Heimskringla - 29.09.1937, Síða 1

THE PAR-T-DRINK
W|8l@lA
Good Anytime
In the 2-Glass Bottle ^ ®
AVENUE
Dyers & Gleaners
Fatahreinsun vor er þess
verð að reyna hana.
Hvergi betri.
SÍMI 33 422
658 St. Matthews
LI. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 29. SEPT. 1937
NÚMER 52.
HELZTU FRETTIR
Erindi um Leif hepna
Níunda október næ^tkomandi
hefirkenslumálastjórn Banda-
ríkjanna fyrirskipað, að erindi
skuli haldin um Leif hepna og
Vínlandsfund hans í öllum opin-
berum skólum í Bandaríkjunum.
Skal hans þá minsþ sem hins
upprunalega finnanda Ameríku.
Gert er ráð fyrir, að þessari
venju verði síðan haldið.
Rússland þorir að
tala við Japan
Rússar sendu Japönum skeyti
s. 1. mánudag þess efnis, að ef
bústaður sendiherra þeirra í
Nanking yrði snertúr með
sprengjum, viljandi eða óvilj-
andi, þá héldu Rússar Japönum
ábyrgðarfullum fyrir því. Og
það er ekkert minna en stríð,
sem við því liggur.
Rússar hrúga upp her á landa-
mærum Manchukuo og Mongólíu.
Gera Japanir* það einnig. Hafa
Rússar orðið mikinn flugher á
þessum slóðum, reiðubúinn í
hvað sem slæst. Er ástandið
sagt alvarlegra en nokkru sinni
fyr.
Japönsk blöð eru orðmörg um
þessar fréttir. Þau skrifa og
langt mál um leynisamninga
Rússa við Kína og telja þá brot
á lögum þjóðabandalagsins. Og
viðnámið sem Kínverjar hafi
veitt Japönum í stríðinu, telja
þeir Rússum að kenna; þeir hafi
búið Kínverja út með vopnum.
Windsor-hjónin í París
Hertoginn og hertogafrúin af
Windsor komu til Parísar s. 1.
sunnudag frá Vín. Var þröng
af fólki á járnbrautastöðinni til
að bjóða þau velkomin; var þar
á meðal fulltrúi frá sendiherra
Breta í París. Hertoga-hjónin
gera ráð fyrir að dvelja þrjár
vikur í París. Þau gista á hóteli.
Japanir sökkva kínverskum
fiskibátum, um 300 manns ferst
Undan suðurströnd Kína var
fjölda kínverskra fiskibáta sökt
22. september, að því er símað
var s. 1. mánudag. Verkið
framdi japanskur neðansjávar-
bátur.
Um 300 manns, karlmenn,
konur og börn voru á fiskibátun_
um; aðeins tíu komust af.
Sögðu þeir er björguðust, að
neðansjávarbátnum hefði alt í
einu skotið upp hjá fiskibátunum
og skaut þá niður hvern á fætur
öðrum. Sukku þeir allir með
mönnum og farangri. Neðan-
sjávarbáturinn gerði enga til-
raun að bjarga nokkrum manni.
Af 12 bátum komst aðeins einn
undan; vatt hann upp segl og
komst í þýzkt herskip, er ekki
var all fjarri, en þó höfðu flestir
meiðst nokkuð. Fór Þyzka skip-
ið með þá á spítala í Hong Kong.
19 skotnir
f Vladivostock, rússneska
hafnbænum við Kyrrahaf, voru
19 manns s. 1. föstudag lefddir
fyrir skotsveitina og drepnir
samstundis að skikkan Stalin-
stjórnarinnar. Þeim var gefið
að sök, að hafa veitt Japönum
upplýsingar um eitthvað sem
Rússland á ávalt að vera að haf-
ast að leynilega, en sem heldur
lítið úrlit er fyrir að mikið sé.
Að minsta kosti virðist Japönum
ekki stafa mikil hætta af því,
þessa stundina.
Múgurinn gerir aðsúg að
japanska sendiherranum
í London
Fyrir framan bústað sendi-
herra Japans í London, safnað-
ist saman hópur manns á göt-
unni s. 1. fimtudag með hrópum
og hrakyrðum út af framkomu
Japana í Kína.
“Burt með sprengikúlu-mann-
drápin úr Kína! — Burt með
japönsku morðingjana!” voru
slagorð múgsins.
Lögreglan kom undir eins a
vettvang og gætti öryggis sendi-
herrans.
Það var seint að kvöldi eða
undir miðnætti, sem múginn bar
þarna að. Kom hann frá Gros-
venor Square, en þar hafði hann
áður þetta sama kvöld haft
kröfugöngu í því skyni, að mót-
mæla hernaðar-árás Japana á
Kína.
