-
cg valdafýkn verður ekki upp-
rætt í flýti. Það verðúr jafnvel
ekki hægt að uppræta það í ein-
ræðis löndunum — fascista lönd-
unum nema með byltingu. En í
stjórnir háðar valdi stórgróða-, lýðræðislöndum eins og í okkar
mannanna. Ríkisstjórnir í við- iandi er þingræði og þegar meiri
skiftum sínum fylgja hvorki hluti fóiksins er búið að brjóta
guðs né manna lögum þegar um ! af sér hond vanans og erfða-
hagnað þeirra er að ræða. Þær j kenninganna og hefir sannfærst
hafa ekki náð þeim þroska enn, ^ um þag ag þetta mannspillandi
í viðskiftum sínum sem einstakl- ^ ]íapphlaup um matinn og völdin
ingar eru þó búnir að ná innan sé ófært fyrir siðaða menn — að
jijóðfélagsins, nefnilega að j nftg hafi æðra og meira takmark
íylgja vissum siðfræðisreglum en þaði þá kýs þag menn á þjng
eins og hægt er undir kringum- j sem hafa kjark til þeSs að brjóta
stæðunum, og að jafna ágreining ! va]d anðvaldsins og setja á stofn
sín á milli samkvæmt gildandi j skjpuiag sem bygt er á sameign,
lögum en ekki með ofbeldi og samvinnu og mannúð. Þegar
manndrápum. ríkisstjónir eru saman settar af
Öll lög, siðfræðislög og manna- mönnum sem kosnir eru undir
lög, verða að víkja fyrir hags- j s]íku skipulagi, þá munu þær
munum þeirra, þær umhverfa sýna meiri vilja til samvinnu og
siðfræðinni í sína þágu. Það er kærleika í viðskiftum sínum við
til dæmis álitið rangt af ein- aðrar þjóðir og þá hverfur þessi
staklingnum að segja. ósatt. — svarti blettur af mannkyninu
Þegar að ríkisstjónir ’víkja frá, af sjálfu sér. Þessi þróun tekur
sannleikanum og brugga launráð j langan tíma og þar til að þjóð-
þá kalla þær það stjórnkænsku.! imar hafa náð þessu þroska-
Þegar einstaklingur ræðst á ann-
an, myrðir hann og rænir þá
fyllist fólk hryllingi, morðing-
stigi er brýn nauðsyn á sterkri
alþjóða löggæslu.
Þessa þörf viðurkendu stjórn
inn er gripin, færður fyrir lög j maiamenn heimsins eftir stríðið
cg dóm og honum er hegnt en 1914^ þegar þeim loksins blöskr-
þegar ein þjóð ræðst á aðra,! agj af]eigingarnar af sínu brjál-
fremur f jölda morða leggur und- ^ ægis hættuspii Um gróða og völd.
ir sig landið, þá gerir hún það ^ 5endanleg verðmæti höfðu verið
sökum föðurlandsástar og í góð-' eygilögð, blóði þúsunda manna
um tilgangi. ftalir sögðust vera j hafgj verig áthelt og óumræði-
legar þjáningar höfðu verið
að færa Abessiníu-mönnum sið-
rnenninguna! Þessi brot á guðs , iejddar yfir fóllcig. Þá var það að
og manna lögum leyfa ríkis- þjóðunum kom saman um að
stjónir sér af því engin heims stofna Þjóðabandalagið með því
lóggæzla (sem samsvarar lög- markmiði að vinna sameiginlega
gæzlunni innan lands) er til sem j ag oryggi a]]ra þjóða. Ágrein-
er nógu sterk til að halda þeim ingsefnj miuj þjóða skyldi rann-
í skefjum. Fascista-stjórnirnar sakað af h]utiausu Valdi og
eru helstu lögbrjótarnir núna á reynt ag jafna ágreiningin frið-
þessu tímabili. Þær eru nú að samiega. Engri þjóð skyldi leyfi-
gera það sama og hin stórveldin legt að fara j stríð. 0g ef hún
gerðu á 19. öld leggja undir hrytj þannjg alþjóðalög, skyldu
ig nýlendur og auðlindir. Fas-
cista stjórnirnar hirða ekki um
hinar þjóðirnar taka sameigin-
legan þátt í að refsa henni. —
nein lög. Allur heimurinn stend- þ;etta Var það mesta framfara
m á öndinni af ótta við það hvað spor sem þjóðirnar höfðu tekið
hinir djöfulmögnuðu foringjarjj margar aldir. Þarna var lög-
þessara þjóða muni gera næst. gæzluþörfin uppfylt.
Hinar þjóðirnar, sérstaklega Enn var nú að búast við því
smáþjóðirnar eru í hættu. Það ag stjórnir og stjórnmálamenn
vantar löggæzlu.
