Heimskringla - 01.09.1937, Page 1

Good Anytime
In the 2-Glass Bottle ^ ®
AVENUE
Dyers & Cleaners
Fatahrcinsun vor er þess
verð að reyna hana.
Hvergi betri.
SÍMI 33 422
658 St. Matthews
LI. ÁRGANGUR
WlNNIPEXi, MEDVIKUDAGINN, 1. SEPT. 1937
NÚMER 48.
HELZTU FRÉTTIR
Prófessor Sanki Chikawa kennari í íslenzku og
ensku við “Hinn Keisaralega Háskóla” í Tokyo,
og Sr. Jón Sveinsson, S.J. (Nonni).
Andrew Mellon dáinn
Andrew Mellon, nafnkunnur
stóreigna- og stjórnmálamaður í
Bandaríkjunum dó s. 1. fimtu-
dag. Þektastur út í frá var
hann eflaust fyrir það, að hann
var fjármálaráðherra Banda-
ríkjanna um 11 ár eða á tíð
þriggja forseta, Hardings, Cool-
idge og Hoover. í fjármála-
heiminum var hann kunnastur
fyrir það að vera f jórði eða fimti
auðugasti maður í heimi.
Mellon var af flokksmönnum
hans talinn mestur fjármálaráð-
herra í Bandaríkjunum síðan á
tíð Alexanders Hamiltons. Skuld
stjórnarinnar, sem var 26 biljón-
ir þegár hann tók við, lækkaði
hann um 8 biljónir. Mellon var
og sendiherra sinnar þjóðar á
Englandi um skeið.
' Andrew William Mellon var
fæddur í Pittsburg, Pa., 24. marz
1855. Hann var dómara sonur,
heilsuveill framan af æfi og tek-
inn úr háskóla 18 ára gamall til
þess að véra ekki ofþjakað með
lærdómi. Sjö árum síðar var
Mellon orðinn eigandi og stjórn-
andi banka, kemst í kynni við
25 ára gamlan sveitastrák, sem
var að uppgötva aðferð til að
vinna “coke” og sem seinna varð
úr félag, sem nefndist Union
Steel Company. Þótti United
State Steel Corp., félaginu þetta
vera sér óþarfur keppinautur og
keypti það fyrir 30 miljónir
dollara.
Eftir það kemur Mellon upp
einum 23 banka-útibúum og lán-
félögum og verður loks meðeig-
andi í fleiri stærri iðnaðarstofn-
unum í Bandaríkjunum. Eignir
hans eru nú við lát hans sagðar
nema hálfri biljón ($500,000,-
000).
Saga Mellons er aðeins eitt
æfintýrið um auðsöfnun sem á
uppgangsárum iðnaðarins átti
sér stað í Bandaríkjunum.
Gibraltar
Er þetta gamla óvinnanlega
vígi, Gibraltar nú í hættu, ef til
stríðs kemur í Ervópu? Sam-
kvæmt skoðun Hamilton Kerr,
en hann er einkaritari æðsta ráðs
Breta í sjóhernum á brezka
þinginu, telur hann víginu stafa
hætta af þjóðversku fallbyssun-
um, sem komið hafi verið fyrir
á ströndum Spánar og Marokkó,
sitt hvoru megin við Gibraltar-
sund, af Franco uppriestarfor-
ingja. Á Spáni telur Kerr óum-
flýjanlegt, að Bretar taki strönd-
ina eða svo mikið land, sem nauð-
syn krefur til þess að víginu
mikla sé engin hætta búin það-
an. Og hitt hljóti og að verða
það fyrsta, ef Bretland fari í
stríð að það taki spanska hlutan
af Marokko, í Afríku.
“Ef Bretar hugsa sér að halda
yfirráðum og annast flutninga
um Gibraltar-sund á ófriðartím-
um, verða þeir að gefa því sem
fyrst gætur, að fallbyssu-bákn
séu ekki á ströndum beggja
megin sundsins. Ef Spánn t. d.
færi í stríð með einhverri vold-
ugri þjóð á móti Bretum, væri
hægt með fallbyssum sem draga
langt auðvelt að verja umferð
um Miðjarðarhafið er fjarri
sjálfu Gibraltar dregur. Við
þennan veruleika^verða Bretar
nú að horfast í augu, segir Kerr.
