Heimskringla - 29.09.1937, Qupperneq 5

WINNIPEG, 29. SEPT. 1937
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
9
þeim, þótt það virðist nú ganga
nokkuð seint enn sem komið er.
Nú, en ef þeir, heiðingjarnir,
vilja ekki kristnast láta, þá eru
til fljótvirkar aðferðir til að
koma þeim burt úr þeirra góðu
löndum, og láta þá ekki lengur
saurga yfirborð jarðar með sínu
“dýrslega og viðbjóðslega lífi.”
Það er svo að sjá sem að það
hafi þó öllu heldur verið uppeldi
Matthíasar, sem olli því, að hann
lenti á þá trúarbragðalegu refil-
stígu, sem raun varð á, því að
“þó að hann læsi bók náttúrunn-
ar göfugmannlega . . . og þó
hann heyrði húslestra og ótal
margt annað gott”, þegar hann
var drengur, þá mun hugur hans
ekki hafa “umfaðmað sérstak-
lega eða nógu fastlega” eitthvert
“atriði”, sem ekki er vel ljóst
hvað er, nema ef það á við það,
sem sagt er áður í greininni, að
vafasamt sé hvort það hafi verið
lögð nægilega mikil áherzla við
hann, þegar hann var barn, á það
að Jesús Kristur væri frelsari
mannanna. Já, það verður bein-
línis að skoðast sem galli á upp-
eldinu, að þetta var ekki gert.
Samt grunar mann, að það hafi
verið minst á þetta “atriði”, í
húslestraunum að minsta kosti.
En það er eins og að frúna rámi
þarna í annað, sem gæti hafa
verið þess valdandi, að Matt-
hías hvarf frá hinum eina sanna
kristindómi, því hún bætir við:
“Eða var skáldið í honum svo
viðkvæmt fyrir þrautum þeirra,
er brjóta af sér náðina, að hann
vildi ekki viðurkenna réttmæta
né ómælda hegningu fyrir brot-
in.”
Þetta er nú ekki sem allra
skýrast, t. d. orðin “réttmæta
né ómælda hegningu”, en lesend-
urna grunar líklega, hvað átt sé
við. Matthías var svo viðkvæm-
ur, að hann afneitaði útskúfun-
arkenningunni. Já, maður gæti
næstum því trúað, að þetta sé
rétt tilgáta, þó að maður vissi
ekki af orðum hans sjálfs, að svo
er. En sú skarpskygni, að koma
auga á þetta, eftir að hafa lesið
æfisöguna. En samt er ekki alt
ljóst enn, því aftur kemur þessi
spurning: “Er það brestur í ítur-
mennisins sál eða uppeldisskort-
ur, eða eitthvað, sem ekki er
hægt að greina?
Og þarna er þetta mikla
vandamál skilið eftir, hangandi í
lausu lofti. Frúin skilur ekkert
í þessu, hún bara sér, að það er
eitthvað öðru vísi en henni finst
að það ætti að vera.
Já, margt er öðru vísi, en það
ætti að vera í heimi þessum, og
mörgu þarf að kippa í lið. En að
knésetja Matthías dáinn, eða for-
eldra hans, út af trúarskoðunum
hans, og að fárast út af því, að
hann átti samleið með víðsýnum
mönnum, sem vorú fremstir á
sínum tíma, er líklega eitthvað
það gagnslausasta, sem unt er að
taka sér fyrir hendur. — Um
barnaskapinn talar maður ekki,
hann yfirgnæfir alt.
G. A.
Gull fundið á Snæfellsnesi
Einar Þorgrímsson, málm-
fræðingur frá Vesturheimi, telur
sig hafa fundið gull í Drápu-
hlíðarfjalli í Helgafellssveit. —
Hefir hann tekið sýnishorn og
rannsakað sjálfur og látið rann-
saka erlendis. Hefir sýslumað-
urinn í Stykkishálmi farið með
Einar og félögum hans, þeim
skipstjórunum Magnúsi Magnús-
syni frá Boston og Friðrik Ólafs-
' syni, upp í Drápuhlíð og mælt
þar út fyrir þá 4 námureiti,
hvern 100 þús. fermetra sam-
kvæmt námulögum. Ef fram-
haldsrannsóknir sýna jafngóðan
árangur og þegar er fenginn,
ætla þeir félagar að stofna þarna
til gullvinslu í stórum stíl.
