Heimskringla - 01.09.1937, Qupperneq 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 1. SEPT. 1937
l^eimskringla
(Stofnuð 1886)
Kemur út á hverjum miBvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimia 86 537
Ver5 blaðslns er »3.00 árgangurlnn borglst
fyrlríram. Allar borganlr sendlst:
THE VIKING PRESS LTD.__________
ÍJU vlðsklíta bréf blaðlnu aðlútandl sendist:
SC.-nager THE VIKINO PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
“Heimskringla” ls publlshed
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 1. SEPT. 1937
UM STRÍÐIÐ í KfNA—UPPTÖK ÞESS,
AFLEIÐINGAR O. FL.
I.
Hver er ástæðan fyrir stríðinu í Kína?
Af því að það eru aðeins örfá blöð, sem á
hana hafa minst, skal hún hér birt.
Japanir fengu hugmynd um það, að
Bandaríkin væru að selja Kínverjum loft-
skip. Til þess að vita vissu sína, sendu
þeir spæjara út af örkinni. Þeir héldu
beina leið til einnar flugherstöðvar Kín-
verja. En áður en þeim var leyfð inn-
ganga þangað, stöðvuðu verðir þá, sem
ofur-eðlilegt var. En japönsku spæjurun-
um þótti þetta ósvífni og skutu einn vörð-
inn. Félagar varðarins, sem skotinn var,
skutu til baka og drápu 2 af japönsku
spæjurunum.
Fyrir morði spæjaranna halda nú Jap-
anir Kínvejum ábyrgðarfullum. Og herskip
þeirra fóru undir eins með mestu leynd af
stað að ströndum Kína með ærnu liði.
Þetta er nú í augum Japana lögmæt á-
stæða fyrir árás þeirra í þetta sinn á
Norður-Kína. Og hún er álíka haldgóð og
aðrar ástæður þeirra fyrir að taka lands-
hluta af Kína. Þegar þeir óðu með hér inn
í Mansjúríu, var það til þess að halda þar
uppi friði. En sannleikurinn var sá, að
þar var um engan ófrið að ræða. Samt
hremdu Japanir umsvifalaust alt fylkið.
Eftir það héldu þeir her sínum til Jehol í
Mongólíu. Jehol-búar reyndu að veita
þeim viðnám. En af því leiddi ófrið er
lauk með því að Japanir tóku einnig það
fylki. Svo er haldið til Tientsin, mestu
hafn eða viðskifta-borgar í Norður-Kína
með IV2 miljón íbúa, önnur stærsta borg í
Kína 0g þá til hinnar fornu höfuðborgar
Peiping, með nærri einni miljón íbúa;
þessar borgir ásamt miklu landi og frjó-
sömu taka Japanir vegna þessa morðs á
njósnurum sínum, þrátt fyrir það þó þeir
ynnu sér til algers óhelgis með morði Kín-
verska valdsmannsins.
II.
Enginn efi er á því, að Japanir hugsa sér
að taka alt Norður-Kína. Það hefir nú
tekið 3 fylki af fimm. Að það hvíli sig
eftir þennan síðasta sigur þykir óvíst.
Japanir hafa verið að tapa viðskiftum við
Kínverja síðari árin. Kínverjar hafa orðið
æstari á móti þeim en nokkru sinni fyr út
af yfirgangi þeirra. Og Japanir óttast að
ef þeir fresti árásinni geti Kínverjar eflt
her sinn og færst í ásmegin með aðstoð
utan að komandi þjóða. Árásin á Shang-
hai er að nokkru sönnun þess, að Japanir
hugsi sér að ná í ein tvö stranda-fylki í
Kína ennþá. Takist þeim það að ná eystri
fylkjunum, strandlengju landsins, má svo
að orði kveða að alt Kína sé á þeirra valdi.
Straumar viðskiftanna eru allir þangað.