Þrátt fyrir þetta þykir Bret-
um girnilegra að draga taum
Mussolini og aðstoða Franco á
Spáni, en að stöðva stríðið þar,
sem þeim og Þjóðabandalaginu
ber að gera, þar sem fleiri en ein
og fleiri en tvær útlendar þjóð-
ir taka þátt í Spánarbyltingunnn
sem kölluð er, en sem ekki er
annað en árásarstríð af hálfu
Mussolini, eins og stríð hans var
á Blálendinga. Að hann gengur
ekki eins beint til verks á Spáni,
stafar af því, að hann vill ekki
vekja Frakka eða Breta? En
áformið er það sama og í Blá-
landi.
Japanir skjóta á sendiherra
Breta í Kína
Sendiherra Breta í Kína var
s.l. fimtudag á ferð frá Nanking
(höfuðbirginni í Kína) til Shang-
hai. Hann lenti í kúlnahríð frá
japönskum flugbátum. Og einn
flugbúturinn rendi sér mjög nið-
ur að bíl sendiherrans og skaut
mörgum skotum. Tvær kúlur
hittu sendiherran. Kom önnur
þeirra í baki'ð og olli að þvlí er
óttast er hættulegu meiðsli.
Hann er þó hjarandi ennþá á
sjötta degi frá því er slysið
henti, með lamaðann hrygg en
lítt snerta mænu eftir kúluna.
Nafn sendiherrans er Sir
Hughe Montgomery Knatchbull-
Hugessen.
Líta Bretar sem von er mjög
alvarlegum augum á þetta. Af-
sökuðu Japanir sig með því að
þeir hefðu ekki vitað að þetta
var bíll sendiherra Breta, en
ökumaður hans telur flugfarið
hafa komið svo nærri, að það
hafi hlotið að sjá nafnið á bíln-
um. Japanir hafa engum bótum
lofað ennþá — svo kunnugt sé
fyrir þetta eða beðið afsökunar,
enda eiga Bretar leynilega við
þá um það.
Joe Louis heldur velli
Síðast liðinn mánudag fór
fram hnefaleikur í Yankee
Stadium í New York. Sá sem
kepti um heimsmeistaratitilinn
við Joe Louis, hét Tommy Farr
frá Englandi, 24 ára gamall,
mesti henfaleikari í Evrópu. —
Þeir börðust 15 lotur og féll
hvorugur. Er til þess tekið, hve
vel þessi náungi frá Wales (Eng-
landi) gerði, að hníga ekki í
fimtu eða sjöttu sennu, en stóð
sig í þess stað ágætlega í 15 og
síðustu lotu. Að vísu var hann
illa barinn og blóð logaði úr sár-
um kring um augun, sem gerðu
hann hálf blindan og úr nösum.
En honum voru, eigi að síður
dæmdar nokkrar lotur, en ekki
líkt því eins margar og Joe. —
Dómarar luku upp einum munni
um, að Joe Louis væri meiri bar-
dagamaður og væri ennþá heims-
meistari.
Aberhart óhlýðnast King
Bréf hefir verið birt, sem
Aberhart stjórnarformaður í Al-
berta reit forsætisráðherra Mac-
kenzie King 26. ágúsf, en í því
tilkynnir Aberhart, að hann
haldi áfram að hrinda bankalög-
unum í framkvæmd, þrátt fyrir
það þó King hafi dæmt lögin
ógild. Heldur Aberhart fram,
að King hafi ekki átt með að
lýsa lögin ógild. Þau snerti ekki
sláttu peninga, heldur nýtt lán-
fyrírkomulag, eins og social
credit-skipulagið alt geri. Þess-
vegna séu öll social credit lög
framkvæmanleg hvar sem er. —
Sambandsstjórnin hafi eftir sem
áður og bankar landsins alt vald
til að starfa í fylkinu samkvæmt
sínu löggilta fjármálafyrirkomu-
lagi. Fylkisbúum í Alberta geðj-
ist ekki að skilmálum bankanna
og ætli því, að reyna annað lán-
fyrirkomulag. Og samkvæmt
guðs og manna lögum verði þau
réttindi ekki af þeim tekin,
hvorki af King né bönkunum.