—Dagur, 2. sept.
Jóns Sigurðssonar félagið (I.
O.D.E.) hefir tesölu í samkomu-
sal Eaton’s búðarinnar laugar-
daginn 9. okt. n. k. >
ÚLFHEIÐARSTEINN
Á öðrum stigapallinum í húsi
Landsbókasafnsins, þar sem
gengið er upp í Þjóðminjasafnið,
stendur legsteinn einn fyrir
miðjum vegg, og er höggvin
konu mynd í steininn.
Steinn þessi er frá Hofi í
Vopnafirði, og er hinn svonefndi
Úlfheiðarsteinn.
Ártal er á stein þessum, svo
að fróðir menn hafa getað kom-
ist að, á hvers leiði steinninrt
var ætlaður.
Þar stendur: “Anno 1569 laug-
ardaginn í hvítasunnuviku kall-
aði Guð til sín í sitt ríki heiðar-
lega kvinnu . . . ide Þorsteins-
dóttur, sé hennar sál náðugur”.
Fornafnið vantar að mestu, því
steinninn hefir brotnað í með-
ferðinni. En þó nafnið sé þetta
ófullkomið, er sem sagt fullvíst,
að konan, sem átt er við, hét
Úlfheiður.
Úlfheiður er þarna mynduð í
aðskorinni treyju, með lítinn
pífukraga um hálsinn, í víðu og
skósíðu pilsi. Hún er með lítinn
svæfil undir höfðinu, og heldur
höndunum saman yfir brjósti.
Yfir höfði hennar eru tveir
myndreitir, í öðrum eru myndir,
er tákna lífið og dauðann, haus-
kúpa og stundaglas, en á hinum
er engilmynd, alt höggvið í stein-
inn. En á milli reita þessara
stendur á latínu: “f dag mér, á
morgun þér”.
En hver er hún þá þessi kona,
sem þarna stendur í steini, sem
einskonar varðmaður fyrir dyr-
um Þjóðminjasafnsins?
Þjóðsagan um hana er á þessa
leið:
Á öndverðri 16. öld gekk hall-
æri mikið yfir Austurland, svo
við felli lá í Vopnafirði. Tóku
menn þá það ráð, að senda ein-
hleypt fólk til silungsveiða inn á
heiðar, og varð það að bjargast
á því, eða deyja ella. f óbygðum
milli Vopnafjarðar og Þistil-
fjarðar er dalur einn, og í honum
vatn allstórt. Var þangað sendur
flokkur manna, til þess að bjarga
lífi sínu. Vissu menn eigi hvern-
ig flokki þessum reiddi af, fyr
en komið var fram á vetur. Kom
þá stúlka ein, sem Álfheiður hét,
segir sagan (en ættfræðingar
telja réttar úlfheiður) í ófærð
og illviðrum ofan í Selárdal, sem
er nyrsti dalurinn í Vopnafjarð-
arbygð, og var hún þá ein eftir
lifandi af hópnum.
Dalurinn, sem fólkið átti að
bjargast í, var síðar nefndur
Heljardalur. En stúlkan lifði af
hörmungar og harðrétti og varð
hin merkasta kona.
Þannig segir þjóðsagan frá.
Og hún lifði á vörum manna þar
eystra í sambandi við úlfheiðar-
stein, sem öldum saman var í
túninu á Hofi í Vopnafirði, og
hefir sennilega aldrei komist á
á leiði úlfheiðar. En sonur
hennar Eiríkur Árnason fluttist
til Þýzkalands, og er líklegt, að
hann hafi látið gera steininn,
enda er steinninn af þýzkum
uppruna.—Lesb. Mbl.
DOKTORSRIT UM ÍSLENZKT
RÉTTARFAR
Innan skamms kemur út á for-
lag “Levin og Munksgaard” í
Kaupmannahöfn bók um íslenzkt
réttarfar frá því á landnámsöld
og til vorra daga.
Höfundurinn er danskur mað-
ur, Aage Gregersen og hefir
hann ritað bók sína á frönsku og
mun hann verja hana til doktors-
nafnbótar við háskólann í París.