Alberta-þingið
Fylkisþing Alberta, sem þessa
stundina er starfandi, ræddi um
frumvarp í gær, sem að því lýt-
ur, að halda áfram með og hrinda
í framkvæmd social-credit lög-
gjöfinni um banka og fleira, sem
sambandsstjórnin hefir dæmt ó-
gilda. Er frumvarpið um þetta
á því bygt, að King-stjórnin hafi
ekki vald til að ógilda fylkjalög-
gjöf og Alberta-fylki hafi hún
því ólögum beitt.
Hon. Lucien Maynard, sveita-
málastjóri Aberhart-stj órnarinn-
ar benti á, að þar sem konungur
Breta og fulltrúar hans, hefðu
ekki neitunarvald, hefði sam-
bandsstjórn Canada það ekki
heldur. Umræður um frumvarp-
ið standa yfir, þegar þetta er
skrifað, en að það verði sam-
Blálendingar brytja niður
alla ftali í Makale
Frétt var birt í Herald Tri-
bune í New York s. 1. laugardag,
frá Blálandi, þess efnis, að hver
einasti ítali í borginni Makale
hafi verið drepinn af Blálend-
ingum.
Víðkunnur fréttaritar á Eng-
landi sendir blaðinu fregn þessa.
f fréttum blaðasambandsins hef-
ir hún ekki birst. Og utanríkis-
málaskrifstofurnar í Rome,
París og London gátu ekki sagt
af eða á um þetta.
Makale er í Norður-Blálandi.
ftalir unnu borgina 8. nóv. 1935.
Til sönnunar fréttinni, bendir
fregnritinn á, að í þessu liggi
það, að Mussolini sé alt í einu
orðin svo hógvær í Spánarmál-
unum og lofi nú hátíðlega að
senda ekki herlið til Spánar. —
Hann þarf á vináttu Breta að
halda til að fá viðurkenningu
sem fyrst fyrir eignarrétti ftala
á Blálandi, áður en verra verður
úr hlutunum í Afríku. Hann get-
ur þurft þar á liði að halda enn-
þá ef nokkra von á að gera sér
suður þar um varanlegan frið.
Þjóðabandalagið fordæmir
hernað Japana í Kína
Nefndin, sem Þjóðabandalagið
kaus til að íhuga stríðsmál Jap-
ana og Kínverjar, lagði tillögur
sínar fyrir fund Þjóðabandalags-
ins s. 1. mánudag og fordæmdi
Japani fyrir árásir þeirra á Kín-
verska bæi með sprengiflugskip-
um.
f nefnd þessari voru fulltrúar
frá 23 þjóðum.
Fulltrúa Kínverja, dr. Well-
ington Koo, fórust orð á þá leið,
að enda þótt Þjóðabandalagið
kæmi ekki óskum sínum fram
um það sem réttlátt væri, gæti
það tilkynt Japönum, að þeir
, væru að brjóta alþjóðaréttindi
þykt, má telja alveg vist. ^ meg framferði
sínu; kvað hann
Hann benti ennfremur á að á|Þjóðabanda]agið ekki komast hjá
ríkisráðsfundinum 1926, þegar þessU; þvi heimurinn spyrði hver
gert var út um það, hVaða vald - - - - ■
fylki hefðu, hefði niðurstaðan
verið sú, að fylki væru “full-
valda ríki” (sovereign states).
Og með Westminster' lögunum
1931, hefði neitunarvald fulltrúa
konungs horfið með öllu.
Sambandsstjórnin hefði ’því
framið lögleysu með því að beita
neitunarvaldi sínu eins og hún
gerði.
Lögin sem þingið hefði sam-
þykt væru enn í gildi og á mótí
því að hrinda þeim í framkvæmd
mælti ekkert.
Annað sem þing þetta er að
koma í verk, er að samþykkja
frumvarp um hækkaðan skatt á
bönkum. Á öllum bönkum fylk-
isins býst stjórnin við að skatt-
urinn nemi fullum tveim miljón-
um dollara.
Það virðist því ekki mikinn
bilbug að finna á Alberta-stjórn-
ini|i ennþá.
Seztur í helgan stein
Yfirdómari í hæstarétti Mani-
toba fylkis (King’s Bench) D. A.
MacDonald, hefir fengið lausn í
náð frá stöðu sinni, með $7,000
eftirlaunum eða eitthvað nálægt
því. Laun yfirdómara þessa
réttar eru $10,000 á ári. Dómar-
inn hlaut þá stöðu 1927, er Math-
ers yfirdómari lézt. Hafði hann
verið dómari í undirrétti hér síð-
an 1906.