Shanghai er auk þess stærsta borg lands-
ins, með 3y2 miljón íbúa. Hún er miðstöð
viðskifta og iðnaðar landsins. Þaðan liggja
járnbrautir í allar áttir til allra stærri
bæja landsins, Peiping, Nanking og Han-
kow. Shanghai er líkust borgum Evrópu
og Ameríku af öllum borgum í Kína. Bret-
ar, Bandaríkjamenn og Frakkar hafa sett
sitt snið á borgina. Nokkuð af henni er
þetta hlutlausa svæði, sem nú er oft minst
á. Og um skeið var talað um að mynda
þar fríborg úr bústað útlendinganna innan
Kínaveldis. En af því varð þó ekki.
III.
Af því sem nú hefir verið sagt, er auð-
sætt, að þetta stríð Japana getur því haft
miklar afleiðingar í för með sér fyrir
Evrópu-þjóðimar og Bandaríkin. í ræðu
sem Lloyd George hélt nýlega um stríðið
í Kína, kemur þetta fram; honum fórust
orð á þessa leið:
“Eg trúi því naumat, að stórþjóðirn-
ar, Bretar, Bandaríkjamenn eða Rússar,
hafi gert sér fulla grein fyrir afleiðingum
þess, sem Japan hefst nú að í Kína. Ef
þeim væru áhrifin af því á framtíð sinna
eigin þjóða ljós, mundu þær láta þetta
stríð sig meira skifta en raun er á.
Þegar Japanir hafa komið sínu illa á-
formi fram, hafa þeir bætt um tvö hundr-
uð miljónum þegna við sig. Þegar þeir
bætast við íbúa töluna í Japan sjálfu og
Koreu, hefir þessi heróða þjóð um þrjú
hundruð miljón mönnum á að skipa.
Menn þessir eru afkomendur þjóðarinn-
ar sem fyrir öldum síðan fór herskildi um
alla Asíu og gerði meira að segja einnig
vart við sig í Evrópu. Landið sem þeir
byggja, er frjósamt og auðugt af málmi,
sem enginn gaumur hefir enn verið gefinn,
en sem gera má ráð fyrir, að sé ótæmandi
auðslind í höndum manna sem fé 0g
framtak hafa til þess að gera sér mat úr
því.
Og Japanir ætla sér að færa sér bæði
náttúruauðinn og mannaflan í nyt, sem
þeir komast yfir með þessu landaráni í
Kína. Til þess er leikurinn gerður. Um
Japani er þröngt á eyjunum. Það er gamla
sagan sem er að endurtaka sig um að hinar
fjölmennu þjóðir í austrinu, leyti olnboga-
rúms í vestrinu. Japanir hafa þar að
minsta kosti nokkuð sér til málsbóta, fyrir
árásum sínum á Kína.
En hvaða augum sem við lítum á á-
stæður Japana fyrir þessum hernaði er
það eitt víst, að hér eftir horfast Banda-
ríkin í augu við hervald handan við Kyrra-
haf, sem meira en tvisvar fleiri mönnum
hefir á að skipa, en þau. Það er heims-
veldi, sem þar er að rísa upp og betri skil-
yrði hefir til þess að vaxa óáreitt, en
nokkurs staðar er kostur á.
Rússland eignast þarna nábúa, sem sigr-
aðist á þeim, þegar hann hafði einn sjötta
mannafla á við það sem hann hefir nú. Og
með því að hafa nú engu minni auð að
grípa til en Rússland og mikið fleiri íbúa,
er full ástæða til að Japanir geti og geri sér
sömu vonir um að sigrast á Rússum og
áður. .
Og Japanir hafai auk þess nokkra á-
stæðu til, að ætla að með hinu nýja jap-
anska ríki (Jehol) í Mongólíu, verði allir
íbúar Mongólíu með þeim, þar sem sam-
bandi þeirra er slitið við Kína.
Um seinan eins og vant er munu Bretar
minnast þess, að þessir þegnar Japans, eru
afkomendur mannanna er undir stjórn
Jenghiz Khan brutust inn í Indland forð-
um.