Auk þess hefir hann hlotið verð-
launin “Prix de Thise” fryir árið
1937 fyrir samningu þessa rits..
Bókin heitir á frönsku “L’ Is-
lande, son Statut a travers les
ages.”
fbókinni er ítarlegt yfirlit um
íslenzkt réttarfar frá öndverðu,
.en auk þess mikill sögulegur
fróðleikur, bæði um stjórnmál
landsins, atvinnulíf og menningu,
sem óhjákvæmilegt var að taka
með, ef efnið ætti að verða skilj-
anlegt.
Höfundurinn gerir rækilpga
grein fyrir sjálfstæðisbaráttu ís-
lendinga og átökum þeirra við
dahska ríkisvaldið og gerir síðan
grein fyrir núverandi þjóðarétt-
arstöðu fslands, stjórnarskrá
þess og stjórnarháttum.—Alþbl.
VIÐSJÁR f RfKI HITLERS
Baráttan milli Nazista og
ýmsra kirkjunnar manna í
Þýzkalandi, er búin að draga að
sér veraldara^hygli. Þar eigast
þeir einir við, sem ekki eru van-
ir að láta sinn hlut. f þessum á-
tökum stendur einveldi Hitlers
sennilega valtari fótum en
nokkru sinni fyr.
f þessari sögulegu viðureign
eru þrjár höfuðpersónur, kirkju-
málaráðherran Hans Kerrl, ka-
þólski kirkjuhöfðinginn Michael
von Faulbacher í Munchen, erki-
biskup og kardináli hins heilaga
föður í róm, og séra Martin Nie-
möller, hinn frægi mó'tmælaenda-
prestur í Berlín, sem nú hefir
verið hneptur í fangelsi og á-
kærður fyrir ólöglegt orðbragð í
prédikunarstólnum.
Kirkjumálaráðherrann Kerrl,
er einn af fyrstu fylgismönnum
Hitlers. Hann tók þátt í bjór-
stofuuppreisninni frægu í Mun-
chen árið 1923, en það var fyrsta
valdatökutilraun nazista, en
tókst aumlega til og var í háði
höfð. Kerrl er ekki óáþekkur
Göring, hár og herðabreiður og
lætur nú ekki að sér hæða. Hann
er mikill gyðingahatari og hefir
gengið fram gegn þeim jafnvel
með meiri hörku, en gert er ráð
fyrir í lögunum um meðferð
þeirra manna, sem ekki eru af
“ariskum stofni”. Hann og á-
hangendur hans trúa því, að
Hitler sé sendur af Guði almátt-
ugum til bjargar hinni þýzku
þjóð.
Og nú á hann í harðvítugri
baráttu við báðar aðalkirkjur
Þýzkalands, hina rómversk
kaþólsku og hin protentantisku*
sem ekki vilja fallast á guðleg-
an uppruna Hitlers!
Michael Faulbacher kardináli
er “typiskur” fulltrúi hinna á-
hrifaríku forvígismanna ka-
þólsku kirkjunnar í Suður-
Þýzkalandi. Hann er sköruleg-
ur ásýndum, hámentaður maður,
vitur og stjórnkænn. Hann hef-
ir verið andstæðingur nazista frá
byrjun, mótfallinn Gyðinga-of-
sóknum og stríðsæsingum síð-
ustú ára. Nú berst hann við hlið
mótmælendakirkjunnar til þess
að “vernda hinn sameiginlega
kristna arf”. Einu sinni kom
lögregla nazista að sækja hann
til yfirheyrslu. Hann kvaðst
mundi fara með þrem skilyrð-
um: Að hann mætti bera fullan
kardinálaskrúða, að hann mætti
fara gangandi til yfirheyrslunn-
ar umkringdur af lögreglunni og
að hann fengi tíma til að undir-
rita skjal, sem lá á skrifborði
hans. Skjalið var bannfæring!