Hon. D. E. McPherson, fyrrum
f jármálaráðherra Bracken-
stjórnarinnar er ekki talin ólík-
legur til að taka við yfirdómara-
stöðunni. En auðvitað er hann
ekki sá eini, sem til mála kemur.
afstaða þess væri í þessu stríði
og vildi fá ákveðin svör við því.
Dr. Koo mælti á enska tungu.
Klöppuðu . fundarmenn fyrir
ræðu hans. Og í sama streng og
hann tóku fulltrúar Breta,
Frakka, Svía og Rússa.
H. G. Wells 71 árs.
Brezki rithöfundurinn heims-
kunni, H. G. Wells, varð 71 árs
21. september á þessu ári.
Um 50 ára skeið hefir Wells
unnið að ritstörfum. Hann hefir
skrifað um 200 bækur, um
margskonar efni; mun ekki
fjarri að segja, að hann hafi rit-
að um flest milli himins og jarð-
ar.
Af ritum hans má eflaust telja
mannkynssöguna (History of
the World) mesta.
Nú 9. des. kom þó út bók eftir
hann, “Brynhild” eða “The
Shape of Things to Come”, sem
er mikið verk og merkilegt og
sýnir að Wells er ekki seztur í
helgan stein þrátt fyrir aldurinn.
Með ritstarfi sínu öllu má
segja að Wells hafi unnið að því
að reyna að breyta stefnum
mannlífsins í þá átt, sem hann
áleit mannkyninu fyrir beztu.
Að herandinn er í stað þess að
vera útdauður enn skoðaður eins
hátíðlegur og raun er á hjá hin-
um yngri, kennir H. G. Wells alt
sögukenslunni í skólunum.
Þegar hann var spurður, hvað
hann hefði nú helzt að segja í
sambandi við aldur sinn, svaraði
Wells eins alvarlega og heim-
spekilega og hann kvað eiga að
sér; að mannsæfin væri alt ofj
stutt!
Hann kvaðst eiga ein ósköp
enn ógert og óvíst að æfin entist
til þess alls, enda þóttj honum
teldist svo til, að hann yrði 97
ára gamall. Ástæðunni fyrir því
að hann bindur aldurtilastund
sína við árið 1963, greinir Wells
ekki frá.
Það dregur sig saman
sem dámlíkast er
Eins og til stóð, heimsótti
Mussolini iHtler til Þýzkalands
s. 1. laugardag. Voru einræðis-
herrarnir fullir fagnaðar og að-
dáunar hvor fyrir öðrum. Eigum
vér ekki við með því, að fögnuð-
urinn hafi verið allur uppgerð.
Það hlýtur að vera þessum
mönnum ómenguð gleði að finna
loks þann, er ekki ber hatur 1
hjarta sínu til þeirra.
Játaði hvor fyrir öðrum, að
þeir væru bjargvættir menning-
arinnar í Evrópu. Og þar eru
upptök vináttunnar milli þeirra,
sem ekki mega bila. Slettist upp
á hana, er menning Evrópu í
veði!
Vinátta þessi verður því von-
andi haldseigari en í síðasta
heimsstríði, þar sem svona mikið
veltur á henni. Hvað ftailíu og
Þýzkaland bar þá á milli, svo að
ítalía þyrfti að ganga í and-
stæðingaflokk Þýzkalands og
leggja að sínu leyti hönd á það
verk, að koma Þjóðverjum fyrir
kattarnef, er ekki kunnugt um.
En ágreiningurinn milli ítalíu og
Þýzkalands þá, var ekki neitt
svipaður því sem hann er nú
útaf Austur-ríki. ítalía eða Mus-
solini beitir öllum þeim brögðum
sem hann getur upphugsað til
þess að Austur-ríki rétti ekki aft
ur hag sinn, vegna þess, að hann
veit að þar er tækifæri Þýzka-
lands, að rétta út hramminn til
síns eina gamla trúfasta sam-
herja, Tyrkjans. Þarna sýður í
pottinum milli Mussolini og
Hitler sjálfra þó hættan sem yfir
menningu Evrópu nú vofir, —
þrýsti þeim saman um stundar-
sakir til sameiginlegra átaka
henni til bjargar! Fleðuskapur
þessara manna nú getur verið
meinlaust og gagnslaust gaman.
En hann felur aldrei til lengdar
það sem í hjartanu býr, fjand-
skap þessara þjóða út af Balkan-
skaganum, sem báðar girnast
samband við, en önnur getur
ekki náð án kostnaðar hinnar.