Aberhart mælist því til að
King taki aftur ákvæðið um ó-
gilding Alberta-löggjafarinnar.
King kallaði saman ráðuneyti
sitt í gær til að íhuga bréf Aber-
harts. Úr því sem komið er,
hlýtur hann að verða að sækja
Alberta-fylki að lögum og búa
út mál á hendur stjórninni fyrir
brot á landslögunum, ef nokkurt
viðnám á að veita Aberhart. —
Auðvitað lýkur því máli ekki fyr
en með úrskurði leyndarráðsins
á Bretlandi.
Kolera í Shanghai
Stríðið í Kína heldur enn á-
fram og hryðjuverkin magnast.
S. I. laugardag gerðu Japanir
harðsnúna árás á Shanghai og
drápu eða skaðmeiddu um 600
manns með sprengjum. Sumt af
því voru konur og börn.
Fréttir frá Shanghai í gær
voru á þá leið, að kolera væri
kominn upp í borginni.
Eru rotnandi mannaskrokkar
taldir ástæðan fyrir sýkinni, en
þeir liggja í hundraða tali óhirt-
ir á orustu svæðunum vegna
þess, að Japanir lofa ekki einu
sinni Bretum eða Frökkum að
hreinsa vellina í grend við hlut-
lausa svæðið af því að þeir halda
að Kínverjar séu þá að flýja á
náðir útlendinganna. í skrokk-
ana komast svo rottur, er bera
sýkina.
Er sagt að Kínverjar hafi beð-
ið þjóðabandalagið og stórþjóð-
irnar að skakka leikinn og
semja um frið við Japani. Heyr-
ist ekkert um undirtektirnar.
Er bylting í aðsigi
í Rússlandi?
Af fréttum að dæma, undan-
farna 3 mánuði, frá Rússlandi,
er auðséð að mikil óeining er
ríkjandi þar í landi.
Á tiltölulega skömmum tíma,
hálfu ári eða svo, hafa um 500
manns verið drepnir fyrir land-
ráð.
Menn þessir hafa sumir hverj-
ir haft ýmsa sýslan með hönd-
um, fyrir stjórina, verið herfor-
ingjar, ritstjórar stjórnarblað-
anna, eða farið með umboð
stjórnarinnar á einn eða annan
hátt.
Fréttaritarar hafa þyrpst til
Rússlands til þess að fræðast
eitthvað um átsæðurnar fyrir
þessum landráðaaftökum stjórn-
arinnar. En leyndardómurinn
að því virðist geymdur innan
veggja stjórnarhallarinnar —
Kremlin — í Moskva.
Ætlun fregnrita er að ástand-
ið sé ískyggilegra í þessu efni en
áður. Fólk er yfirleitt ótta-
slegnara en fyrrum. En hand-
tókur fyrir landráð telja þeir
ávalt hafa átt sér stað í Rúss-
landi. Munurinn sé aðeins sá,
að þá hafi þeir verið í þúsunda
tali reknir úr stöðum sínum,
dæmdir til Síberíu-vistar o. s.
frv. Þetta segja þeir að enn
eigi sér stað, en það eru aftök-
urnar, sem nú keyra orðið fram
úr öllu hófi, sem setur ægilegri
blæ á þetta og slær almenningi
skelk í bringu.
Að áliti fregnritanna William
F. McDermott og Webb Millers,
sem í ensku dagblöðin hér rita,
eru báðir þeirrar skoðunar, að
ástæðan sé ekki eins mikið bylt-
ingarlund fólksins að kenna, eins
og áliti þeirra er með nokkurs
konar alræðisvald fara, en sem í
því er fólgið, að líta á allar skoð-
anir sem frábrugðnar eru skoð-
unum stjórnarinnar sem land-
ráð. Hitler tók upp á þessu um
tíma, að taka þá af lífi, sem eitt-
hvað höfðu að athuga við hans
stefnu og kallaði það landráð.
En hvað var “hreinsun” hans,
borin saman við það sem er að
gerast í Rússlandi?