En séra Niemöller á þó einna
eftirtektarverðast líf að baki sér
þessara þriggja trúarstríðs-
manna. í ófriðnum mikla var
hann foringi á kafbát og setti
met í því að vera lengi neðan-
sjávar. Á 116 dögum sökti hann
skipum, sem nam 55 þúsundum
að tonnatali. Hann var lengi í
Miðjarðarhafi og þá kallaður
“The terror of Malta”. Eftir
vopnahléið neitaði hann að sigla
kafbát sínum til Scapaflóa og
sagði af sér foringjastörfum. —
Eftir það byrjaði hann að læra
til prests, stundaði síðan búskap
um hríð, var seinna starfsmaður
við járnbraut og áhugasamur
meðlimur í félagi fyrverandi liðs-
foringja, sérstaklega í baráttu
gegn kommúnisma. Síðustu ár-
in-hefir hann verið þjónandi
prestur í Dahlem, einni af út-
borgum Berlínar. Hann var í
upphafi mjög hlyntur nazistum.
En þegar þeir vildu fara að
breyta kristindóminum í sam-
ræmi við kenningar sínar, snerist
hann öndverður gegn þeim. Þeg-
ar sjálfur Ribbentrop baðst inn-
töku í söfnuð hans, neitaði séra
Niemöller! Og nú er hann í
fangelsi.
* ' * *
En ýmislegt fleira en kirkjan
er andstætt Hitler um þessar
mundir. Hitler hefir, eins og
kunnugt er, lagt meira en lítið í
sölurnar til að styðja uppreisn
Francos á Spáni. Frá Þýzka-
landi hefir Franco fengið bæði
hermenn, hernaðarsérfræðinga,
flugvélar og mikið af ýmiskonar
vopnum. Franco hefir verið
veittur þessi stuðningur með-
fram af því, að Þýzkir nazistar
hafa samúð með skoðunum hans
og baráttu, en þó aðallega vegna
þess, að Þjóðverjum kemur vel
að geta fengið járn og kopar frá
Spáni. í öllu falli vonast Hitler
eftir að geta látið kaupa sig burt
frá Spáni fyrir ívilnanir í ný-
lendumálum.
Samhliða verður Hitler að láta
sér það lynda, að fjöldi þýzkra
sjálfboðaliða, sem eru andstæð-
ingar nazista, berjast í liði
stjórnarinnar á Spáni. f útlend
ingahersveit Klebers hershöfð-
ingja eru Þjóðverjar fjölmenn-
astir, næst á eftir Frökkum. Þar
berjast heimsfrægir þýzkir menn
eins og Major Deutsch og rithöf-
undurinn Ludwig Renn. í Bil-
bao fundust fallbyssur frá
Kruppsverðsmiðjunum þýzku,
sem þangað voru komnar á sín-
um tíma yfir Danmörku!
En hitt er þó öllu alvarlegra,
að meðal verkamanna í sjálfu
Þýzkalandi fer fram leynileg
fjársöfnun handa spönsku
stjórninni. Og þýzku “junkar-
arnir” eru alveg á móti því, að
Þjóðverjar séu nokkuð að skifta
sér af innanlandsófriði Spán-
verja.—N. Dbl.
MINNING
ir alls eða hlið að annari tilveru,
eða hvort dagsetrið hér unni
ekki að vera dögun einhverstað-
ar annar staðar.
Það er friðarbogi lífsins.
Ódauðleika hugmyndin mun
halda áfram að stríða við öldur
efasemdanna í mannlegu hjarta,
eins lengi og ástin snýr harm-
þrungin frá gröfinni. Það er
vonarsál áframhaldandi tilveru,
sem varpar skínandi friðargeisl-
um á tár saknaðarins, og þá
verður skilnaðurinn sem hrellir
viðkvæm og syrgjandi hjörtu áð
skugga einum, morgunþoku, sem
hverfur fyrir upprás eilífðar sól-
arinnar.
Gömlu góðu vinir, þið eruð
sigldir á sæinn ókunna, en við,
Anna sem syrgir góðan eigin-
mann og hjartkæran son, og
nærri jöfn að áratölu, stöndum
á ströndinni, hugsandi hljóð og
horfum út á haf óvissunnar og
eilífðarinnar, með bátana okkar
aðeins óleysta til að leggja í
sama kjölfarið.
Verið þið sælir, þökk fyrir
samfylgdina og minninguna.
f guðs friði góða nótt.
J. B. Holm
ISLANDS-FRÉTTIR
Það lögmál sem að lífi verður
grand
með langri von og ótta mig ei
tafði. St. G. St.