Japönum býr annað og meira en leikur
í hug. Þeir hafa haft vakandi gætur á
hverju tækifæri. Þegar Bretland horfðist
í augu við ein sín mestu peningavandræði,
fara þeir af stað og taka Mansjúríu. Bret-
land hafði þá allra ónýtasta manninn sem
það héfir nokkru sinni haft, í sessi utan-
ríkismálaráðherra. Hann lamaði ekki ein-
ungis allar framkvæmdir sinnar þjóðar,
heldur þjóðabandalagsins og Bandaríkj-
anna einnig. Japan vissi að þá var ekkert
að óttast. Skeyti hvort sem komu frá
London, Washington .eða Genf, voru ekki
þess eðlis, að taka þau alvarlega. Utan-
ríkismálaráðherra Bandaríkjanna, fór
fram á það við Sir Joohn Simon, að fram-
ferði Japana væri harðlega mótmælt, en
Sir John Simon var þá ekki til þess búinn.
Hann var aldrei tilbúinn að gera neitt og
gerði þessvegna ekkert. Japanir eru
mannþekkjarar og vissu að þeir mundu í
friði látnir, jafnvel þó þeir réðust í þetta
lítilræði, að taka land, sem að stærð var
um 450 þúsund fermílur og með 30 miljón
íbúum. (Með því náðu Japanir sér og
niðri á þjóðabandalaginu, eða þð Banda-
ríkjunum öllu heldur, er á ráðstefnu í
Washington 1922 tóku af Japönum Shan-
tung fylkið, sem að mannfjölda var óþekt
Mansjúríu, en Japan var fengið það, er
friðurinn var saminn í Versölum og sigur-
vegararnir skiftu með sér reitum. Þjóð-
verjar áttu ítök í Shantung, en Japanir
börðust við þá um þær og unnu).
Þýzkaland hleypti svo upp í Frökkum,
að um tíma leit út fyrir, sem þeir legðu
af stað í stríð. En þá hófst Blálandsstríð-
ið og Bretland vissi ekkert hvar það var
statt og Frakkar hættu við að vaða að
Þjóðverjum. Og Bretar vita ekki enn hvar
þeir standa í Blálandsmálinu, viðurkenna
ekki að ítalía hafi unnið landið, en kveða
ekki upp úr með neitt. Eins er með Spán-
arbyltinguna frá þeirra hálfu. Frakkar
eiga nú við fjárhagsvandræði að stríða og
geta ekki beitt sér neitt. í Rússland er
innanlands-bylting og það getur ekki látið
sér koma stríð í hug, meðan svo er ástatt,
að þeir geta ekki treyst neinu heima fyrir.
Og Spánarbyltingin veldur þeirri flækju,
að jafnvel þó Evrópu þjóðirnar vildu
leggja Kínverjum lið, þora þær það ekki
fremur en að skakka byltinguna. Fyrir
Japan og heimsveldisstefnu þess, getur
ekkert ákjósanlegra verið en þetta.”
IV.
Þannig farast Lloyd George orð. Þó
sumt af því er hann heldur fram, beri með
sér afstöðu hans til flokksmála, mun hann
hnútum svo kunnugur að nokkuð hafi til
síns máls er hann heldur fram, að Japan
sé með stríðinu í Kína, að leggja stein í
byggingu hins mikla hiemsveldis, sem
verið er að efna til í “landi sólaruppkom-
unnar”. Sem stendur eru eflaust hvergi
betri skilyrði til myndunar slíks heims-
veldis. Það hefir hvorki kostað Japani
mörg mannslíf né mikið fé, að taka alt það
land, sem þeir hafa nú á ný tekið í Kína.
Það hefði kostað þá drjúgum meira, að
vinna Ástralíu, með tæpum 7 miljón íbú-
um, en Norður-Kína, sem þeir hafa nú
þegar tekið, með fjórum til fimm sinnum
fleiri íbúum. Vér nefnum Ástralíu, því
það hefir lengi verið sagt, að það væri
þangað sem Japanir hafi rent augum og
bygt vonir sínar á, að einhverntíma yrði
með illu eða góðu opnuð sem nýlenda fyrir
útflutning fólks frá Japan. Þar er land-
rými ærið, því stærð landsins er nærri 3
miljónir fermílna, eða 10 sinnum stærra
en Japan.