{ sem altaf hafa þjónað eigingirni
Og hvernig geta ríkisstjórnir sinni og valdafýkn tækju nú alt
leitt fólkið út í það að fremja í einu sinnaskiftum og færu að
þessa hryllilegu glæpi sem styrj- vmna saman í samlyndi og kær-
öldum er samfara og ‘gagnstæðir leika? Að vísu gat Þjóðabanda-
eru öllum siðferðistilfinningum lagið jafnað mörg ágreiningsefni
fólksins. Þetta er hægt af því en þau voru milli smáþjóða og
heilbrigðri skynsemi fólksins þjóða sem ekki sáu sér veruleg-
hefir verið spilt á skipulagðan | an hagnað í stríði. En þegar
hátt gegnum þau tæki sem 1 kom til fascista þjóðanna þá var
stjórnin og auðvaldið hafa á sínu öðru máli að gegna. Þær þoldu
valdi fyrir áróðursstarfsemi ekki þær hömlur sem þjóða-
sína, svo sem blöð, bækur, út- bandalagið setti á möguleika
varp, skóla 0. s. frv. Með þess- þeirra til að svelgja í sig land-
um tækjum tekst þeim að telja svæði og auðlindir. Að vísu eru
fólkinu trú um að brot stjórnar- hinar þjóðirnar ekki eins sak-
innar gegn siðferðislögum, gegn ! lausar eins og þær láta. — Sam-
alþjóðalögum séu lögleg — að ^ kvæmt 1. grein Þjóðabandalags
segja annari þjóð stríð á hend- sáttmálsans er gert ráð fyrir
ur sé löglegt. Þeir telja því trú því að friðarsamningar séu end
um sitt sakleysi en sekt mót- j urskoðaðir ef álitið er að þeir
stöðuþjóðarinnar. Þeir telja því séu óréttlátir og þannig úr garði
trú um að slíkir glæpir sem morð i gerðir að þeir séu hættulegir
og rán séu löglegir ef þeir eru fyrir heimsfriðin. Lítið hefir
HVER OG EINN
GETTTR VAFIÐ
BETRI VINDLINGA
VOGUE
PURE WHITE
Vindlinga
BLÖÐUM
TVÖFALTsjálfgert Cq
Stórt Bókarhefti
5'
framdir samkvæmt skipun stjór
framdir samkvæmt skipun
verið gert í þá átt. Ekki datt
þfeim í hug að skila Þjóðverjum
stjómarinnar, þá er eins og þess-1 aftur nýlendunum sem þeir tóku
ir glæpir eigi að breytast í eðli af þeim eftir síðasta stríð og
ekki hefir borið á því að þeir
hafi reynt að geiða úr vandræð-
um Japana á friðsamlegan hátt,
en eins og allir vita þá þurfa
Japanir meira land fyrir fólks-
mergð sína. Það er því nokkur
crsök til uppreisna þessara
þjóða. Enda buðu þær Þjóða-
bandalaginu byrginn. Eins og
eg gat um áðan, réðust Japanir
inn í Mansjúríu án þess að
bandalagið refsaði þeim. En
þegar ítalía réðst á hina varp-
arlausu þjóð, Abessiníu, þá var
alheimsálitið svo sterkt á móti
þessu geræði að bandalagið sá
sér ekki annað fært en að beita
viðskiftabanni við ftalíu. Stór-
iðjurekendurnir sem hagnftð
höfðu af viðskiftunum við ítalíu
reyndu að koma í veg fyrir það
að því væri beitt til fulls svo var
og líka hræðsla við allsherjar
stríð. Mussolini hefir viðurkent
síðan að viðskiftabannið, þó ó-
fullkomið væri, hafi rétt verið
búið að koma sér á kné. Það
sannar hvað hægt hefði verið að
gera ef hagsmunir auðvaldsins
hefði ekki verið teknir til greina
0g bandalagið hefði haft kjav’-
til að beita banninu til fulls.
Þannig fórst þá bandalagic”
löggæzlan þegar í raunirnar rak.
Og nú þegar fascisma hættan er
að verða augljósari með degi
hverjum og lífsnauðsyn er að
hinar þjóðirnar standi saman
sem fastast og vinni sameigin-
lega að öryggi sínu og allra
þjóða, þá hafa hinar stórþjóðirn-
ai líka afneitað skyldum sínum
við Þjóðabandalagið. Þær hirða
ekkert um öryggi smáþjóðanna.
Hinni löglega kosnu stjórn á
Spáni er jafnvel neitað um
vopnakaup til að verjast upp-
reisnarflokki sem með hjálp út-
lendra fascista er að reyna að
leÝgja undir sig landið og afmá
lýðræðið. Stórþjóðirnar keppast
nú við að vígbúast hver í sínu
lagi. Hver ætlar að vernda sjálfa
sig með væntanlegri hjálp þeirr-
ar þjóðar sem hún getur mynd-
að stríðsbandalag við. Það er
þetta gamla “Balance of Power
System” sem sagan sýnir að ekki
getur leitt til annars en alsherj-
ar styrjaldar og með þeim vís-
‘indalegu morðtækjum sem
stjórnirnar hafa nú, halda sumir
að sú styrjöld verði endalok
vestrænnar menningar.
Það virðist því lífsspursmál
fyrir mannkynið að reynt sé að
blása lífi aftur í Þjóðabandalag-
ið — heimslöggæzluna, að þjóð-
irnar reyni aftur að koma á sam-
vinnu um sameiginlegt öryggi.
En það er vafasamt hvert það
verður hægt í tíma. Flestir hafa