Þann 27. apríl síðast liðinn
vildi það hörmulega slys til að
Valdimar Benson (systursonur
minn) varð sleginn rafurmagni
er hann var að vinna við Inter-
state Power línuna í grend við
Neche, N .D., og beið bráðan
bana.
Jarðarförin fór fram frá ráð-
húsi Pembina bæjar 2. maí að
viðstöddu fjölmenni. Séra J. Pal-
mer Sorlein jarðsöng og séra K.
K. ólafsson, sem var á leið vest-
ur frá Seattle og mætti hinni
harmslegnu Benson’s fjölskyldu
sem var að koma frá Californíu,
góðfúslega bauðst til að fylgja
þeim til Pembina og aðstoða við
þessa óvæntu sorgarathöfn.
Valdimar Kristbjörn Benson
var fæddur í Pembina 24. des.
1912 og ólst þar upp; hann átti
marga vini og kunningja sem
sakna hans og samhryggjast
hjartanlega með fjölskyldunni
við hið sviplega fráfall ástfólgins
sonar og bróður. Og það sem
gerir þetta sviplega dauðsfall en
þá sárara fyrir aðstandendur er
að fimm mánuðum áður urðu
þau að sjá á bak eiginmanni og
föður Júlíus Valdimar Benson er
hneig örendur við vinnu sína 16.
nóv. 1936.
Valdimar á eftirlifandi aldraða
og sorgmædda móðir Mrs. Anna
Holm Benson, þrjá bræður og
þrjár systur, Mrs. Dorothy Mar-
tin og Miss Thelmu Benson, Að-
alstein og Bryan öll til heimilis
á Catalina Island, Calif., Marino
og Mrs. Emily Allard til heimilis
í Pembina N. D.
Og nú sofa þeir saman hlið við
hlið, feðgarnir í hinum litla og
afskekta íslenzka grafreit í Pem-
bina sem márgir eiga bæði ljúf-
ar og sárar endurminningar
bundnar við. Og þar er og einn
með.
Þegar við stöndum við gröf
náins skyldmennis eða vinar, þá
dylst okkur ekki að þar er um
veruleikans skilnað að ræða, en
við vitum ekki hvort það er end-
íslenzkt blómkál
hið bezta í heimi
Öll Kaupmannahafnarblöðin
flytja langar greinar um garð-
yrkjusýninguna í Kaupmanna-
höfn og ræða öll þeirra mjög
ítarlega um hinn íslenzka hluta
sýningarinnar. Goshverinn, sem
útbúinn hefir verið á íslenzka
sýningarsvæðinu, er lýstur á
kvöldin með skrautljósum, dreg-
ur hann mjög að sér athygli sýn-
ingargesta og þykir undra fag-
ur.
Danskir garðyrkjumenn halda
því fratn, að íslenzka blómkálið
sé hið bezta í heimi.
—N. Dbl. 5. sept.
* * *
Heyskaparfréttir að norðan
og úr Borgarfirði
Steingrímur Steinþórsson bún.
aðarmálastjóri kom í gærkvöldi
heim úr ferðalagi um Skagafjörð
og Austur-Húnavatnssýslu. —
Skýrði hann blaðinu svo frá, að
þurkur hefði verið góður í báð-
um þessum sýslum ^íðastl. viku
og myndi nú vera orðið mjög
lítið úti þar af heyjum. Hey
hefðu ekki hrakist mikið á þess-
um slóðum, en væru óvenjulega
lítil.
í Vestur-Húnavatnssýslu og
Borgarfirði var ótryggur þurkur
fyrstu daga vikunnar, en góður
þurkur bæði á fimtudag og í gær
og mikið af heyjum þá náðst
heim eða í sæti. Hey, sem náðst
hefir inn í þessum héruðum,
hefir yfirleitt verið orðið mikið
hrakið.—N. Dbl. 2. sept.
* * *
Skriður valda skemdum
á Austurlandi
Aðfaranótt síðastl. miðviku-
dags var á Austurlandi stórrign-
ing af austri, sem olli miklum
vatnavöxtum og féllu skriður úr
f jöllum. úr Hólmatindi við Eski-
fjörð féllu almargar skriður og
eyddi ein þeirra að mestu 60
hesta túni, eign Kristjáns Tóm-
assonar og Péturs Jónassonar á
Eskifirði.—N. Dbl. 3. sept.