Það eftirtektaverða við þetta stríð er að
Kínverjar sýndust ekki við því búnir að
neinu leyti. Við hverju þeir hefðu þó frek-
.ar mátt búast, er erfitt að hugsa sér. Að
þeir sýndu engan lit á að hervæðast, stafar
ef til vill af því, að þeir hafa varpað á-
hyggjum sínum á Þjóðabandalagið, eða
vernd einhverra þjóðanna, sem eftir við-
skiftum þeirra slægjast. En þær virðast
nú ekki ætla að leggja stein í veginn fyrir
Japani fremur en gert var fyrir Mussolini
er hann óð inn í Bláland með her sinn, eða
uppreistarseggina á Spáni.
Það unnu 20,000 manns í 20 ár að bygg-
ingu Tap Mahal hallarinnar frægu á Ind-
landi. Verkalaun voru engin goldin, en
efni til byggingarinnar kotaði $20,000,000,
f Bandaríkjunum notar hver fjölskylda
að meðaltali fjörutíu sinnum meira ljós, en
gert var fyrir 100 árum. Eigi að síður
kostar ljós nú einum þriðja minna.
ALLIR SKYLDIR
Á Pitcairn-eyju út í Kyrrahafi, nálega
miðja vega milli Suður-Ameríku og
Átralíu, eru 202 íbúar, sem allir eru skyld-
ir. Þeir eru afkomendur sex uppreistar-
manna á enska skipinu “Bounty” og kona
þeirra er með þeim settust að á eyjunni
1790. Konumar voru 12 og frá Tahiti. Til
eyjarinnar hafa engir flutt síðan og hún
var óbygð, er uppreistarmenn tóku sér þar
bólfestu.
Þarna þykir nú vísindamönnum tækifæri
gefast til að rannsaka hver áhrif skyld-
leiki hjónanna hefir á afkvæmin. Hefir
það nú verið notað og skýrir Dr. H. L. Sha-
piro, starfsmaður American Museum of
Natural History í Bandaríkjunum, nýlega
frá árangri rannsóknarinnar. Segir hann
að þrátt fyrir þann skyldleika, sem þama
eigi sér stað, séu eyjaskeggjar hraustir,
ötulir til starfs og hjá þeim beri ekki á
neinn hátt á afturför. Börn frumbyggj-
anna voru stærri en feður og mæður
þeirra, bæði karlmennirnir og kvenþjóðin
og nútíðar kynslóðin er enginn eftirbátur
fyrstu afkomendanna.
Menn voru að vísu komnir á þessa skoð-
un áður, að hættan af skyldleikanum væri
þjóðum ekki eins mikil og hún var ætluð.
Hér er ef til vill nokkur sönnun þess.
f Kína eru gluggar úr pappír notaðir í
flestum húsum. Það hefir verið sannað,
að helmingi meira af heilsubætandi, út-
fjólubláu geislum sólarljóssins fara gegn-
um þá, en vanalega glerglugga. Þessir
pappírs-gluggar kváðu víða notaðir í
berkla-hælum.
Friðrik mikli hafði sértakan matreiðslu-
mann til að búa til hvern rétt og hver
matreiðslumaður hafði eldhús út af fyrir
sig.
Samkvæmt því er heilbrigðisráð Banda-
ríkjanna heldur fram, vaxa ung börn örara
haust og vetra en vor og sumur.
NÝTT RITSAFN UM
ÍSLENZK FRÆÐI
íslenzk fræði—Studia Is-
landica, I-II. Útgefandi:
Sigurður Nordal, Reykja-
vík, 1937.