Að bylting sé í aðsígi í Rúss-
landi, taka fregnritarnir þó fyr-
ir. En stjórnin hefir vakið upp
skelfingar-öld, með þessu fram-
ferði sínu.
Hitler bannar kleinuát
Bökurum í Berlin hefir verið
bannað að búa til kleinur. Þessi
ráðstöfun er gerð í því augna-
miði að spara feiti.
Lengsta sund er sögur fara af
Dönsku sundkonunni Jenny
Kammergaard hefir tekist að
ynda frá Sjálandi yfir Gattegat
til Jótlands í Danmörku. Sundið
tók 29 klst. og lauk sundkonan
því á sunnudagskvöldið kl. 11.
Vegalengdin er 75 kílómetra
beina leið, en vegna straums er
bar hana af leið, var vegalengdin
er hún synti 90 km. Er þetta
lengsta sund sem enn er vitað
um. (N. Dbl. 10. ág.)
ÍSLANDS-FRÉTTIR
Tíðarfar og heyskaparhorfur
Rvík. 8. ágúst
Nýja Dablaðið snéri sér til
Steingríms Steinþórssonar bún-
aðarmálstjóra í gær og spurði
hann frétta um heyspakarhorf-
ur bænda víðsvegar um landið.
Bunaðarmálastjóranum sagð-
ist svo frá:
Grassprettan — Tún spruttu
yfirleitt seint og mjög illa, þó
munu þau hafa orðið betur
sprottin á Austurlandi, í Múla-
sýslum, en annarsstaðar. En
jeftir þeim fregnum, sem borist
hafa, má búast við að töðufall
verði yfirleitt einum þriðja
minna að vöxtum en venjulega.
Engjar eru víðasthvar sæmi-
lega sprottnar, einkum eru vot-
lendi og flæðiengi víða vel sprott-
in.
Tíðarfarið — Veðráttan hefir
verið mjög óhagstæð til heyskap-
ar um land alt í júlímánuði, oft-
ast þurklaust en sumstaðar stór-
rigningar með köflum. Á Aust-
urlandi hafa þó einna helst kom-
ið þurkar. Um mánaðamótin
júlí—ágúst komu allgóðir þurk-
ar í Múlasýslum, Þingeyjarsýsl-
um og Eyjafirði, en um Skaga-
fjörð og Austur-Húnavatnssýslu
voru þeir minni. Um Vestfirði
og Borgarfjörð hafa verið stöð-
ugir óþurkar, að kalla má, en
um Suðurlandsundirlendið hefir
þó tíðarfarið verið verst og því
verra, sem austar dregur. Um
síðustu helgi voru rigningar svo
stórkostlegar austanfjalls, að í
Ölvusinu töpuðust allmikil hey í
KAFLAR ÚR BRÉFI FRÁ SR.
JÓNI SVEINSSYNI S.J. f
TOKYO TIL BRÓÐUR
HANS f WINNIPEG
-----— “Hérna erum við nú í
brennandi sumarhitanum —
sumrin hér eru afar heit. — Eg
er að reyna að losast við gigt
mína, sem veldur mér margra
óþæginda. — Japanskur “Hari-i”
læknir hefir nú stungið mig með
nálum sínum í heilan mánuð. —
Þeir eru líka kallaðir “assu-
puncture” læknar — en það sýn-
ist ekki gera nokkurt gagn. —
Annars líður mér vel. — Eg verð
víst alt sumarið í Japan. — Mér
lízt ákaflega vel á Japana. —
Stríðið sem nú er byrjað milli
Japana og Kínverja breytir
ferðaáætlun minni nokkuð. —
Eg fékk boð frá Tientsin að
koma þangað en það lítur út fyr-
ir að það gæti orðið hættulegt.
— Eg verð því að fara aðra leið
heim.
Þann 19. júní var mér boðið
að koma á fyrirlestur í “The
Imperial University” í Tokyo. —
Herra Sanki Chikawa er þar
kennari í íslenzku! Eg var for-
viða að heyra Japana lesa Edd-
urnar og sögurnar okkar.