* * *
Bær brennur
Bærinn að Neðra-Hóli í Stað-
arsveit brann í fyrramorgun til
kaldra kola. Heimilisfólkið var
alt úti á túni við hey og varð það
fyrst eldsins vart þannig að reyk
lagði út um bæjardyr. Alt var
alelda er að var komið og engu
bjargað nema 3 sængum út um
glugga. Bóndinn, Bjarni Boga-
son og fjölskylda hans, misti öll
föt sín nema léleg vinnuföt er
fólkið stóð í, öll búsáhöld og mat-
væli, því eldhús, sem notað var
til geymslu, brann einnig. —
Skaðinn er mjög tilfinnanlegur,
því alt var óvátrygt, nema bær-
inn — hann var vátrygður fyrir
1100 krónur. — Eldsupptök eru
ókunn.—N. Dbl. 2. sept.
* * *
Heyskaparfréttir
f Rangárvallasýslu og í lág-
sveitum Árnessýslu hefir tals-
vert náðst inn af heyjum í þess-
ari voku. í uppsveitum Árnes-
sýslu hafa þurkar verið ótrygg-
ir.
Síðastl. þriðjudag olli hvass-
viðri talsverðu tjóni á heyjum
undir Eyjafjöllum.
f Skagafirði hefir verið ágæt-
ur heyþurkur undanfarna fjóra
daga. Náðust hey í sæti og er nú
unnið að heyflutningi.
—N. Dbl. 3. sept.
Áttræður pabbi
George Brantley bóndi í Hick-
ory Hollow, Tennessee, áttræður
að aldri, kvongaðist í fyrra, og er
karlinn nú orðinn pabbi og hinn
“lukkulegasti” með tilveruna, en
hann fór þannið að því að fá sér
eiginkonu, að hann setti auglýs-
ingu í blað nokkurt þess efnis,
að “áttræður efnaður bóndi,1 sem
væri einmana”, óskaði að kom-
ast í kunningsskap við kven-
mann með “hjúskap fyrir aug-
um”. Það var ekkja, 41 árs, sem
hann krækti sér í. Hafði hún
skilið við mann sinn 1932, eftir
17 ára sambúð. — Á anriað
hundrað konur skrifuðu gamla
manninum í tilefni af auglýsingu
hans.
ÍSLENZKAR BÆKUR
ÍSLENDINGAR! Hér er tæki-
færi, sem aldrei áður hefir
þekst á íslenzkum bóka mark-
aði. Margar ágætar bækur,
svo sem
Sögubækur,
Ljóðmæli,
Leikrit,
Fræðibækur,
Guðfræðirit,
Barnabækur,
Söngvar og nótur,
verða seldar með 75-80% af-
slætti meðan upplögin endast
Sérstakt tækifæri fyrir ís-
lenzka bókavini að ná í góðar
og ódýrar bækur. Ný bóka-
skrá send hverjum, sem óskar.
THORGEIRSON CO.
674 SARGENT AVENUE
WINNIPEG, MANITOBA
VERIÐ VELKOMIN
Á LAUGARDAGS-SPILAKVÖLDIN
í SAMBANDSKIRKJUSALNUM
Næsta spilaskemtunin verður laugardagskvöldið 2.
okt. Byrjar á slaginu kl. 8!
Takið eftir: Spilaðar verða 16 hendur. Þeir sem
of seint koma, tapa þeim höndum, sem búið er að spila;
fá engan uppbótarvinning. Frá þessari reglu verður
ekki vikið.
Verðlaun verða veitt á hverju kvöldi ofurlítil (door
prize) og svo aðalverðlaun eftir hver fimm kvöld.
Að bridge-spiluninni lokinni, verður kaffidrykkja og
ýmsar skemtanir.
Munið þér eftir hve vel þér skemtuð yður s. 1. vetur á
þessum spilakvöldum!
Inngangseyrir 25c Byrjar á slaginu 8 e. h.!
Umsjón þessara skemtana hefir
deild yngri kvenna í Sambandssöfnuði