f grein minni um Hákóla ís-
lands í Tímariti Þjóðræknisfé-
lagsins fyrir árið sem leið, vék
eg meðal annars að því hversu
drjúgan skerf kennarar Háskól-
ans í norrænum fræðum og
norrænufræðingar útskrifaðir
þaðan hafa lagt til rita og rann-
sókna í þeim fræðigreinum. Gott
dæmi þess er ritsafn það hið
nýja um íslenzk fræði, sém að
ofan er nefnt, og hóf göngu sína
á þessu ári. Heimspekisdeild Há-
skólans stendur að útgáfunni, en
dr. Sigurður Nordal annast
hana. Uppruna ritsafnsins og
efni er annars best lýst í eftir-
farandi skýringargrein á kápu
ritanna:
“í safni þessu verða einkan-
lega birt erindi, sem flutt hafa
verið og rædd á rannsóknaræf-
ingum í Háskóla íslands og
þykja færa einhverjar nýjar at-
huganir um íslenzkar bókment-
ir, sögu og tungu. Hvert hefti
verður sjálfstætt og sér ium
blaðsíðutal. Þar sem þess er
vænst, að sumar þessara rit-
gerða eigi erindi til erlendra
fræðimanna sem, hafa ekki kom-
ist upp á að lesa íslenzkt nútíð-
armál sér að fullu gagni, fylgir
hverri grein efniságrip á ein-
hverri höfuðtungu (ensku, þýzku
eða frönsku). Heftin koma út
óreglulega, eftir efnum og á-
stæðum.”
Fyrra bindi þeirra tveggja,
sem út eru komin, er ritgerð eft-
ir dr. Einar ól. Sveinsson um
“Sagnaritun Oddaverja”. Fyrir
fáum árum (1932), þegar 800 ár
voru liðin frá dauða Sæmundar
prest^ hins fróða, gaf prófessor
Halldór Hermannsson út gagn-
merkt rit um Oddaverja, Sæ-
mund Sigfússon and the Odda-
verjar, og tók þar, auk annars,
til meðferðar það merkisatriði,
hver fornrit vor ættu rót sína
að rekja til Oddastaðar og Odda-
verja. f þessari ritgerð sinni
tekur dr. Einar þetta mál til
frekari athugunar, sérstaklega
frá því sjónarmiði, hvernig “að-
staða, hugsunarháttur, og ment-
un ættarinnar (Oddaverja) var
með því móti, að það hlaut nærri
því að leiða af öér rit af ákveðnu
tagi.” Færir hann rök að því,
að auk ættartalna, séu Orkney-
inga saga og Skjöldunga saga til
orðnar á vegum Oddaverja. Er
röksemdafærsla hans skarpleg
og fræðimannleg, og um alt hin
athyglisverðasta. Má með full-
um sanni heimfæra niðurlagsorð
eftirmála höfundar upp á þessa
rannókn hans: “Þó að oft sé
ekki unt að gefa örugt svar, þá
getur stundum verið betur spurt
en óspurt.”
Seinna bindi ritsafnsins er rit-
gerð eftir ólaf prófessor Lárus-
son, er nefnist “Ætt Egils Hall-
dórssonar og Egils saga”, og er
það hin fróðlegasta greinargerð.
f hinum stór-merkilega formála
að úgáfu sinni af Egils sögu
Skallagrímssonar (1933) hefir
dr. Sigurður Nordal leitt sterk
rök að því, að Snorri Sturluson
sé höfundur hennar og að ofan-
nefndur Egill Halldórsson hafi
verið aðal heimildarmaður
hans. Ef svo er, er hér um
harla merkilegan mann að ræða,
og hefir prófessor ólafur tekið
sér fyrir hendur, í ritgerð sinni,
að rannsaka sem nákvæmlegast,
hvað vitað verður um Egil þenn-
an. Færir höfundur fram marg-
ar líkur fyrir því, að Egill hafi
verið sjöundi maður frá Agli
Skallagrímssyni í beinan karl-
legg, og átþ heima að Borg í
byrjun 13. aldar, er Snorri bjó
þar í nokkur ár. Vitanlega er
hér um getgátu að ræða, en
spakleg er hún og rökrædd með
glöggskyggni og gætni. En jafn-
framt bregður sú rökfærsla nýju
ljósi á Egils sögu, eins og pró-
fessor ólafur tekur fram: “Og
sé þessi ættfærsla Egils rétt og
það rétt, að hann hafi lagt höf-
undi Egilssögu til efni sögunnar
þá hlýtur það að hafa nokkuð
mikil áhrif á mat vort á Egils
sögu. Sagan hefir þá geymst í
ættinni sjálfri, og það í karllegg
hennar, alt til þess að hún var
rituð. Ættin hefir geymt hana á
höfuðbóli sínu óslitið allan þenn-
an tíma. Þetta ættu að vera ó-
venjulega góð skilyrði til þess,
að arfsagnirnar hefðu geymst
vel.”