Þeir voru að snúa “Þryms-
kviðu” (hamarsheimt) og “Ferð
Þórs til Útgraðaloka” úr íslenzku
á ensku. Eg var 3 klst. hjá þeim
og var það mjög kemtilegt. —
Þessi háskóli er sá skrautlegasti
sem eg hefi nokkurntíma séð. —
Jafnvel skrautlegri en Vestur-
heims-háskólarnir, sem annars
eru hinir prýðilegustu. En Jap-
anar vilja vera fyrstir af öllum.
Þar er höll við höll, aðdáanlega
fagrar, eina höllina kostaði
Rockefeller og gaf miljón dollara
til þessarar byggingar.
Áður en eg fór var tekin ljós-
mynd af herra próf. Sanki Chi-
kawa og mér og sendi eg þér
hana með þessu bréfi.------”
Sr. Jón getur þess að fyrsta
bókin — af Nonna bókunum —
af þeim sem nýlega hafa verið
þýddar á japönsku — kom út
seint í júní. — Þótti tvísýnt um
hvert útgáfan bæri sig á þessum
krepputímum — en svo fór að
fyrsta prentunin seldist upp á 3
vikum og önnur útgáfa komin
út. Friðrik Sveinsson
flóðum og engjar eru þar sum-
staðar orðnar svo votar, að
mjög ilt er að vinna þær, eins
og nú standa sakir.
Nýting heyja — Sláttur byrj-
aði mun seinna nú en undanfar-
in ár, Víðast hvar um 10—14
dögum seinna. Á Austurlandi
hafa töður náðst einna bezt og
um síðustu mánaðamót hafa
Þingeyingar og Eyfirðingar náð
heyjum sínum lítt eða ekki
skemdum. Skagfirðingar og
Húnvetningar munu einnig vera
vel á veg komnir með að þurka
töður. Um Vestfirði og Borg-
arfjörð hefir þurkun heyja geng-
ig miklu lakar og um Suður-
lands-undirlendið hefir mjög
víða engin heytugga náðst þurr
enn. Það er því sýnt, að auk
þess, sem töðufall verður miklu
minna nú en áður, þá verður
taða hér sunnanlands meira og
minna skemd. Norðan- og aust-
anlands er nýting mun betri. út-
heysskapur getur orðið sæmi-
legur yfirleitt, verði tíðarfar
ekki óhagstætt hér eftir.
Jack Dempsey, hnefaleikar-
inn frægi, á nýtísku kaffihús í
New York. Nú ætlar Max Baer
að kaupa álíka kaffihús í Lon-
don.
Jakob Sigurgeirsson
Ort í anda trúarskoðana hans.
Kveðja frá fjarverandi syni.
Lag: Nú blika við sólarlag.
Ó f jarlægðin mikla faðir minn!
sem forlög á burtfarardaginn þinn
mér hamlar að kveðja þitt liðna lík,
sem lagt er í jörðu sem slitin flík.
Eg veit að þú sjálfur á sigur braut
svífur nú frjáls yfir jarðar þraut,
og kveðja mín hittir þig hvar sem er.
Á krossgötum síðar er mæti þér.
Og andi þinn svífur hér yfir í dag
og yrðir á sérhvern með gleðibrag:
“Ja—hvað er að syrgja? Mitt lík liggur þar
og leystur úr ellinnar dróma eg var.
Já lifandi er eg og léttur á mér
og lífið á stjörnunum sannleikur er
Bölmóður líkamans batt mig um hríð
Þó blekking sé alt þetta hérvistarstríð.
—Minn lífsglaði hlátur, hann létti mér spor
nú leik eg mér kátur um æskunnar vor.
Nú yrki eg vísur sem berast með þlæ
og bráðum eg lengra í hæðirnar næ.
—Já, sonur minn, vertu við verk þitt í dag
og vindu að smíðum þér sjálfum í hag;
sú list var í ætt okkar leikin fyr,
hún lék sér að hagleik og — hvössum styr.
Eg kem til þín austur og kveð þig um stund
og kanske þú sérð mig ef fellurðu í blund.
Á blikandi ljósvaka eg berst þar inn
og blessa þig elskaði drengurinn minn.
J. S. frá Kaldbak