Umboðsmaður og lífvörður
hans skotnir
L. Y. Andrew, umboðsmaður í
Galileu og P. R. McEwan lífvörð-
ur hans, voru skotnir til dauðs
s. 1. sunnudag um leið og þeir
komu út úr kirkju í Nasaret.
Þrír ókunnugir menn, en sem
búist er við að verið hafi Arabar,
frömdu morðin. Komust þeir
burtu án þess að vera handtekn-
ir, en er nú leitað.
Á þessu gengur í “landinu
helga”. Daginn áður voru tveir
Arabar myrtir, Avad Khoury,
auðugur kriststrúarmaður og
Muhamed Ibrahim; hann brask-
aði með jarðir.
Japanskur prins hér á ferð
f gær kom japanskur prins,
Chichibu að nafni og prinsessa
hans til Winnipeg. Þau komu
frá Englandi; hafa verið þar síð-
an á krýningarhátíð George VI.
Prinsinn er bróðir núverandi
keisara Japana. —* Hann er
á leið til ættlands síns. Meðan
hann stóð við í Winnipeg gættu
12 leynilögreglumenn hans hér,
auk fjögra lífvarða, sem með
honum ferðsat.
Aberhart og blöðin
Það hefir lengi verið á orði
haft í blöðum þessa lands, að
eitt ódæðið sem Aberhart mundi
gera, þegar honum væri fullvax-
inn fiskur um hrygg, væri það að
binda fyrir munninn á ritstjór-
um og fréttariturum og afnema
með öllu rit- og málfrelsi. Á
þessu bráðabirgða þingi í Al-
berta, sem nú stendur yfir, er
þetta frumvarp um takmörkun
málfrelsis í blöðum til umræðu.
Af frumvarpinu að dæma, vakir
ekkert fyrir Aberhart um það,
að banna eða hefta málfrelsi eða
útkomu nokkurs blaðs. Aðal-
atriðið í frumvarpinu lýtur að
því, að skylda blöð til að birta
heimildir sínar fyrir fréttum og
leyfa að birta leiðréttingar, ef
með þarf, eða ef rangt er með
farið. “ólýginn sagði mér,” er
svo oft eina heimildin fyrir
fréttum, að þetta getur naumast
heitið ósanngjörn krafa.
LAUGARDAGSSKÓLINN
Frá fyrstu tíð hér vestra hafa
íslenzkir foreldrar sýnt ein-
hverja viðleitni að kenna börn-
ura sínum íslenzku eða fá aðra til
þess. Ein tegund þeirrar við-
leitni hér í borg hefir vanalega
gengið undir nafninu “laugar-
dagaskóli”. Það mun hafa verið
Fyrsti lút. söfn. sem hóf þá
starfsemi í þessari borg. Stund-
um hefir sú kensla farið fram að
kvöldinu, ep oftast mun samt
laugardagurinn hafa verið not-
aður til þess. Aðrir söfnuðir í
Winnipeg héldu einnig uppi
samskonar kenslu. Á síðari ár-
um hefir þetta starf verið í hönd-
um Þjóðræknisfélagsins. Lengi
annaðist deildin Frón þetta verk,
en nú síðustu árin hefir stjórn-
arnefnd Þjóðræknisfélagsins
annast málið. Kenslan nú í mörg
ár, hefir farið fram í Jóns
Bjarnasonar skóla, í þeirri mynd
sem hann nú er, var skólinn vak-
inn til lífs af Jóhanni G. Jó-
hannsson, miðskólakennara hér í
borg. Sjálfur stýrði hann hon-
um í tvö ár.
Til þess að hlynna að skólan-
um og íslenzkufræðslu hér vestra
yfirleitt meðal barna og ungl-
inga ræðst Þjóðræknisfélagið í
það að gefa út barnablað, Bald-
ursbrá. Dr. Sig. Júl. Jóhannes-
son hefir ávalt annast ritstjórn
þess blaðs og gert það af snild.
Hann hefir haft lag á því meðal
annars, að láta málið vera við-
ráðanlegt fyrir þá sem lítið
kunna í íslenzku og var það hin
mesta nauðsyn. Ætlast hefir
verið til að nemendur keyptu
blaðið en að öðru leyti hefir
þetta verið börnunum algerlega
að kostnaðarlausu.
Það hefði mátt telja sjálfsagt
að nærri því allir íslenzkir for-
eldrar notuðu þetta tækifæii
fyrir börn sín — en langt er frá
því að það hafi verið tilfellið. —
Það er nærri ótrúlegt hvað marg-
ir vanrækja þetta.