Báðum ritgerðunum fylgir
stuttur útdráttur á ensku, og er
það viturleg tilhögun, því að
með því móti notast slíkar rann-
sóknir miklu betur erlendum
fræðimönnum, enda er það einn
höfuðtilgangur ritsafnsins, að ná
til þeirra manna út um lönd, er
norræn fræði stunda.
Bókamenn og fróðleiksmenn,
er áhuga hafa á íslenzkum bók-
mentum og sögu landsins, mun
þykja mikill fengur að ritsafni
þessu, svo myndarlega fer það
úr hlaði; en ein 200 eintök verða
til sölu á íslandi. Safnið er prent-
að í ísafoldarprentsmiðju, og
kostar fyrra bindið kr. 3.50 en
siðara kr. 2.50. Allur frágangur
er hinn vandaðastiv
Richard Beck
HITT OG ÞETTA
Kjötát I Bretlandi
Bretar eru kjötætur miklar.
Lundúnabúar einir þurftu 6,800,-
000 kindarskrokka og 1,000,000
svínsskrokka og 1,000,000 nauts-
og kálfsskrokka til matar árið
sem leið. Svo segir H. W. G. Mill-
man, einn af yfirmönnum
Smithfield Market í London, í
skýrslu, sem hann samdi, um
kjötneysluna í London.—Vísir.
* * *
Ekki afturkvæmt.
Ef frakkneskur afbrotamaður
er dæmdur til fangelsisvistar á
hinni alræmdu Djöflaey, og dóm-
arinn hefir ákveðið refsinguna
meiri en svo, að hún verði af-
plánuð á 8 árum, þá á hinn
dæmdi maður ekki afturkvæmt
heim til Frakklands. Hann er
með öðrum útlægur ger úr föð-
urlandi sínu, að loknu fangelsis-
tímabilinu. Liggur þung refs-
ing við, ef slíkur afbrotamaður
stígur fæti á frakkneska grund.
Þetta eru harðir kostir, og er
sagt að mörgum fanganum, sem
þótti að vonum ill vistin á
Djöflaeyju, hafi þó þótt hitt enn
sárara, að mega ekki koma heim
aftur, að refsingu lokinni.
* * *
Einn miljónamæringur
í Austurríki
Skattgreiðendur í Austurríki
eru um 1,500,000 talsins, en þar
í landi er nú aðeins einn maður,
sem á yfir eina miljón schillinga
eða sem svarar til 200,000 ame-
ríska dollara.—Vísir.
f afskektu smáþorpi í fjalla-
héruðum Manchukuo búa ein-
göngu dvergar. Þeir eru allir
undir meter á hæð og umgangast
ekki fólk í næstu héruðum.
Lengi hefir sú skoðun verið
ríkjandi meðal vísindamanna, að
þessir dvergar væru afkomendur
dvergakynflokks, sem talinn var
útdauður. En nú hefir komið í
ljós, að þetta óeðlilega vaxtarlag
stafar af vatninu, sem þetta fólk
hefir notað árum saman. Það
inniheldur viss járn- og saltsam-
bönd, sem ekki hafa þekst áður,
en virðast draga úr eðlilegum
þroska og vexti.
Hafa verið gerðar ráðstafanir
til þess að útvega annað vatn til
matar og drykkjar og bann lagt
við því að nota þetta vatn.
* + *
Um þessar mundir er verið að
taka gríðarstóra ljósmynd úr
lofti í Ameríku. Myndin nær yfir
öll Bandaríkin og verður saman
sett af 2,500 einstökum myndum.