Það er annað atriði sem er á-
nægjulegra að athuga í þessu
máli, það að fullorðið íslenzkt
fólk hefir að einhverju leyti not-
að skólann til þess að komast
betur niður í máli feðra sinna.
Sumir þeirra hafa kunnað frem-
ur lítið í íslenzku. Einnig hefir
al-enskt fólk komið þangað til að
nema íslenzku.
Síðan skólinn hóf starf sitt í
núverandi mynd hefi eg ávalt
kent, og það hefir verið mitt
hlutskifti að kenna þeim sem
voru að byrja eða voru skemst á
veg komnir. Ekki veit eg hvort
þetta starf mitt hefir borið nokk-
urn árangur, en það hefir verið
mér að mestu mjög ljúft starf.
Enn á ný er nú laugardaga-
skólinn að hefja vetrarstarf
sitt. Má nú ekki búast við al-
mennum stuðningi?
Við skulum koma öll sem get-
um næsta laugardag í Jóns
Bjarnasonar skóla, 652 Home
St., kl. 9.30 árdegis.
Rúnólfur Marteinsson
FJÆR OG NÆR
Sækið messu
í Sambandskirkjunni í Win-
nipeg annaðhvort guðsþjónust-
una sem fer fram á ensku kl. 11
f. h. eða íslenzku guðsþjónustuna
kl. 7 e. h. Umræðuefnin eru
ætíð tímabær og eru rædd frá
frjálsu sjónarmiði, sem miðar
við nútímaþekkingu.
Sunnudagaskólinn kemur sam-
an kl. 12.15 á hverjum sunnu-
degi.
* * *
Messað verður í Sambands-
kirkjunni á Gimli sunnudaginn
þ. 3. okt. n. k. kl. 2 e. h.
* * *
Wynyard
Föstud. 1. októ kl. 7.30: Söng-
æfing.
Sunnud. 3. okt. kl. 11 f. h.: —
Sunnudagaskólinn.
Kl. 2 e. h.: Messa: Ræðuefni:
Jarðarfarír
* * *
Síðast liðna viku leit inn á
skrifstofu Heimskringlu Mr. N.
A. Brattland, héraðsdómari í
Thief River Falls, Minn. Hann
er maður um sjötugt, en útlit
hans segir manni að hann sé
helmingi yngri en það. Hann er
Norðmaður, fæddur í Bandaríkj-
unum. Síðast liðið sumar heim-
sótti hann ættstöðvar foreldra
sinna í Norgi, er hann var á
ferðalagi um Evrópu í þarfir
samvinnu samtaka í Bandaríkj-
unum. Kom hann við á Eng-
landi, Danmörku, Svíþjóð, Nor-
egi og Rússlandi á ‘því ferðalagi.
Margt bar fyrir augu og segir
Mr. Brattland bæði skynsamlega
og skemtilega frá því. Vér spurð-
um hann hvernig honum hefði
geðjast í átthögum foreldra hans
í Noregi. Þótti honum skemtilegt
að koma þangað, en ekki hefði
hann kunnað við það að sjá menn
vera með orfi og ljá að elta gras-
tætlur kring um steina upp um
hlíðar. En bændur fleyttust af
á þessu og væru glaðir og á-
nægðir. En frá aðalemidi Mr.
Brattlands hefir ekki enn verið
sagt. Hann kom til að skrifa sig
fyrir blaðinu Hiemskringlu. —
Hann kvaðst vera að læra ís-
Ienzku nú á síðari árum og ætla
ekki að hætta við fyr en hann
væri orðinn fluglæs.
* * *
Mrs. K. Jóhannesson, 723 Al-
verstone St., Winnipeg, var hald-
ið samsæti að heimili Mr. og
Mrs. P. S. Pálssonar, Banning
St., s. 1. fimtudag. Mrs. Jó-
hannesson hefir verið sólóisti í
kirkju Sambandssafnaðar, en
lætur nú af því starfi. Hefir
hún hlotið almanna lof fyrir
söng sinn og unnið viðurkenn-
ingarvert starf í þarfi ■ jafnað-
arins. Tilefni samsætisins, er
söngflokkurinn stóð fyrir og
fjöldi annara vina tók þátt í,
var að sýna Mrs. Jóhannesson
þakklætisvott sinn fyrir starf
hennar, ágæta samvinnu og við-
kynningu.
* * *
Mrs. Th. Thorsteinsson, að
446 Maryland hér í bænum varð
fyrir slysi á sunnudaginn var;
hún varð fyrir bifreið og meidd-
ist talsvert en ekki alvarlega.